Πριν από τον πρώτο που έπαιξε μπουζούκι με πένα αυτού του γενικού τύπου (μικρή τριγωνική), μόνο στα μαντολίνα δε χρησιμοποιόταν; Τουλάχιστον στην Ελλάδα. Οπότε είναι εύλογο να ήταν πένες μαντολίνου και στα μπουζούκια, δύσκολα μπορώ να φανταστώ να επινόησε κάποιος ειδική πένα μπουζουκιού, βασισμένος στην πένα του μαντολίνου αλλά χωρίς να την πάρει αυτούσια.
Εκτός αν υπήρχαν και πένες κιθάρας. Δεν το ξέρω, αλλά μάλλον σαν κάτι πιο πρόσφατο μου φαίνονται.
Η πρόταση που αναφέρεται σ’ αυτό αφορά τα έγχορδα γενικά, όχι ειδικά την κιθάρα.
Η πένα από φτερό είναι άλλο πράγμα. Η σύγχρονη εξέλιξή της είναι οι μακρόστενες πένες του λαούτου, του ουτιού κλπ.
Αν καταλαβαίνω σωστά, παλιότερα την κιθάρα την έπαιζαν κυρίως χωρίς πένα και περιστασιακά με «πένες δαχτύλων σαν του μαντολίνου και του μπάντζου» (τι ήταν αυτές; σαν του κανονακιού; …τέλος πάντων, δε μας ενδιαφέρει) ή με άλλες πένες που δε ρίζωσαν. Το αν η πένα «flat “plectrum style guitar pick”» (=προφανώς η τρίγωνη), που άρχισε να διαδίδεται στη δεκ. 1920, επινοήθηκε εξ αρχής για την κιθάρα ή ήταν ήδη σε χρήση για άλλα όργανα, δεν το καταλαβαίνω, ούτε και αν τέτοιες πένες πρωτοφτιάχτηκαν όταν ανακαλύφθηκε η ταρταρούγα ή αν το σχήμα και το υλικό ξεκίνησαν ανεξάρτητα.
Πάντως βλέπω ότι μάλλον η ιστορία της σύγχρονης πένας ξεκινάει την ίδια χονδρικά εποχή για διάφορα όργανα από κοινού, οπότε πιθανόν και οι Έλληνες μπουζουξήδες (μήπως μάλιστα κυρίως της Αμερικής;) να συμμετείχαν, από το δικό τους μετερίζι, σ’ αυτή τη γενικότερη αναζήτηση.
Στο βιβλίο The classical mandolin του Paul Sparks, η αντικατάσταση του φτερού από την πέννα ταρταρούγας αναφέρεται σαν νεωτερισμός του Pasquale Vinaccia, γύρω στο 1835. Στο τέλος του 19ου αιώνα που εξαπλώνονται οι μαντολινάτες σε όλη την Ευρώπη και αλλού, η πέννα ταρταρούγας ήταν ήδη καθιερωμένη.
1835 είναι πολύ παλιά!!
Πένα ταρταρούγας τρίγωνη, υποθέτω, έτσι; Ή υπήρξαν και πένες ίδιες στο σχήμα με τα φτερά, αλλά από ταρταρούγα;
Από την σελίδα της fender
Musicians have used plectrums since the advent of stringed instruments, dating back to ancient Egypt. While the first were probably feathered quills, pieces of turtle shells became popular in the early 20th century, although ivory, bone and wood were also once common.
The turtle-shell material—or what is more colloquially known as “tortoiseshell”—that came from the hawksbill sea turtle was unfortunately overharvested, and they were officially listed on the endangered species list in 1973, ruling that material out for modern tortoiseshell picks and pickguards.
But that shell was prized because it was stiff, yet flexible, offering a pleasing striking surface for the strings. These became even more desired in the early 1920s as jazz and country music—and larger bodied guitars—came into fashion. Those dreadnought players needed to hang with their banjo counterparts, who were using thumb picks by that time anyway to produce a more prominent sound.
Luckily, in 1922, the D’Andrea company developed a way of stamping celluloid—a type of plastic—that mimicked tortoiseshell, offering the flexibility and rigidness that guitarists craved.
Και για όσους δεν θέλουν να ξεσκονισουν τα αγγλικά τους η πρόχειρη μετάφραση του google
Μια σύντομη ιστορία
Οι μουσικοί έχουν χρησιμοποιήσει πλέγματα από την έλευση των έγχορδων οργάνων, που χρονολογούνται από την αρχαία Αίγυπτο. Ενώ τα πρώτα ήταν μάλλον φτερά, τα κοχύλια της χελώνας έγιναν δημοφιλή στις αρχές του 20ου αιώνα, αν και το ελεφαντόδοντο, τα οστά και το ξύλο ήταν επίσης κάποτε κοινά.
Το υλικό του κελύφους της χελώνας - ή αυτό που είναι πιο γνωστό ως “χελώνα χελώνα” - που προήλθε από τη θαλάσσια χελώνα γεράκι δυστυχώς υπερπλήρωσε και καταγράφηκαν επίσημα στον κατάλογο των απειλούμενων ειδών το 1973, αποκλείοντας αυτό το υλικό για σύγχρονες επιλογές χελωνών pickguards.
Αλλά αυτό το κέλυφος ήταν πολύτιμο, επειδή ήταν άκαμπτο, αλλά ευέλικτο, προσφέροντας μια ευχάριστη εντυπωσιακή επιφάνεια για τις χορδές. Αυτά έγιναν ακόμη πιο επιθυμητά στις αρχές της δεκαετίας του 1920, καθώς η μουσική τζαζ και η χώρα - και οι μεγαλύτερες κιθάρες - μπήκαν στη μόδα. Αυτοί οι φοβεροί παίκτες έπρεπε να κολλήσουν με τους ομολόγους τους, που χρησιμοποιούσαν αντίχειρες μέχρι εκείνη τη στιγμή για να παράγουν έναν πιο εμφανή ήχο.
Ευτυχώς, το 1922, η εταιρεία D’Andrea ανέπτυξε έναν τρόπο σφράγισης της κυτταρίνης - ενός τύπου πλαστικού - που μιμούσε το χελώνα, προσφέροντας την ευελιξία και την ακαμψία που λαχταρούσαν οι κιθαρίστες.
Μα πραγματικα, τι θα τους πείραζε να αναφέρουν και το σχήμα / τύπο της πένας; Είναι η τρίτη πηγή που λέει ότι μετά τα φτερά χρησιμοποιήθηκε το καύκαλο της χελώνας και άλλα υλικά, χωρίς να μας λέει τι πένες φτιάχνανε από δαύτα! (Από φτερό δεν υπάρχουν και πολλές επιλογές, αναγκαστικά μακρόστενη.)
Ο συγκεκριμένος, απλά θεωρούσε κάποια πράγματα γνωστά, όπως το τί είδους πένες χρησιμοποιούσαν οι κιθαριστές των αρχών του 20ού. Μην κάνει βεβαίως κανείς το λάθος, να εμπιστευτεί τη «μετάφραση» του γκουγκλ…. Αγαπητέ Πάνο Π, καλύτερα ας την αποσύρεις, να ξεσκονίσουμε και τα αγγλικά μας.
Αυτό, μην το λές… Από ένα φτερό μεγάλου όρνιου, με κατάλληλο λοξό κόψιμο κάθετα προς τον άξονα του κόκκαλου, μπορεί να βγαίνει κάτι τριγωνικό. Βέβαια, θα είναι καμπυλωμένο αλλά π.χ. για κανονάκι, μια χαρά.
Αυτή είναι η πένα από φτερό όρνιου. Μυτερή άκρη μπορείς να της κάνεις, να την κόψεις πιο κοντή μπορείς, αλλά το πλάτος της δεν μπορεί να προσεγγίσει ούτε από μακριά αυτό της πένας για μπουζούκι / κιθάρα / μαντολίνο κλπ. Άρα, μιλάμε για διαφορετικό τύπο πένας (ανεξάρτητα από το διαφορετικό υλικό).
Και η απορία μου, που δεν τη λύνουν οι πηγές, είναι: όταν άρχισαν να χρησιμοποιούν άλλα υλικά εκτός από το φτερό, έκοψαν εξ αρχής μικρές πλατιές πένες, ή και μακρόστενες σαν τις φτερένιες;
Σημειωτέον ότι δεν πρέπει να θεωρούμε τίποτε αυτονόητο. Όχι δηλαδή, επειδή ξέρουμε τι σχήμα είχε η πένα του τάδε οργάνου τη δείνα εποχή, να προεξοφλούμε ότι το ξέρει κι ο αναγνώστης μας. Η ανθρώπινη εφευρετικότητα στο ζήτημα της πένας φτάνει τουλάχιστον μέχρι εδώ:
…και ποιος ξέρει πόσο πιο πέρα ακόμα. Δεν είναι τσεκούρι, είναι πένα για σαμισέν, ένα γιαπωνέζικο τρίχορδο Ρε-Λα-Ρε!
Τόσο μικρά φτερά έχουν τα όρνια; Τότε, στρουθοκαμήλου λοιπόν!
Το φτερό του όρνιου (του γύπα) είναι το καταλληλότερο που μπορεί να βρεθεί στην Ελλάδα. Υποθέτω, και σε όλη την Ευρώπη. Αν στην Αμερική παίζαν κιθάρα με πένα από φτερό στρουθοκαμήλου, αρχαιοπτέρυγα, πτεροδάκτυλου ή κοινού δράκου, ε, ας το εξηγούσαν! 
Νομίζω κανένα φτερό δεν είναι τόσο πλατύ ώστε να βγάλει πένα σε πλάτος μπουζουκιού. Πάντως της στρουθοκαμήλου τα φτερά είναι πολλά και μικρά (καθώς δεν πετάει!).
Αλλά νομίζω ξεφεύγουμε 
Ο δράκος δεν έχει φτερά, φολίδες έχει. Και κάτι μυτερά τρίγωνα που όμως δεν κάνουν… Έτσι τουλάχιστον τον βλέπω εγώ…
(είπαμε, ξεφεύγουμε!)
Από προσωπική εμπειρία θα έλεγα ότι η καλή ταρταρούγα παράγει πιο στρογγυλό και γλυκό ήχο. Σαν αναλογία θα έλεγα ότι η συγκριση ήχου ταρταρούγας/πλαστικής πένας, θυμίζει αρκετά τη σύγκριση του ήχου βινυλίου σε σχέση με τον κρυστάλλινο του cd. Βέβαια δεν νομίζω να έχει κάνει κανείς τεστ με πένες ακριβώς ίδιου πάχους και σχήματος οπότε υπάρχουν πολλοί παράμετροι που επηρεάζουν.
Επίσης θέλει ιδιαίτερο χειρισμό, έχει περίεργη υφή, “τρώγεται” πολύ πιο εύκολα με το παίξιμο από την πλαστική. Αν λάβουμε υπόψην και το κόστος αλλά και το φιλοζωικό κομμάτι, θα έλεγα ότι τελικά δεν αξίζει, τουλάχιστον για συνεχή χρήση.
υ.γ. Λόγω απαγόρευσης του υλικού, το 99.9% των αντικειμένων σε στυλ “ταρταρουγας” που κυκλοφορεί στο ίντερνετ στην ευρώπη είναι πλαστικό που απλά μιμείται το χρώμα (όχι την υφή!) οπότε δεν έχει κανένα νόημα να χρησιμοποιηθεί.
Μιας και αναφερόμαστε σε πένες είδα ένα βίντεο (από γνωστό κιθαριστικό κανάλι του σωλήνα), που φτιάχνεται πένα από ένα είδος λατινοαμερικάνικου καρπού το οποίο το ονομάζουν φυτικό ελεφαντόδοντο (Vegetable Ivory). Ο καρπός λέγεται Tagua nut και στα ελληνικά η λέξη μεταφράζεται “φυτελέφας”. Θεωρείται ότι μπορεί να αντικαταστήσει το ελεφαντόδοντο.
Υπάρχει κανείς που το έχει δοκιμάσει ή έστω το έχει ακούσει ξανά?
Εδώ ο σύνδεσμος:
Υ.Γ.“Φυτελέφας” είναι μάλλον αυτόματη μετάφραση μάλλον ήθελαν να πουν φυτικό ελεφαντόδοντο.
Ο δικός μου δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την περίοδο στην οποία έγινε η μετάβαση στην πέννα ταρταρούγας, είναι «σκοτεινές δεκαετίες» για το μαντολίνο. Αναφέρεται μόνο σαν προϊστορία του θέματος του βιβλίου, που είναι η άνθιση του μαντολίνου στην Ιταλία και διεθνώς στο τέλος του 19ου και στον 20ο αιώνα.
Οι πηγές που αξίζει να μελετήσουμε για το τι γίνεται στην Ελλάδα είναι παλιές μεθόδοι κιθάρας με πέννα, και μαντολίνου, (δεν ξέρω πότε εκδόθηκε η πρώτη μέθοδος μπουζουκιού, από ότι είδα από ελληνικούς εκδοτικούς οίκους δεν πολυσυμπαθούσαν το μπουζούκι στο μεσοπόλεμο). Επίσης τιμοκατάλογοι κλπ μουσικών καταστημάτων.
Αν κάποιος έχει πρόσβαση, κυκλοφορούσε η «μέθοδος μανδολίνου» του Κουτούγκου που πρέπει να είναι μεταπολεμική, και η «μέθοδος μανδολίνου» του Ν. Λάβδα, που ήταν ο μαέστρος και συνθέτης της Αθηναϊκής μαντολινάτας, μάλλον προπολεμική.
Ξεθάφτηκε τώρα μόλις μια παλιά συζήτηση για πέννες, με αρκετά μηνύματα και για ταρταρούγα.
Βεβαιότατα αυτές οι πένες παρήγαν καθαρότερο ήχο. Τις βρήσκαμε ως το 70 στα παλιά περίπτερα. (τα ναυλον καλσόν τότε ήταν πολύ ακριβά.
Σκεφτήτετο αλλιώς.
Η ταρταρούγα παράγει τον ήχο. (οστούν, καύκαλο).
Η χορδή τον μεταφέρει πάλι σε οστούν (γέφυρα)
Η γέφυρα στο καπάκι) (ξύλο, καύκαλο φυτού)
Το καπάκι στον αέρα
Ο αέρας στο αυτί μας (πάλι κοκαλάκια θα βρεις εκεί).
ΣΥΜΠΈΡΑΣΜΑ
Τα κοκαλάκια είναι μεγάλο πράγμα