Κοιτώντας κάποια επισοδεια απο την τηλεοπτική σειρά " Το Μινορε της αυγής " και παρατηρώντας τους πρόταγωνιστες να κρατούν παρά μασχαλα το μπουζουκι τους στα στενά του Πειραιά , στο λιμάνι , ταξιδεύοντας με το πλοίο κτλ.
, μου δημιουργήθηκε η απορεια ποια ειναι η χρονολογία της πιο παλιάς θήκης μπουζουκιου που εχει βρεθεί και ποιος ο κατασκευαστής της
Ερευνούμε συνεχώς για να ανακαλύψουμε το παλαιότερο χρονολογημένο μπουζουκι και τον μαστορα του , λίγα όμως γνωρίζουμε ( τουλάχιστον εγώ) για τις θήκες των οργάνων αυτών και τους παλαιούς κατασκευαστές τους
Ενδιαφέρον θέμα! Πράγματι, ελάχιστα γνωρίζουμε και ελάχιστα συζητιέται το θέμα της θήκης, ενώ έχει και αυτό τη σημασία του. Μάλιστα, τώρα που το σκέφτομαι, νομίζω ότι δεν έχει ποτέ πάρει το μάτι μου φωτογραφία παλαιότερης εποχής όπου να “ανιχνεύεται” χρήση θήκης. Στις περισσότερες φωτογραφίες το όργανο κρατιέται στα χέρια, δήθεν ότι είναι ο φωτογραφιζόμενος έτοιμος να παίξει, ενώ πουθενά δεν φαίνεται κάποια θήκη απιθωμένη στο πάτωμα, όρθια σε τοίχο κλπ. Ίσως θα έπρεπε να δούμε συστηματικά σε παλαιότερες ταινίες, αν υπήρχε κάποιο στοιχείο σχετικό με χρήση θήκης. Δύσκολο μου φαίνεται πάντως να κουβαλιέται ένα όργανο στο πλοίο, πχ, τελείως απροστάτευτο και κρατημένο πρόχειρα από το μπράτσο του. Αλλά, υπήρχαν επί τούτου κατασκευασμένες θήκες ή, αρκείτο ο οργανοπαίκτης σε ένα σεντόνι με το οποίο τύλιγε το ξύλο του;
Η πρώτη τεκμηριωμένη αναφορά σε θήκη μπουζουκιού που μου έρχεται στο μυαλό, είναι από το βιβλίο της Ιωάννας Κλειάσιου για τον Τάκη Μπίνη, στο σημείο όπου ο Μπίνης αφηγείται τον (άγριο) τσακωμό του με το Χιώτη για τη χρήση τετράχορδου μπουζουκιού, κάτι με το οποίο ο Μπίνης δεν συμφωνούσε. Αναφέρεται η άφιξη του Χιώτη στο κέντρο όπου παίζανε, με δύο θήκες στα χέρια. Η χρονολογία τοποθετείται από τον Μπίνη αρχές 1953, κάτι με το οποίο έχουμε διαφωνήσει εδώ στο φόρουμ. Η συστηματική χρήση θήκης για τη μεταφορά των οργάνων από τους μεγάλους παίκτες της εποχής είναι πάντως δεδομένη από τις αρχές της δεκαετίας 1950. Αν κάποιος έχει κάποιο τεκμήριο για νωρίτερη χρονολόγηση ας το καταθέσει, μαζί βέβαια με ό τι άλλο αξίζει να αναφερθεί σχετικά με θήκες μπουζουκιών και γενικότερα μουσικών οργάνων.
εχω στην κατοχη μου ενα παλιο οργανο… και αναλογου ηλικιας θηκη…αν λεω ΑΝ καποια στιγμη θα επρεπε να την πεταξω…το μονο σιγουρο ειναι οτι θα κρατουσα το πανεμορφο δερματινο χερουλι της!!! μου θυμιζει μια σακα π ειχε ο παπους μου (δασκαλος) θα την ανεβασω καποιες φωτογραφιες και ισως καποιος κανει εκτημιση της ηλικιας της! και μιας και μιλαμε για θκες…εχει κανεις να προτινει μια καλη θηκη? αμαρτια να εχουμε δωσει τοσα χρηματα για οργανο και να μην υπαρει μια καλη θηκη να το προσεχει
Φίλε minesweeper, θα περιμένουμε με ενδιαφέρον φωτογραφίες από τη θήκη που περιγράφεις. Σχετικά με την ερώτηση για καινούργιες καλές θήκες, με μία απλούστατη αναζήτηση θα βρεις πολλές πληροφορίες για κατασκευαστές που διαθέτουν θήκες για όργανα. Εδώ, σε αυτό το θέμα, ας προσπαθήσουμε να μη ξεφύγουμε από το σκοπό που περιγράψαμε.
Για μενα το θεμα για το ποτε αρχισε να γινεται η χρηση θηκης για το μπουζουκι,εαν εχουμε καποιες γραπτες μαρτυριες ή παλιες θηκες που σωζωνται μεχρι σημερα (οπως καποια μελη του φορουμ επισημαναν), και ποιοι ηταν οι πρωτοι κατασκευαστες τετοιων θηκων, εχει και μια βαθυτερη διασταση που ισως θα επρεπε να εξετασουμε για τη ζωη των ανθρωπων του Ρεμπετικου.
Ενα λοιπον σκεφτουμε πως ενα τετοιο οργανο (οπως το μπουζουκι) που τοσο αγαπηθηκε απο τους Ρεμπετες, φτιαγμενο απο λεπτες δουγειες, μη ευσταθες στη τοποθετηση και αποθηκευση κυλο πισω σχημα, με λεπτο μανικο να μεταφερεται απο τον ιδοκτητη του σχεδον παντου και χωρις τη χρηση θηκης, κατω απο αντιξοες συνθηκες (καιρικες αλλα και κοινωνικες- τα κυνηγητα απο την αστυνομια), μας κανει ισως να καταλάβουμε καλυτερα τα λογια του Μαρκου ΒΑμβακαρη που αργοτερα σε μια συνεντευξη εξιστορει την τοσο μεγαλη του αγαπη με το οργανο, που δεν τον ενδιεφεραι τιποται αλλο στη ζωη.
Το οργανο παυει να ειναι μεσο/εργαλειο μουσικης, που θα το παρει καποιος 3-4 ωρες πανω στο κεφι η στο μεγαλο του νταλκα για να τραγουδσησει μαζι του. Το οργανο γινεται συντροφος, εξαρτομενο μερος της υπαρξης του ρεμπετη,… κατι ισως σαν το ντουφεκι για το στρατιωτη(?).
Ισως σκεφτομενοι αυτη τη διασταση, μπορουμε να καταλαβουμε και να αποκωδικοποιησουμε πολυ καλυτερα το ρολο που επαιξε το μπουζουκι σε εκεινους τους πρωτους ρεμπετες.
Επισης μπορουμε να φανταστουμε τις γρατζουνιες, τα μικρο σπασιματα , και τα σκευρωματα που τα οργανα αυτα πρεπει να ειχαν ως συνηθησμενα “παρασημα” της ζωης των Ρεμπετων
Υπάρχει μια φωτογραφία, αν δεν κάνω λάθος από την επιστράτευση της 28-10-40, δημοσιευμένη ή εδώ ή στην κλίκα (από όσο θυμάμαι), που εικονίζει έναν φαντάρο ανάμεσα στους άλλους να μεταφέρει μαζί με όλα τα άλλα και το μπουζούκι του, χωρίς θήκη.
Αν κανείς θυμάται τη φωτο και πού βρίσκεται ας τη βάλει. Δεν αφορά βέβαια το θέμα θήκη, αφορά όμως (πέρα από άλλα) το θέμα όχι-θήκη.
Ακριβώς, Άγη, και αυτό είναι ένα από τα ζητούμενα. Δεν τη θυμάμαι τη φωτογραφία που λές, αλλά αν πράγματι ο φαντάρος είναι αναγκασμένος να μεταφέρει το όργανο στο μέτωπο (!) χωρίς θήκη, ούτε έστω τυλιγμένο με ένα σεντόνι, είναι ισχυρή μαρτυρία για την σπανιότητα αυτού του σήμερα απαραίτητου εξαρτήματος, την εποχή εκείνη, τουλάχιστον σε ανθρώπους όχι ιδιαίτερα μεγάλης οικονομικής άνεσης. Πολύ ωραίο θα ήταν να την εντοπίσουμε, αυτή τη φωτογραφία.
Στην οικογένειά μου διασώζονταν μέχρι το 1986 (*) ένας ταμπουράς του προηγούμενου αιώνα και δυο μπουζούκια, παλιά, απροσδιόριστης χρονολογίας.
Φυλάσσονταν από τους κατόχους τους σε θήκες χειροποίητες, υφασμάτινες συγκεκριμένα αρχικά και μεταπολεμικά (γύρω στο 1950;) αντικαταστάθηκαν με θήκες εμπορίου.
(*) Δυστυχώς, λόγω του σεισμού δεν διασώθηκαν αυτά, διασώθηκαν όμως οι θήκες τους…
Ελένη σημαντική η πληροφορία σου
μπορουμε να έχουμε φωυογραφικο των ύφασματινων θηκων?
ΥΓ:
Επισης γνωριζεις εαν οι θηκες φτιαχτηκαν αργοτερα απο μελη της οικεγενειας σου , ή δωθηκαν κατα την αποκτηση των οργανων, απο τον οργανοποιο (?)(αμφιβαλω αλλα ποτε δεν ξερεις)
ίσως το παλιότερο διασωθέν όργανο του Μανόλ …μια λάφτα του 1866 που (ευτυχώς) βρίσκεται στα χέρια φίλου αγοράστηκε μαζί με την αυθεντική ξύλινη θήκη της…
Υπάρχει φωτογραφικό υλικό απο την ξύλινη αυτή θήκη ;
Θα περίμενα να κατασκευάζονται θήκες στα " γνωστά" για την εποχή όργανα : βιολιά , λαουτα μαντολινα κτλ
Το ερώτημα ειναι εαν αυτός δεν ήταν ο κανόνας για το υβριδικό νέο οργανο , το μπουζουκι
Γνωριζουμε για παράδειγμα εαν ευαγγελιδης , μουρτζινος , Σταθοπουλοι πωλούσαν θήκες μπουζουκιών ;
Είχα την τύχη να δω και να φωτογραφίσω μια τέτοια θήκη μαζί με ένα από τα παλαιότερα χρονολογημένα μπουζούκια. Ήταν το μπουζούκι του Γ.Χ Ευαγγελίδη με ημερομηνία κατασκευής 1900 (σύμφωνα με την ταμπέλα στο εσωτερικό του οργάνου).
(Περισσότερα για το συγκεκριμένο μπουζούκι στο blog “ΕΛΛΗΝΕΣ ΟΡΓΑΝΟΠΟΙΟΙ” εδώ ).
Ιδού λοιπόν και η θήκη του. Δεν γνωρίζουμε ποιός είναι ο κατασκευαστής της θήκης δεδομένου ότι (απ ότι θυμάμαι) δεν υπήρχε κανένα σχετικό στοιχείο πάνω στη θήκη. Πάντως μπορούμε να πιθανολογήσουμε ότι την κατασκεύασε ο ίδιος ο οργανοποιός ή έστω κάποιος από το εργαστήριό του. Μου μοιάζει δύσκολο να υπήρχε ειδικό εργαστήριο που να κατασκεύαζε θήκες για όργανα την εποχή εκείνη. Ακόμα και σήμερα οι Έλληνες κατασκευαστές θηκών είναι ελάχιστοι (ίσως για διαφορετικούς λόγους).
Τελικά η φωτογραφία που ελέγα βρίσκεται στο τέυχος 24/2008 του περιοδικού Λαϊκό Τραγούδι.
Όπως αναφέρεται εκεί, σελ. 14, στην παρουσίαση του θέματος απο τον Νίκο Μητρογιαννόπουλο:
“…χάρη στην προθυμία του Γιάννη Κοροδήμου, υπεύθυνου του Κινηματογραφικού Αρχείου στο Πολεμικό Μουσείο, έφτασε στα χέρια μας ένα φιλμ επικαίρων από το 1940. Καθώς το παρακολουθούσα (…) διέκρινα έκπληκτος ένα στρατιώτη, χαμογελαστό, να προχωράει με το μπουζούκι του φορτωμένο -και σε περίοπτη θέση- στο όχημα που ακολουθεί. Η αντίδραση του οπερατέρ στη συνέχεια, προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη: ενώ προφανώς δουλειά του ήταν να καταγράψει τη διαδικασία της επιστράτευσης, το υψηλό φρόνημα, το ακμαίο ηθικό και τα συναφή, παράτησε τα πάντα και εστίασε αποκλειστικά στο μπουζούκι. Η κάμερα κατεβαίνει, εγκαταλείπει το πρόσωπο, και στρέφεται στο μουσικό όργανο. (…) Επιτρέψτε μου να το θεωρώ το πιο σημαντικό ίχνος του λαϊκού τραγουδιού στον κινηματογράφο, από όσα έχουμε εντοπίσει μέχρι σήμερα. Όχι μόνο γιατί με τα μέχρι στιγμής δεδομένα γίνεται η παλαιότερη αποτύπωση του μπουζουκιού στο σελιλόιντ. Αλλά και γιατί επιστρέφει τη λαϊκή μουσική εκεί απ’ όπου ξεκίνησε και εκεί που ανήκει: στον ανώνυμο Έλληνα της πρώτης γραμμής”.
Ευχαριστούμε Pakag για την φωτογραφία
θυμάσε εαν υλικό κατασκευής ήταν ξύλο η πεπιεσμένο χαρτόνι ;Η επένδυση απο τι υλικό
Εχει λεπτά μεταλλικά χερούλια στα πλάινα εαν δεν κάνω λάθος ;
Παντός να συμπληρώσω πως η θήκη Ευαγγελίδη που φωτογράφησαι ο φίλος Pakag μοιάζει να ειναι εκείνης της εποχής αφού βαδίζει στην νοοτροπία των wooden coffin cases(μήπως το όνομα μας λέει ποιοι ήταν οι πρώτοι κατασκευαστές τέτοιων θηκων ) του 1900
Δεν το είχα τότε ψάξει ενδελεχώς αλλά η εντύπωσή μου είναι ότι η θήκη ήταν ξύλινη ή από κόντρα πλακέ. Το εσωτερικό ήταν επενδεδυμένο με ύφασμα (μάλλον τσόχα). Το χερούλι ήταν πράγματι μεταλλικό.
Συγκεντρωσα καποιες λιγοστες πληροφοριες και με την αδεια του κυριου Καγιαφα δημιουργησα ενα συνοπτικο αρθρο στο μπλογκ μου, ελπιζοντας οτι περισσοτερο φωτογραφικο υλικο απο παλαιες θηκες μπουζουκιου θα ερθουν στο προσκυνιο
Καλημέρα,γνωστές φωτογραφίες με φαντάρους να έχουν μπουζούκια είναι του Παπαϊωάννου & του Μπαγιαντέρα ,αν τις βρω που τις καταχώνιασα θα τις ανεβάσω αν επιτρέπεται. Πάντως μια του Τσάντα που ειχα από εφημερίδα (φαντάρος ) δεν την βρίσκω.
