Mia xari…mipos kapios xeri an echei kapia schesi metaxi rebetika tragoudia kie tin Kypro? Iparchun kinà stichìa? ì kapies rizes kinès; Xerete pù borò na vrò plirofories;
Help! Anybody knows if there is any relation between rebetiko and Cyprus? (origins, singers…)?
Qualcuno sa dirmi se c’è qualche relazione tra il rebetiko e Cipro? Se per caso ci sono relazioni con le dimotika tragoudia di Cipro? (temi comuni, balli comuni, cantanti provenienti o trasferiti a Cipro, diffusione del rebetiko a Cipro…)?
Ελευθερία, προσπάθησε να ξαναγράψεις το μήνυμά σου με ελληνικούς χαρακτήρες ή έστω σε plain english, αλλά χωρίς αποστρόφους και δύσκολα σημεία στίξεως γιατί δεν καταλαβαίνουμε τι θέλεις να πής.
Σε βιβλίο που αναφέρεται στον Κυπριακό αγώνα κατά των Άγγλων, ΄55-59, υπάρχει η πληροφορία ότι ο Γρίβας για να εμψυχώσει τους Κύπριους κατά της αποικιοκρατίας των Άγγλων, χρησιμοποίησε και στηρίχτηκε στο ρεμπέτικο τραγούδι.
Είχε δημιουργήσει την “Αντάρτικη κομπανία” και έδινε παραστάσεις σε στρατόπεδα και άλλους χώρους.
Σχετική φωτογραφία:
Λοιπον να που βρηκα και μια πατριωτισσα. Εγω ειμαι απο την Κορωνη. Γειτονακια δηλαδη. Πολυ ενδιαφεροντα αυτα που λες. Δεν εχω ψαξει ομωσ τιποτα απ αυτα. Ο,τιδηποτε αλλο βρεις ενημερωσε μας. Τα λεμε γειτονισσα
:088:
Τα σμυρνέικα και πολίτικα πάντος σίγουρα ήταν γνωστά στην Κύπρο. Το παρακάτω είναι από τον Τίτο Κολώτα
Σε δημοσίευμα στη λεμεσιανή εφημερίδα «Κήρυξ» , συντηρητικών και εθνικιστικών τάσεων, ημερομηνίας 26 Νοεμβρίου 1921 με τίτλο «Καφέ αμάν» διαβάζουμε: «Δεν είναι δυνατόν να γείνη ένα έλεος δια τα καφέ-αμάν της πόλεως μας, τα οποία αυξάνονται και πληθύνονται από ημέρας εις ημέραν; Τα ουρλιάσματα των άτυχων αυτών καλλιτέχνιδων ως επί το πλείστον ενοχλούσι τους κεντρικωτέρους δρόμους. Και σκεφθήτε την εντύπωσιν, την οποίαν προξενούσι εις ένα ξένον. Μόνον εάν η πόλις εκατοικείτο από Κεμαλικούς θα ήτο δικαιολογημένη τοιαύτη πληθώρα καφέ αμάν με τόσας τραγουδιστρίας να ψάλλουν απαισίως τα χυδαιότερα Τουρκικά άσματα.»
Πολύ ενδιαφέρουσα η πληροφορία του φίλου emc. Ώστε, και στην Κύπρο έχουμε καφέ αμάν! Να το σημειώσουμε, ως τώρα όταν μίλαγα για τις απαρχές του ρεμπέτικου ανέφερα Κων/λη, Σμύρνη, Θεσ/κη, Αλεξάνδρεια… Την Κύπρο δεν την είχα φανταστεί, αλλά η μόδα μεταφυτεύεται γρήγορα παντού.
Έχει πλάκα πάντως, το θέμα: που να το φανταστεί, μέσα στην ασχετοσύνη του βεβαίως, ο συντάκτης του σχολίου ότι και ο Κεμάλ από τη μεριά του, προς την ίδια κατεύθυνση εργαζόταν: ονειρευόταν και αυτός, όπως λίγο αργότερα και ο Μεταξάς για τους Έλληνες, ότι οι Τούρκοι όταν «εκπολιτιστούν» θα πάψουν να ακούν τους ξενικούς αμανέδες, που δεν είναι Τούρκικοι αλλά ελληνικοί, γιαυτό και τους απαγόρεψε, και θα στραφούν προς την όπερα και τον Μπετόβεν…
[LEFT] παράπονα για “ρεμπέτικη εμφάνιση” των μαθητών του Γυμνασίου από τον Παρατηρητή της Λεμεσού 27 Σεπτεμβρίου 1930 (πηγή και πάλι ο Τίτος Κολώτας)
[/LEFT]
Εξαιρετικά ενδιαφέρον αυτό που ξετρύπωσες emc! Βλέπουμε καθαρά ότι ο όρος “ρεμπέτικη” που χρησιμοποιεί χρησιμοποιείται από τις εφημερίδες ΤΟ 1930!! πολύ πρίν από τις αρθογραφίες στον Ριζοσπάστη το 1936.
Και για να χρησιμοποιείται στην Κύπρο σημαίνει ότι ήδη χρησιμοποιούνταν από την κοινωνία στην Ελλάδα.
Βέβαια, ο όρος δεν σχετίζεται στο άρθρο με τη μουσική. Αλλά η ύπαρξη και καθιέρωση του όρου που υποδηλώνει μία εμφάνιση έξω από τα καθιερωμένα είναι σημαντική. Διαισθητικά μιλώντας, από την περιγραφή του άρθρου ο όρος “Ρεμπέτικη” για μένα συγγενεύει εδώ με τον όρο “μποέμικη”.
Να αυτοδιορθωθώ. Ξαναδιαβάζοντας διαπιστώνω ότι η επιθετικότητα που διακρίνεται με την έκφραση “Ιφ μωρέ και σ’εφαγα!” αναιρεί το “μποέμικο” στυλ, το οποίο μάλλον μάγκικο είναι.
Όχι απλά «έξω απʼ τα καθιερωμένα» αλλά και απολύτως συγκεκριμένα, μέσα στα προβαλλόμενα από την αστική κοινωνία ως «ρεμπέτικα», μόρτικα κλπ. Το πρότυπο του μάγκα / ρεμπέτη είχε το 1930 ήδη καθιερωθεί στην ελληνική κοινωνία, κυρίως μέσω της επιθεώρησης, αλλά και της δισκογραφίας (ο «Σταύρακας μέσʼ στον τεκέ» πάντως, ηχογραφείται το 1935). Ψεύτικο βέβαια και έντονα στιλιζαρισμένο πρότυπο, τόσο για την εμφάνιση όσο και τον τρόπο ομιλίας, όπως σαφέστατα υπαινίσσεται η εφημερίδα και με σύγχυση μεταξύ μάγκα και κουτσαβάκη.
Η σύνδεση του «όρου» με το μποέμικο πρότυπο εμφανίστηκε για πρώτη φορά (αυθαίρετα, κατά τη γνώμη μου) στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του αιώνα (1910 – 1913) με τον προσδιορισμό «Ρεμπέτικον» στους δύο δίσκους «Απονιά» και «Τίκι τίκι τακ», των οποίων το ύφος κάθε άλλο παρά κλασικό ρεμπέτικο θυμίζει, αλλά έχει σίγουρα «μποέμικη» χροιά. Ο προσδιορισμός αυτός δεν είναι δυνατόν να πέρασε τελείως απαρατήρητος από την κοινωνία. Κατά τα άλλα, η λέξη ρεμπέτικο, ρεμπέτης, η ρεμπέτα κλπ. εμφανίζεται πολύ νωρίτερα, όπως έχω αναφέρει και στην Κλίκα.
Πιθανόν, αλλά μη ξεχνάς ότι η κυπριακή κοινωνία του 30 ήταν δικοινοτική και μεικτή, πολλοί χριστιανοί ήξεραν τούρκικα όπως και πολλοί τούρκοι ήξεραν ελληνικά, άρα μια τούρκικη ρίζα όπως το rebet μπορούσε εύκολα να περάσει από τη μια γλώσσα στην άλλη χωρίς να πάει μέσω Αθήνας. Και όντως σήμερα πολλοί προφέρουν ρεμπέττικο, ρεμπεττάδικο κλπ, φωνολογία που φανερώνει ότι σε ένα βαθμό ήταν και απευθείας δάνειο.
Σίγουρα υπάρχουν κι άλλα στοιχεία για την χρήση της λέξης τα οποία δεν έχουμε στη διάθεση μας, αν και θα ήταν πιο ενδιαφέρον αν η λέξη αναφερόταν στο είδος μουσικής και όχι στα στερεότυπα τεντυμποϊσμού στα μυαλά του κάθε καθαρευουσιάνου δημοσιογράφου!
Δεν είναι τούρκικη ρίζα το «ρεμπέτ», και όποιον Τούρκο έχω ρωτήσει τι σημαίνει Ρεμπέτ ασκέρ, μου απάντησε «τίποτα». Σε κανένα ελληνοτουρκικό λεξικό δεν υπάρχει λήμμα rebet ή παρεμφερές. Είναι πασιφανές ότι η κυπριακή εφημερίδα υιοθετεί τον προσδιορισμό «ρεμπέτικη εμφάνισις μαθητών» επηρεασμένη από την ελληνική κοινωνία και όχι από τη δικοινοτική κυπριακή. Όπως λέω παραπάνω, ο προσδιορισμός Ρεμπέτης / -ικο στην ελληνική κοινωνία ήταν ήδη καθιερωμένος το 1930.
Ευχαριστώ για τη διόρθωση, πρέπει να μάθω τούρκικα αντί να γράφω κοτσάνες :). δεν απέκλεισα την υπόθεση του Διόνυσου, άλλωστε το 1930 είναι η εποχή της δισκογραφίας πια. Είμαι περίεργος όμως για το αν εξηγείται ετυμολογικά η κυπριακή προφορά με διπλό τ .
To θέμα της ετυμολογίας έχει πολυσυζητηθεί εδώ στο φόρουμ. Προσωπικά πιστεύω ύστερα από όλα έχω διαβάσει μέχρι στιγμής ότι πρέπει να προέρχεται από το ρέμπομαι/ρεμβομαι.
Να συμπληρώσω και να επιβεβαιώσω αυτό που λέει ο Νίκος ότι η λέξη rebet είναι αγνωστη στην Τουρκία. Σε όσους Τούρκους κι αν αναφέρω “Ρεμπέτης” ή “Ρεμπέτικο” είναι σαν να την ακούνε για πρώτη φορά.
Μέχρι και το DVD της ταινίας "Ρεμπέτικο του Κώστα Φέρρη στα τούρκικα “REMBETIKO” αναγράφετεται, πιστή απόδοση δηλαδή της ελληνικής λέξης και όχι “REBETIKO” που μπορεί να το έγραφαν άν είχαν τη ρίζα rebet με ανάλογη σημασία. Βέβαια, το στοιχείο αυτό είναι ενδεικτικό γιατί τα μίντια δεν φημίζονται και για τις σωστές αποδόσεις των τίτλων…
*μάλλον πρόκειται για περιγραφή είδους μουσικής, ο Διόνυσος θα μπορούσε να το ερμηνεύσει. (η τελευταία λέξη είναι türü, όχι türkü).
**η παράθεση του rembetiko ως δεύτερη, όχι πρώτη ερμηνεία δηλώνει, σύμφωνα με την ακολουθούμενη στα λεξικά δεοντολογία, ότι ο όρος αυτός δεν είναι τόσο διαδεδομένος όσο η πρώτη ερμηνεία.
1930 larda gelisen: που αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 1930.
tekte: Κανένας φίλος μου δεν μπόρεσε να αναγνωρίσει αυτή τη λέξη. Μου λένε μήπως εννοεί τεκέ. Ενδεχομένως να είναι μια παλιά λέξη που δεν χρησιμοποιείται πλέον.
Βεβαίως Διονύση, δικό μου λάθος και συγγνώμη για τον τζάμπα κόπο σου:
1930 larda gelisen bir tekke musigi türü
Άρα λοιπόν: Ρεμπέτικο: Είδος μουσικής του τεκέ, που αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 1930. Λείπει ο προσδιορισμός «στην Ελλάδα», που βεβαίως θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι εξυπακούεται, ιδιαίτερα μετά την παράθεση και της ερμηνείας Rembetiko, αλλά πρέπει να επισημανθεί η έλλειψη. Θα τους στείλω παρατήρηση, αν και το λεξικό έχει φυσικά ήδη κυκλοφορήσει και δεν νομίζω να επίκειται δεύτερη έκδοση…
Να σημειώσω πως, όπως αναφέρεται στην εισαγωγή, ο τελικός έλεγχος έγινε τρεις φορές, από τέσσερις Τούρκους και δύο Έλληνες.
Αυτό που μου κάνει εντύπωση είναι οι διαφορετικές θεωρήσεις του Ρεμπέτικου στην Τουρκία.
Από τη μικρή μου εμπειρία στους χώρους όπου παίζεται στην Πόλη παρατηρώ ότι ο κόσμος το γνωρίζει σήμερα κυρίως μέσα από τα Σμυρναϊικα και κάποια κοινά τραγούδια και σχεδόν αγνοείται ο Βαμβακάρης και ο Τσιτσάνης. Αντίθετα στο λεξικό αυτό παρουσιάζεται ως η μουσική του τεκέ που παραπέμπει κυρίως στα αδέσποτα και μουρμούρικα και το έργο του Μάρκου και των συγχρόνων του.
Υποψιάζομαι ότι τα κίνητρα είναι διαφορετικά. Από τη μία αυτή που συνέταξαν το λεξικό ακολουθούν τη φιλοσοφία του Πετρόπουλου. Από την άλλη, στην Πόλη παρουσιάζονται τραγούδια που θα τους αγγίξουν και θα τους θυμήσουν τη δική τους παράδοση.
Το Ρεμπέτικο όπου κι αν πάει περιπλέκει τα πράγματα
