Νομίζω ότι δύο χορεύουν καρσιλαμά (αν και δείχνουν να βαριούνται λίγο, τουλάχιστον από τη μέση και κάτω). Αν χορεύουν τρεις, χορεύει ο καθένας μόνος του: τι χορός είναι αυτός;
Ή, ενδεχομένως, δε χορεύει κανείς, και απλώς οι δύο παίζουν παλαμάκια ή μισοκουνιούνται από μεράκλωμα.
Του τρίτου η βράκα πέφτει με τέτοιον τρόπο που νομίζεις ότι φοράει φράκο.
(έτσι κι αλλοιώς, βράκα και φράκο έχουν την ίδια ρίζα 
)
Είναι ο μόνος που φαίνεται να μην κάνει τίποτα άλλο από το να παρακολουθεί.
Εάν κρίνω καθαρά εμπειρικά την εικόνα, δε χορεύει κανείς. Απλά βαράνε παλαμάκια και τραγουδάνε. Είναι χαρακτηριστική στάση στη Λέσβο τουλάχιστον.
Με αφορμή αυτό να πω και κάτι που μου έχει κάνει εντύπωση. Η παραδοσιακή γυναικεία φορεσιά στη Λέσβο είναι και αυτή με βράκα μακριά (ως τον αστράγαλο).
Στο παρακάτω μικρό δημοσίευμα από την εφημερίδα “Νέα Ελλάς Βόλου”, το 1938, γίνεται αναφορά στο πως και από ποιον εφευρέθηκαν οι νότες.
Πολλές φωτογραφίες από μανδολινάτες και χορωδίες από όλη την Ελλάδα
Μανδολινάτα Χρυσουπόλεως
Χορωδία “Ορφεύς” Πειραιώς
Χορωδία Αιγίου
Χορωδία “Αγίου Νικολάου” Κοζάνης
Καλύμνιοι
Και η συνέχεια.
Μανδολινάτα σχολείου Νέας Ορεστιάδος
Εθνική Χορωδία Θεσσαλονίκης
Χορωδία Θεσσαλονίκης
Μανδολινάτα Οινόης Νέας Ορεστιάδος
Παιδική Χορωδία Ωδείου Κοζάνης
Απ’ όλες τις φωτογραφίες, αυτή μου έκανε κάποια ιδιαίτερη εντύπωση:
Στην Κάλυμνο, στη λαϊκή μουσική κυριρχούσαν μέχρι σχετικά …ιστορικούς χρόνους μόνο τα παλιά αγροτικά όργανα, τσαμπούνα και λύρα. Το βιολί με το λαούτο δεν εισήχθησαν πριν το τέλος του 19ου αιώνα, μπορεί να ‘ταν ήδη και 20ός, και ακόμη και σήμερα διατηρούν ένα ύφος εντελώς τραχύ, καθόλου «εξευγενισμένο». Μ’ αυτά τα δεδομένα, μου κάνει εντύπωση που το 1934 η χορωδία τους συνοδεύεται από δύο κιθαρίστες!
Βέβαια, μια ματιά στην εικόνα της Πόθιας (το λιμάνι και σημερινή πρωτεύουσα του νησιού) δίνει εικόνα αστική: τα σπίτια είναι νεοκλασικά, παρόμοια με της Σύμης, της Χάλκης και άλλων 12νήσων. Οι Καλύμνιοι παραδοσιακά ζούσαν από το σφουγγάρι. Δεν είναι γνωστό καπετανονήσι όπως λ.χ. η Κάσος (ή, εκτός 12νήσων, η Χίος, οι Οινούσες ή η Άνδρος). Όλες οι αφηγήσεις για τη ζωή στις αρχές του 20ού αιώνα εστιάζουν είτε στη σκληρή ζωή των σφουγγαράδων είτε στο στεριανό σκέλος, που ήταν αγροτικό και κυρίως ποιμενικό. Φαίνεται παρά ταύτα ότι υπήρχε και αστικού τύπου ανάπτυξη.
Σημειωτέον ότι το 1936 τα 12νησα ήταν ακόμη Ιταλία. Δεν ξέρω αν οι κιθάρες έχουν κάποια σχέση ειδικά με αυτό, πάντως στην καλύμνικη μουσική (και γενικά στις 12νησιακές) δεν υπάρχει κανένα έντονο ίχνος ιταλικής επίδρασης.
Αν και παρακάτω αναφέρεις σωστά το 1936, η φωτογραφία είναι της 24ης Δεκεμβρίου 1936. Δημοσιεύτηκε εκτός από την “Εθνική” και στο “Ελεύθερον Βήμα” ανήμερα των Χριστουγέννων. Η λεζάντα στην εφημερίδα του Δ.Λαμπράκη, είναι σχεδόν ίδια με αυτή της “Εθνικής”.
Όπου την Α.Μ. τον Βασιλέα, γράψτε Γεώργιος Β΄ και όπου τον κ.Πρωθυπουργόν, γράψτε Μεταξάς.
Και από έναν ακόμη αριστερόχειρα μουσικό, που κρατάει μάλλον μαντολίνο. Είναι αυτός ανάμεσα στους δύο με τις κιθάρες.
Για τους φίλους της σελίδας η παρακάτω φωτογραφία τετράχορδου μπουζουκιού (;).
Προέρχεται από την εφημερίδα “Ο Τύπος”, που εκδόθηκε στις 18/10/1936.
Για καλύτερο αποτέλεσμα την έφερα λίγο πιο κοντά.
Και ακόμα πιο κοντά.
Το αν και τα οκτώ κλειδιά είναι αρματωμένα, δεν προκύπτει ούτε από την λεπτομέρεια. Και φυσικά, δεν ξέρουμε και πώς είναι κουρδισμένες οι όσες χορδές…
Μπορεί κάλλιστα να είναι τράχορδο, γιατί έχει και φαρδιά ταστιέρα. Χωρίς βέβαια να αποκλείεται να είναι και τρίχορδο με τριπλή - τετραπλή μπουργάνα, ή απλώς με δύο περιττά κλειδιά…
Σε κάθε περίπτωση, το πλαίσιο χρήσης του μπουζουκιού δείχνει να είναι καθαρά δημοτικό: κάποιος χορός τύπου συρτού ή κάτι παρόμοιο (βλ. και λεζάντα), και με τον οργανοπαίχτη στο κέντρο του κύκλου.
Ο δεύτερος από αριστερά μάλλον κερνάει.
Ρε παιδιά, μετά από δυο μέρες και ένα λάικ παρατήρησα αυτό το αστείο τυπογραφικό λάθος!
Δεν ήταν σκόπιμο, τρίχορδο ήθελα να πω… (Ξέρετε, με τις τρεις χορδές, ούτε μία παραπάνω)
Να ξέρουμε πάντως ότι όλα τα μπουζούκια εκείνης της εποχής είχαν φαρδύ μπράτσο, συγκρινόμενο με τα «μοντέρνα» κάποιων δεκαετιών αργότερα. Και ο λόγος είναι σίγουρα ότι πολλοί ακριβώς αξιοποιούσαν τα οκτώ κλειδιά, είτε για ρε λα ρε λα είτε για επιπλέον μεσαίες μπουργάνες κλπ.
Μερικές παλιές φωτογραφίες μουσικών άλλων χωρών.
Αλβανοί μουσικοί από την εφημερίδα “Ακρόπολις” στις 15/6/1936.
Από την “Βραδυνή”, πρώτα στις 7/4/1936, με Ουζμπέκο χορευτή και πίσω του τους οργανοπαίκτες.
Και την επόμενη, 8/4/1936, με γυναίκα από την φυλή Καλμούκα της πρώην ΕΣΔΔ, να παίζει τοπικό όργανο.
Μπαλαλάικα.
…
