Η μπρατσέρα

Καλησπέρα φίλοι μουσικόφιλοι απανταχού του πλανήτη!

Φαίνεται πως το γνωστό σε όλους νησιώτικο ραστάκι ‘Μπρατσέρα’ έχει μεγάλη ποικιλία παραλλαγών…

Εχετε να προτείνετε κάποια που θεωρείται πιο στάνταρτ; Ο Προύτζος , που αναφερεται, είναι όνομα;

Γιατι αλλού λέει μπρούτζος; ειναι καποια ναυτική ορολογία;

Οι απορίες γεννήθηκαν από συζήτηση με μια φίλη ισπανίδα που μαθαίνει να τραγουδάει ελληνικά.

Ευχαριστώ να στε καλά!

Η πιο παλιά εκτέλεση με μια γρήγορη ματιά είναι αυτή η οποία θεωρώ πως είναι και η πιο στάνταρ.
Από τα πιο γνωστά τραγούδια της Λέρου, γνωστό και ως “χαβάς του Προύζου” αφού ήταν το αγαπημένο τραγούδι του καραβοκύρη Μιχάλη Προύζου, ο οποίος αναφέρεται και μέσα στο κομμάτι.

1 «Μου αρέσει»

ευχαριστώ Άλκο! Οπότε μιλάμε για τον Προύζο…κύριο όνομα. τέλεια!

Σωστός ο alko101

Η μία και μοναδική εκτέλεση στους δίσκους 78 στροφών του τραγουδιού είναι αυτή. Μετά δεν ξέρω πόσες φορές ξαναηχογραφήθηκε.

Η ηχογράφηση με τις Άννα και Αιμιλία Χατζιδάκη έγινε στο τέλος του 1947 και συγκεκριμένα τον Δεκέμβριο κατά πάσα πιθανότητα.

1 «Μου αρέσει»

Το τραγούδι δεν είναι τραγούδι. Είναι σκοπός (στη Λέρο ο σχετικός όρος είναι χαβάς), πράγμα που σημαίνει: μελωδία για να προσαρμόζει ο καθένας όποιο δίστιχο θέλει.

Όπως με όλους τους παρόμοιους σκοπούς, ιδίως στα 12νησα αλλά όχι μόνο, η κανονική του χρήση δεν είναι βέβαια να τον ακούς από τις 78 στροφές, αλλά να χρησιμοποιείται για ανταλλαγή διστίχων: θα σου πω μια μαντινάδα, θα μου απαντήσεις μιαν άλλη, και το πράγμα θα τραβήξει επί απροσδιόριστη διάρκεια.

Άρα, ως προς τους στίχους δεν τίθεται θέμα ποιοι είναι πιο στάνταρ απ’ τους άλλους (κανείς δεν είναι). Ως προς τη μελωδία, επίσης υπάρχει ένας μικρός βαθμός απροσδιοριστίας ως προς το πόσο τραβάνε π.χ. τα κενά μέτρα μεταξύ φράσεων, γιατί αυτοί οι σκοποί δεν ανήκαν στη δικαιοδοσία μόνο των μουσικών -πόσο μάλλον ενός συγκεκριμένου μουσικού, όπως θα συνέβαινε με τις επώνυμες συνθέσεις- αλλά ενός ολόκληρου πληθυσμού που τους τραγουδούσε, ο καθένας με τον προσωπικό του τρόπο.

Τέλος, ως προς το Προύζος / Προύντζος / Μπρούντζος:

Το όνομα είναι Προύζος, αλλά το ζ στα (παλιά) λέρικα προφέρεται «τζ», άρα Πρού(ν)τζος. Το «Μπρούντζος» είναι αλή παρανόηση.

1 «Μου αρέσει»

Για Τσαργκιάχ την ξέρω εγώ τη Μπρατσέρα…

Κάτι σε Μπουσελίκ μου κάνει κ.Νίκο.
Τσαργιαχ απο τη θέση του και κλείσιμο με μπουσελίκ, πάλι στη θέση του.

το μπουσελίκ όμως είναι μι, ενώ εδώ έχουμε βάση φα… Τέλοςπάντων, σιγά τις διαφορές, σκληρά είναι και τα δύο και διατονικά βέβαια.

Τι εννοείτε Κ.Νίκο; Δεν είμαι βέβαιος οτι καταλαβαίνω.
Το (μακαμ) τσαργκιαχ δεν έχει 5χορδο τσαργκιαχ…παραδόξως.

το συγκεκριμένο κάνει αυτό που οι δυτικοί λένε: μείζονα και κατάληξη στην σχετική ελάσσονα, μια τρίτη μικρή χαμηλότερα.
Αν μας έβαζε και έναν προσαγωγέα θα μας βοηθούσε περισσότερο αλλά δεν μας έκανε την χάρη.

Έστω ραστ=σολ.

Ο σκοπός του Προύζου έχει βάση το Ντο, κινείται κυρίως στο 5χ Ντο Τσαργκιάχ, αλλά και στο υποκείμενο Λα ουσάκ, και κλείνει στο Ντο.

Δε λέγεται τσαργκιάχ αυτό;

Στα δικά μου κιτάπια, το μακάμ τσαργκιάχ είναι, χονδρικά, ένα σαμπά που καταλήγει στην τρίτη του ( τσαργκια περντέ) και επεκτείνεται και χαμηλά.Δεν έχει αυτό που περιγράφεις.

Καταληκτικά το συγκεκριμένο θα μπορούσε να είναι μπουσελίκ στο ντουγκιαχ (λα) και όχι ουσσάκ.Δεν αναπτύσεται αρκετά για να το επιβεβαιώσει και ούτε αποκτα προσαγωγέα όπως συχνά κάνει το μπουσελίκ στην κατάληξη (όχι όμως στον Καντεμίρη)
Αυτο που δεν μου κολλάει όμως είναι η χρήση εβίτς περντέ στην ανιούσα και ατζέμ στην κατιούσα.
Δεν είναι τυπική συμπεριφορά απο κανένα τρόπο που γνωρίζω.Απλά είναι μια έλξη που δείχνει την ψηλότερη νότα…(δεν μ’αρέσει όμως!!)

Αλέξανδρε, μιλάς για τουρκικό τσαργκιάχ, που έχει χρώμα και, ναι, σαμπά θυμίζει. Υπάρχει όμως, όπως σοφά παρατηρεί και ο Μαυροειδής, και το αραβικό τσαργκιάχ, όπου πάνω στη βάση τσαργκιάχ θεμελιώνεται (διατονικό) πεντάχορδο τσαργκιάχ, που μάλιστα επαναλαμβάνεται και στην οκτάβα.

Περικλή, για τσαργκιάχ στο τσαργιάχ (φα) μιλάω, στην κανονική του θέση δηλαδή, όχι από ντο. Μπαίνουμε όμως σε μικρολεπτομέρειες που δεν έχουν και τόση σημασία. Όταν εγώ έκανα την παρατήρηση ότι τσαργκιάχ μάλλον έχουμε και όχι ραστάκι, ήταν γιατί το ραστ είναι του μαλακού διατονικού, ενώ το τσαργιάχ είναι σκληρό, κάτι ανάλογο με τον τρίτον ήχο δηλαδή, κάτι σαν ματζόρε (αλλά με έλξεις άμα λάχει…). Ψιλοπράγματα είναι όμως αυτά, ήδη πολύ μιλήσαμε για μικρολεπτομέρειες και εγώ φταίω, φυσικά.

3 «Μου αρέσει»

Εδώ γίνεται φανερό αυτό που ήδη μας επισήμανε ο Περικλής, ότι πρόκειται για σκοπό / χαβά και όχι για τραγούδι. Βέβαια, στην «κλασική» ηχογράφηση του ΄47 είναι φανερό ότι ήθελαν να παρουσιάσουν τραγούδι, μιας και η ηχογράφηση και χτύπημα σε δίσκο έχει εμπορικό χαρακτήρα. Το τιτλοδότησαν ανάλογα, κιόλας: Η μπρατσέρα. Πάντως, στην επιλογή των στίχων πέρασαν και δύο στιχάκια για τον Προύζο, τον καραβοκύρη, που όμως δεν τον παρουσιάζουν σαν «καλό καπετάνιο», που βεβαίως είναι πάντα το σύνηθες, εδώ συμβαίνει το αντίθετο: τη μια πάει να ορτσάρει, μα ο καιρός δεν σι(γ)ουντάρει, την άλλη πάει να φουντάρει (ν’ αλαργάρει νόμιζα για χρόνια) και … του σπάζει το κοντάρι. Ξέρουν οι γνωρίζοντες, κάτι σχετικά με αυτή την περίεργη προσέγγιση;

Δε με προβλημάτισε ποτέ, αλλά τώρα που το σκέφτομαι, ίσως ήταν πειράγματα που αρχικά πρωτοείπε κάποιος γλεντιστής στη Λέρο στον ίδιο τον Προύζο ή πίσω από την πλάτη του, σταδιακά καθιερώθηκαν, και αποφάσισαν οι Χατζηδάκηδες να τα κρατήσουν και στον δίσκο.

Υποθέτω ότι σε μια μικρή κοινωνμία που όλοι ξέρουν ποιος είναι ο Προύζος και ποιος είναι ο χαβάς του Προύζου, ένα τέτοιο πείραγμα μπορεί να είναι πολύ πιο αστείο > δημοφιλές απ’ ό,τι για έναν τυχαίο ξένο ακροατή…


Και μια άλλη παρατήρηση:

Απ’ ό,τι φαίνεται, το «(ν)τζ» των παλιών λέρικων πέρασε στις νεότερες και πιο «πανελληνιοποιημένες» γενιές ως «ζ», είτε προερχόταν από σκέτο ζήτα είτε από (νι-)ταυ-ζήτα: στο 1’35’’ περίπου ακούγεται η λέξη «νεράζι», δηλ. νεράντζι, να ριμάρει με το μαράζι!

1 «Μου αρέσει»

Παρακαλώ με συγχωρείτε γιατί δεν μιλάω καλά την ελληνική γλώσσα και είμαι στη συζήτηση. Αλλά μου αρέσουν τα τραγούδια. Νομίζω ότι αυτό το τραγούδι είναι πολύ παλιό και είναι ένα πραγματικό “βιβλίο πλοήγησης” ανάμεσα στις Κυκλάδες. Σας ευχαριστώ. Λουκιανός.

4 «Μου αρέσει»

Καλώς ήρθες στην παρέα μας, Λουκιανέ! Το τραγούδι δεν είναι και τόσο παλιό, μάλλον μέσα 20ού αιώνα πρέπει να γράφτηκε. Η μουσική ναι, ίσως είναι πολύ παλαιότερη. Πάντως το τραγούδι δεν είναι από τις Κυκλάδες, από τη Λέρο είναι, νησί των Δωδεκανήσων.

Δεν το βλέπω όμως για «βιβλίο πλοήγησης», ένα απλό θέμα έχει, συχνό σ’ όλη τη νησιωτική Ελλάδα, που αναφέρει και το νησί της Λέρου (της Λέρος τα βουνά), όπως πάρα πολλά τραγούδια απ’ όλη την Ελλάδα.

Πότε θ’ ανοίξωμε πανιά, να κάτσω στο τεμόνι,
Να δώ της Λέρος τα βουνά, να μου διαβούν οι πόνοι.

Α, μπρατσέρα μου έλα γιαλό, που ΄χω δυό λόγια να σου πώ!

Ξημέρωσε η ανατολή, μπουνάτσα να σκορπίσει
Και τη μπρατσέρα πού ΄ρχεται, να την καλωσορίσει.

Α, πάει ο Προύζος να ορτσάρει, κι ο καιρός δε σι(γ)ουντάρει.

Πάψε νοτιά μου να φυσάς, τα κύματα ν’ αφρίζεις
και τη μπρατσέρα πού ΄ρχεται, να μην τηνε φοβίζεις!

Α, πάει ο Προύζος να φουντάρει, και του σπάζει το κοντάρι!

Αν έχεις κάποια δυσκολία με τους στίχους, ευχαρίστως θα προσπαθήσουμε να βοηθήσουμε. Κάποιες λέξεις (π.χ. μπρατσέρα) μπορεί να μην τις γνωρίζει ένας π.χ. στεριανός, ακόμα κι αν τα Ελληνικά είναι η μητρική του γλώσσα.

2 «Μου αρέσει»

Ευχαριστώ πολύ για τους στίχους. Είναι πολύ ποιητικοί, αλλά έχουν και πολλά ναυτικά λόγια (όσο εγώ μπορώ να καταλάβω με λεξικά). Πλεύτηκα ως τουρίστας ανάμεσα στην Αίγινα, τον Πόρο, την Ύδρα … την Εύβοια…
Σας ευχαριστώ για την καλοσύνη σας.

2 «Μου αρέσει»

Επειδή με τις “ναυτικές” ιδιαιτερότητες δεν είναι εύκολο να βγάλεις άκρη, έστω και με τα λεξικά, γιαυτό ό,τι απορία έχεις, γράψε την!

Γεια σου. Ευχαριστώ πολύ! Ας αρχίσουμε …

Εγω ποτέ δεν σπούδαζα ελληνικά στο σχολείο. Αλλά … Είναι το όνομα του νησιού, Λέρος, θηλυκό ουσιαστικό;

”Να δώ της Λέρος τα βουνά’’ = να δείτε τα βουνά στο νησί της Λέρου ή να δείτε το νησί της Λέρου στα βουνά ή να δείτε την ομίχλη (λερος – ναυτικός ) από τα βουνά;

1 «Μου αρέσει»