Λαμπρογιάννης Πεφάνης και Στέφανος Φευγαλάς.
Αυτό το δίδυμο το έχω ακουστά κι από άλλες (μία ή περισσότερες, δεν είμαι σίγουρος) παρόμοιες δουλειές. Δεν έχω διαβάσει καμία, απλώς ξέρω ότι κυκλοφόρησαν. Καθώς έχει συμβεί να ασχοληθώ κάποιες φορές με μουσική καταγραφή (σε νότες) ηχογραφήσεων δημοτικής μουσικής, ξέρω πόσο κόπο έχει αυτή η δουλειά : μια ώρα εργασίας αποδίδει λίγα δευτερόλεπτα μουσικής.
Ομολογώ ότι δεν μπορώ να καταλάβω τη σκοπιμότητα μιας τέτοιας δουλειάς, στην εποχή μας. Σημειώνεται βέβαια στο οπισθόφυλλο των δύο πρώτων τόμων ότι:
Το υλικό μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο ανάλυσης διάφορων παραμέτρων (μουσικοί τρόποι, μορφή, μελωδική κίνηση, διάνθιση, κλπ.), και ταυτόχρονα μπορεί να αποτελέσει ύλη στη διδασκαλία των μουσικών οργάνων, συγκερασμένων και μη.
Αλλά τι από αυτά δεν μπορεί να γίνει με άμεση ακρόαση; Η μουσική καταγραφή, αν είναι εξαιρετικά αναλυτική, μπορεί βέβαια να βοηθήσει σε σημεία που δεν είναι εύκολο να καταλάβει ο ακροατής τι ακούει, αλλά προφανώς κανείς δεν καταγράφει ολόκληρο κομμάτι τόσο αναλυτικά - δε θα διαβάζεται.
Στην παρουσίαση της Κατιούσας διαβάζω επίσης:
Τα ηχητικά τεκμήρια που αξιοποιήθηκαν ως πηγές αντιστοιχούν σε παλιές ηχογραφήσεις, τόσο αρχειακές όσο και δισκογραφημένες. Συνεπώς, κατά την αποτύπωση σε μουσική σημειογραφία καταγράφεται γενικά το μουσικό ύφος των παλαιότερων γενεών, αλλά και ειδικά το προσωπικό ύφος κάθε οργανοπαίχτη.
Εντάξει, απαραίτητο ντισκλέιμερ - αν κανείς νομίζει ότι τα κομμάτια είναι έτσι και μόνο έτσι όπως καταγράφονται εδώ, είναι κίνηση υπευθυνότητας να τον ενημερώσει η έκδοση ότι όχι, έτσι τα έπαιξε ο συγκεκριμένος εκάστοτε μουσικός σε κάθε ηχογράφηση. Αλλά πέρα από αυτό, είναι προφανές ότι καμιάς εποχής το ύφος και πολύ περισσότερο κανένα προσωπικό ύφος δεν αποτυπώνεται σε νότες, τουλάχιστον όχι τόσο όσο αποτυπώνεται σε ήχο.
ΥΓ: Όλα αυτά δεν τα γράφω για να μειώσω την αξία ενός έργου που άλλωστε δε γνωρίζω, αλλά για να συζητηθούν αν υπάρξει σχετικό ενδιαφέρον. Δηλαδή, ρωτάω σε τι χρησιμεύει, ελπίζοντας ότι κάποιος (που ξέρει κάτι που εγώ αγνοώ) θα με πληροφορήσει «χρησιμεύει στο τάδε».
Όπως εύκολα καταλαβαίνεις Περικλή, ειδικά εγώ δεν θα καταφέρω να σε πληροφορήσω, για το αν σε κάτι χρησιμεύει η ανάγνωση της καταγραφής ενός λαϊκού μουσικού κομματιού στο χαρτί. Αλλά θα προχωρήσω ακόμα παραπέρα από αυτό που λές εσύ και με το οποίο, φυσικά, συμφωνώ απόλυτα:
Όχι μόνο μπορεί η άμεση ακρόαση να επιτύχει, στον ίδιο βαθμό με την ανάγνωση παρτιτούρας, την ανάλυση μουσικών τρόπων, μορφών μελωδικής κίνησης (seyir), διάνθισης κλπ. αλλά η προσεκτική ακρόαση θα το καταφέρει καλύτερα από την ξερή ανάγνωση παρτιτούρας και την ενδεχομένως επακόλουθη προσπάθεια «μίμησης» κάποιας συγκεκριμένης μουσικής φράσης μέσα από το χαρτί. Είναι τοις πάσι γνωστό ότι μία λαϊκή δημιουργία δεν πραγματοποιείται για να καταγραφεί στο πεντάγραμμο, ώστε να ξαναπαιχτεί με ακριβώς (ή, περίπου ακριβώς) τον ίδιο τρόπο στο μέλλον. Αντίθετα, ένας αυτοσχεδιασμός λαϊκής μουσικής είναι, κάθε φορά που επιχειρείται, μία μοναδική δημιουργία που και ο ίδιος ο δημιουργός της με δυσκολία θα την επαναλάβει δεύτερη φορά με ακρίβεια, αλλά και δεν την έχει ανάγκη αυτή τη επανάληψη.
Το θέμα έχει ενδιαφέρον και με έχει απασχολήσει.
Το 1703 (περίπου),ο Καντεμίρης παρουσιάζει τη συλλογή απο καταγραφές συνθέσεων στον τότε σουλτάνο Αχμέτ τον 3το. Μέχρι τότε, με εξαίρεση τον Αλί Ουφκί, οι μουσικοί βασίζονταν σε προφορική παράδοση για να μάθουν τα έργα παλαιών(κυρίως Περσών) συνθετών και σε ένα σύστημα απομνημόνευσης που μάλλον στηριζόταν στο Usul, δηλαδή στην ρυθμική αγωγή. Δηλαδή αν ξέφευγε και κάμια νότα, αν το μέτρημα ήταν σωστό, οι μουσικοί βρισκόντουσαν.
Μέχρι τότε λοιπόν, μνήμη και η γνώση ρεπερτορίου ήταν δεξιοτεχνία. Η Συλλογή αλλάζει εντελώς τα δεδομένα καθώς, επιτρέπει σε οποιοδήποτε μουσικό με κάποια στοιχειώδη ικανότητα, να παίξει το τάδε πεσρεφι του τάδε Πέρση, και όχι μόνο αυτόν που θα δεχθεί να διδάξει ο αρχιμουσικός.
Ξεκινάει επίσης ένα κάπως κλιμακοκεντρικό κεφάλαιο στη μουσική οπου, παράλληλα με φράσεις, μιλάμε και δομές και διαστήματα.
Τέλος, σταματάει το “σπασμένο τηλέφωνο” οπου,επώνυμες συνθέσεις, μέσα απο προφορική παραδοση μεταβάλλονται ανάλογα με τη μνήμη ή και τις διαθέσεις ερμηνευτών.
Όχι επειδή ο Καντεμίρης τα έγραψε “σωστά”, αλλά γιατί ξέρουμε τι περίπου άκουσε.
(έχει ενδιαφέρον να συγκρίνουμε καταγραφές ίδιων έργωνο Ουφκί-Καντεμίρη, οπου εντοπίζουμε φυσικά διαφορές). Υπάρχουν φυσικά και πράγματα που έχουν χαθεί όσων αφορά την αισθητική αλλά αυτό είναι διαφορετικό θέμα.
Προφανώς καμία γραφή δεν μπορεί να αντικαταστήσει προφορική παράδοση αλλά το παράδειγμα του Καντεμίρη μας δίνει μια ιδέα για το πως θα ήταν η μουσική χωρίς γραφή.
Στη περίπτωσή μας: Πολλά μπορεί να προσφέρει μια καταγραφή, αν ακολουθεί ένα σύστημα θεωρίας βατό και γνώριμο απο άλλους, και αν γνωρίζουμε για πιο λόγο γίνεται.
Αλλιώς λοιπόν θα γράψουμε αν προσπαθούμε να μάθουμε τον τάδε συρτό, αλλιώς θα γράψουμε αν προσπαθούμε να μελετήσουμε την πενιά του Μπατζανού στα ταξίμια του.
Συνήθως λοιπόν, αν καταγράφουμε ρεπερτόριο, θα γράψουμε μελωδικό υλικό, ρυθμική αγωγή και δομή.
Η πιο προφανής χρήση λοιπόν είναι ως εκπαιδευτικό υλικό.Ποιός μαθητής πλέον δεν θέλει να κάνει τις σημειώσεις του; ποιος δεν έχει χρειαστεί μια σελίδα να γράψει τι δακτυλισμούς θα μελετήσει ή τι τρανσπόρτο ή τι επαναλήψεις θα χρειαστούν στην τάδε περίπτωση;
Αν συνειδητά λοιπόν, αναγνωρίσουμε πως, οποιαδήποτε γραφή μπορεί να λειτουργήσει κυρίως ως συμπλήρωμα ηχογραφήσεων, τότε θεωρώ πως μπορεί να είναι χρήσιμη.
Το να γράψεις επίσης στολίδια,δακτυλισμούς και ιδιαιτερότητες συγκεκριμένου ερμηνευτή για μελέτη το θεωρώ εξίσου χρήσιμο μέχρι ένα σημείο.
Εγώ παλεύω να μάθω λύρα χωρίς δάσκαλο. Αν μελετήσω κάποια ηχογράφηση, συνήθως καταλήγω σε κάποιο είδος καταγραφής, τόσο ρεπερτορίου όσο και ύφους.Θα μου ήταν υπερβολικά δύσκολο να μελετήσω χωρίς πεντάγραμμο.
Πάρα πολύ ωραία αυτά που γράφεις, Αλέξανδρε, αλλά μία παρατήρηση έχω: Βασίζονται σε μία συλλογή της αρχής του 16ου αιώνα. Δεν υπήρχαν τότε μαγνητόφωνα. Και ο Περικλής και εγώ, συγκρίναμε την προσπάθεια καταγραφής σε χαρτί υπαρχουσών ηχογραφήσεων με την απευθείας ακρόαση υπάρχουσας ηχογράφησης.
Προσπαθώ να πω πως, οι ηχογραφήσεις αυτές, μπορεί να κατάγονται απο περιβάλλον βιωματικής πληροφορίας αλλά πλέον το υλικό αυτό αφορά και μουσικούς που δεν συνδέονται άμεσα με τον χώρο.
Η γραφή λοιπόν μπορεί να αποτελέσει ένα επιπλέον εργαλείο το οποίο να με βοηθήσει να αποδώσω με ακρίβεια μια μελωδία που μαθαίνω.
Ομολογώ πως κυρίως γράφω τις δικές μου, σε γραφή ραούφ γιεκτά.Οι περισσότερες καταγραφές που έχω δει δεν με ικανοποιούν.
Πολύ θα ήθελα επίσης να μάθω περισσότερα για μισμαγιές σε παρασημαντική και κατα πόσο ένα τετοιο κείμενο είναι βατό για ερμηνευτές σήμερα.
Παρακολουθώ τη συζήτησή σας και αν και βλέπω ότι είστε σε προχωρημένο επίπεδο με γραφές κτλ αλλά και γενικότερα, σίγουρα ένα βιβλίο που θα έχει την παρτιτούρα βοηθάει και τους πιο αρχάριους παιδιά. Ναι συμφωνώ ότι πλέον έχουμε την πολυτέλεια -συγκριτικά με περασμένους αιώνες- του ότι υπάρχουν οι ηχογραφήσεις αλλά αυτό μάλλον είναι ευκολία (με τον τρόπο που το λέτε, να ακούσω κ να το παίξω) για τα έμπειρα αυτιά. Ένας στα ξεκινήματά του πως είναι σε θέση να βγάλει κάτι χωρίς να το δει από κάπου; Ο ρυθμός υπάρχει και όλα αυτά αλλά ο άλλος που παίζει λίγο καιρό αμφιβάλλω αν θα καταφέρει να διακρίνει την τονικότητα ή πόσο μάλλον διαφορές ημιτονίου κτλ, ώστε μπας και καταφέρει να παίξει ένα κομμάτι. Προσωπικά ακουστικά κάτι έχει αρχίσει να γίνεται μετά από 1 χρόνο ενασχόλησης αλλά και πάλι όχι σε βαθμό που θα βγάλω το κομμάτι πλήρως.
Ούτε και λέω να είμαστε όλη μέρα με τις νότες μπροστά μας κ έτσι και λείψει το χαρτί να μην μπορούμε να παίξουμε όσα γνωρίζουμε ήδη, αλλά στο στάδιο της εκμάθησης κομματιού νομίζω είναι πολύ σημαντικό να έχεις ένα μπούσουλα.