Δημοτικός και παραδοσιακός μουσικός κατά Αχαλινωτόπουλο

Επικαιρότητα
1

Η καταγωγή σου από που είναι?
Ο πατέρας μου είναι από Κωνσταντινούπολη και η μάνα μου από τη Ναύπακτο απʼ όπου έχω και την μουσική καταγωγή μου. Δούλεψα πολύ με την Τασία Βέρρα αλλά πήγα και στο Ξηρόμερο που είναι και ο πυρήνας και το κέντρο του κλαρίνου. Επίσης δούλεψα και με τους Χαλκιάδες στα Ηπειρώτικα. Η ειδίκευση μου και η εμπειρία μου στην δημοτική μουσική είναι αυτή αλλά, πρέπει να σου πω ότι, διαχωρίζω τους όρους δημοτικός μουσικός και παραδοσιακός μουσικόςΔηλαδή?
Δημοτικός μουσικός είναι αυτός που απευθύνεται σε μια μικρή κοινωνία ανθρώπων, που γνωρίζουν καλά τη γλώσσα της μουσικής που αυτός παίζει. Την γνωρίζουν και τον κρίνουν γι αυτό και σχετίζονται, έχουν σχέση ερωτική με τη γλώσσα αυτή και τον ίδιο το μουσικό. Στο λέω απερίφραστα κανένας μουσικός που λέει ότι παίζει μουσικές παραδόσεις απʼ όλη την Ελλάδα δεν τις παίζει καλά. Δεν υπάρχει αυτό, υπάρχει μόνο τόπος καταγωγής και εξειδίκευση στη δημοτική μουσική. Κάθε τόπος έχει τον δικό του δημοτικό μουσικό. Ζούμε σε μια εποχή πληροφορίας που υπάρχει ισοπέδωση, τα παίζουν όλοι όλα, αλλά τελικά ο καθένας παίζει μόνο τα κομμάτια της περιοχής απʼ όπου κατάγεται. Αυτή είναι και η διαφορά του παραδοσιακού μουσικού από το δημοτικό. Ο παραδοσιακός μουσικός βγαίνει και λέει εγώ παίζω την παράδοση όλης της Ελλάδος. Αυτό έχει μέσα του μια ιδεολογία ένα εθνικισμό, τέτοια πράγματα που δεν ξέρω που οδηγούν. Το παραδοσιακό κάτι θέλει να αποδείξει, το δημοτικό βγαίνει από την καρδιά μιας μικρής κοινωνίας, εκλέγεται με άμεση δημοκρατία χωρίς διαμεσολάβηση, ούτε δισκογραφίας, ούτε ραδιοφώνου ούτε τηλεόρασης ούτε άλλων μέσων. Θα μου πεις τώρα που υπάρχει αυτό; Υπάρχει, ο Νίκος Φιλιππίδης όταν παίζει στη Κόνιτσα, στο χωριό του, είναι δημοτικός μουσικός. Μα θα μου πεις αυτός έχει παίξει και αλλού. Άστο που έχει παίξει αλλού, για αυτούς είναι ο γιός του μπάρμπα Φίλιππα, τους ξέρει και τον ξέρουν … Αυτό είναι δημοτικός μουσικός. Τα άλλα όλα είναι από το κεφάλι μας είναι κατασκευές. Όταν έρχεται λοιπόν ο Πετρολούκας και παίζει το Ραστ στο Μεσολόγγι είναι κατασκευή αυτό, δεν ξέρει να παίξει το Ραστ όπως παίζει τα Πωγωνίσια και δεν το παίζει όπως ο Γιάννης Βασιλόπουλος. Ο Γιάννης Βασιλόπουλος έπαιζε το Ραστ τέλεια φοβερά, ο Πετρολούκας παίζει πάρα πολύ ωραία τα Πωγωνίσια και τα μοιρολόγια. Καθένας στο τόπο του, άντε να παίξει κι από ένα γειτονικό.
Θα μου πεις εσύ τα λες και κάνεις άλλα πράγματα. Εγώ κάνω πράγματα των οποίων υπογράφω τη σύνθεση ή την διασκευή, έχω δικό μου κόσμο, δική μου οπτική και όστις θέλει οπίσω μου ελθείν, δεν λέω ότι κάνω παράδοση έχω ένα δικό μου δρόμο. Άλλο το ένα άλλο το άλλο.

http://www.ogdoo.gr/prosopa/synenteykseis/manos-axalinotopoylos-ena-dynamiko-proso- Πηγή: Ogdoo.gr - http://www.ogdoo.gr/prosopa/synenteykseis/manos-axalinotopoylos-ena-dynamiko-proso

3 «Μου αρέσει»
2

Σε κάποιο άλλο σημείο λέει <<Καλό το παρελθόν αλλά το πράγμα πάει και μπροστά. Το λέω και το υπογραμμίζω και είμαι πραγματικά υπερήφανος για τους μαθητές μου, που είναι γύρω στα 20 και θα μείνεις άναυδος άμα τους ακούσεις, όπως ο Γιάννης Αντωνιάδης, ο Μιχάλης Σιώπης, ο Νεκτάριος Παπαγεωργίου, κ.α. Επανέρχομαι λοιπόν και λέω μετά τον Σαλέα σε αυτό το πιο διεθνές άκουσμα του κλαρίνου, έχουν βγει και άλλοι σπουδαίοι σύγχρονοι σολίστες όπως ο Σταύρος Παζαρέντζης, ο Μάκης Τσίκος, ο Θανάσης Βασιλόπουλος, ο Μάκης Μπέκος ο νεότερος, όλοι αυτοί έχουν σχηματίσει, έχουμε σχηματίσει μια νέα σχολή κλαρίνου και ας βρεθεί κανείς και πει ότι δεν παίζουμε δημοτικό κλαρίνο… Άμα θέλουμε παίζουμε. Όταν βρίσκομαι στο χωριό της μητέρας μου την Ελατόβρυση και παίζω δημοτικά, αλλά παλαιά, λες και ακούς παλιούς δίσκους 78 στροφών. Ο Παζαρέντζης όταν παίζει στη Νάουσα είναι δημοτικός 100%, αλλά ο άνθρωπος θέλει να παίξει κι άλλα πράγματα. Αυτή η σχολή των νεότερων κλαριντζήδων είναι ότι καλύτερο έχει να δείξει το κλαρίνο στην χώρα και θέλω να εκφράσω το παράπονό μου ότι προτάσσεται μόνο η παράδοση της Ηπείρου πρώτα από τις άλλες περιοχές. Δεν έχω τίποτα με την Ήπειρο, είναι πολύ σπουδαία υπόθεση, αλλά παίζω το όργανο αυτό από 9 χρονών και οφείλω και έχω γνώμη. Τα καλύτερα κλαρίνα της Ελλάδος είναι από την Αιτωλοακαρνανία, την Πρέβεζα και την Άρτα. Δηλαδή να στους πω: Σουκαίοι, Σαλέηδες, Βασιλοπουλαίοι, Μπεκαίοι, Μάκης Βασιλειάδης… καληνύχτα σας. Αυτά είναι η Αʼ Εθνική. Η δεύτερη περίπτωση είναι η Γουμένισσα ο Ντομάτας και ο Ρίγκος, τεράστια κλαρίνα, που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστοί, και μετά είναι οι υπόλοιπες περιοχές. Παλαιότερα ήταν και η Ανατολική Ρούμελη, Λειβαδιά, Λαμία με Καραγιάννη, Γιαούζο κλπ. Βέβαια κάθε περιοχή έχει τα δικά της, δεν το πάμε τοπικιστικά. Ο Βαγγέλης Σούκας , που είναι και δάσκαλος μου, το κλαρίνο το έκανε σκόνη. Εδώ και σαράντα χρόνια έπαιζε την Αράχωβα από Λα μπεμόλ από Σι μπεμόλ κι από Ντο δίεση κι από όπου θες. Στην Ήπειρο το Πωγωνίσιο το παίζανε μόνο από Ντο, από Ρε, από Λα μέχρι εκεί ήτανε. Τώρα οι νεότερες γενιές Ηπειρωτών και πολύ καλών μουσικών το έχουν ξεπεράσει. Δεν αναφέρομαι στην τοπική ιδιαιτερότητα. Όπως είπα παραπάνω, την διαχωρίζω όμως από την υπόθεση της καλλιτεχνικής αξίας και της τεχνικής δεξιότητας. Μπορεί κάποιος να είναι παραδοσιακός και να παίζει ένα κομμάτι από ένα μόνο τόνο και να το παίζει αξεπέραστα. Αλλά η δεξιότητα και η τεχνική διαπιστώνεται και είναι μετρήσιμη. Και από αυτήν την άποψη, π.χ. αν έχει ευελιξία στα τρανσπόρτα κλπ, σε όλα αυτά οι άλλες περιοχές προηγούνται>>
Υπερβολές τοπικίστικες. Η πηγή του κλαρίνου ήταν και θα είναι η Ήπειρος, τόσο στο παραδοσιακό-τοπικό ύφος, όσο και στην ποικιλία ρυθμών και δρόμων. Η …σχολή του ξηρομέρου είναι διακριτή μεν, υποδεέστερη δε, και, κατά τη γνώμη μου, έδωσε κυρίως μία αραβικού τύπου εκδοχή της δεξιοτεχνίας, που δεν είναι και απόλυτα απαράιτητη, μπορούμε και χωρίς αυτή.
Πιστεύω πως, από έναν σοβαρό μουσικό, αξίζει σεβασμός,αναγνώριση ή έστω μια απλή αναφορά στους Ρούντα, Μπατζή, Χαρισιάδη, Τζάρα, Χαλκιάδες, Μπραχόπουλο, Ράρα,Καψάλη και τόσους, μα τόσους άλλους (καμμία περιοχή δεν έχει βγάλει τόσους αληθινούς δεξιοτέχνες).
Θεωρώ πως είναι παράλειψη εκ μέρους του.

3 «Μου αρέσει»
3

Να μην παραλειψω να αναφερω οτι επι πολλες δεκαετιες καποιοι εξαιρετικοι κατα τα λοιπα κλαριτζηδες της αιτωλοακαρνανιας ουδεποτε εχουν εμψανιστει με παραδοσιακη κομπανια αλλα με μορφωματα τυπου ηλεκτρικης κιθαρας αρμονιου και ντραμς (οχι οτι αυτο δεν συνεβη και στην ηπειρο , αλλα σε πολυ μικροτερη εκταση). Η …εθνικη ελλαδος που αναφερει περιλαμβανει την αρτα και την πρεβεζα, που, αν και οντως ενσωματώνουν πολλά χαρακτηριστικά του ιδιωματος του ξηρομερου, ωστοσο ειναι κομματι της ηπειρωτικης μουσικης κληρονομιας. Μήπως άλλαξε η γεωγραφία τόσο πολύ με τον Καλλικράτη και δεν μας το είπαν ;

3 «Μου αρέσει»
5

Υπάρχει παράδοση της πεντατονίας στην Άρτα και στην Πρέβεζα; Ο μακαρίτης Χρήστος Φωτίου τραγουδιστής-βιολιτζής γεννημένος στην 'Αρτα το 1947 μου είχε πει πριν χρόνια: “και εμείς στην Άρτα δεν έχουμε πεντατονία”. Και ο Βαγγέλης Σούκας είχε πει σε μια συνέντευξή του: '" Έμείς τώρα από την Άρτα τι ηπειρώτες είμαστε…δεν είμαστε για να παίζουμε πωγωνίσια’'.
Οι μουσικοί της 'Αρτας και της Πρέβεζας δε βλέπω να αισθάνονται μουσικά ηπειρώτες και νομίζω είναι φανερό ότι πέρα των περιοχών τους δουλεύανε κυρίως Άγρίνιο και Πάτρα. Στα Γιάννενα ή στην Κόνιτσα φαντάζομαι δε θα πήγαιναν ποτέ για δουλειά.
Και από το ρεπερτόριο της δισκογραφίας που κάνανε μπορούν να βγουν συμπεράσματα.

6

σωστά, γιατι τα Ηπειρώτικα ειναι πολυ διαφορετικά, στο ύφος, στα θέματα, στο τρόπο που τα χορεύουν.
δεν ειναι μόνον η κλίμακα.
πεντατονικά, εχουν και οι Αλβανοί,Ινδοί κτλ, αλλα ως εκεί.
Ανάλογη διαφοροποίηση (είδος), ειναι και τα Γρεβενιώτικα.
τα λεμε όμως ολα Δημοτικά, για να συνεννοηθούμε.
για αρχή(εισαγωγή) στα Ηπειρώτικα συνιστώ το LP η CD “τα Τακούτσια” με τους Καψάληδες.

R-8240663-1457789937-4795
R-8240663-1457789937-4795595×599 182 KB

https://www.discogs.com/master/3262327-Τα-Τακούτσια-Παραδοσιακό-Γλέντι-Στο-Ζαγόρι-Της-Ηπείρο

1 «Μου αρέσει»
7

Οι Αλβανοί έχουν ακριβώς τα ίδια πεντατονικά με τους δικούς μας Ηπειρώτες, τόσο σε επίπεδο κλαρίνου και «κανονικού» τραγουδιού όσο και σε επίπεδο πολυφωνικού.

Στην Ελλάδα η παράδοση της πεντατονίας εκτείνεται πολύ πέρα από την Ήπειρο, από διάφορες περιοχές της Μακεδονίας μέχρι κάτω στον Μοριά - όχι Θράκη, και όχι νησιά και ανατολικότερα. Δεν ξέρω γιατί στην κοινή συνείδηση η πεντατονία έχει ταυτιστεί ειδικά με την Ήπεριο.

Εκτός Ελλάδος (και της κοινής με Ελλάδα αλβανικής παράδοσης), ποικίλες εφαρμογές της πεντατονίας έχουν οι Κέλτες, διάφοροι Υποσαχάριοι (και από αυτούς τα μπλουζ και άλλα λαϊκά ή λαϊκής προέλευσης αμερικάνικα ιδιώματα, ακόμη και λευκά), οι Ιάπωνες και… όλοι αυτοί! :stuck_out_tongue_winking_eye:

8

Και η Ήπειρος από ότι φαίνεται δεν την έχει παντού σε όλους τους νομούς.
Υπάρχει κάποιο δείγμα πεντατονίας από το Μωριά κάποιο βίντεο?
Εγώ δεν μπορώ να φανταστώ - θυμηθώ κάτι.

9

Λοιπόν.

Αυτό που έγραψα είναι μία παρατήρηση που έχω κάνει εδώ και καιρό, από τραγούδια τα οποία πέτυχα τυχαία. Όλη η περιοχή που λέμε, Θεσσαλία, Ρούμελη, Μοριάς, είναι από αυτές που ξέρω λιγότερο. Δεν έχω χαρτογραφημένη τη μουσική τους στο μυαλό μου. Επομένως άκουγα ένα τραγούδι, έλεγα «μπα, πεντατονικό και δεν είναι από Ήπειρο», αλλά μετά δεν το θυμόμουν γιατί δεν είχα το πλαίσιο στο μυαλό μου. Τη Μακεδονία την ξέρω κάπως καλύτερα, αλλά βέβαια η Μακεδονία είναι ένα χάος ποικιλίας.

Είχε ξαναγίνει λοιπόν κάποτε η συζήτηση, και με ρώταγαν παραδείγματα και δεν είχα κανένα πρόχειρο. Έτυχε τώρα προ ολίγου καιρού μια αφορμή και το ξαναθυμήθηκα, και αποφάσισα, όποτε πετυχαίνω τέτοια παραδείγματα, να τα σημειώνω κάπου ώστε σιγά σιγά να μαζευτεί ένα κόρπους που θα δείξει αν είναι σωστή αυτή μου η εικόνα ή όχι. Πράγμα που έχω μόλις ξεκινήσει να κάνω. (Θα έχει και την παράπλευρη ωφέλεια ν’ αρχίσω να ξεκαθαρίζω κι αυτές τις αξεκαθάριστες, στο μυαλό μου, μουσικογεωγραφικές περιοχές.)

Συνεπώς: παρακαλώ αναμείνατε!

1 «Μου αρέσει»
10

η ηπειρος δεν ειναι μονο πεντατονια. εχει και αλλα κομματια. ζαγορια, τζουμερκα, τα παλια αστικα της πολης των ιωαννινων… και το μετσοβο για ηπειρο πιανεται, αλλα εχουν αλλα κομματια καθως ειναι και βλαχοι. δεν μπορουν να παν πολλοι ηπειρωτες απο πανω να παιξουν στο μετσοβο. γενικα το δημοτικο ειναι κατα τοπους. η μουσικη ποικιλει αναλογως και τις φυλες αλλα και το γεωγραφικο αναγλυφο, που εχει να κανει και με την μετακινηση των ανθρωπων, αρα, και των τραγουδιων ως ρεπερτοριο και ως υφος. δεν υπαρχουν στεγανα, αλλα δεν ειναι και ολα παντου το ιδιο. με τον αχαλινωτοπουλο συμφωνω. αλλο δημοτικος και αλλο ‘‘παραδοσιακος’’. καμια φορα το ιδιο ατομο μπορει να ειναι και τα δυο μαζι, αν εχει μελετησει καταλληλα φυσικα.

11

Το ίδιο πράγμα λέμε.

Αυτό το δημοτικός και παραδοσιακός νομίζω ότι ο καθένας το ερμηνεύει όπως το νομίζει, όπως θέλει. Παλιά εγώ θυμάμαι σε στεριανές περιοχές να λένε " αυτοί παίζουν δημοτικά" ή “δημοτικό συγκρότημα” και σπάνια του δίνουμε κάποια ονομασία.
Αυτό που ακούγεται τις τελευταίες δεκαετίες “παραδοσιακό σχήμα, παραδοσιακή ζυγιά” κλπ. και με κάποιες ονομασίες δεν το θυμάμαι.
Τώρα αυτό που λες άλλο δημοτικός και άλλο παραδοσιακός και κάποιος μπορεί να είναι και τα δύο μαζί, αν έχει μελετήσει κατάλληλα μου φαίνεται δύσκολο, γιατί δεν αρκεί μόνο η μελέτη και το ρεπερτόριο.
Πως μπορεί να ανταπεξέλθει σε τοπικό γλέντι ένα σχήμα που ούτε ο κόσμος θα τους γνωρίζει, αλλά ούτε και οι μουσικοί τον κόσμο;
Οι μουσικοί για παράδειγμα που παίζουν ή που έχουν περάσει από το θέατρο της Δώρας Στράτου παίζουν όλη την παράδοση που ζητούν τα χορευτικά.
Και όμως δεν μπορούν ούτε αυτοί οι μουσικοί να δουλέψουν παντού στα γλέντια μιας κλειστής κοινωνίας στην επαρχία.
Πέρα από τον τόπο που κατάγονται θα παίξουν μόνο σε θεατρικές παραστάσεις ή σε εκδηλώσεις συναυλιακού τύπου.
Θέλω να πω ότι σε ενα “γνήσιο” τοπικό γλέντι ο κόσμος θέλει τους μουσικούς να τους ξέρει και ως δικούς του ανθρώπους που να μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους για να έρθουν σε μια κατάσταση κεφιου.
Παλιότερα υπήρχε και μεγαλύτερος σεβασμός μεταξύ των μουσικών, δεν πήγαινε ευκολα κάποιος στην περιοχή του άλλου από σεβασμό.
Τα είχαν κάπως μοιρασμένα τα τοπία ακόμα και στις κοντινές περιοχές.

1 «Μου αρέσει»
12

αυτοι ειναι που μπορεις να τους πεις ‘‘παραδοσιακους’’. κανουν αυτο.

οχι, δεν ισχυει απολυτα αυτο. υπαρχουν μουσικοι που με την μελετη τους εχουν διευρυνει τον τοπο που μπορουν να ανταπεξελθουν παικτικα. δεν ειπα οτι μπορουν να παιξουν ανετα σε ολη την ελλαδα, αλλα μπορουν να παν σε συγγενεις μουσικα περιοχες. δεν ειναι οπως καποτε. ενημερωνεσαι που πας, τι θελουν, πως το θελουν. και αν σε ενδιαφερει να πας κι εκει δουλεια, καθεσαι και μελετας. διοτι υπαρχει και το αντιθετο. οι τοπικοι που δεν ξερουν ουτε τα δικα τους να παιξουν. τα εκτελουν κανονικα.

απο αθηνα εισαι?

13

Υποστηρίζω ακόμα αυτά που έγραψα παραπάνω και ανέφερα και τους λόγους.
Οχι δεν είμαι από Αθήνα. Απλά μένω χρόνια στην Αθήνα χωρίς να έχω ξεκόψει ποτέ από τον τόπο και την κοινωνία που μεγάλωσα.

.

1 «Μου αρέσει»
14

Απ’ ό,τι καταλαβαίνω κι εγώ, αυτό εννοεί ο Αχαλινωτόπουλος. Είναι κάπως περίεργο να τους ονομάζεις παραδοσιακούς, ίσως και άστοχο, αλλά ότι υπάρχει αυτή η διάκριση (ανεξαρτήτως ονομασιών), σαφώς και υπάρχει.

15

kapesovo-1
kapesovo-1948×711 267 KB

μιας αναφέρθηκα πιο πάνω (στο 5) στα Ηπειρώτικα και τους Καψάληδες,
παραθετω εδω την ιστορία του τραγουδιού ΚΑΠΕΣΟΒΟ.
εντελως τυχαία περασε απο μπροστά μου.
χορός Ζαγορίσιος με “άρωμα” ζεϊμπέκικου…

< Ένα τραγούδι που αναφέρεται σε ένα χωριό το οποίο ανήκει στο Κεντρικό Ζαγόρι.Το τραγούδι σύμφωνα με το «Συνέβη στο Καπέσοβο … και έγινε τραγούδι» είχε δύο διαφορετικές εκδοχές αρχικά όμως σήμερα τραγουδιέται μόνο η δεύτερη εκδοχή τουμ.Σύμφωνα με αυτή το τραγούδι αναφέρεται στον ανεκπλήρωτο έρωτα του Μιχαλάκη για την Όλγα, την οποία οι γονείς της την πάντρεψαν με άλλον άντρα.

Ξέρουμε ότι η Όλγα παντρεύτηκε το 1893, άρα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι τότε περίπου γράφτηκε το τραγούδι ή διασκευάστηκε… >

εδω με τους Καψάληδες απο τον δίσκο “τα τακούτσια”

περισσότερα στο λινκ

1 «Μου αρέσει»
16

Είμαι πάντα πολύ επιφυλακτικός κάθε φορά που κάποιος μάς αποκαλύπτει την πραγματική ιστορία πίσω από μία έκφραση, ένα τραγούδι, έναν θρύλο κλπ.

Εδώ για παράδειγμα διαβάζουμε:

Πώς μπορεί αρχικά να είχε δύο εκδοχές; Οι εκδοχές προκύπτουν καθ’ οδόν, θέλουν κάποιον χρόνο.

Ύστερα, διαβάζουμε τους στίχους στο άρθρο:

Ορέ στο Κάιρο ν’ αρρώστησα
στα Γιάννενα θα γειάνω.
Στην άκρη στο Καπέσοβο
θα πέσω να πεθάνω.

Όλγα ζάχαρη Όλγα μέλι
Όλγα ζαχαροθρεμένη.

Ορέ Καπέσοβο Καπέσοβο
που `χεις το Κρυονέρι
Έχεις κορίτσια όμορφα
που είναι γλυκά σαν μέλι.

Μανουσάκια στην αυλή σου
Πώς κοιμάσαι μοναχή σου;

Ορέ Καπέσοβο Καπέσοβο
ν’ όσο μικρό κι αν είσαι
Έχεις κορίτσια όμορφα
και μην παραπονείσαι.

Όλγα ζάχαρη Όλγα μέλι
Όλγα ζαχαροθρεμένη.

Ορέ με δείραν και με μάλωσαν
και με καναν τυμπίχι
Σ’ αυτή τη ρούγα μη διαβείς
ώσπου να γένεις νύφη.

Δεν διαβαίνω μοναχή μου
έχω και την αδερφή μου.

Τέσσερα δίστιχα (ασχέτως ότι εδώ τα έχουν τυπώσει σαν τετράστιχα), συν τα τακίσματα. Τα δίστιχα όμως είναι ανεξάρτητα μεταξύ τους. Το πρώτο, «Στο Κάιρο ν’ αρρώστησα, στα Γιάννενα θα γειάνω / στην άκρη στο Καπέσοβο θα πέσω να πεθάνω» ταιριάζει ομολογουμένως με την ιστορία του Μιχαλάκη, αλλά δεν την αφηγείται. Απλώς τον καημό του λέει. Και θα μπορούσε να είναι και ο καημός κάθε ξενιτεμένου Καπεσοβίτη στο Κάιρο, ανεξαρτήτως ερωτικών και άλλων προσωπικών ιστοριών. Ακόμη και όποιου δεν αρρώστησε και απλώς το λέει μεταφορικά (είναι λίγο φτωχό, νομίζω, όταν ο άλλος λέει «αρρώστησα», εμείς να καταλαβαίνουμε απλώς ότι αρρώστησε, ότι έπαθε η υγεία του.)

Ακολουθούν δύο δίστιχα που απλώς παινεύουν το χωριό. Βάζω στοίχημα ότι τα λένε και σ’ άλλους σκοπούς. Και στο τέλος λέει «Με δείραν και με μάλωσαν και με καναν τυμπίχι, / σ’ αυτή τη ρούγα μη διαβείς ώσπου να γένεις νύφη»: κι εδώ θα μπορούσε να υπόκειται κάποια συγκεκριμένη ιστορία, αλλά όχι υποχρεωτικά, και πάντως πάλι δεν υπάρχει αφήγηση, μόνον ένας αόριστος υπαινιγμός που θα μπορούσε να ταιριάξει σε ποικίλες πραγματικές περιστάσεις. Βέβαια είναι κι η άγνωστη λέξη που ίσως να έριχνε φως.

Όσο για το τσάκισμα «Όλγα ζάχαρη, Όλγα μέλι…» που δε λεγόταν αρχικά και προστέθηκε αργότερα, θα μπορούσε να το έχει προσθέσει οπιοσδήποτε αγαπούσε κάποια Όλγα, ανεξάρτητα από το τι λένε τα δίστιχα που έτσι κι αλλιώς δε συνδέονται ούτε μεταξύ τους - κι ούτε θα όφειλαν.

Όχι πως αποκλείω κατηγορηματικά το ενδεχόμενο να αναφέρεται όντως το τραγούδι στην ιστορία του Μιχαλάκη και της Όλγας - δεν έχω αποδείξεις για έναν τέτοιο ισχυρισμό. Αν όμως όντως συμβαίνει αυτό, το άρθρο απέχει πάρα πολύ από το να το αποδείξει.

17

Επομένως μπορούμε να μιλάμε σε τέτοιες περιπτώσεις για εθνική μουσική; Μπορούν να κατοχυρωθούν κάποιες μελωδίες μόνο από ένα έθνος; Το λέω γιατί κάποια άτομα της παράδοσης από παλιά θέλουν τη μουσική να την εντάξουν και να την προβάλλουν αποκλειστικά ως εθνική με αγωνιώδεις έρευνες και ψαξίματα. Ενώ κάποιες μελωδίες, όπως παρατηρούμε δεν έχουν σύνορα. Ίσως και γι’ αυτό ο Αχαλινωτόπουλος λέει:

18

Νομίζω πως υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις όπου η ρίζα, η ιθαγένεια μιας μουσικής ανήκει σε μια γεωγραφική περιοχή και όχι σε ένα έθνος. Αν στην περιοχή κατοικούν πολλές εθνότητες, μπορεί να την έχουν κοινή κληρονομιά (αν και δεν είναι αυτό που συμβαίνει πάντοτε).

Τώρα, συγκεκριμένα κοινές μελωδίες δεν ξέρω πόσες υπάρχουν μεταξύ Ελλήνων και Αλβανών Ηπειρωτών. Υπάρχουν οπωσδήποτε μελωδίες στημένες με βάση απολύτως τον ίδιο κώδικα, και επίσης παιγμένες στο ίδιο ύφος. Έχω δει να επισημαίνονται και κάποιες συγκεκριμένες μελωδίες που παίζονται κι από τους δύο, αλλά δεν μπορώ να αποκλείσω το ενδεχόμενο του απλού δανεισμού. Λογικά ο ελληνικός Σαμαντάκας δείχνει να είναι δάνειο από τους Αλβανούς (Osman Tako), και ο αλβανικός Μενούσης αντιστρόφως.

Πάντως στα δίγλωσσα χωριά της Β. Ηπείρου (χωριά με Έλληνες και Αλβανούς), οι Έλληνες συχνά τραγουδάνε με κέφι και αγάπη και αλβανικά πολυφωνικά. (Προφανώς η ελληνική μειονότητα της Αλβανίας ξέρει και την αλβανική γλώσσα. Αν υπάρχουν και Αλβανοί που να ξέρουν ελληνικά, πολύ πιθανόν να τραγουδούν κι εκείνοι και ελληνικά τραγούδια μαζί με τα αλβανικά - αλλά αυτό δεν το ξέρω.)

Από την άλλη πλευρά, τα ελληνικά ηπειρώτικα στιχουργικώς ανήκουν σε μια πανελλήνια παράδοση (ίδια μέτρα, ίδια λογική στα τσακίσματα και ό,τι άλλο εμβόλιμο, ίδια λογική στο πώς ταιριάζονται οι συλλαβές μέσα στη μελωδία, και πλήθος συγκεκριμένων τραγουδιών που σε παραλλαγές απαντούν σ’ όλο τον Ελληνισμό).

Επομένως, ας μην είμαστε απόλυτοι. Επειδή κάποιος είπε «η μουσική έχει σύνορα» και έκανε λάθος, δε σημαίνει ότι με το να πούμε «η μουσική δεν έχει σύνορα» έχουμε καλύψει το θέμα.

19

Ειδικά στο θέμα της Ηπείρου πρέπει να λάβει κάποιος υπόψη και τα τραγούδια στη βλάχικη γλώσσα. Και τις πιθανές μουσικές συνέπειες της μετανάστευσης των λεγόμενων Αρβανιτόβλαχων από τη Μοσχόπολη κλπ. προς Μοναστήρι και αλλού.

1 «Μου αρέσει»
20

Ούτε εγώ τις γνωρίζω αυτές αλλά ούτε και με απασχολούν και τόσο. Θυμάμαι πάντως είχα βρεθεί πριν μια 20ετία περίπου σε μια ηπειρώτικη εκδήλωση με πολύ κόσμο και μιλώντας με ένα μέλος της ορχήστρας μου είπε: "είναι και πολλοί Αλβανοί…αφού εχουμε τα ίδια πράγματα.‘’ Βλέπω και αρκετούς Αλβανούς μουσικούς να ενσωματώνονται στα ελληνικά συγκροτήματα. Ένα παράδειγμα είναι ο βιολιτζής Luan Huse

εδώ στο βίντεο αναφέρεται ως Βαγγέλης Λοάνης και φαντάζομαι ότι πολλοί θα νομίζουν ότι είναι Έλληνας και όχι Αλβανός.

Εγώ δεν είμαι απόλυτος. Κάποιοι άλλοι γνωστοί μου και μη, βλέπω να ψάχνουν και να ερευνούν για το απόλυτο. 'Ετυχε να δω π.χ. ένα βίντεο με τη Δόμνα Σαμίου να λέει στον Μάρκο Δραγούμη ‘‘Δεν υπάρχει περιφρούρηση στο δημοτικό τραγούδι που θα έπρεπε να υπάρχει’’ και ο Δραγούμης της απαντά ‘‘Δεν μπορούν να ληφθούν βίαια μέτρα ούτε να γίνει λογοκρισία γι’ αυτό το πράγμα’'. Κάποιοι κυρίως ερευνητές της παράδοσης νομίζω ότι βλέπουν τα πράγματα από διαφορετική οπτική γωνία. Θέλουν εναγωνίως να κατατάξουν οπωσδήποτε κάτι κάπου και να το προστατέψουν με τον τρόπο που νομίζουν ότι πρέπει.