Πιστευετε πως ο Τ ακης Καρναβας εχει επηρεασει την μουσικη παραδοση του ξηρομερου? Και αν ναι με θετικες η αρνητικες συνεπειες?
Ο Καρναβάς στο τραγούδισμα κι ο Βασίλης Σαλέας (ο παλιός εννοείται) στο παίξιμο είναι οι 2 κύριοι αίτιοι για το σημερινό ύφος. Όταν γύρισε ο Σαλέας από την Αμερική και “εισήγαγε” το αλά τούρκα παίξιμο.
Βέβαια, σήμερα το έχουν ξεφτιλίσει το θέμα οι κλαριτζήδες αλλά αυτό είναι άλλο θέμα.
Σε ότι αφορά τις συνέπειες ο Καρναβάς έχει τις λιγότερες ευθύνες. Οι μουσικοί χάλασαν τον ήχο και το παίξιμο.
1 «Μου αρέσει»
Χωρίς αμφιβολία. Αν όμως ο Καρναβάς, με το αδιαμφισβήτητο κύρος του, έλεγε του Σαλέα (έγκαιρα!) κάτι σαν «δεν θα πάω με σένα, γιατί δεν μου αρέσει το ύφος που έχεις υιοθετήσει τελευταία», κάτι ίσως θα μπορούσε να σωθεί. Και βέβαια, ανάλογα θα έπρεπε να πει, πάλι έγκαιρα, στους ηλεκτροκιθαρίστες με τη μπάσο κοντίνοο τεχνική, αλλά και να μην πάρει μαζί του κρουστό (τουμπελέκι, δηλαδή…).
Δεν έχω ούτε κατά διάνοιαν διαχρονική εικόνα της μουσικής κατάστασης στο Ξηρόμερο. Ειδικά όμως για το κλαρίνο (και όχι για τα συνοδευτικά όργανα), σκέφτομαι:
Αν ο Σαλέας έφερε ένα νέο στυλ και μ’ αυτό έκανε σουξέ, πάει να πει πως θα άρεσε. Αν δεν άρεσε, θα έπαιζε δυο-τρεις φορές, μετά θα ερχόταν λιγότερος κόσμος, όλο και λιγότερος, και στο τέλος πολύ απλά ο Καρναβάς θα τον έκανε πέρα και θα έπαιρνε κάποιον που να μην του διώχνει τον κόσμο. (Ή ο Σαλέας θα άλλαζε τροπάρι.)
Ο κόσμος πάει για το κλαρίνο. Άντε και για τη φωνή. Αν αυτοί οι δύο σέρνουν μαζί τους κι έναν μπασίστα που του ακροατή δεν του αρέσει, θα είναι πρόθυμος να τον υποστεί για χάρη των δύο πρωταγωνιστών που δε θέλει να τους χάσει. Αν όμως δεν του αρέσουν οι πρωταγωνιστές, δε θα πάει.
Πήγε όμως. Άρα;
«Ο κόσμος» θα πάει, ό,τι κι αν του παίξεις. Η γενιά η δικιά μου γνώρισε τρία διαφορετικά ύφη στο κλαρίνο: το ύφος του Καρακώστα και των συγχρόνων του μεγαθηρίων, το ύφος των Σαλέα / Μάγκα και τα σημερινά. Στα πανηγύρια ο κόσμος πήγαινε πάντα, και το ΄50, και το ΄90 και σήμερα, χωρίς να καθίσει να αξιολογήσει το ύφος του κλαριτζή, αν είναι τούρκικο ή όχι, το ύφος του τραγουδιστή ή ό,τι άλλο. Και βεβαιότατα, τα ονόματα τραβάνε τον κόσμο, ό,τι κι αν κάνουν.
Αυτό που θέλησα να τονίσω, είναι ότι ακριβώς επειδή «ο κόσμος» δεν βάζει κριτήριο το μουσικό του αισθητήριο, παρά μόνο το να διασκεδάσει και να φανεί, αν κάποιος προσπαθήσει να κρατήσει κάποιο επίπεδο και να μην παρασυρθεί απ’ τη μόδα, δεν θα διακινδυνεύσει την επιτυχία του, με την προϋπόθεση βέβαια να έχει ένα όνομα, που ο Καρναβάς το είχε.
1 «Μου αρέσει»
Καλησπέρα , ίσως μια αιτία ακόμα που επηρέασε είναι ο ήχος που προέκυπτε από τα μηχανήματα που είχανε καθώς και η χρήση αυτών , ειδικά στα μεγάλα πανηγύρια με χιλιάδες κόσμο , πάντως τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες φορές εμφανίζονται σχήματα με νέους μουσικούς και άλλα όργανα όχι αμιγώς ηλεκτρικά , με ύφος που προσεγγίζει αυτό των ηχογραφήσεων από πλάκες γραμμοφώνου. Με εκτίμηση.
4 «Μου αρέσει»
Αυτό μπορώ να το καταλάβω μέχρις ενός σημείου, αλλά γεγονός παραμένει ότι όνομα είναι ο Χ και όχι ο Ψ. Πώς έγινε ο ένας όνομα κι ο άλλος όχι;
Μιας και δεν έχω την εμπειρία του τόπου, θα προσπαθήσω να την υποθέσω μέσω της εμπειρίας του Ηρακλείου, και να μου πείτε μέχρι πού φτάνουν οι ομοιότητες:
Υπάρχουν πάρα πολλές περιστάσεις όπου κάποιος θα πάει σε γλέντια με αρκετές εκατοντάδες έως και λίγες χιλιάδες κόσμου. Για παράδειγμα, είναι κανείς όλη την ώρα καλεσμένος σε γάμους. Στον γάμο πράγματι θα πας όποιος κι αν παίζει, όπως κι αν παίζει. Θα παίζει ένας λυράρης ο οποίος είναι αρκετά πιθανό να μην έχει επιλεγεί με μουσικά κριτήρια, αλλά:
-επειδή ήταν πιο φτηνός
-επειδή ήταν ο μόνος που βρήκαν το τηλέφωνό του οι καλεστάδες
-επειδή του είχαν υποχρέωση
-επειδή είναι φίλος / συχωριανός
-επειδή όλοι οι άλλοι ήταν κλεισμένοι
-…κλπ.
Πανηγύρια τώρα. Πανηγύρια βασικά δεν υπάρχουν εδώ, υπάρχουν όμως οι γιορτές των συλλόγων των χωριών που κατά κανόνα λέγονται «γιορτή πατάτας Τζερμιάδου», «γιορτή πορτοκαλιού Φόδελε», «γιορτή ρακής Μαρμακέτου» κλπ. (η τελευταία μάλιστα γιορτάζεται στις 15 Αυγούστου!). Αυτές κάποιος τις διοργανώνει, και καλεί τα όργανα. Αυτός λοιπόν μπορεί είτε να ακολουθήσει κάποια από τα ίδια κριτήρια όπως και παραπάνω (συμπεριλαμβανομένου και του μουσικού κριτηρίου), επιπλέον όμως υπάρχει και η περίπτωση κάποια γιορτή να έχει καθιερωθεί να την παίρνει ένας συγκεκριμένος λυράρης.
Κοινό: Μια κρίσιμη μάζα θα έρθει και πάλι όπως και να 'χει, όποιος και όπως κι αν παίζει, και πιθανότατα χωρίς καν να προσέξουν αν τους αρέσει ή όχι. Δηλαδή βασικά οι άνθρωποι του κάθε χωριού. Εδώ όμως παίζει ρόλο και ο παράγοντας όνομα, γιατί το όνομα είναι που θα φέρει κι άλλο κόσμο εκτός από τους δεδομένους. Και, πράγματι, υπάρχουν κάποιοι λυράρηδες που είναι πρώτα ονόματα, κάποιοι που είναι δεύτερα, και κάποιοι που δεν είναι καθόλου.
Στα ονόματα συμπεριλαμβάνονται και καλοί και κακοί. Οι καλοί έγιναν ονόματα επειδή είναι καλοί. Και οι κακοί όμως, μπορώ να καταλάβω γιατί έγιναν ονόματα: μπορεί να είναι άθλιοι μεν, αλλά και πάλι να έχουν μια εμπορικότητα, π.χ. να παίζουν πολύ «ώπα» (καταλαβαίνετε τι εννοώ) και να πωρώνεται η νεολαία.
Εντάξει, υπάρχει και ο παράγοντας προώθηση. Κάποιοι είναι γιοι μεγάλων ονομάτων της προηγούμενης γενιάς - παίζει κι αυτό ρόλο. Αλλά -κι εκεί είναι που θέλω να καταλήξω- τη θέση που κατέχει ο καθένας στο στερέωμα, μεγάλο ή μικρό ή καθόλου όνομα, την έχει διεκδικήσει. Κανείς δεν τραβάει κόσμο χωρίς να πληροί κάποιο κριτήριο ώστε να τον προτιμήσει αυτός ο κόσμος.
Για να επιστρέψουμε λοιπόν στο Ξηρόμερο:
Δυσκολεύομαι να φανταστώ ότι ένας κακός κλαριντζής, ένας που αν τον πρόσεχε το ακροατήριο θα τον απέρριπτε, έγινε όνομα -και μάλιστα τέτοιο όνομα ώστε να επηρεάσει και όλους τους μετέπειτα- χωρίς κανένα λόγο, απλώς επειδή όλοι άκουγαν μηχανικά και χωρίς κριτήρια.
Και όμως!.. την ξηρομερίτικη πραγματικότητα θα μας την περιγράψει βέβαια ο Δημήτρης, κι εγώ δεν σκαμπάζω γρυ από Ξηρόμερο μεριά. Αλλά να σου φέρω δεκάδες, ίσως και εκατοντάδες παραδείγματα όπου (όχι οπωσδήποτε κακοί αλλά) μετριότατοι καλλιτέχνες κατάφεραν να γίνουν όνομα, κάθε περίπτωση με τις δικές της φυσικά ιδιαιτερότητες. Αναφέρομαι βέβαια σε όλα τα μουσικά είδη, με πρώτο και καλύτερο ίσως την ποπ μουσική (Δέσποινα Βανδή κλπ. κλπ. κλπ. κλπ. κλπ.).
Στην ποπ, εννοώντας οτιδήποτε μπορεί έστω και διασταλτικά να θεωρηθεί ποπ, υπάρχει και μια μουσική βιομηχανία από πίσω. Αυτή αποφασίζει, κατά πολύ μεγάλο ποσοστό, ποιος θα γίνει σταρ. Όχι πως δεν υπάρχει κάτι ανάλογο και σε μουσικές του πανηγυριού και του γλεντιού, αλλά νομίζω ότι εδώ έχει συγκριτικά μικρότερη εξουσία, και το κοινό συγκριτικά μεγαλύτερη, απ’ ό,τι στην ευρύτερη ποπ.
(Ποιοι μουσικοί ή τραγουδιστές του πανηγυριού έχουν γίνει πανελλήνιας εμβέλειας σταρ; Ο Παπασιδέρης, μερικά κλαρίνα της εποχής του, οι οικονένειες Χατζηδάκη, Καραμπεσίνη και Κονιτόπουλου, οι Ξυλούρηδες, ο Πετρολούκας, ο Οικονομίδης, …από την εποχή των 78 στροφών μέχρι σήμερα μόλις που γεμίζουν ταξί. Οπότε, εξακολουθώ να πιστεύω ότι στη δημιουργία τοπικών αστέρων το τοπικό κοινό έχει παίξει σημαντικό ρόλο.)
Πιστευω πως ο Τεραστιος Βασιλης Σαλεας πρωτα απο ολα και κατι που κανεις δεν μπορει να φερει αντιθετη γνωμη ηταν ΜΑΣΤΟΡΑΣ και ΠΑΙΧΤΑΡΑΣ. Τωρα απο κει και μετα πιστευω πως οι αναγκες εκαναν τον Σαλεα αλλα και τον Καρναβα να βγαλουν σουξε ετσι ωστε να ξεχωρισουν. Αυτα τα κομματια (σουξε καρναβα π.χ.)πιστευω πως εχουν περασει στην παραδοση κατα καποιον τροπο αν σκεφτειτε πως σημερα στο ξηρομερο και στα πέριξ τραγουδανε γεροι αλλα και παραδιδουν στους νεους τα σουξε του Καρναβα και του Σαλεα!! Ποια ειναι γνωμη σας ?
Εντάξει ήταν δεξιοτέχνης ο παίχτης, αλλά δεν ακολούθησε το μουσικό ύφος που είχε το ξηρόμερο, αυτό που έπαιζε π.χ. ο Μαργέλης ή ο Καρακός. Έφερε το ανατολίτικο αλά τούρκα παίξιμο και σε αυτό το μοτίβο έπαιζε. Συγκεκριμένα αντέγραφε πιστά τον διάσημο Τούρκο Sykru Tunar 1907-1962. Όπως λέει και ένας συνάδελφός του, Μάκης Βασιλειάδης σε ένα βίντεο ''Ο Σαλέας κοιμότανε και ξύπναγε με τον Σουκρή Τινάρ στο γραμμόφωνο’'.
Για τα σουξέ που ανέφερες δεν κατάλαβα. Έγραψε ο Σαλέας τραγούδια που να τραγουδιούνται σήμερα; Ανέφερε μερικά … Εμένα μόνο ένα δύο μου ήρθαν στο μυαλό, που τα τραγουδάει ο ίδιος.
Για τον Καρναβά ξέρω του είχαν δώσει άλλοι τραγούδια και τα είχε πει ο ίδιος. Αλλά έτσι όπως τα ερμήνευε με τόσους λαρυγγισμούς και τον ιδιόρρυθμο τρόπο του, απορώ πως τα τραγουδάνε οι γέροι και τα παραδίδουν στους νέους όπως λες.
Φίλε Παραδοσιακέ, η συζήτηση που ανακίνησες έχει ενδιαφέρον, αλλά σου επισημαίνω αν ίσως δεν το πρόσεξες ότι είναι πέντε ετών παλιά. Ιδιαίτερα ο Κ. Τσάμης, στον οποίον απαντάς, έκανε εκείνο τον καιρό ένα φευγαλέο πέρασμα των 4 μηνυμάτων συνολικά και έκτοτε δεν ξαναέγραψε στο φόρουμ: Προφίλ - Κωστας_Τσαμης - Ρεμπέτικο Φόρουμ
Βέβαια, ακόμη και σε τέτοιες περιπτώσεις, μπορεί ένα όχι ενεργό μέλος να ενδιαφερθεί να ξανασυμμετάσχει, εφόσον μάθει ότι κάποιος τού απευθύνθηκε. Για να το μάθει, χρησιμοποιείς το « @ » και το χρηστώνυμό του: @Κωστας_Τσαμης
2 «Μου αρέσει»
ο καθε μουσικος θα παιξει και θα τραγουδησει οπως θελει και οπως του αρεσει. χεστηκε για το τι εκαναν οι πριν 50 και 100 χρονια απο αυτον. ο κοσμος παει μπροστα, ειτε με κακο ειτε με καλο τροπο. ολα αλλαζουν, τιποτα δεν μενει ιδιο και αναλλοιωτο στον χρονο. αν καποια πραγματα σημερα στην ελληνικη μουσικη, δεν μας αρεσουν, ας μην ριχνουμε το βαρος στους καλλιτεχνες μονο, αλλα και στον κοσμο που τους ακουει και τους αγοραζει. ναι, μετα απο 30 χρονια επαγγελματικης σταδιοδρομιας, εχω να πω οτι, ναι ρε φιλε, εχει ευθυνη και ο κοσμος. και μεγαλη ευθυνη. και ειναι γενικο το κακο, οχι μονο στην μουσικη. απο που να αρχισεις και που να τελειωσεις? ας μην στοχοποιουμε καλλιτεχνες λοιπον.
michael palmogibson355 Έτσι όπως τα γράφεις δε σε καταλαβαίνω καλά. Μιλάς σαν να έγινε κάτι μεμπτό. Ο κύριος Τσάμης που άνοιξε το θέμα, έθεσε ερωτήματα για τη μουσική παράδοση του Ξηρόμερου για να πάρει απαντήσεις. Νομίζω δεν είναι κακό να συζητάμε για πρόσωπα που έχουν σχέση με τη μουσική ή να απαντάμε σε ερωτήσεις.
Τον πολύ κόσμο γενικά όπως τον λαλούν πηγαίνει. Έτσι πιστεύω από αυτά που βλέπω.
Θα ήθελα να θυμίσω ότι εδώ και κάποια χρόνια υπάρχει στο ρεμπέτικο μία τάση επανανακάλυψης του παλιού. Παλιά τραγούδια που δεν τα ξέραμε πριν την έκρηξη του ίντερνετ, παλαιινά παιξίματα (3χ με ντουζένια, ξεχασμένες και ξαναθυμημένες τεχνικές λαϊκής κιθάρας) κλπ. Και με τρόπο δημιουργικό, ουσιώδη, με διάθεση προσέγγισης και όχι πιθηκισμού.
Αυτό είναι πρόοδος, αφού πιο παλιά ούτε είχε γίνει ούτε και υπήρχε η δυνατότητα να γίνει. Αλλά από μια άλλη οπτική μπορεί κανείς να το πει και οπισθοδρόμηση. Μετά από τη συζήτηση που έγινε εκεί, εγώ θα έλεγα ότι είναι απλώς μια επιλογή ορισμένων μουσικών και ορισμένων από το κοινό.
Αντίστοιχες λοιπόν τάσεις έχουν εκδηλωθεί και σε δημοτικές παραδόσεις. Σε τοπικά μουσικά ιδιώματα που τις τελευταίες γενιές κυριαρχούνταν από κιθάρες, μπάσα, πλήκτρα, εφέ κλπ. βλέπουμε περισσότερα νεανικά συγκροτήματα με βιολί-κλαρίνο-λαούτο-ντέφι απ’ ό,τι, ας πούμε, μέχρι το 2000.
Και έχουν απήχηση σε ορισμένη μερίδα του κοινού: χονδρικά, όσους κάνουν τις ίδιες επιλογές με αυτούς τους μουσικούς.
Πρόκειται για μία μόδα; εξέλιξη; οπισθοδρόμηση; …που ενδεχομένως δεν έχει φτάσει σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, και ενδεχομένως να μη φτάσει και ποτέ, ή ενδεχομένως κάπου να την ανακαλύψουν όταν κάπου αλλού θα έχει πλέον ξεπεραστεί και αντικατασταθεί από κάτι άλλο.
Είναι κι αυτός ένας τρόπος που προχωράει ο κόσμος. Δε γίνονται όλα ευθύγραμμα προς τα μπρος, πετώντας ό,τι έχει κλείσει μια άλφα ηλικία και αντικαθιστώντας το με ό,τι πιο καινούργιο. Κατά περίπτωση γίνεται κι αυτό, συνολικά όμως είναι πολύ πιο σύνθετες οι διεργασίες.
Πάντως στην επικράτηση αυτού του στιλ στο κλαρίνο θα πρέπει να βοήθησε ψυχολογικά, οικειοποιητικά, και η (νομίζω) συγκαιρινή της «ινδοπρέπεια» στο λαϊκό.
Μεταξύ “ινδοπρέπειας” και αλά Τούρκα, μικρή η διαφορά…
Απ’ ότι φαίνεται μόνο στις περιοχές της Ηπείρου που έχουν την πεντατονία με συγκεκριμένο ύφος δεν μπήκαν ξένα, ανατολίτικα στοιχεία στην ελληνική παράδοση από τους οργανοπαίχτες.
Σε όλες σχεδόν τις άλλες περιοχές που έχουν κοινούς μουσικούς δρόμους με την Τουρκία οι Έλληνες τσιγγάνοι κλαριτζήδες επηρεάστηκαν πολύ από τους Τούρκους μουσικούς.
Π.χ. ο Σαλέας ο παλιός μελετούσε πολύ τον γνωστό Şükrü Tunar - Vikipedi
Ο Βασίλης Σούκας τον άλλο διάσημο Τούρκο
Mustafa Kandıralı - Vikipedi
μαθητής του Sukru Tunar (όπως μου είπε ο Πετρολούκας).
Τους θεωρούσαν "είδωλα"ως παίχτες.
Οι σημερινοί βέβαια ειδικά σε κάποιες περιοχές έχουν ξεφύγει τελείως…
1 «Μου αρέσει»
Υπάρχουν περιοχές της Ηπείρου, σήμερα, που οι οργανοπαίχτες να μην παίζουν και να μην ξέρουν καν τίποτε που να μην είναι αυστηρά τοπικό και πεντατονικό;
Δεν έτυχε ποτέ να μείνω από την αρχή ως το τέλος σε Ηπειρώτικο γλέντι για να δω τι γίνεται…
Από όσο ξέρω οι Ηπειρώτες οργανοπαίχτες που στα τοπικά τους έχουν την πεντατονία παίζουν μόνο αυτό το ρεπερτόριο στα γλέντια. Οι ίδιοι όμως όταν βρεθούν για να παίξουν εκτός της περιοχής τους παίζουν και άλλα πράγματα.
Και αυτό δεν γίνεται μόνο με τους
συγκεκριμένους.
Ποιο παλιά ήταν διαφορετικά. Δεν πήγαιναν και πολύ πέρα από την περιοχή τους.