Νέο λήμμα "Μπερλίνα"

Μπερλίνα (παίζω τη μπερλίνα)

Η «μπερλίνα» ήταν παλιό παιχνίδι συναναστροφής. Ένας έκανε τη Μπερλίνα (που καθόταν κάπου απομονωμένη) κι ένας τον Ταχυδρόμο. Η ομάδα των παικτών σχολίαζε τα θετικά και τα αρνητικά της Μπερλίνας και μετά ο Ταχυδρόμος μετέφερε κάποιο από τα σχόλια στην Μπερλίνα. Αν εκείνη μάντευε ποιος έκανε το σχόλιο, ο «ένοχος» έπαιρνε τη θέση της Μπερλίνας, αλλιώς η Μπερλίνα συνέχιζε να είναι Μπερλίνα και στον επόμενο γύρο.

Μεταφορικά, «μπερλίνα» αποκαλείται ο γελοίος, φαιδρός, το μπαίγνιο, το νούμερο, ο καταγέλαστος

Στη συγκεκριμένη περίπτωση τη φράση «παίζω τη μπερλίνα» (δηλ. εμπαίζω) συναντάμε στο τραγούδι «Αρχοντορεμπέτισσα» (1951) του Γ. Μητσάκη:

Έτσι με φωνάζουνε πολλοί

αρχοντορεμπέτισσα τρελή

σ’ όλους παίζω τη μπερλίνα

και τρελαίνω την Αθήνα

(Επιτομή Μεσαιωνικού λεξικού Κριαρά) μπερλίνα: εξέδρα όπου εξέθεταν δημόσια τους κακοποιούς πριν τους τιμωρήσουν · φρ . ανεβαίνω ή μπαίνω στη μπερλίνα = διαπομπεύομαι : Κατζ . Ε 410 , Α ́362 . [ < ιταλ . berlina . Η λ . και σήμ . με διαφορ . σημασ . ]

4 «Μου αρέσει»

Μάλιστα.

Το παιχνίδι το ήξερα. Όχι βέβαια γιατί έφτασε ως τη γενιά μου αλλά μάλλον γιατί είχε επηρεάσει τη φρασεολογία (όχι μόνο την αργκοτική) των προηγούμενων γενεών. Υπήρχε και «Η στήλη της Μπερλίνας» σε κάποια εφημερίδα (Καθημερινή;).

Δεν ήξερα όμως ότι η λέξη υπάρχει σε ρεμπέτικο, και σίγουρα δεν ήξερα την πολύ ενδιαφέρουσα ετυμολογία.

Εδώ «σ’ όλους παίζω την μπερλίνα» υποθέτω πως σημαίνει «γελάω μ’ όλους», κι όχι «γελάνε όλοι μ’ εμένα». Με σχολιάζουν αλλά τους περιφρονώ.

Έχει πολύ ενδιαφέρον μια σχετική με την μπερλίνα υποσημείωση στην έκδοση του Χάση του Γουζέλη:

Περλίγκαμπερλίνα , ἰτ. Berlina ἦτο εἶδος ποινῆς ἐπιβαλλομένης κατά τούς παρελθόντας αἰῶνας περί τῆς ὁποίας γράφει ἀρκετά ὁ Saint Edme ἐν τῷ Dictionnaire de la penalité (Paris1822) και ὁ Foramiti ἐν τῇ Enciclopedia legale (Uenetia 1844) … Ἦσαν διάφοροι τρόποι ἐκτελέσεως τῆς ποινῆς ταύτης, ὁ συνηθέστερος ὅμως και ἐν Ζακύνθῳ ἰδίως ἐφαρμοζόμενος ἦτο ὁ ἀκόλουθος ὅν περιγράφει ὁ Κ. Λομβάρδος: «Ὁ καταδικαζόμενος εἰς τήν Βερλίναν ἐκλείετο ἐντός τετραπλεύρου ἐκ σανίδων παραπήγματος, το ὁποῖον εἰς ἑκάστην πλευράν εἶχεν ὀπή χωροῦσαν την κεφαλήν, κάτωθεν δε αὐτῆς ἑτέρας δύο εἰς ἃς εἰσήρχοντο αἱ χεῖρες. Ἡ κεφαλὴ καὶ αἱ χεῖρες τοῦ καταδίκου ἐξωθοῦντο εἰς τας ὀπάς προς το παριστάμενον πλῆθος, ἐνῶ το ἐντός τοῦ παραπήγματος σῶμα ἐδέρετο ἢ ἄλλως ἐβασανίζετο ὅπως οἱ ἐκ τῶν ὀδύνων τῶν βασάνων σπασμωδικαί μορφασμοί τοῦ προσώπου και κινήσεις τῶν χειρῶν τοῦ καταδίκου διεγείρωσι τον γέλωτα τῶν θεατῶν. Ἡ τιμωρία αὕτη ἐπανελαμβάνετο εἰς ὅλας τας πλευράς τοῦ παραπήγματος. Μετά τοῦτο ὁ κατάδικος ἢ ἀφίετο ἐλεύθερος ἢ ἐπομπεύετο ἐπί ὄνου, δερόμενος ριπτομένων ὑπο τοῦ παρακολουθοῦντος και ἀλαλάζοντος ὄχλου και ἀγυιοπαίδων ὠῶν, λεμονίων και ἄλλων ἀκαθαρσιῶν και ἡ ποινή αὕτη ἐλέγετο φρουστάρισμα. Ἐκ τούτου και ἡ ὕβρις φρουστσάδα σημαίνουσα διαπομπευομένη. Εἰς τον φρουσταριζόμενον οὕτω, ἔθετον ἐπι τῆς κεφαλῆς του συνήθως στόμαχον προβάτου ἀκάθαρτον. Ἄλλοτε προσετίθετο και ετέρα ποινή.

4 «Μου αρέσει»

καλα ολα αυτά αλλα ο τύπος αυτοκινήτου “μπερλίνα” τι σχέση έχει?

2 «Μου αρέσει»

Μάλλον από άλλο ανέκδοτο:

Και σε αγγλική μετάφραση:
berlina . 1. From the Germanic BRETLIN or BRETLING, diminutive form of BRET, table , whence also the word BERLENGO, table , board (cf. Berlengo ). A sort of punishment that was meted out to malfaisants, consisting of exposing them in full view to the public on a dais or high place, which was called berlina . In the same sense the French has the word PILORI (whence the Engl. PILLORY) = Provençal ESPITLORI, Portuguese PILORINHO, from Latin PILÔRUM, SPILÔRIUM = PILÀURIUM, PILÀRICUM, which Ducange connects to Classical Latin PILA (whence French PILIER, pillar , column , pole ), and which Grimm connects to Old High German PFILAERE, modern PFEILER (which is incidentally the Germanic form of French PILIER), to which were tied those condemned to the pillory, or which was put under their chin.
2. French berline , whence berlingot , or brelingot , half sedan (without a front seat). This was also the name of a kind of four-wheeled chariot with a removable hood; and in that sense it is claimed that it derives, like the word BARA, from West German BERA (Anglo-Saxon BAER), mechanism for transporting , sedan (from BEREN or BAEREN, to bear ) with the suffix –ling , common to Germanic languages. Others claim that it derives from BERLIN, where these vehicles allegedly began to be manufactured originally (XVIIIth century); Diez draws attention to the Bavarian BRECHE, sedan (meaning properly bridle , whence the dimin. BRECHLIN = Middle High German BRITELÎN (see briglia ).
Finally, to omit nothing around this word, which has aroused much discussion, the opinion of Canello must be mentioned, who suggests that the meaning of GOGNA, pillory , cannot be dissociated from that of CARRO (cart) and believes it could be a “Carretta (cart) on which malfaisants were led around to be publicly humiliated.” Canello is induced to do so by an old passage of Cristien de Troyes:

De ce servoit charete lors,
Dont li pilori servent ors, etc.​

in which he recognizes a historical connection between PILORI and the cart of the gogna .

1 «Μου αρέσει»

Χαριτωμένο έθιμο. Πρέπει να γινόταν τρελός γέλως με τους μορφασμούς του καταδίκου καθώς τον βαρούσαν. Καινούργιο συκώτι.

Ένα από τα δύο έχει τυπογραφικό λάθος. Υποθέτω ότι το σωστό θα είναι με στ, όχι στσ.

Ναι, “φρουστάδα” πρέπει να είναι το ορθό.
Ωστόσο:
https://books.google.gr/books?id=bGC2BgAAQBAJ&pg=PT87&dq=φρουστσάδα&hl=el&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwjGi5fYiK2MAxUNBtsEHfc5BeIQ6AF6BAgFEAM#v=onepage&q=φρουστσάδα&f=false

Σε κάθε λήμμα όπου αναφέρεται «το βρίσκουμε στο τάδε τραγούδι», θα πρότεινα να μπαίνει κι ένας σύνδεσμος προς το τραγούδι. Αν μπει στην ίδια γραμμή με κάτι άλλο, ο σύνδεσμος εμφανίζεται με τη σύντομη μορφή του και δε μεγαλώνει δυσανάλογα τη σελίδα του Γλωσσαριού.

Δηλαδή έτσι: https://www.youtube.com/watch?v=8r6fCMELwH4&ab_channel=alter45

Η Μπερλίνα στο Ημερολόγιο του Σκόκου το 1891.

https://el.wikisource.org/wiki/Εθνικόν_Ημερολόγιον_του_Έτους_1891/Η_μπερλίνα

Υπήρξε και επιθεώρηση με τον τίτλο “Μπερλίνα” το 1927.

ΚΟΥΝΑΔΗΣ.pdf (380,0 KB)

Από την επιθεώρηση προέκυψε και το τραγούδι “Στο στόμα, στο στόμα”.

1

2 «Μου αρέσει»

Μάλιστα. Το είχα ακουστά το παιχνίδι, αρκετές φορές είχα ακούσει/διαβάσει περιγραφές του, αλλά μόνο τώρα, με την περιγραφή συγκεκριμένης παρτίδας, το κατανοώ πλήρως.

Ελαφρώς απάνθρωπο, ε; Κάθε παίχτης προσπαθεί συνειδητά να πληγώσει κάθε άλλον παίχτη, έχοντας μια σοβαρή πιθανότητα να παραμείνει το πλήγμα του ανώνυμο.

Η Μπερλίνα ήταν και κωμική εφημερίδα το 1873.

Να και το αυτοκίνητο.

3 «Μου αρέσει»