Η Ουνέσκο θεωρεί αλβανικό το Ηπειρώτικο πολυφωνικό τραγούδι

Παραδοσιακή Μουσική
1

Ως αλβανική πολιτιστική κληρονομιά θεωρεί το Ηπειρώτικο πολυφωνικό τραγούδι από η ΟΥΝΕΣΚΟ. Πρόκειται σαφώς για διαστρέβλωση της πραγματικότητας.
Το πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου (συμπεριλαμβανομένης και της Βορείου Ηπείρου, της σημερινής νότιας Αλβανίας) είναι ένα εξαιρετικό δείγμα του πολιτισμού της περιοχής.

Ένα βασικό στοιχείο, που χαρακτηρίζει την πολυφωνική μουσική της Ηπείρου είναι η έκφραση του ιδιαίτερου κοινωνικού περιβάλλοντος. Το Ηπειρώτικο πολυφωνικό τραγούδι αποτελεί μια από τις πιο ενδιαφέρουσες μουσικές φόρμες στην ανατολική Μεσόγειο και στα Βαλκάνια, αλλά και στο παγκόσμιο ρεπερτόριο της λαϊκής πολυφωνίας.

Η καταγωγή αυτής της πολυφωνικής φόρμας, παρόλο που η έρευνα δεν έχει καταλήξει ακόμη σε βέβαια συμπεράσματα, πιθανά να ανάγεται σε πολύ παλιές (ίσως ακόμη και προελληνικές) εποχές. Οι μελωδίες των πολυφωνικών τραγουδιών (μαζί με ορισμένα ακόμη της Ηπείρου και της Θεσσαλίας) είναι οι μοναδικές στον ελλαδικό χώρο που έχουν διατηρήσει την ανημίτονη πεντατονική κλίμακα (κλίμακα που αποτελείται από πέντε νότες χωρίς ημιτόνια).
Η κλίμακα αυτή, σύμφωνα με κάποιους μουσικολόγους, ταυτίζεται με το δώριο τρόπο των αρχαίων Ελλήνων, την κατεξοχήν «ελληνική αρμονία». Δίπλα στην κλίμακά του, στοιχεία που συνηγορούν στην παλαιότατη καταγωγή του είδους αποτελούν ο φωνητικός, ομαδικός, ρητορικός και τροπικός του χαρακτήρας. Στις μέρες μας το ηπειρώτικο πολυφωνικό τραγούδι το συναντάμε στα βορειοδυτικά του Νομού Ιωαννίνων (χωριά του Πωγωνίου, Παρακάλαμος, χωριά βόρεια της Κόνιτσας), σε ελάχιστα χωριά στα βορειοανατολικά της Θεσπρωτίας (Τσαμαντάς, Λιάς, Βαβούρι, Πόβλα) και, κυρίως, στη Βόρειο Ήπειρο, στα χωριά της ελληνικής μειονότητας στα νότια της Αλβανίας (Δερόπολη, Άνω Πωγώνι, Βουθρωτό, Χειμάρα).

[b]Πηγή.[/b]

Αφού είναι πια γνωστό παγκοσμίως ότι ούτε τα σύγχρονα κρατικά σύνορα ούτε η σημερινή καθομιλούμενη γλώσσα μπορούν να αποτελέσουν και σύνορα ενός πολιτισμού του οποίου τα ίχνη χάνονται στο βάθος των αιώνων, γιατί η Ουνέσκο προχωρά σε τέτοιες γελοιότητες;

Βεβαίως και εντοπίζονται ομοιότητες σήμερα στο πολυφωνικό τραγούδι των Ελλήνων και των δυο όμορων περιοχών και των Αλβανών της Ν. Αλβανίας, αφού οι σημερινοί κάτοικοι των περιοχών αυτών είναι οι κληρονόμοι αυτής της μουσικής παράδοσης.

Τι σχέση όμως μπορούν να έχουν τα σημερινά σύνορα, ακόμα και η γλώσσα, ώστε να θεωρηθούν τεκμήριο, να μπει σφραγίδα προέλευσης και να κατοχυρωθεί σε μια εθνότητα μια μουσική παράδοση της οποίας οι ρίζες χάνονται στα βάθη των αιώνων;

2

Δεν υπάρχει, νομίζω, καμμία αμφιβολία ότι τέτοιες ενέργειες της Ουνέσκο, όπως ο χαρακτηρισμός παραδοσιακών μουσικών ως “εθνικών” είναι πολύ λανθασμένες και βασίζονται σε ανύπαρκτες προϋποθέσεις. Δεν υπήρχε η σημερινή (πολιτική) έννοια του Έθνους, τις εποχές όπου διαμορφώνονταν οι λαϊκές μουσικές που επιβιώνουν, βεβαίως, μέχρι σήμερα, σε πολλές περιοχές του πλανήτη. Είναι στον ίδιο βαθμό πλανημένοι αυτοί που υιοθετούν αυτό το “δόγμα” στην Ουνέσκο, όπως κάποιοι αντίστοιχοι γραφειοκράτες στις Βρυξέλλες που κατοχυρώνουν ως “εθνικά” κάποια τρόφιμα όπως η φέτα, τυρί που από αιώνες παράγεται όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στις όμορες (κτηνοτροφικές κατά βάση) χώρες (φυσικά, όχι στη Δανία). Αλλά εκεί, υπάρχουν σαφέστατα οικονομικά, όχι εθνικά συμφέροντα από πίσω.

Πάντως, θα διαφωνήσω με τις μουσικολογικές προσεγγίσεις της πηγής της είδησης. Πρώτον, πρέπει να διαχωρίσουμε το πολυφωνικό τραγούδι της νοτιοδυτικής Βαλκανικής από την πεντατονικής βάσης μελωδία. Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Φυσικά, πεντατονικά είναι τα πολυφωνικά αποδιδόμενα τραγούδια της Ηπείρου, βόρειας και νότιας, αφού η μουσική της περιοχής μόνο την πεντατονική κλίμακα γνωρίζει. Η πεντατονία αναγνωρίζεται όμως και από τη μονοφωνική απόδοση, π.χ. από κλαρίνο, χωρίς πολυφωνία. Όσο για την ηπειρωτική πολυφωνία, πράγματι είναι παλαιότατη αλλά θα μπορούσε θεωρητικά να εφαρμοστεί και σε επτατονικές κλίμακες, αν υπήρχαν αντίστοιχα (παλαιά) ηπειρώτικα τραγούδια.

Τώρα, οι “κάποιοι μουσικολόγοι” που βλέπουν την πεντατονία ως κατ’ εξοχήν αρχαιοελληνική, θα έπρεπε να ξέρουν ότι η κλίμακα αυτή είναι παγκόσμια διαδεδομένη, από την Ευρώπη, την Αφρική, την Ασία μέχρι την Αμερική και τα νησιά του ειρηνικού Ωκεανού. Προϋπήρξε της επτάτονης κλίμακας και επέζησε σποραδικά, ενώ πριν από αυτήν υπήρξε η τρίτονη κλίμακα (τονική, τέταρτη και πέμπτη) που ελάχιστα σπαράγματά της επιβιώνουν σε κάποιες αφρικανικές πρωτόγονες μουσικές.

Να σημειώσω τέλος και κάτι που δεν είναι ευρύτερα γνωστό: η πεντατονία εμφανίζεται σποραδικά και αρκετά νοτιότερα της Ηπείρου, στη δυτική Ρούμελη.

1 «Μου αρέσει»
3

Τόσο αστεία η απόφαση όσο και το να μιλάμε για πανάρχαιες προελληνικές μελωδίες

4

Κάποια πληροφορία παραπάνω γι’ αυτό έχουμε; Π.χ. χωριό; τραγούδι;

5

Δημήτρη δεν το θυμάμαι πλέον, δυστυχώς. Μας το δίδασκε στου Καρά ο Μάρκου και είναι γαμήλιο. Δεν ήταν από περιοχή Μεσολογγίου, από τα βουνά της βόρειας Ρούμελης πρέπει να ήταν. Δεν θυμάμαι και στίχο αλλά ήταν κάποιο παίνεμα της νύφης που λεγόταν στο τραπέζι. Μπορεί να είναι γνωστό και στο Μεσολόγγι.

6

Η ουνέσκο είναι οργανισμός στον οποίο μετέχουν κράτη, και όχι εθνοτικές ομάδες. Η συγκεκριμένη μουσική παράδοση υπάρχει εντός των συνόρων του σημερινού αλβανικού κράτους, και αυτό το κράτος την αναγνωρίζει και την προωθά διεθνώς και καλά κάνει, το ίδιο κάνει και το ελληνικό κράτος. Σε ένα καλύτερο κόσμο θα γίνονταν τοπικά φεστιβάλ με συμμετοχή και από τις δύο πλευρές των συνόρων, και τα δύο κράτη θα συνεργάζονταν για να διατηρήσουν και να προβάλουν αυτή την παράδοση διεθνώς, αντί να ανταγωνίζονται ποιος θα πάρει τον τίτλο ιδιοκτησίας.

1 «Μου αρέσει»
7

Το απαράδεκτο βρίσκεται στο ότι η συγκεκριμένη μουσική παράδοση ΔΕΝ υπάρχει MONO εντός των συνόρων του σημερινού αλβανικού κράτους αλλά και σε κάποια άλλα, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Η ουσία, βάσει της οποίας βγήκε η συγκεκριμένη απόφαση, είναι ότι όταν κάποιες αλβανικές κρατικές υπηρεσίες έκαναν σχετική αίτηση στην ουνέσκο,αυτή είπε “ναι, έτσι είναι”, χωρίς να είναι έτσι. ΔΕΝ θα προτείνω να κάνει η Ελλάδα ένσταση, λέγοντας “-όχι, δικά μου είναι”, γιατί δεν κόφτομαι να αποδείξω τα αυταπόδεικτα. Τα πολυφωνικά της Ηπείρου ξεπερνούν τα πολιτικά σύνορα των κρατών.

8

Τότε υποψιάζομαι ότι μιλάμε για συγκεκριμένο δανεικό τραγούδι. Αυτό δεν καθιστά, βεβαίως, και κανόνα ότι στη Ρούμελη υπάρχει 5τονία ή έστω υπήρχε. Και προφανώς, μιλάμε για τα βουνά της επαρχίας του Βάλτου.

9

Στον ελλαδικό χώρο, πολυφωνικά τραγούδια συναντάμε κυρίως βέβαια στην περιοχή της Ηπείρου.
Σποραδικά μόνο στη Θεσσαλία, Εύβοια, Πελοπόννησο, Γρεβενά και στα Βίλια Αττικής.
Αλλά και η Ν. Αλβανία, η Ρουμανία, Βουλγαρία, Σερβία, Βοσνία, Πολωνία μέχρι την Κορσική και τη Σαρδηνία τραγουδούν με 2, 3 και 4 φωνές.

Η αντίληψη για ελληνικότητα της 5τονικής κλίμακας ίσως προέρχεται από τον Baud Bovy. Αυτός επηρεασμένος από τον Πλάτωνα θεωρούσε ως γνήσια ελληνική μόνο τη δώρια αρμονία, τη λιτή δηλαδή, και τέτοια ήταν η ανημίτονη 5τονική του πολυφωνικού ηπειρώτικου τραγουδιού.

Μελέτη των λαών όμως στους οποίους συναντάμε πολυφωνικά τραγούδια, δείχνει μάλλον κοινή καταγωγή, προ-ινδοευρωπαϊκή και πρωτο-ινδοευρωπαϊκή όπως επίσης ότι πρόκειται για κλειστές, συντηρητικές κοινωνίες που έδωσαν με τη σειρά τους “συντηρητικό” μουσικό πολιτισμό.

Εκείνο - για να γυρίσουμε στο αρχικό μας θέμα - που μένει ανεξήγητο (:wink: είναι η πρεμούρα λαών να κατοχυρώσουν άϋλη πνευματική κληρονομιά στο όνομά τους όπως και η ευκολία με την οποία η Ουνέσκο συγκατανεύει !

10

Άντε πάλι με την Ουνέσκο!

Δε λέω, καλό είναι να ορίζονται κάποια άυλα πολιτισμικά αγαθά ως προστατευόμενα. Αλλά μ’ αυτές τις βλακείες που προωθούν τη διχόνοια, ο συνολικός παγκόσμιος πολιτισμός δεν προάγεται.

Συμφωνώ με τη λογική του εμc, ότι πρόκειται για μια μουσική γηγενή των εδαφών της Αλβανίας (αλλά και με το Νίκο που λέει “όχι μόνο”). Πάντως πρόκειται για καθαρά ελληνική μουσική, αυτό το υποστηρίζω χωρίς κανένα εθνικιστικό πάθος και χωρίς καμία αναφορά σε κάποιο απώτατο και αβέβαιο παρελθόν: απλούστατα, τέτοια τραγούδια υπάρχουν μόνο στα ελληνικά. Οι Αλβανοί έχουν το δικό τους παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι, που έχει προβληθεί αρκετά τα τελευταία χρόνια, και ό,τι έχω ακούσει είναι μία σαφώς άλλη μουσική.

Όσο για την 5τονία, είναι ευρέως γνωστό ότι απαντά σε πλήθος άσχετους πολιτισμούς όπως οι υποσαχάριοι, ο ιαπωνικός, ο κελτικός κ.ά. Βέβαια για την υποστήριη της ελληνικής της προέλευσης έχει γίνει παλιότερα μία έκδοση μνημειώδους βλακείας και όγκου.

Εντός Ελλάδος, πολυφωνικά τραγούδια εκτός από τα ηπειρώτικα έχω υπόψη μου μόνο του Βώλακα Δράμας, της κάτω Καρπάθου που πλέον δε λέγονται, κατά μία έννοια τον Πλωμαρίτικο της Μυτιλήνης, και βέβαια τα 7νησιακά που είναι άλλη περίπτωση. Ελένη, έχεις κανένα παράδειγμα από όλα τα άλλα; Δεν τα ξαναέχω ακούσει.

Πεντατονία τώρα (μονοφωνική ή όχι), εκτός από την Ήπειρο, υπάρχει κυρίως σε περιοχές της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας όμορες με την Ήπειρο. Μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται ουσιαστικά για την ίδια μουσικογεωγραφική περιοχή, απλώς τα όρια των νομών τοποθετούν κάποιες περιοχές εκτός Ηπείρου. Πέραν αυτού, θεωρείται (έχω διαβάσει) ότι υπάρχει μια βαλκανική φλέβα 5τονίας, που στην Ελλάδα μπορεί να ανιχνευτεί στα λεγόμενα “τραγούδια 5τονικού υποστρώματος”: τραγούδια σε 7φθογγες μεν κλίμακες, όπου όμως οι νότες πέρα από τις 5 της 5τονίας είναι διαβατικές και θερούνται μεταγενέστερη εξέλιξη. Ένα παράδειγμα που θυμάμαι να μου έχουν αναφέρει είναι εκείνα ακριβώς τα χωριά της Δράμας όπου παίζονται οι λύρες: πριν μερικές δεκαετίες, λέει, έπαιζαν 5τονικά πολλές μελωδίες που εξακολουθούν και σήμερα να τις παίζουν αλλά, πλέον, διατονικά. Δεν έχω ακούσει με τ’ αφτιά μου το παλιό παίξιμο, μεταφέρω μετ’ επιφυλάξεων την πληροφορία. Υποθέτω ότι αν το δει κανείς έτσι θα μπορέσει να διακρίνει 5τονικό υπόστρωμα σε πολλές μουσικές όλης της στεριανής Ελλάδας. Άλλωστε, αν δεν απατώμαι, και σε καθαρά 5τονικά τραγούδια της Ηπείρου σήμερα ακούμε το κλαρίνο να ξεφεύγει ελαφρώς προς το διατονικό, σε νότες όμως ποικιλματικές: δείγμα πιθανότατα ενός προηγούμενου σταδίου αποπεντατονικοποίησης που σε άλλες περιοχές μπορεί να έχει ήδη ολοκληρωθεί.
Δε γνωρίζω καθόλου τι γίνεται από 5τονίες στα υπόλοιπα Βαλκάνια, εκτός Ελλάδας και Αλβανίας.

11

Γεια σας,

Βρήκα ένα άρθρο γιατην πολυφωνική μουσική της Γεωργίας, που επίσης έχει οριστεί ως εθνική γεωργιανή πολιστιστική κληρονομιά από το Ουνέσκο. Κατά τη γνώμη μου, ο αρθρογράφος έκφράζει καίριες απόψεις που ταιριάζουν πολύ καλά με τη δικιά μας συζήτηση, και θέτει ερωτήσεις όπως: τι είναι πολιτιστική κληρονομιά, υπάρχει εθνικό"μονοπώλειο" στις μουσικές φόρμες, ποιος ορίζει ποια είναι η"αυθεντική" εθνική παράδοση σε ένα πολυεθνικό/πολυπολιτισμικόκράτος; κ.τ.λ.

http://tinyurl.com/7pk6gwg

Εύα

12

Αυτό συμβαίνει από το 1998. Ζούμε σ’ ένα κόσμο καλύτερο από …την Ουνεσκο!

Αν θέλουμε να είμαστε λίγο σχολαστικοι με τους όρους, τα δικά μας τραγούδια δεν είναι ακριβώς πεντατονικά. Οι μουσικολόγοι προτιμούν τον όρο ανημίτονες κλίμακες. Πρόκειται για κλίμακες που ναι μεν χωράνε 5 νότες στην οκτάβα* αντί για 7, αλλά στην πράξη συνήθως εκτείνονται σε λιγότερο από μια οκτάβα (π.χ. υποτονική, τονική, τρίτη, τέταρτη). Πλήρως πεντατονικά είναι κυρίως τα αντίστοιχα οργανικά σόλα. Το κλαρίνο παίζει μια οκτάβα και πολύ περισσότερο, γιατί …μπορεί! Τα τραγούδια όμως συνήθως είναι 4τονα, 3τονα, ακόμα και 2τονα καμιά φορά…

*(Δηλαδή 5 διαφορετικές νότες. Έξι είναι, αλλά η πρώτη και η τελευταία είναι η ίδια νότα με μια οκτάβα διαφορά…)

13

Λέει μεταξύ άλλων:

In the twenty-first century, UNESCO has elaborated on its notions of culture in declarations and reviews of its vital strategies. The Declaration of 2001 affirms that culture should be regarded as the set of distinctive spiritual, material, intellectual and emotional features of society or a social group, and that it encompasses, in addition to art and literature, lifestyles, ways of living together, value systems, traditions and beliefs. In the Convention of 2005, culture is seen as a source of identity, of development, and of dialogue and exchange of ideas between different societies, and each social group and individual is entitled to access to their cultural expressions.

Society (κοινωνία), social group (κοινωνική ομάδα), identity (ταυτότητα), είναι έννοιες που θεωρούνται προϋποθεσεις για να ορίσει η Ουνέσκο την culture (πολιτισμό -με την έννοια του επιμέρους πολιτισμού). Ότι δεν μπορούν να αντιστοιχηθούν με ακρίβεια σε κράτη, γεωγραφικά διαμερίσματα και άλλες επίσημες διοικητικές κατηγορίες, είναι προφανές. Είναι έννοιες που βιώνονται. Μπορούν ενδεχομένως να περιγραφούν επιστημονικά, όχι όμως να θεσμοθετηθούν.
Το θέμα όμως είναι ότι, ίσα ίσα, οι θεσμοθετημένες έννοιες όπως «κράτος» και οι βιωματικές όπως «κουλτούρα» λειτουργούν συμπληρωματικά και όχι σαν ίδια πράγματα. Αν μια κουλτούρα ή μια εθνική / τοπική / εθνοτική ταυτότητα αντιστοιχούσε 100% σε ορισμένη διοικητική οντότητα, δε θα υπήρχε κανένας λόγος να οριστεί και να θεσμοθετηθεί: θα αποτελούσε αυτονόητο αναπόσπαστο χαρακτηριστικό της διοικ. οντότητας. Ο λόγος που κάτι τέτοιο δε συμβαίνει είναι επειδή δεν είναι δυνατόν να συμβεί.
Μπορεί εδώ στα Βαλκάνια να έχουμε κόντρες και εθνικά πάθη, αλλά ακόμη κι αν δεν είχαμε, ακόμη κι αν σε κάθε χώρα οι μειονότητες και οι εθνότητες αναγνωρίζονταν ανεμπόδιστα και όλα ήσαν όμορφα και αγγελικά, και τότε ακόμη το ποιος είναι Έλληνας Αλβανικής υπηκοότητας ή ποιος είναι Ηπειρώτης ή Βορειοηπειρώτης ή οτιδήποτε άλλο θα ήταν κάτι που το ξέρει μόνο ο ίδιος με βεβαιότητα. Στην τελική άμα ο άλλος γουστάρει να μιλάει την επίσημη γλώσσα του κράτους και να αισθάνεται μέλος της πλειονότητας και όχι της μειονότητας, δεν μπορείς να του το αλλάξεις. Δεν μπορείς να θεσμοθετήσεις την ελληνικότητα ή την αλβανικότητα. Το προσπάθησαν ήδη άνευ επιτυχίας διάφοροι φορείς, από το κράτος (με την εκπαίδευση, τον τύπο, το στρατό και όλες τις άλλες εκφάνσεις του) μέχρι τους πολιτιστικούς συλλόγους. Άμα ήταν να γίνει θα είχε γίνει, δεν περιμέναμε την Ουνέσκο.

14

Δε μας παρατάει η ουνέσκο λέω εγώ.

Εδώ στην Ήπειρο περνάμε κάτι βράδια με πολυφωνικά κλαρίνο και τσιπουράκι,

έλληνες-αλβανοί και όλοι αντάμα μαζί με τις πολυφωνίες γινόμαστε ένα, (όσο και αν ακούγεται ταμπού στον ελληνάρα αυτό).

Η μουσική, οι άνθρωποι, τα πάθια, γίνοντε ένα και δεν χαμπαριάζουν σύνορα …ουνέσκοοοοο

15

Ό,τι καλύτερο θα μπορούσε να ειπωθεί για το θέμα.

Πάντως, Έλληνες αλλά και Αλβανοί μελετητές αναφέρουν και την άποψη ότι γενικά είναι μονοφωνικό το τραγούδι της μέσης και βόρειας Αλβανίας και πολυφωνικό μόνο της νότιας, των Βορειοηπειρωτών δηλαδή.

1 «Μου αρέσει»
17

Έτσι από περιέργεια, εντός των ελληνικών συνόρων η ηπειρώτικη πολυφωνία είναι μουσική των προσφύγων της καταστροφής της Μοσχόπολης, των λεγόμενων αρβανιτόβλαχων κλπ. ; Ή ήταν παν-ηπειρώτικη; Βέβαια μιλάμε για μερικούς αιώνες ιστορίας και ανάμιξης/μετακίνησης πληθυσμών οπότε δεν είναι και τόσο απλό να απαντήσει κάποιος με ένα ναι ή ενα όχι.

1 «Μου αρέσει»
18

Απ’ ό,τι έχω καταλάβει, η ελληνική ηπειρώτικη πολυφωνία επιχωριάζει σε μια περιοχή που εκτείνεται κι απ’ τις δύο πλευρές των συνόρων, και που αποτελείται από τέτοια κακοτράχαλα κατσάβραχα ώστε δε νομίζω να ήρθαν ποτέ να εγκατασταθούν εκεί άνθρωποι εκτός από τους ντόπιους που -τι να κάνουμε- το 'χε η μοίρα τους να γεννηθούν εκεί.

Η ίδια περίπου παράδοση υπάρχει και μεταξύ των Αλβανών στο αλβανικό τμήμα αυτής της περιοχής. Δηλαδή, τραγούδια στα αλβανικά, στις ίδιες κλίμακες (σχεδόν αποκλειστικά μια συγκεκριμένη 5τονική), με πολυφωνία και συνολική δομή παρόμοια όπως στα ελληνικά, που άλλωστε κι αυτά έχουν ποικιλία από τόπο σε τόπο, αλλά όλα -ελληνικά και αλβανικά- πατάνε στην ίδια βασική λογική.

1 «Μου αρέσει»
19

Έχω ακούσει αρκετά τραγούδια από Αλβανούς μετανάστες, που αν παραβλέψεις το ότι δεν καταλαβαίνεις τί λέν τα λόγια, κατά τ’ άλλα το τραγούδι δεν διαφέρει σε τίποτα απ’ τα της ελληνικής Ηπείρου. Και στη βασική λογική, και στις μικρολεπτομέρειες.

1 «Μου αρέσει»
20

Οι μικρολεπτομέρειες είναι πολλές. Δεν είναι πάντα εύκολο να τις απομονώσουμε και να τις συγκρίνουμε.

Η βασική λογική (με κάθε επιφύλαξη - τώρα τα μαθαίνω κι εγώ) είναι ως εξής:

  • Υπάρχει ένας πρωτογραγουδιστής (ο παρτής). Αυτός αφηγείται όλη τη μελωδική ιστορία, αλλά και τα λόγια. Στην αρχή κάθε στροφής τα λέει μόνος του. Η υπόλοιπη ομάδα μπαίνει είτε κάπου στη μέση, είτε στην επανάληψη (που δεν είναι μελωδικά πιστή), είτε στα τσακίσματα που ακολουθούν τον κυρίως στίχο.
  • Υπάρχει μια γερή ομάδα από ισοκράτες. Κρατάνε σταθερά την τονική του κομματιού. Εδώ νομίζω ότι υπάρχει μια διαφοροποίηση: στα αλβανικά, μερικές φορές μπορεί να κρατάνε εναλλάξ τις επιμέρους τονικές των διάφορων φράσεων, π.χ. Σολ - Λα, ενώ στα ελληνικά το αντίστοιχο είναι μόνο Λα. Και μια άλλη διαφοροπποίηση, ότι στα ελληνικά οι ισοκράτες λένε τα λόγια μαζί με τον παρτή, ενώ στα αλβανικά μπορεί να είναι σκέτο ίσο (αααααα ή εεεεεεεεεε) χωρίς λόγια.
  • Και υπάρχουν και διάφορες δευτερεύουσες μελωδικές φωνές: ο ρίχτης, ο γυριστής, ο κλώστης. Ένα άτομο η καθεμία (όπως ένας είναι κι ο παρτής - μόνο οι ισοκράτες είναι πολλοί). Δεν έχω κατανοήσει απόλυτα τους ρόλους και τις διαφορές τους, αλλά σε γενικές γραμμές ο καθένας έχει ένα πολύ περιορισμένο πεδίο (δύο ή τρεις νότες) μέσα στο οποίο κάνει διάφορους αυτοσχεδιασμούς, με ή χωρίς λόγια. Συνδυάζονται κατά διάφορους τρόπους, αλλά όχι και οι τρεις ταυτόχρονα.

Γενικά οι διαφορές είναι πιο πολύ από χωριό σε χωριό ή από περιοχή σε περιοχή, παρά από τραγούδι σε τραγούδι. Εντός συγκεκριμένης περιοχής όλα τα τραγούδια εκτελούνται με παρόμοιο τρόπο, αλλά σε άλλη περιοχή τα ίδια τραγούδια εκτελούνται αλλιώς.

Όταν η ομάδα είναι γερά δεμένη, είναι αρκετά δύσκολο να ξεχωρίσεις τι ακριβώς τραγουδάει ο καθένας. Ακούς πιο πολύ το σύνολο, το οποίο κινείται ανάμεσα σε απλές συνηχήσεις (τονική - τέταρτη ή τονική - πέμπτη), πιο σκληρές (τονική - υποτονική), θεόσκληρες (τονική - υποτονική - δεύτερη - τέταρτη!), λύνει τις διαφωνίες με συμφωνίες, παχαίνει και λεπταίνει, κάνει εντυπωσιακά συντονισμένα κοψίματα κλπ.

Νομίζω ότι μέσα σ’ όλα αυτά είναι δύσκολο να πεις κανείς «άκουσα αυτούς και το κάναν ακριβώς όπως κι εκείνοι».

1 «Μου αρέσει»