Αχ Νικόλα, το γεφύρι της Άρτας το ξέρεις; Όχι το τραγούδι. Ε σαν κι αυτό είναι τα συμπεράσματα που έχω βγάλει. Εκεί που τα χτίζω και λέω ότι κάτι γίνεται, ξαφνικά γκρεμίζονται και φτου κι απ’ την αρχή.
Ένα βασικό πρόβλημα είναι είναι ότι το όργανο δεν είναι και στην καλύτερή του κατάσταση με την επάνω χορδή να μην παίζει καλά, με τάστα ξυράφια κτλ.
Ένα άλλο μεγάλο μπέρδεμα είναι ότι με 7 διαστήματα στην οκτάβα πρέπει να συνηθίσεις να περνάς από όλα τα διαστήματα και έχεις και το συνδυασμό και των 2 χορδών.
Έκανα ένα πινακάκι με τους πιθανούς συνδυασμούς κουρδίσματος έχοντας ως βάση τη Ρε στην κάτω χορδή.
Στο πρώτο με Μι την επάνω έχουμε διάστημα τόνου δηλαδή ένα πρωτόγονο καραντουζένι. Άρα ουσάκ με κάποια παρακλάδια εκτός από χιτζάζ. Τα κομμάτια που πέρασα είναι ο Νταβέλης, ο Σκαλτσοδήμος και η λοιπή τσακαλοπαρέα.
Αν κουρδίσω την επάνω Σολ μου ακούγεται σαν Ραστ κάτι (ράστι ντουζένι). Βγαίνει η Αράχωβα.
Με Λα την επάνω το ψάχνω, πάντως και ουσάκ από λα μου βγαίνει.
Το χιτζάζ ψάχνω πως θα μπορούσα να το βολέψω κάπου.
δοκίμασε τα τραγούδια του καραπιπέρη, κατ’εξοχήν ταμπουροτράγουδα.
για χιτζάζ δεν νομίζω ότι μπορείς να κάνεις κάτι, δεν βλέπω κάπου την ακολουθία διαστημάτων του. ούτε μαλακού (αραμπάν) ούτε σκληρού (χιτζάζ). λογικό, αφού είναι διατονικό όργανο δεν μπορούμε να τα έχουμε όλα.
Σωστά, παίζεται τέλεια. Επιπλέον βγαίνουν και κάποια ακόμη συμπεράσματα.
Ο χειρισμός του οργάνου. Με αυτή τη διάταξη των τάστων κατέληξα να παίζω κατά 90% με δείκτη και μεσαίο. Αν θυμάστε ο Φουσταλιέρης έπαιζε μόνο με δύο δάχτυλα.
2)Η απόλυτη ταύτιση κουρδίσματος και δρόμου. Με τόσους περιορισμούς δεν έχεις ευχέρεια για κόλπα.
λοιπόν, οι διακοπές του πάσχα με έφεραν σε παλιούς φίλους και καινούριες γνωριμίες!
ένα τσιφτελί από θεσσαλία (δεν ξέρουμε αν φτιάχτηκε εκεί ή κατέληξε κάποια στιγμή). καλύτερη κατασκευή από του βασίλη, με τάστα, τσαμπουκάδες, και πριτσινωμένο καβαλλάρη -οπότε μάλλον ξέρουμε την κλίμακα (αν υποθέσουμε ότι έγινε στην αρχική θέση).
κλίμακα 63 εκατοστά, σημάδια στα τάστα 1-4-7, 8-11. αποστάσεις τάστων από προσκεφάλι:
1ο 6,85
2ο 11,3
3ο 15,85
4ο 21,0
5ο 24,3
6ο 27,7
7ο 31,6 (οκτάβα)
8ο 35,0
9ο 37,6
10ο 39,5
11ο 42,0
12ο 44,35
13ο 45,8
όπως το άκουσα, βγαίνει κάτι σαν Τ-3/4Τ-3/4Τ-Τ-3/4Τ-3/4Τ-Τ (οκτάβα) Τ-3/4Τ-3/4Τ-Τ-Τ-περίπου 3/4Τ.
βγάζει κάτι σαν ουσάκ από το 1ο τάστο, και καλύτερα από το 4ο. και στα δύο έχει σημάδια, που επαναλαμβάνονται στην οκτάβα. με βάση στο 4ο (καθαρή 5η, 2/3 ελεύθερης χορδής), κουρδίζεται όμοια η μπουργάνα 4η κάτω από το καντίνι.
υγ: θα ακολουθήσουν φωτογραφίες, υπάρχει και βίντεο αλλά έχουμε πρόβλημα με τον τύπο αρχείου.
Κι ένα <<μαντολίνο>> από Σιάτιστα. Όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του (η πεναριά που καλύπτει το πάνω ηχείο μέχρι και τρύπα, το στιλ καράβολα, και τα διαφορετικά διαστήματα πάνω και κάτω χορδής) συνηθισμένα σε βαλκανικούς ταμπουράδες.
Λίγο πιο πριν, σελ. 124-125 (της έντυπης σελιδαρίθμησης), διαβάζουμε:
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα άρθρο του Δ. Γ. Σιάσιου στην εφημερίδα ΕΦΗΜΕΡΙΣ, φ.267, Δεκέμβριος 2008. Στη μνήμη του γνωστού μας φιλολόγου είχε καρφωθεί η έκφραση θαυμασμού «Α ρε, τα τσ’κέλια παίξιμου ’πο καμαν», που χρησιμοποιούνταν στη Σιάτιστα για τους καταπληκτικούς οργανοπαίκτες / μουσικούς μας, και αναζητούσε σε λεξικά τη λέξη τσ’κέλια, ώσπου την απάντηση την πήρε διαβάζοντας ακόμα μια φορά το βιβλίο Ενθυμήματα στρατιωτικά του Ν. Κασομούλη. Εκεί, λοιπόν, σε μια υποσημείωση έγραφε: ο Γεωργούλας Παλαιογιάνης (εκατόνταρχος της χιλιαρχίας) λαλούσεν πολλά γλυκά τον βαγλαμάν, ο Παλαιοκώστας το βουζούκι και άλλοι (της χιλιαρχίας κατώτεροι αξιωματικοί) με λιουγκάρια και ικιτελιά…21. Ο έμπειρος ερευνητής και φιλόλογος κατάλαβε ότι εδώ βρισκόταν το μυστικό της λέξης τσ’κέλια. Τα τσ’κέλια των Σιατιστινών ήταν τα ικιτέλια, ένας δίχορδος ταμπουράς22 (είδος μπουζουκιού), που ως λέξη είναι συνδυασμός δύο τούρκκων λέξεων, του iki (δύο) και tel (σύρμα, χορδή), ικιτέλι (το συναντούμε και ικίτελι και ικιτελί), και σύμφωνα με το σιατιστινό γλωσσικό ιδίωμα (με προφορά του τ ως τσ) ικιτσέλι και τελικά τσ’κέλι με αμοιβαία μετάθεση των φθόγγων «κ» και «τσ».
Μεταφέρω και τη σημείωση 22:
Ταμπουρά στη Σιάτιστα έπαιζε ο Γιώργος Γκαγκασούλης,
συγγενής του βιολιστή Τάκη τ’ς Λιλής και του νταϊροπαίχτη
Νιούλκα. Ο Γιώργος Γκαγκασούλης εκτός από ταμπουρά έπαιζε και
ντέφι, ενώ τραγουδούσε κιόλας. Τον αποκαλούσαν Χότζια, γιατί
τραγουδούσε αμανέδες σαν χότζιας. Πέθανε γύρω στο 1940. Η
πληροφορία προέρχεται από τον Δημήτριο Κάστια.
Αυτό πάλι, τι παράνοια! Δεν καταλαβαίνω πού διαυκολύνει, σε σχέση με το να είχε κανονικά τάστα σ’ όλο το πλάτος της ταστιέρας και απλώς να πατούσαν κάθε χορδή σ’ όποιο τάστο χρειάζεται, όπως γίνεται με όλα τα ταστοφόρα όργανα.
Μα λογικά αυτή η περίεργη διάταξη των τάστων είναι ήδη εξέλιξη παλιότερης, πιο «κανονικής»: το τάστο επινοήθηκε ως εξέλιξη του μπερντέ, ο οποίος προηγήθηκε αφού είναι πιο εύκολος να γίνει. Υποθέτει κανείς ότι αυτά τα όργανα θα είχαν παλιότερα μπερντέδες, που πιάναν βέβαια όλη την ταστιέρα.
(Τέλος πάντων, μια σκέψη λέω, στην οποία δεν προσδοκώ να στηριχτεί καμιά φοβερή συζήτηση…)
Βρίσκω ότι αυτή η διάταξη λέγεται Farkas system, από κάποιον Κροάτη Farkas που το εισήγαγε στις αρχές του 20ου. Η κάτω χορδή είναι διατονική και η πάνω έχει τις υφεσοδιέσεις. Το σύστημα αυτό διαδόθηκε μαζί με τα δυτικότροπα σύνολα ταμπουράδων (με τσέλο ταμπουρά και μπάσο ταμπουρά) σε κουρδίσματα με και τις 2 ίδια νότα, που σχετίζονται με τα σύνολα ταμπουράδων (αφού η δεύτερη τώρα δεν για ίσο). Δεν χρησίμευε σε τίποτα (η διατονικότητα είναι απελευθερωτική, αλλά εδώ δεν ήταν κάτι τέτοιο το ζητούμενο) πέρα από την οπτική διαφοροποίηση από ανατολίτικους ταμπουράδες, και την δυνατότητα μαγκιόρικης χρήσης του αντιχείρα από τον παίχτη, και εγκαταλείφτηκε στα μέσα του αιώνα. Εδώ δηλαδή από ψώνιο βάλανε γωνία στον ήδη μια χαρά τροχό, και μετά το ξεχαλάσανε.
Θα μπορούσαν να είναι κροατικοί από καμιά Αυστροουγγαρία; Ή γερμανικοί-γερμανικοί;
Μήπως αντ’ αυτού οι πρώτες παραστάσεις τροχών δεν ήταν κυκλικές, λόγω μεγαλύτερης ευκολίας να ζωγραφιστεί το τετράγωνο;
Δεν μπορώ να φανταστώ καλλιτέχνη, λόγιο ή λαϊκό, να ζωγραφίζει τετράγωνους τροχούς (;;; ) σε κάρο, αμάξι, βοϊδάμαξα… Δεν σέρνονταν πάνω στο χώμα τα αμάξια, κυλούσαν με τους τροχούς τους.
