Ναι, αλλά προφανώς η βασική λογική είναι όπως στον κύλινδρο της λατέρνας και άλλων τέτοιων οργάνων.
Σωστά, αλλά και πώς αλλιώς να το πεις; Παίζει ένα κομμάτι χωρίς να χρειάζεται μουσικό!
Αυτό σκέφτηκα πρώτο, αλλά δεν το πολυνομίζω. Καταρχήν είναι ηπειρώτικο, αρκετά ιδιωματική μουσική, που δεν νομίζω να έχαιρε πανελλήνιας περιωπής όπως ξερωγώ το Μαντίλι καλαματιανό και άλλα πιο εύπεπτα. Κι ύστερα, πώς να το βάλεις δίπλα δίπλα με την Αντριάνα και τον Χαραλάμπη, που είναι εντελώς εύθυμα, γλεντζέδικα και ελαφριά τραγούδια;
Στη λατέρνα όμως, όπως θα θυμάσαι, δημιουργείται πρόβλημα ρυθμού τη στιγμή της επανάληψης, εδώ μάλλον όχι. Ίσως επειδή στη λατέρνα το σταμπάρισμα γινόταν στο χέρι, ενώ το διάτρητο χαρτόνι είναι προϊόν βιομηχανίας.
Εντωμεταξύ, δεν μπορώ να φανταστώ πώς λειτουργεί αυτό το όργανο. Εδώ δείχνει διάφορα πολύ διαφορετικά μοντέλα, με δίσκους, με κυλίνδρους, με μεγάλα φύλλα διάτρητου χαρτιού κλπ., αλλά αυτό όχι. Έχει ένα παραπλήσιο, το ARISTON προς το τέλος της σελίδας, όπου ο δίσκος είναι κανονικός δίσκος (στο βίντεο είναι τετράγωνος) και περιστρέφεται, ενώ ο βραχίονας μένει σταθερός.
Αυτό μπορώ να το φανταστώ: θα έχει ένα σύστημα με ελεύθερα γλωσσίδια σαν του ακορντεόν, στημένα σε σειρά, σε μια ακτίνα του νοητού δίσκου, με ελεύθερη κυκλοφορία του αέρα. Ο (πραγματικός) δίσκος φράζει την έξοδο του αέρα και κάνει τα γλωσσίδια να σιωπήσουν, εκτός από όσα πέφτουν πάνω στην τρύπα. Η λογική του κινέζικου σενγκ.
Με σταθερό «δίσκο» όμως, τι γίνεται; Μήπως περιστρέφεται ολόκληρο το σύστημα με τα γλωσσίδια;
Όσο για το αυτόματο, τελικά μάλλον ο όρος είναι «μηχανικό». Στο σάιτ τα οργανέτα περιγράφονται με τον λιτό και περιεκτικό όρο « hand-cranked free reed playing table-top mechanical music instruments» .
Νομίζω ότι αυτό το είδαμε μία μοναδική φορά, στο Ντιρλαντά, έναν σκοπό που κανονικά δεν έχει τέλος, οπότε είναι εκ φύσεως προβληματικός για τέτοια προσαρμογή. Θυμάσαι ποτέ άλλοτε να έχεις ακούσει πρόβλημα ρυθμού σε λατέρνα; Ο κανόνας είναι πως ούτε καν αντιλαμβανόμαστε ότι ο κύλινδρος έχει μία μόνο στροφή, λιγότερο από 1 λεπτό μουσική, και την επαναλαμβάνει όσες φορές θελήσει ο λατερνατζής.
Ενδιαφέρουσα προβληματική περί λαϊκού τραγουδιού από τον Συναδινό (ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ 19/2/1914). Επισημαίνεται ότι η ιδιαιτερότητα του λαϊκού τραγουδιού έγκειται στο ότι ένας εκλεκτός “κατορθώνει να εκφράση με τους μουσικούς τόνους εκείνο που όλοι αισθάνονται μέσα των και δεν έχουν την δύναμιν να εξωτερικεύσουν”:
Αλλά και στην Αθήνα την ίδια χρονιά (ΕΘΝΙΚΗ 3/4/1916) χαμός με τις ρομβίες που ξετρελαίνουν “τα κορίτσια και τα δουλικά”. Στη συνέχεια αναφέρονται και κάποια σουξέ:
Δύο ενδιαφέροντα κέντρα στην Αθήνα του 1916 (ΕΘΝΙΚΗ 12/4/1916). Στο “Μπαρ” μάλιστα της Λ. Συγγρού προσφέρονται προς ακρόαση και τα “αμίμητα σμυρναίικα τραγούδια”:
Περί το 1918 ο Σακελλαρίδης έγραψε το τραγούδι “Η κόρη των κυμάτων”, το οποίο φαίνεται πως παίχτηκε και ακούστηκε πάρα πολύ, μέχρι “αηδίας” θα λέγαμε. Εδώ έχουμε την ευφυέστατη αντίδραση του Ζ. Παπαντωνίου (ΠΑΤΡΙΣ 26/6/1918), που σκαρώνει ένα αμίμητο στιχούργημα, το οποίο δεν φείδεται και λέξεων όπως “φακλάνα”…
Απίστευτο το στιχούργημα! Τύφλα να ΄χουν όλα, μα όλα τα δημοσιευμένα ποιήματά του που έτυχε να έχω διαβάσει (που δεν είναι και πολλά….). Και μου λύνει (ίσως) την απορία, από πού εμπνεύστηκε κάποιος αείμνηστος κουμπάρος του αείμνηστου πατέρα μου ένα στίχο που συμπεριέλαβε σε κάποιο του προπολεμικό πρόχειρο στιχούργημα που κληρονόμησα τακτοποιημένο σε χαρτόκασα γάλακτος. Έγραφε, περιγράφοντας κάποιες αψιλίες της κρίσης του 29:
Ουκέτι Φοίβος έχει καλύβην, ου παράν ουρέουσαν.
