Ακούγοντας το τραγούδι “Μοντέρνος Χαραλάμπης” του Τούντα, σε ερμηνεία Περπινιάδη, παρατήρησα ότι στην ορχήστρα περιλαμβάνεται ένα όργανο με μάλλον απροσδόκητο ήχο για τα συνήθη δεδομένα του ρεμπέτικου. Το ηχόχρωμά του μου θυμίζει τρομπέτα με σουρντίνα αλλά αδυνατώ να πιστέψω ότι πρόκειται για κάτι τέτοιο. Έχετε καμιά ιδέα για το τι μπορεί να είναι; Τα άλλα όργανα που ακούγονται είναι κιθάρα, βιολί και νομίζω πως υπάρχει και ένα σαντούρι.
Κρίμα μια παρατήρηση για κάτι τόσο, όντως, αξιοσημείωτο να μείνει στα αζήτητα τόσα χρόνια.
Ακούστε και κρίνετε. Κατάλαβα ποιον ήχο εννοεί ο @Peloponnisios, αλλά δεν τα ξέρω καλά τα χάλκινα, πόσο μάλλον την ιστορία τους (αν θα ήταν δηλαδή χρονολογικά δυνατόν αυτό το όργανο να είναι το ίδιο που ξέρουμε από την τζαζ).
(Έχω την εντύπωση ότι το σύστημα της αυτόματης ανάσυρσης ακολουθεί κάποιο πάτερν. Προ ημερών είχα σχολιάσει ότι όλο αναβαίνουν θέματα σχετικά με Σαράντα - Κατοχή, τώρα έχει σταθεί η μπίλα στον Τούντα.)
Ενδεχομένως τα πνευστά να συνυπήρχαν με μπάντζα και κιθάρες… θα μπορούσε να είναι και αυτό που λέει ο Pelloponisios
Χωρίς να είμαι σίγουρος ότι είναι χρήσιμη σαν πληροφορία να πω ότι η κορνέτα/τρομπέτα σαν όργανο υπήρχε από πολύ παλιά. Στη Λέσβο, που η παράδοση της κρατάει μέχρι σημέρα, πρόφτασα παίχτη (Χρήστος Παντελίδης από Σκουτάρο γεννημένος το 1928) που ο ίδιος έπαιζε κορνέτα/τρομπέτα (γνωστή ως “τρόμπα” στο νησί) την οποία είχε μάθει από τον πατέρα του (Γιώργος) και τον παππού του (Χαράλαμπος) που ανάμεσα σε άλλα όργανα έπαιζαν και εκείνοι.
Επομένως δε μου είναι αδύνατο να πιστέψω ότι ο Τούντας (Σμυρνιός συνθέτης) χρησιμοποιεί στην ορχήστρα του κάποιο “φυσερό” της οικογένειας!
Και εμένα για τρομπέτα μου κάνει. Από την άλλη αν σκεφτείς ότι γράφανε μαζί με “ελαφρούς”, ο Τούντας ειδικά συνεργαζόταν αν δεν κάνω λάθος σε μουσικές θεάτρου - οπερέτες, τότε δεν είναι καθόλου απίθανο να βρέθηκε ένας τέτοιος μουσικός και να χρησιμοποιήθηκε.
Περίεργος ήχος (και περίεργη επιλογή οργάνου)! Για τρομπέτα με σουρντίνα μου φαίνεται κι εμένα, αλλά ακόμα και με τη σουρντίνα η παρουσία της είναι κάπως… ας πούμε ασθενική σε ένταση και διστακτική, ενώ δεν μπορώ και να πώ ότι προδίδει επαγγελματία τρομπετίστα που να ειδικεύεται σε τζαζ και παρόμοιες μουσικές.
Για την εποχή, πάντως, κάθε άλλο παρά αδύνατο θα ήταν να μην υπάρχει στην Αθήνα το λιγότερο ένας επαγγελματίας τρομπετίστας της μοντέρνας μουσικής. Αλλά αν ο Τούντας είχε τους λόγους του (που εγώ δεν τους βλέπω) να προσθέσει και τρομπέτα στην ορχήστρα, το λογικό θα ήταν να της έδινε κάποιον σημαντικότερο ρόλο. Πάντα με σουρντίνα, φυσικά, γιατί αλλοιώς η τρομπέτα θα σκέπαζε όλη την υπόλοιπη ορχήστρα, όσο μακρυά απ’ το (μοναδικό!) μικρόφωνο και να είχε τοποθετηθεί.
Να ήταν αυτός, άραγε; Εδώ βέβαια δεν φοράει σουρντίνα το όργανο, αλλά μπορεί (καλοκαίρι μάλλον) να έπαιζαν σε υπαίθριο χώρο.
(βέβαια, ο Ολλανδέζος δεν φαντάζομαι να είχε και Τούντα στο ρεπερτόριό του….)
Η «τρόμπα» μάλλον θα είναι το τρομπόνι. Νομίζω ότι το τρομπόνι δεν μπορεί να δεχτεί σουρντίνα.
1 «Μου αρέσει»
Όταν μπαίνει στην εισαγωγή δεν ακούγεται καθαρά. Όταν όμως ο Στελλάκης ξεκινάει στο κουπλέ, (Χαραλάμπη που ΄ναι κείνα …), νομίζω ότι γίνεται ξεκάθαρο ότι είναι τρομπέτα. Στον δεύτερο στίχο μπαίνει και το βιολί αλλά στον πρώτο είναι μόνη της και ξεχωρίζει.
Το τραγούδι για σατυρικό - “επιθεωρησιακό” μου κάνει. Οπότε γιατί όχι?
Εξάλλου μπορεί απλά να ήταν ένας πειραματισμός σε ένα “όχι σοβαρό” τραγούδι.
Στις άλλες εκτελέσεις δεν υπάρχει κάτι τέτοιο.
Και όσο το ακούω η αλήθεια είναι ότι είναι μοιρασμένοι οι ρόλοι μεταξύ βιολιού και τρομπέτας.
Και μια ακόμα παρατήρηση. Στα λόγια ο pankonstantopoulos που έχει ανεβάσει και την συγκεκριμένη εκτέλεση που ακούμε εδώ στο τέλος βάζει την προσφώνηση “Γεια σου Μπάτη”. Εγώ ακούω “Γεια σου Ναύτη” και μάλλον ο Στελλάκης πρέπει να εννοεί τον γνωστό βιολιστή με το ψευδώνυμο “Ναύτης”, ο “Βαγγέλης ο Ναύτης”, που αναφέρει ο Ρούκουνας όταν μιλάει για τον φόνο του Πίκινου.
Το βρήκα το όνομα και το αναφέρει ο Νίκος ο Πολίτης σε ένα άρθρο του για την Μαρίκα Παπαγκίκα σε σεμινάριο στην Σύρο.
“Στις ηχογραφήσεις τη συνόδευαν, εκτός από τον άντρα της Γκάς στο τσίμπαλο (είδος μεγάλου σαντουριού) οι πολύ καλοί μουσικοί Αθανάσιος Μακεδόνας από τη Θεσσαλία και (εναλλα-κτικά) Αλέξης Ζούμπας από την Ηπειρο στο βιολί, Κώστας Γκαντίνης και περιστασιακά Νίκος Ρέλιας στο κλαρίνο και ο Μάρκος Σιφνιός από την Κροατία στο τσέλο. Περιστασιακά και οι βιολιστές Βαγγέλης Ανδριάς (“Ναύτης”) και Γιώργος Θεολόγου στη Βίκτορ.”
Πηγή: https://www.rebetikoseminar.com/wp-content/uploads/2015/12/praktika_4_2012.pdf
Σελ. 23.
2 «Μου αρέσει»
Χμ, δεν είμαι τόσο σίγουρος για το αν λέει Ναύτη και όχι Μπάτη. Βέβαια, σίγουρο είναι ότι ο Μπάτης α) δεν έπαιζε βιολί και β) ακόμα κι αν υποτεθεί ότι ήταν παρών στην ηχογράφηση (αν τυχόν είχε προγραμματιστεί κάποια ηχογράφηση της τετράδας ή μόνο του Μπάτη για την ημέρα αυτή), κανείς δεν θα παίνευε κάποιον απλό ακροατή της ηχογράφησης τη στιγμή του βιολιστικού ταξιμιού, ακόμα κι αν ήταν ο πασίγνωστος ήδη Μπάτης. Νομίζω όμως ότι την εποχή που ηχογραφήθηκε το κομμάτι, ο Ναύτης ήταν ακόμα Αμερική. Αυτό, ειδικά, πρέπει να ψαχτεί, για να μάθουμε και ποιός έπαιξε βιολί.
Πού λέει ο Ρούκουνας για τον Ναύτη, σε σχέση με το φόνο του Πίκινου ή γενικότερα;
1 «Μου αρέσει»
" Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Κώστα Ρούκουνα, το μοιραίο βράδυ τα άλλα μέλη της ορχήστρας ήταν ο Γιώργος Κερατζόπουλος στο βιολί και ο Κώστας Τζόβενος στο σαντούρι, ενώ παλιότερα είχε περάσει από αυτή και ο βιολιστής ο Βαγγέλης ο Ναύτης."
Πηγή: Κώστας Πίκινος - στίχοι
Και έχουμε και το εξής: Στην ηχογράφηση της Αγγέλας Παπάζογλου “Γαλατά μανές” 1934, (ίδια χρονιά με την εκτέλεση του Στελλάκη), βιολί παίζει ο Βαγγέλης Ανδριάς ή Ναύτης, με κιθάρα τον Σκαρβέλη.
Στο τέλος της ηχογράφησης στο γρήγορο κομμάτι του μανέ η Αγγέλα λέει “Γεια σου Ναύτη με το δοξάρι σου”.
3 «Μου αρέσει»
Μάλιστα! Οπότε α) ο Ρούκουνας δεν θα έβαζε τον Ναύτη να έχει παίξει στου Πίκινου πριν το ΄31, αν ήταν ακόμα στην Αμερική, άρα είναι πολύ πιθανό να έπαιξε ο Ναύτης στον Χαραλάμπη (και όχι ο Μπάτης ) και β (και τελειώσαμε!) το «Γειά σου Ναύτη με το δοξάρι σου» της Αγγελίτσας ακούγεται πεντακάθαρα. Μπράβο Λουκά!
2 «Μου αρέσει»
Σύμφωνα με το sealabs, ο Βαγγέλης Ανδριάς (Ναύτης) ηχογραφεί το 1928 στην Αμερική, το 1930 και 1934 στην Αθήνα και το 1949-1950 στην Αμερική.
Αν δεν έκανα λάθος στο μέτρημα, υπάρχουν 8 ηχογραφήσεις του στο sealabs.
http://rebetiko.sealabs.net/display.php?string=ναυτης
Όπως βλέπω σε αυτές τις εικέτες, ο Ναύτης, εκτός από συμμετοχές σε άλλα τραγούδια, ηχογραφεί και στο όνομα του τα τραγούδια.
ΤΣΕΛΙΓΚΟΠΟΥΛΑ ΣΤΟ ΒΟΥΝΟ
ΓΚΑΪΝΤΑ
Και αυτά είναι του 1934, αν δεν κάνω λάθος, και δεν υπάρχει ήχος στο sealabs. Δεν υπάρχουν, ακόμη, στην δισκοθήκη του.
3 «Μου αρέσει»
Το ίδιο όργανο ακούγεται και στα τραγούδια “Ζούλα η Μαριωρή”, επίσης του Τούντα, αλλά και στο “Ο Νικοκλάκιας” του Παπάζογλου, όλα σε ερμηνεία Περπινιάδη.
Όλα αυτά τα χρόνια έχω εξετάσει την πιθανότητα να είναι κάποιο άλλο όργανο αλλά πάντα καταλήγω στην τρομπέτα με σουρντίνα ως το πιο πιθανό. Σημειωτέον ότι υπάρχουν πολλές σουρντίνες για χάλκινα και δεν είναι ασυνήθιστο για τους μουσικούς που παίζουν χάλκινα να κατασκευάζουν τις δικές τους αυτοσχέδιες σουρντίνες. Πιο κοντά στο ηχόχρωμα που ακούω φαίνεται να βγάζουν οι τρομπέτες που είναι εφοδιασμένες με τη λεγόμενη solotone σουρντίνα. Αλλά δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει το ενδεχόμενο, αν δεχτούμε ότι είναι πράγματι τρομπέτα, να χρησιμοποιείται αυτοσχέδια σουρντίνα (με τον παίχτη να τοποθετείται λίγο πιο μακριά από τους υπόλοιπους).
Διαφωνώ κάπως με τον Νίκο Πολίτη σχετικά με την απόσταση από το μικρόφωνο. Δεν είναι απαραίτητα σωστό ότι όσο μακριά και να είχε τοποθετηθεί θα σκέπαζε την υπόλοιπη ορχήστρα (μια τρομπέτα χωρίς σουρντίνα). Υπάρχει άλλωστε η ιστορία με τον Louis Armstrong και τις πρώτες του ηχογραφήσεις, ως δεύτερο όργανο, όπου τον είχαν τοποθετήσει πολύ πίσω για λόγους εξισορρόπησης των εντάσεων (άρα ήταν εφικτό) αλλά ο άπειρος Armstrong πικράθηκε γιατί πίστεψε ότι το έκαναν γιατί τον θεωρούσαν υποδεέστερο. Και ο Armstrong έπαιζε γενικά χωρίς σουρντίνες.
Δεν ξέρουμε αν ο Ολλανδέζος είχε και Τούντα στο ρεπερτόριό του (και γιατί όχι όμως, αν αναλογιστούμε τα ελαφρά του Τούντα;), πάντως οι δύο καλλιτέχνες συναντώνται τρόπον τινά στο “Το ρολογάκι που φορείς” του Τούντα, το οποίο, σύμφωνα με τον Κουνάδη, είναι καταχωρημένο στην ΑΕΠΙ στα ονόματα των Κοφινιώτη και Ολλανδέζου τη στιγμή που στην ετικέτα γράφεται ότι είναι των Κοφινιώτη - Τούντα. Άρα, μια συνεργασία ή έστω μια συναλλαγή δεν αποκλείεται.
Επίσης, η προσφώνηση στον Μοντέρνο Χαραλάμπη είναι ξεκάθαρα “γεια σου Ναύτη”. Ο Βαγγέλης Αδριάς ή Ανδριάς (Ναύτης) έχει παίξει σε διάφορα κομμάτια του Τούντα και του Παπάζογλου.
Τέλος, “τρόμπα” είναι η τρομπέτα στα Ιταλικά.
3 «Μου αρέσει»
Δε νομίζω να μπήκε η σουρντίνα για λόγους έντασης.
Αν υποθέσουμε ότι μια εταιρεία θέλει να ηχογραφήσει ένα τραγούδι με μπάντα πνευστών και τραγουδιστή, τα πνευστά σίγουρα θα καλύπτουν τον τραγουδιστή. Αυτό είναι ένα πρόβλημα, και κάπου θα πρέπει να αναζητηθεί μια λύση: στην τοποθέτηση μέσα στον χώρο, στις σουρντίνες, ή δεν ξέρω πού αλλού. Αλλιώς το τραγούδι δεν μπορεί να ηχογραφηθεί.
Εδώ είναι τελείως άλλη περίπτωση. Δεν υπάρχει κανένας λόγος που να επιτάσσει τη χρήση τρομπέτας ώστε, αν αυτή αποδεικνυόταν προβληματική, να έπρεπε να βρεθεί κάποια λύση. Απλώς έτσι τους άρεσε. Είμαι βέβαιος ότι, είτε είναι τρομπέτα με σουρντίνα είτε κάτι άλλο, ήταν καθαρά συνειδητή επιλογή, γι’ αυτό που είναι και για τον ήχο, και όχι ως λύση σε κάποιο πρόβλημα.
(Αναρωτιέμαι: δε θα μπορούσε να είναι κάποιο είδος καζού; Ξέρετε, εκείνο που μοιάζει σαν μικρή πίπα και μουρμουράς μέσα. Δεν είναι κάποια πρόσφατη έθνικ μοντερνιά, υπήρχε ως παραδοσιακό παιδικό παιχνιδοόργανο [νιουνιούρα] και το είχαν κι οι καραγκιοζοπαίχτες για τη φωνή του κατηραμένου Όφι.)
Σίγουρα; Στη Μαριορή δεν το διακρίνω. Στον Νικοκλάκια, που η ανάρτηση στο ΥΤ είναι λίγο βρώμικη, δεν είναι κλαρίνο; (Πριν μου μπει η ιδέα, δηλαδή πριν τα τελευταία 10 λεπτά, αυτή την εντύπωση είχα, με βάση κάποιο σιντί όπου πρωτοέμαθα το κομμάτι.)
Ο Χαραλάμπης και η Μαριωρή ηχογραφήθηκαν το ένα μετά το άλλο το Δεκέμβρη του '34 και κυκλοφόρησαν στον ίδιο δίσκο. Μήτρα C.G. 1176 για το πρώτο, C.G. 1177 για το δεύτερο. Νομίζω αυτό τα λέει όλα. Στη Μαριωρή υπάρχουν διάφορα σημεία που βγαίνει μπροστά το όργανο και είναι ξεκάθαρο, π.χ. στο 0:44 (περίπου, ανάλογα από πού το ακούς).
Ο Νικοκλάκιας γράφτηκε νωρίτερα, το Γενάρη του '34. Κάποιες εκδοχές σε youtube που έχω βρει είναι χάλια μαύρα, πετσοκομμένες ηχητικά και κρύβουν το όργανο. Το έχω ακούσει από καλοδιατηρημένο δίσκο και το όργανο είναι το ίδιο κατά τη γνώμη μου. Κάπως “καλύτερες” εκδοχές από αυτές που εμφανίζονται πρώτες στο youtube μπορείς να ακούσεις σε αυτά τα ανεβάσματα:
Για το καζού που λες, αυτό χρησιμοποιείται κατά πάσα πιθανότητα στο τραγούδι του Κ. Μπέζου “Ο Μπέζος στην Αμερική”. Στο δίσκο με τα Άσπρα Πουλιά που έχει πολύ καλό ήχο ακούγεται πεντακάθαρα. Καταλαβαίνω γιατί σκέφτεσαι καζού, μου πέρασε κι εμένα από το μυαλό παλιότερα, αλλά θεωρώ ότι βγάζει άλλο στυλ παιξίματος το καζού (πιο λεγκάτο είναι αναγκαστικά το παίξιμο ενώ με την τρομπέτα υπάρχει πιο σαφής διαχωρισμός των νοτών) και διαφορετικό εντέλει ηχόχρωμα.
Τρομπέτα πιθανά να είναι και στο τραγούδι “Μπέκρος δεν είμαι”, του Περιστέρη με τον Ρούκουνα το 1935. Αν και μπορεί να είναι και τρομπόνι γιατί μου ακούγεται πιο μπάσο.
ΥΓ Λες να βρούμε περισσότερα απ ότι πιθανά υπολογίζαμε?
Στον “Μπέκρο” έχουμε κλαρίνο, ακορντεόν, μαντόλα και κιθάρα. Τρομπέτα ή όργανο με παρόμοιο ήχο δεν έχω βρει κάπου αλλού. Ξέρω μόνο ότι ο Περιστέρης σε κάποιο ή κάποια από τα τραγούδια του έχει κορνέτα. Δεν θυμάμαι ποιο/ποια αλλά θυμάμαι είναι πιο ύστερης χρονολογίας, νομίζω γύρω στο '50. Πιο παλιά ίσως είχε χρησιμοποιηθεί ξανά η κορνέτα σε ηχογραφήσεις. Λέτε μήπως και σε Χαραλάμπη/Μαριωρή να έχουμε κορνέτα;
Νομίζω ότι και μπροστά σου αν τ’ ακούσεις, η διαφορά στον ήχο μεταξύ κορνέτας και τρομπέτας είναι αντιληπτή μόνο σ’ ένα πολύ εξασκημένο αφτί. Πόσο μάλλον όταν έχουμε μπ3 από καλά ή κακά καθαρισμένες ηχογραφήσεις φθαρμένων δίσκων 90 ετών γραμμένων με ένα μικρόφωνο και, επιπλέον όλων αυτών, σε ασυνήθιστο ενορχηστρωτικό πλαίσιο.
Αν παρά ταύτα κάποιος βγάζει την άκρη, ας πει!
Δεν ξέρω αν βοηθάει αλλα ας ξεκαθαρίσουμε τι είναι η τρομπέτα και η κορνέτα.
Παρότι και τα 2 όργανα πλέον έχουν κλειδιά, η τρομπέτα αρχικά ήταν φυσική και μπορούσε να παίξει μόνο μια σειρά αρμονικών σε μία τονικότητα.Η κορνέτα εξ αρχής φτιάχνεται με κλειδιά και έχει πιο στρογγυλό και βαθύ ήχο. Υπάρχει μια περίοδος στη γαλλική ρομαντική μουσική που οι συνθέτες γράφουν και για τα 2 όργανα χρησιμοποιόντας τα ανάλογα με τις δυνατότητες και το χρώμα τους.Πλέον η(σύγχρονη) τρομπέτα παίζεται επίσης με κλειδιά οπότε τα 2 όργανα έχουν έρθει πιο κοντά αλλά αυτή η διαφορά στο χρώμα παραμένει, με την τρομπέτα να ακούγεται πιο λαμπερή.
Στον Νικοκλάκια θα μπορούσε να είναι μεταλλικό κλαρίνο ή τενόρο σαξόφωνο.Δεν νομίζω οτι είναι χάλκινο όργανο.
Ανέτρεξα στις σημειώσεις μου περί Τούντα και είδα ότι το αναζητούμενο πνευστό το έχω εντοπίσει να ακούγεται επίσης στο τραγούδι “Με ζουρνάδες, με νταούλια”, σε ερμηνεία Περπινιάδη, που ηχογραφείται αμέσως πριν τον Νικοκλάκια ενώ κι άλλη μια φορά ακούγεται το ίδιο πνευστό στο τραγούδι (του Τούντα φυσικά) “Φτώχεια μαζί με την τιμή”, σε ερμηνεία Αμπατζή, ηχογραφημένο καμιά 10αριά νούμερα πριν τους “Ζουρνάδες”. Και τα τρία αυτά τραγούδια ηχογραφούνται το Γενάρη του '34. Εκείνο το μήνα ηχογραφήθηκαν για την ετικέτα της Columbia 46 τραγούδια, οπότε είναι πολύ πιθανό να έγιναν όλα την ίδια μέρα ή το πολύ μέσα σε 2-3 μέρες αν και αυτό θα ήταν οικονομικά ασύμφορο και σίγουρα 46 τραγούδια σε μία μέρα με τον τρόπο που έγραφαν τότε δεν θα ήταν καθόλου δύσκολο να ηχογραφηθούν. Αυτό το τελευταίο είναι σημαντικό γιατί έτσι μπορούμε να συμπεράνουμε ότι μουσικοί και από άλλα είδη, π.χ. ελαφρό, έρχονται και φεύγουν ή είναι απλά παρόντες περιμένοντας τη σειρά τους. Έκανα την υπόθεση λοιπόν ότι ένα τέτοιο όργανο θα το έχει επιστρατεύσει ο Τούντας από μια δεξαμενή μουσικών που ασχολείται με το ελαφρό τραγούδι (ως μέλος μιας αντίστοιχης ορχήστρας) και άρα είναι πιθανό να το ακούσουμε σε κάποιο από τα 46 τραγούδια που γράφτηκαν για την ετικέτα της Columbia το Γενάρη του ‘34 και δεν ανήκουν στο ρεμπετολαϊκό είδος. Και πράγματι βρίσκω το επιθεωρησιακό φοξ “Με ένα ψέμα μόνο” του Μαρτίνο, σε ερμηνεία Φιλιππόπουλου - Ευθυμιάδου - Ευστρατίου, το οποίο ηχογραφείται αμέσως μετά τον Νικοκλάκια. Συμμετέχει μεγάλη ορχήστρα (ορχήστρα Columbia γράφει ο δίσκος) και μεταξύ των οργάνων ακούω χάλκινα παρόμοιας χροιάς με τα τραγούδια που έχουν αναφερθεί πιο πριν. Και γι’ αυτούς που δεν γνωρίζουν, τη διεύθυνση ορχήστρας στα λαϊκά τραγούδια που αναφέραμε πιο πάνω την έχει ο Τούντας, άρα η επιλογή του συγκεκριμένου πνευστού είναι του Τούντα και όχι του συνθέτη Παπάζογλου (για τα τραγούδια που έχει γράψει), και φυσικά όχι των μουσικών που συμμετέχουν. Δηλαδή, ίσως ο Τούντας να πειραματίζεται ενορχηστρωτικά σε αυτές τις περιπτώσεις. Δεν θα είναι η πρώτη φορά άλλωστε.
Τώρα, για τη σκέψη αν θα μπορούσε να είναι μεταλλικό κλαρίνο, προσωπικά δεν τη συμμερίζομαι διότι οι αλλαγές στη χροιά (σε σχέση με ένα τυπικό ξύλινο κλαρίνο) θα προέκυπταν από διαφορές στη μορφολογία του οργάνου (π.χ. διαφορετική καμπάνα) και όχι τόσο από το γεγονός ότι είναι μεταλλικό. Το τενόρο σαξόφωνο, σαν χροιά, είναι μια καλή πρόταση αλλά το βρίσκω δύσκολο εκείνη την εποχή να απαντάται ως “εν ενεργεία” όργανο (δηλαδή να το έβαζαν σε ηχογραφήσεις), ακόμα και μέσα στις μεγάλες ορχήστρες που ηχογραφούσαν τότε ελαφρά τραγούδια.
Και μερικές ακόμα πληροφορίες. Ένα παρόμοιο όργανο ακούγεται στη Φελάχα του Τούντα σε ερμηνεία Κοντόπουλου. Το ίδιο τραγούδι έχει ερμηνεύσει και το δίδυμο Φιλιππόπουλος - Ευθυμιάδου που είδαμε πιο πριν, χωρίς όμως να ακούγεται τέτοιο πνευστό. Δεν είναι τυχαίο, όλα συνδέονται, και φυσικά ο Τούντας τους γνωρίζει όλους αυτούς τους μουσικούς και φαίνεται του άρεσε να ανακατεύει την τράπουλα αφήνοντάς μας, σχεδόν 90 χρόνια μετά, να σπαζοκεφαλιάζουμε για την ταυτότητα ενός οργάνου…
2 «Μου αρέσει»