Στο Φλάμπουρο έχει και οργανοπαίχτες (ζουρνά - νταούλι), μάλιστα έχει βγει και ένας καταπληκτικός δίσκος. Δεν ξέρω όμως αν παίζουν και εκτός χωριού ή εκτός των γύρω γύφτικων χωριών (παρεμπιπτόντως στο Φλάμπουρο δηλώνουν υπερήφανα Γύφτοι και αν τους πεις Τσιγγάνους στραβώνουν!)
Στην Κάρπαθο η συμμετοχή των γυναικών είναι περιορισμένη. Από Βορρά προς Νότο τα ήθη κλιμακώνονται από το συντηρητικό στο πιο ελεύθερο. Έτσι Στην Όλυμπο οι γυναίκες τραγουδούν δημόσια μόνο σε περίπτωση γάμου ή βάφτισης πολύ οικείου τους προσώπου (με αποτέλεσμα να μην ξέρουν να τραγουδούν, αφού έχουν ελάχιστες ευκαιρίες εξάσκησης). Στο Σπόα και το Μεσοχώρι, πιο κάτω, δεν ξέρω τι κάνουν. Στα κεντρικά χωριά, Όθος, Βωλάδα, Απέρι, γίνονται μικτά γλέντια και έχει έμπειρες μερακλίνες, αλλά σε ποσοστό μικρότερο από τους άντρες. Τέλος κάτω κάτω, στις Μενετές και την Αρκάσα, γίνονται και γλέντια μόνο με γυναίκες, με μόνη αντρική παρουσία τους οργανοπαίχτες!
Το τι κάνουν μεταξύ τους δεν το γνωρίζω.
Σε άλλα πάλι νησιά είναι αλλιώς. Στην Κάλυμνο, η οποία κατά παράδοση κατοικούνταν μόνο από γυναίκες (+παιδιά + γέρους + ελάχιστους νέους βοσκούς) πάνω από το μισό χρόνο, οι γυναίκες έχουν πολύ πιο δυναμική παρουσία και στα γλέντια όπως και σ’ όλα τ’ άλλα.
Ευχαριστώ για την απάντηση! Όσο για τους Φλαμπουριώτες, εννοούσα ότι η κύρια βιαποριστική τους απασχόληση μάλλον δεν είναι η μουσική. Η στάση τους απέναντι στους νομάδες Τσιγγάνους φαίνεται και από την παρακάτω αναφορά, από το άρθρο που παρέθεσα:
Εμείς, αν και είμαστε πιο φτωχοί απʼ αυτούς, αυτοί έχουν λεφτά, αλλά εμείς τους βλέπουμε πιο παρακατιανούς. Γιατί όταν αυτοί δεν έχουν σειρά, όταν έρχεται σʼ ένα χωριό, εκεί κοιμάται, εκεί κάνει, γυρίζει… Έχουν λεφτά, αλλά όταν ξυπόλητοι γυρνάν ακόμα, από κείνα τα χρόνια ακόμα τα παιδιά τους ξυπόλητα περπατάν, πολιτισμό δεν έχουν. Λεφτά έχουν. Ε, έχει αυτοκίνητο πέντε μέτρα, έξι. Αλλά τι να το κάνεις όμως, πολιτισμό δεν έχουν.
Και δύο κλιπάκια με ζουρνάδες και νταούλια στο Φλάμπουρο:
Pepe, χαρά στο κουράγιο κατην υπομονή σου για όλα όσα έγραψες και παρακίνησες κι άλλους να γράψουν.
Και στα περισσότερα στεριανά παραδοσιακά γλέντια, κάτι ανάλογο από αυτό που περιγράφεις συμβαίνει.
Απόλυτα σίγουρος για το τι γινόταν τα παλιά χρόνια ούτε εγώ μπορώ να είμαι, και ούτε έχω μιλήσει με ανθρώπους άλλων περιοχών. Προχθές ρώτησα κάποιον 75χρονο βιολιτζή των Αγράφων, και μου είπε:
"πού όργανα εκείνον τον καιρό; ξέρεις τι σημαίνει Άγραφα και γιατί τα είπαν Άγραφα;
Τα Άγραφα σύμφωνα με τις πιο έγκυρες ιστορικές πηγές, πήραν την ονομασίας τους τον 8ο μ.Χ. αιώνα, επί αυτοκράτορος Κωνσταντίνου, ο οποίος ως εικονομάχος έστειλε τους «έξαρχους» , να εξετάσουν αν οι περήφανοι κάτοικοι κατέβασαν τις εικόνες.
Οι «έξαρχοι» δεν ξαναγύρισαν στο Βυζάντιο και οργισμένος ο αυτοκράτορας διέγραψε την περιοχή από τα κατάστιχα της αυτοκρατορίας αλλά και από τους φορολογικούς καταλόγους. Έτσι έμεινε η ονομασία «Άγραφα».
Οι περήφανοι Αγραφιώτες συνέχισαν να πολεμούν, δεν υποτάχθηκαν ποτέ και υποχρέωσαν τους Τούρκους, μετά από αλλεπάλληλες ανεπιτυχείς επιθέσεις του Μουράτ του Βʼ, να υπογράψουν το 1525 τη συνθήκη του Ταμασίου με την οποία η περιοχή αποκτούσε πλήρη αυτονομία και εξαιρετικά για την εποχή προνόμια. Τα Άγραφα, ορμητήριο των κλεφτών, του Κατσαντώνη, του Καραϊσκάκη και άλλων επαναστατών, υπήρξε, με τη βοήθεια της Φιλικής Εταιρείας, το προπύργιο της επανάστασης του 1821".
Υ.Γ. Έχω ακούσει ότι στη Νάξο, υπάρχει μια γνωστή οικογένεια (Γύφτων) που είχε κατέβει από τον Πύργο Ηλείας.
Δεν το καταλαβαίνω. Τα όργανα μπορεί να είναι πολυτέλεια, αν καλείς έμμισθους οργανοπαίχτες, μπορεί να προϋποθέτουν κάποια επαφή με “έξω”, αλλά μπορεί και όχι. Εδώ οι σπηλαιόβιοι Κλέφτες έπαιζαν όργανα και χόρευαν, και δε θα το έκαναν τα χωριά μιας ολόκληρης επαρχίας, απλώς επειδή είναι δυσπρόσιτες αετοφωλιές ανυπόταχτων;
Άταστε, με κάθε σεβασμό στην πατρίδα σου, η συνθήκη του Ταμασίου υπάρχει ως καδραρισμένη φωτοτυπία σε κάθε ταβέρνα και ξενοδοχείο της περιοχής. Μήπως απλώς έχει δημιουργηθεί μια μυθολογία που συνδέει το καθετί, ακόμη και τα άσχετα, με το αδάμαστο των κατοίκων; (Εννοώ κάτι σαν τη λογική με την οποία συχνά οι Έλληνες αποδίδουμε το κάθε άσχετο ελάττωμά μας στα “500 χρόνια σκλαβιάς”). Αν ο βιολιτζής αφενός έχει γαλουχηθεί μ’ αυτή τη μυθολογία και αφετέρου σκέφτεται τα όργανα μόνο όπως τα έχει γνωρίσει ο ίδιος -που λογικά κάπου θα πήγε να αγοράσει το βιολί, μπορεί κάπου να πήγε και για να το μάθει, τον καλούν να παίξει σε διάφορα γλέντια όπου συμπληρώνει το εισόδημά του κλπ.-, μπορεί να καταλήξει ότι αυτά είναι πράγματα που δεν μπορούσαν να γίνουν τότε. Μπορούσαν όμως να γίνουν άλλα!
Επαναλαμβάνω ότι μπορεί κάλλιστα να μην είχαν όργανα, δεν το αμφισβητώ. Αλλά όχι γι’ αυτό το λόγο.
Στις πρώτες σελίδες αυτής της συζήτησης αναφέραμε το ζήτημα της απαξίωσης της δημοτικής μουσικής. Έχουμε πιάσει δύο ανεξάρτητα θέματα σχετικά μ’ αυτό: πρώτον, αν υπάρχει όντως αυτή η απαξίωση. Δεύτερον, τι είδε και πώς το είδε ο Ανωγειανάκης, ώστε να καταλήξει στις απόψεις που εκφράζει στο βιβλίο του «Ελληνικά Λαϊκά Όργανα», οι οποίες συνοψίζονται στο ότι η ελληνική δημοτική μουσική χάνεται.
Σχετικά με το δεύτερο, είχα γράψει:
Βέβαια υπήρξαν απαντήσεις, ανταπαντήσεις, και η συζήτηση προχώρησε τόσο που κανονικά δε θα έπρεπε να γυρίσω τόσο πίσω και να την ξαναπιάσω από ένα ενδιάμεσο σημείο της. Ωστόσο έτυχε να πέσω πάνω σ’ ένα απόσπασμα που μου δείχνει ότι την παραπάνω σκέψη την έχουν κάνει κι άλλοι. Σας το παραθέτω, γιατί το θεωρώ πολύ πιο ξεκάθαρο, δουλεμένο και σαφές από το δικό μου.
Θα ήθελα να είχα γράψει:
Η εκδυτικοποίηση και ο εκσυγχρονισμός αποτελούν τις κεντρικές θεωρητικές
έννοιες της παρούσας μελέτης. Σύμφωνα με τον Bruno Nettl (*), η
εκδυτικοποίηση συνίσταται στην αντικατάσταση κεντρικών στοιχείων μιας μη
δυτικής μουσικής με τα δυτικά τους ομόλογα, γεγονός που έχει σαν
αποτέλεσμα να θυσιάζονται ουσιώδη στοιχεία της εν λόγω παράδοσης. Ο Nettl
παραθέτει ως παραδείγματα την τονική αρμονία, τις μείζονες και ελάσσονες
κλίμακες, τις μεγάλες ορχήστρες και την πρακτική εκτέλεσης μιας σύνθεσης με
τρόπο λίγο-πολύ απαράλλαχτο κάθε φορά. Εκσυγχρονισμός, από την άλλη
πλευρά, είναι η συμπτωματική κίνηση ενός συστήματος ή των μερών του προς
την κατεύθυνση της δυτικής μουσικής και μουσικής ζωής, χωρίς ωστόσο να
απαιτούνται σημαντικές αλλαγές στα κεντρικά και ουσιώδη στοιχεία της μη
δυτικής παράδοσης. Τα δυτικά στοιχεία θεωρούνται από τα ίδια τα μέλη της
πολιτισμικής ομάδας ως τρόποι για να συνεχιστεί, μάλλον, παρά να αλλάξει η
παράδοση. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν οι ελαφρώς
τροποποιημένες κλίμακες και η υιοθέτηση της μουσικής σημειογραφίας.
Αλλά το έγραψε άλλος:
Pennanen, Risto Pekka, “Οργανολογική εξέλιξη και εκτελεστική πρακτική του ελληνικού μπουζουκιού” (Μέρος Α΄), Πολυφωνία τχ. 14, σελ. 38-91 (συγκεκριμένα το απόσπασμα: σελ. 38-39).
(*): Nettl, Bruno, The Western impact on world music: change, adaptation and survive, Νέα Υόρκη: Schirmer Books, 1985, σελ. 20.
Δεν έχω διαβάσει το αρχικό κείμενο του Νετλ. Από το απόσποασμα του Πένανεν που παραθέτω, καταλαβαίνω ότι έχει γίνει προσπάθεια να χαραχτούν κάποια όρια ανάμεσα στην αλλοίωση και την υγιά εξέλιξη της μουσικής. Φυσικά χωράει πολύς υποκειμενισμός στο πού τοποθετούνται αυτά τα όρια: ποιο στοιχείο είναι κεντρικό και ουσιώδες και ποιο όχι; ποια αλλαγή γίνεται συμπτωματικά, ποια αυθόρμητα, ποια κατευθυνόμενα; Πάρ’ τ’ αβγό και κούρευ’ το.
Ωστόσο είναι σημαντικό ότι οι δύο πιθανότητες οριοθετούνται (έστω και όχι απόλυτα), και ονοματίζονται: μας απαλλάσσει από τον φαύλο κύκλο που συχνά πέφτουμε, δηλαδή να χωριζόμαστε σ’ εκείνους που καταδικάζουν κάθε αλλαγή ως αλλοίωση, τους άλλους που αποδέχονται κάθε αλλαγή ως εξέλιξη, και τους τρίτους που παλινδρομούν ανάμεσα στις δύο απόλυτες θέσεις υπερασπίζοντας κατά περίπτωση πότε τη μία και πότε την άλλη.
Μ’ αυτά τα νέα δεδομένα, μπορούμε να αναδιατυπώσουμε το ερώτημα σχετικά με το τι είδε ο Ανωγειανάκης (δεκαετίες προγενέστερος του κειμένου του Νετλ) ως εξής: Άραγε έβλεπε εκδυτικισμό -δηλαδή εκφυλισμό- εκεί όπου δεν υπήρχε παρά εκσυγχρονισμός -δηλαδή εξέλιξη-, ή όχι;
Και οι απαντήσεις (που ήδη δόθηκαν, και δεν εννοώ βέβαια να τις ξαναπιάσουμε φτου κι απ’ την αρχή) μπορούν να αναγνωσθούν υπ’ αυτό το πρίσμα.
Pepe, μιας και το πήγες τόσο μακριά για το τι έγραψε ο Nettl, παραθέτω κι εγώ κάτι από τον Ιγκόρ Στραβίνσκι: "Η παράδοση - τονίζει ο Στραβίνσκι - είναι κάτι τελείως διαφορετικό από τη συνήθεια ακόμα και από μια εξαιρετική συνήθεια. Γιατί η συνήθεια είναι εξ’ ορισμού ένα ασυνείδητο απόκτημα και τείνει να γίνεται μηχανική, ενώ η παράδοση είναι το αποτέλεσμα μιας συνειδητής και σκόπιμης αποδοχής. Η πραγματική παράδοση δεν έχει σχέση με τα λείψανα ενός παρελθόντος που παρήλθε ανεπίστρεπτα. Είναι μια ζωντανή δύναμη που εμψυχώνει και διαπλάθει το παρόν. Υπ’ αυτή την έννοια επαληθεύεται η χαριτωμένη παραδοξολογία πως ό, τι δεν ειναι παράδοση είναι…κοινοτυπία. Η παράδοση προϋποθέτει την πραγματικότητα της έννοιας: διάρκεια. Μοιάζει με ένα κειμήλιο, μια κληρονομιά που την παίρνει κανείς υπό τον όρο να την κάνει να καρποφορήσει πριν την παραδώσει στους απογόνους τους…" (βλ. Στραβίνσκι, Ιγκόρ, Μουσική Ποιητική, Αθήνα, Εκδ. Νεφέλη, 1982, μετάφραση: Μιχάλης Γρηγορίου, σελ. 23).
Και κάτι άλλο από τον Γιάννη Κιουρτσάκη: “Η προφορική δημιουργία αγνοεί από τη φύση της την έννοια της πνευματικής ιδιοκτησίας. Για τον απλό λόγο ότι ένα έργο που δεν γράφεται, αλλά μόνο λέγεται, περιπλανιέται διαρκώς αδέσποτο από ομιλητή - σε ομιλητή, χωρίς να αφήνει πίσω του κανένα υλικό χνάρι. Και συγχρόνως δεν παύει να μεταμορφώνεται σε κάθε του καινούργια ανάδυση, να γίνεται συνεχώς ένα άλλο έργο, μέσα σε μια ροή που εξαλείφει κάθε ατομική υπογραφή και που δεν ολοκληρώνεται ποτέ…” (βλ. Κιουρτσάκης Γιάννης, Το πρόβλημα της παράδοσης, Αθήνα, Εκδ. Στιγμή, 1989, σελ. 23).
Άλλη μια λαουτοκιθάρα από πολύ πρόσφατη εμφάνιση. (Καλά, υπάρχουν τέτοια πανηγύρια;!!!) Τη βλέπουμε από πίσω και δεξιά, οπότε διακρίνονται και οι μπερντέδες. Η μπροστινή όψη σε άλλα γειτονικά βιντεάκια.
Απ’ ό τι βλέπω στο #69 ο κ. Κιουρτσάκης αναφέρεται στην προφορική δημιουργία, κάτι που σταμάτησε νομικά να υπάρχει, απ’ τον καιρό που εισήχθη στην κοινωνία η έννοια της πνευματικής ιδιοκτησίας. Επί εποχής προφορικής δημιουργίας πράγματι, κάθε έργο που δεν γραφόταν αλλά μόνο λεγόταν (ή, παιζόταν) δεν άφηνε πίσω του κανένα υλικό χνάρι (δισκογραφία δεν υπήρχε) και κανείς Καρακώστας της εποχής εκείνης δεν διεννοήθη να κατοχυρώσει πνευματικό δικαίωμα, γιατί απλούστατα δεν υπήρχε κάτι τέτοιο.
Είναι χνάρι, αλλά όχι υλικό. Υλικό χνάρι είναι η παρτιτούρα, το φυλλάδιο με τους στίχους, ο δίσκος κλπ… Το αν υπάρχουν υλικά χνάρια ή μόνο άυλα είναι πολύ σημαντική διαφορά, όχι τόσο για τον ίδιο το δημιουργό και το δημιούργημά του ίσως αλλά σίγουρα για το πώς προσλαμβάνεται και μεταδίδεται αυτό το δημιούργημα, ακόμη και για το πώς αντιμετωπίζεται νομικά.
Καλημερα απο τα Τρικαλα σε ολη την παρεα, εδω στα δημοτικα υπαρχουνε ακομη λαουτοκυθαρες,ειδικα στα ορεινα χωρια.Εχω μια του Λαρισινου του Αντωνη την κατασκευασε το 1973 για τον πατερα μου που ηταν λαουτιερης και απ οτι ξερω κατασκευαζει ακομη.
Η προφορική δημιουργία, από τη στιγμή που καταγράφεται (π.χ. σε βίντεο ή δίσκο ή παρτιτούρα) δεν ζει πλέον, όπως και οι φωτογραφίες δεν ζούν. Ζώ, σημαίνει εξελίσσομαι. Όσο για τη συλλογική μνήμη ως χνάρι υλικό, όχι δεν ξέρω. Δεν υπάρχει ζώσα αποτύπωση, ξέρετε, μόνο παγιωμένες αποτυπώσεις υπάρχουν (ηχογραφήματα / βιντεογραφήματα κλπ.) και η συλλογική μνήμη δεν μπορεί να παράγει ήχο προς τα έξω.
Επίσης, κάτι που μου ξέφυγε χτές: Αναφέρεστε στα πνευματικά δικαιώματα και μιλάτε ειδικά “για τα πνευματικά δικαιώματα των όντως δημιουργικά προικισμένων μουσικών (και) της δημοτικής μουσικής”.
Τι ακριβώς έχετε στο νού σας, αντιδιαστέλλοντας μεταξύ όντως δημιουργικά προικισμένων μουσικών από τη μιά και, από την άλλη, Σούλων / Λάκηδων και άλλων, ενδεχομένως, που καταπιάνονται με “λαϊκά” ή “έντεχνα” τραγουδάκια, αφήνοντας να εννοηθεί ότι οι δεύτεροι κάνουν, απλά, κατάχρηση του δικαιώματος κατοχύρωσης της πνευματικής ιδιοκτησίας; Ποιός θα κρίνει που ανήκει ο κάθε ένας από αυτές τις κατηγορίες; Εσείς; Εγώ; Ο υπουργός πολιτισμού; Επιτροπή (τρομάρα μας…); Διά συλλογικής μνήμης, πάντως, τέτοιες κρίσεις δεν είναι εύκολο να αποκτήσουν νομική ισχύ.
Και κάτι που δεν σχετίζεται με την ουσία της κουβέντας μας: Αν εγώ χρησιμοποιώ πληθυντικό ευγενείας αποτεινόμενος σε σάς, το κάνω σεβόμενος την ιδιότητά σας. Δεν χρειάζεται και εσείς να απευθύνεστε σε μένα χρησιμοποιώντας πληθυντικό ευγενείας. Εγώ είμαι απλά ο Νίκος, ο Πολίτης, που υπογράφω.
Φίλε Γιάννη θα σου στείλω την δευτέρα φωτογραφίες γιατι την εχω στο οργανοποιείο του Θωδορή Γκόλια (Εξαιρετος μάστορας!) για συντήρηση,αν θελεις αλλες πληροφορίες ειναι απο κελεμπέκι ελληνικό το σκάφος και ελατο γερμανικό το καπάκι.