Σε κάποιους αρέσει να παίζουν με τις λέξεις λες και θα εντυπωσιάσουν με τα γραφόμενα τους και θα πάρουν το “απαραίτητο” δίκιο.
Όταν μια κριτική γίνεται συνεχόμενη τότε παύει να είναι απλά κριτική. Σας ευχαριστούμε για τις παρατηρήσεις σας, αναγνωρίζουμε κάποια λάθη και κάναμε τις οποίες απαραίτητες διορθώσεις και εγγυομαστε για τις μελλοντικές βελτιωσεις
Θα σταθώ στη γλώσσα που χρησιμοποιείται εδώ μέσα συχνά και μου θυμίζει τους δεξιοτέχνες που ακούμε και δεν καταλαβαίνουμε τι κάνουν ούτε το γιατι.
Πραγματικά θα συμφωνήσω με τον Κώστα σε ένα πράγμα, εδώ είναι φόρουμ για το Ρεμπέτικο τραγούδι και όχι το φόρουμ της Ακαδημίας Αθηνών.
Δεύτερον, πολύ τοξικότητα, αν θέλετε να ερημώσει και άλλο το φόρουμ συνεχίστε.
Πρόσφατα είδα μια κριτική στο νεο βιβλίο του Ηλία Μπαρουνη για ένα ορθογραφικό λάθος. Δηλαδή βγήκε ένα βιβλίο με στοιχεία, που εγώ προσωπικά αρκετά από αυτά δεν είχα ξαναδεί και σταθήκαμε στο ορθογραφικό κάνοντας παράλληλα χαβαλε, ενώ δεν γράφτηκε τίποτα για το περιεχόμενο. Ατυχές πραγματικά και πόσο απαξιωτικό για την προσπάθεια ενός ερευνητή, Ξέρετε πίσω από τις οθόνες υπάρχουν άνθρωποι με σκέψη και συναισθήματα, όχι ζώα και σε αυτό απευθύνομαι προς τους διαχειριστές. Αναρωτιέμαι είμαστε σε σάιτ διορθωτών, επιμελητών;
Εάν εχει κάποιος να κάνει κριτική για το περιεχόμενο, δηλαδή για τα στοιχεία του βιβλίου, του δικού μου, η του οποιουδήποτε για να έχουμε κάποιο εποικοδομητικό θέμα να συζητήσουμε, αναμένω μετά χαράς.
Άσε στην άκρη την ειρωνεία…
Είναι ευχής έργο ο επιμελητής να παραλάβει το βιβλίο όταν ο συγγραφέας έχει μαζέψει όλο το υλικό του, όταν έχει κατασταλάξει για όλο το περιεχόμενο, όταν ακριβώς το βιβλίο είναι έτοιμο για εκτύπωση.
Σε αντίθετη περίπτωση, γεγονός που συμβαίνει τακτικά όμως, κατά τη διάρκεια της διόρθωσης , το να προσθέτει ο συγγραφέας συνεχώς υλικό /πηγές κ.λπ. ή να διαφοροποιείται σε αρκετά σημεία κ.λπ., τότε είναι που …καίγεται ο επιμελητής, που πρέπει να δει πού θα εντάξει το νέο υλικό , πώς θα το συνταιριάξει με το ήδη διορθωμένο κ.λπ. Είναι πολλά που θα έλεγα επ’ αυτού, αλλά ας μην επεκταθώ σε λεπτομέρειες κουραστικές που δεν αφορούν ούτε το θέμα μας ούτε τους συνομιλητές μας. Θα πω μόνο πως αυτό είναι το χρονοβόρο και το ιδιαίτερα επίπονο για τον επιμελητή.
Κάτι τελευταίο , μόνο:
Πραγματικά απορώ με το γεγονός να πιάνει κάποιος ένα βιβλίο στα χέρια του και το ΠΡΩΤΟ που να εντοπίζει και το ΜΟΝΑΔΙΚΟ που να σχολιάζει να είναι τα ορθογραφικά κ.λπ. λάθη και ΟΧΙ το περιεχόμενο, για το οποίο μάλιστα να μην καταναλώνεται ούτε μια αράδα!
Τόσα μηνύματα εδώ πέρα και ούτε λέξη για το περιεχόμενο του εν λόγω βιβλίου, περίεργο δεν είναι;
Ένας λόγος παραπάνω που εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με διατριβή και πανεπιστημιακό σύγγραμμα, αλλά για ένα βιβλίο που αγοράζουμε αποκλειστικά για το περιεχόμενό του!
Ας είναι.
Να ευχηθώ Καλή Χρονιά να έχουμε, με υγεία, με δύναμη, με πολλές πενιές, με πολλές ευτυχισμένες στιγμές και με ό,τι καλό επιθυμεί ο καθένας από εμάς.
Έγραφα στο σχόλιο 16: Μπράβο για τα νέα κειμενικά ευρήματα (κάποια αντλημένα και από τα «Αστικολαϊκά παραλειπόμενα» εδώ στο Φόρουμ, χωρίς ακριβόλογη παραπομπή, μια και γράφεται απρόσεχτα «Αστικολαϊκά-παραλειπόμενα»…).
Εαν ένα προϊόν έρευνας αποσκοπεί να λάβει τη θέση του ως πηγή, καλώς ή κακώς θα πρέπει να αναγνωρίζει τουλάχιστον την σημασία ακαδημαϊκών εργαλείων προκειμένου να μην περιορίσει την ιδια του την εγκυρότητα. Εφόσων η περιγραφή μιλάει για μελέτη και έρευνα, εγω ως αναγνώστης καταλαβαίνω πως το κοινό στο οποίο απευθύνεται δεν περιορίζεται στον μέσο ερασιτέχνη μουσικό αλλά επιχειρεί να λάβει μια θέση στον χώρο της έρευνας.
Τα τελευταία 2 χρόνια ήμουν φοιτητής εθνομουσικολογίας και το πιό δύσκολο για εμένα ήταν να βρω την πειθαρχεία που οι καθηγητές μου ζητούσαν στον γραπτό μου λόγο: Η παρουσία του κειμένου, οι αναφορές (έγκυρης) βιβλιογραφίας και η συνολική εικόνα του γραπτού μου ήταν κομμάτι στο οποίο έπρεπε να δουλέψω σκληρά και προφανώς να βαθμολογηθώ, θέμα επίπονο για εμένα γιατί οι μέχρι τώρα σπουδές μου δεν είχαν θεωρητικό χαρακτήρα ή βάθος.
Προφανώς το βιβλίο είναι μακριά απο απο τις δικές μου δεξιότητες και δεν θα είχα το θάρρος να γράψω κριτική ούτε για ταμπουράδες ούτε για μπουζούκια. Αν όμως μετά απο μια 10ετία “επίπονης έρευνας κλπ”, μέρος των αναγνωστών αναφέρει ζητήματα που κάνουν το κείμενο δυσανάγνωστο, αυτό ίσως θα ήταν αφορμή να αναθεωρηθούν κάποια ζητήματα.
Αν καταλαβαίνω καλά, τα σφάλματα δεν αμφισμβητούνται απο καμία πλευρα, αυτό που συζητάμε είναι αν έχουν σημασία. Γνώμη μου είναι πως αυτό είναι στο χέρι του συγγραφέα αλλά οταν κάποιος παρουσιάζει έρευνα/μελέτη, το βιβλίο θα προσεγγίσει το σχετικό κοινό και θα κριθεί ανάλογα.Αν έγραφα ένα τσελεμεντέ, πιθανών το κοινό μου να είχε λιγότερες απαιτήσεις απο εμένα. Μήπως λοιπόν αυτό το feedback έχει τη θέση του και ίσως ακόμα βοηθήσει αντίστοιχες μελλοντικές απόπειρες;
τέλος, μία ακόμα σκέψη: ο Περικλης και ο Άνθιμος πήγαν και δώσαν τα δικά τους χρήματα να αγοράσουν ένα προϊόν. Και μονο ως πελάτες/καταναλωτές λοιπόν , έχουν δικαίωμα να θέλουν κάτι παραπάνω και αυτό δεν τους κάνει αυτόματα συκοφάντες.
Τέλος, ναι(!) παρακαλώ ας γράψει κάποιος μια σφαιρικη κριτική για το περιεχόμενο.
Σταυράκη αδερφέ αναμένω να βρεθώ και εγώ στην παρουσίαση/εις του/των καινούργιων σου βιβλίων, Νίκος. ένας απλός και καταφρονεμένος ΠΑΤΡΙΩΤΗΣ. τα λέμε εκεί λοιπόν. και εύχομαι το καλύτερο!!!
Τον ταμπουρά και το μπουζούκι το κρατούσαν στα προεπαναστατικά χρόνια και μετά, πραγματικά παληκάρια που έχυσαν το αίμα τους για αυτόν τον τόπο που πατάμε, μέσα στο βιβλίο ο αναγνώστης μπορεί να το δει αυτό, να δει ποιοι ήτανε αυτοί που κρατήσαν αυτό το μουσικό όργανο. Χρόνια Πολλά.
το θέμα το διάβασα και έλεγα να μην επέμβω καθώς η κουβέντα έχει πολύ ενδιαφέρον. Θα σταθώ απλά σε δύο σημεία που τα έχω επαναλάβει πολλές φορές στο φόρουμ όσον αφορά τη στάση της διαχείρισης.
Οι συντονιστές παρόλο ότι έχουν τον ρόλο τους στο φόρουμ, που είναι (εκ της λέξεως) ο “συντονισμός” της συζήτησης, δεν παύουν να είναι και μέλη τα οποία έχουν το δικαίωμα να έχουν την άποψή τους και να την εκφράζουν είτε αυτή αρέσει στο σύνολο είτε όχι. Ο διαχειριστικός τους ρόλος δεν σημαίνει ότι η άποψη αυτή είναι και η άποψη του ίδιου του φόρουμ σαν οντότητα. Στην πραγματικότητα η αντιμετώπιση των συντονιστών σε μια συζήτηση είναι η ίδια που υπάρχει απέναντι στα μέλη. Όλοι μπορούν να εκφράσουν τις απόψεις τους ισότιμα και να διαφωνήσουν (ή να συμφωνήσουν) όσο το επιθυμούν. (Μάλιστα αν παρατηρήσει κανείς την παρούσα συζήτηση, θα δει δύο συντονιστές οι οποίοι διαφωνούν μεταξύ τους, και αυτό το θέλουμε! Μας αρέσει ο πλουραλισμός!).
Κώστα μου, έχουν φύγει πολλά μέλη από τους παλιούς και έχουν έρθει πολλά άλλα νέα! Πολλοί άνθρωποι κάνουν τον κύκλο τους σε έναν χώρο και ο χώρος αλλάζει ανάλογα με τους νέους που έρχονται. Αυτό δεν αποκλείει κανέναν από το να έρθει να συμμετέσχει στο φόρουμ παλιό ή νέο μέλος και να εκφράσει την άποψή του - και να κριθεί φυσικά γι’ αυτή. Και εδώ έρχομαι στο επόμενο…
Ο ρόλος ενός χώρου συζητήσεων όπως ο δικός μας είναι να γίνεται συζήτηση. Για να γίνει συζήτηση πρέπει να κρίνουμε, να διαφωνήσουμε και να ανταλλάξουμε επιχειρήματα. Η μόνη προϋπόθεση είναι να γίνεται με σεβασμό απέναντι στον συνομιλητή.
Όμως σκοπός της συζήτησης - και αυτό το έχω τονίσει πολλές φορές - δεν είναι να πείσουμε ο ένας τον άλλον απαραίτητα. Είναι η συζήτηση αυτή να παραμείνει στο διαδίκτυο, με σκοπό ένας αναγνώστης να την διαβάσει σε κάποιον μεταγενέστερο χρόνο και να μπορεί - με τη δική του κρίση - να σχηματίσει τη δική του άποψη. Και νομίζω αυτή είναι και η ομορφιά του χώρου.
Οπότε εκφραστείτε! Ελεύθερα. Γράψτε αυτό που επιθυμείτε, γράψτε τα επιχειρήματά σας, και οι αναγνώστες θα είναι οι τελικοί - και πολλές φορές - σιωπηλοί κριτές.
@neapoliotis Θα ήθελα να μου μιλήσεις γι’ αυτό κάποια στιγμή. Με ενδιαφέρει να ακούσω αν χρειάζεται να διορθώσουμε κάτι. Αλλά νομίζω ότι πέραν από τις συζητήσεις που κάποιοι συντονιστές/διαχειριστές μπορεί να διαφωνούν επί την ουσία της συζήτησης με ένα άλλο μέλος (κάτι το οποίο είναι υγιές και δεν εκφράζει την άποψη του ίδιου του φόρουμ), η διαχείριση πολύ σπάνια επεμβαίνει με “ηγεμονικό” τρόπο.
Τέλος, όπως ανέφερε πιο πριν και ο @Panos, πολλές φορές μας έχουν προσεγγίσει μέλη να μας πούνε: “ο Χ, Υ δεν έχει δίκιο, λέει απόψεις που δεν είναι σωστές κτλ κτλ, ως συντονιστές - μαζέψτε τον”. Έχει γίνει με κριτικές για οργανοποιούς, βιβλία κτλ. Η στάση μας είναι πάντα συγκεκριμένη και πάγια. Αν δεν παραβιάζει τους κανόνες του φόρουμ και εκφράζει την άποψή του, ποιοι είμαστε εμείς να κάνουμε λογοκρισία; Δεν είμαστε κριτές της αλήθειας, είμαστε συντονιστές μιας συζήτησης. Η αλήθεια κρύβεται κάπου μες στις συζητήσεις και ο μόνο οι αναγνώστες μπορούν να την ψάξουν ανάλογα με την κρίση τους.
Όλους εσάς ξεχωριστά που συμβάλλετε στη συζήτηση σας σέβομαι απόλυτα και σας θεωρώ υπερπολύτιμα μέλη του φόρουμ. Ο καθένας συμβάλλει από τη δική του οπτική γωνία και βάσει των δικών του πιστεύω και απόψεων. Το ότι καταφέρνουμε εδώ να συγκεντρώσουμε απόψεις και επιχειρήματα ανθρώπων από διαφορετικά φόντα, διαφορετικές σπουδές, διαφορετικές ηλικίες και γνώσεις, νομίζω είναι η μαγεία του φόρουμ μας και αυτό που το κάνει σημείο αναφοράς για το ρεμπέτικο.
Προσωπικά δεν έγραψα τίποτε για το περιεχόμενο του βιβλίου γιατί, όπως τόνισα, ΔΕΝ ΤΟ ΕΙΧΑ ΔΙΑΒΑΣΕΙ ΑΚΟΜΑ! Ούτε τώρα το έχω διαβάσει, ούτε και πρόκειται να το ξεκινήσω αν δε βρω τον χρόνο και τις ιδεώδεις συνθήκες ώστε να το απολαύσω έτσι όπως κρίνω ότι πρέπει.
Αυτά που επεσήμανα όμως φαίνονται και χωρίς διάβασμα.
Το τι λογής φόρουμ είμαστε εδώ, διορθωτών ή ρεμπετόφιλων, είναι τελείως άσχετο από την κουβέντα. Φανταστείτε να ανέβαζε κάποιος το τραγούδι του και να έλεγε «κάθε σχόλιο δεκτό, όμως μόνο για το συναίσθημα, όχι για τα φάλτσα». Αυτό θα ήταν προληπτική λογοκρισία.
Πας να φας σ’ ένα εστιατόριο. Μπορεί βγαίνοντας να πεις ένα από τα παρακάτω:
Καλό φαί, αλλά χάλια εξυπηρέτηση.
Χάλια φαί, αλλά ήταν ευγενικοί και γρήγοροι.
Καλό φαί και επιπλέον καλή εξυπηρέτηση.
Χάλια φαί, χάλια εξυπηρέτηση.
Το ότι τον ένα πελάτη μπορεί να τον ενδιαφέρει μόνο η ποιότητα του φαγητού και όχι το σέρβις ενώ τον άλλο και τα δύο εξίσου δεν αλλάζει τις υποχρεώσεις του μαγαζιού, που είναι να προσπαθήσει για το καλύτερο δυνατό και στα δύο ζητήματα.
Και φυσικά καλή εξυπηρέτηση δε σημαίνει ντε και καλά να σου κάνουν τεμενάδες, να σου γεμίζουν το ποτήρι και να φοράνε παπιγιόν (εκτός αν είναι τέτοιου είδους το μαγαζί). Η διάκριση καλής-κακής εξυπηρέτησης ισχύει και σε λαϊκές ταβέρνες που τις δουλεύει ένας άνθρωπος μόνος του, και που είναι ή δεν είναι ευγενικός με τον λαϊκό τρόπο (δηλαδή τον απλώς ανθρώπινο: να σε δέχεται φιλόξενα) και όχι με τον αριστοκρατικό.
Κλείνοντας με τα απολύτως αυτονόητα, υποθέτω ότι θα ήταν αντιδημοφιλής κίνηση να σταθώ με το μέρος του Άνθιμου…
Και τώρα, ας εξηγούμεθα για να μη μένουν πικρίες σε κανέναν.
Όταν ο άλλος έχει φτύσει αίμα για να κάνει μια δουλειά κι έρχομαι εγώ και του λέω «είναι γεμάτη λάθη», είναι φυσικό μεν να πληγώνεται και να τον πιάνει μια τάση για άμυνα, ωστόσο -τουλάχιστον στην περίπτωσή μου- αυτό δεν έχει καμία σχέση με τις προθέσεις μου.
Λυπάμαι πολύ αν έτσι φάνηκε, και ζητώ συγγνώμη τόσο από τον συγγραφέα και ουσιαστικά αυτοεκδότη Σταύρο όσο και από τη διορθώτρια-επιμελήτρια Ελένη. Το ίδιο και για όσους άλλους εργάστηκαν και τυχόν αισθάνονται ότι τους έθιξα χωρίς να τους γνωρίζω.
Η συντριπτική πλειοψηφία των αναγνωστών δεν έχει ιδέα τι αγώνας είναι να γράψεις ΚΑΙ να εκδώσεις ένα βιβλίο. Ο Άνθιμος, παρόλο που γενικά δεν έχω σκοπό να μιλήσω εκ μέρους του, νομίζω πως έχει εργαστεί και ως συγγραφέας και ως επιτελικός, όσο για μένα, αφενός έχω κατά καιρούς κάνει κάποιες από τις επιμέρους δουλειές μιας έκδοσης (μόνο διορθώσεις, ή μόνο μεταφράσεις κλπ.) και αφετέρου έχω άπαξ γράψει ένα οιονεί βιβλίο, το διδακτορικό μου, αλλά όχι για να εκδοθεί (όσοι εκδίδουν τα διακτορικά τους τα ξαναδουλεύουν από την αρχή με διαφορετικό τώρα προσανατολισμό).
Λοιπόν, τόσο για μας τους δύο, και όποιον άλλον έχει βρεθεί σε σχετικώς παρόμοιες θέσεις, όσο και για όλους τους υπολοίπους που δεν ξέρουν τι γίνεται πίσω από τις σελίδες, θα πρέπει κατ’ αρχήν να θεωρηθεί δεδομένος ο σεβασμός στον κόπο και την προσπάθεια όσων εργάστηκαν για το βιβλίο από ένα, μικρότερο ή μεγαλύτερο, ή και από πολλά ταυτοχρόνως, μετερίζια. Αν δεν είναι δεδομένος από μόνος του, τότε για τον εαυτό μου διαβεβαιώνω προσωπικώς ότι εγώ το σέβομαι απολύτως και το αναγνωρίζω.
Προς το παρόν θα κλείσω με μια ιστορία από την προετοιμασία του διδακτορικού μου, και αργότερα θα επανέλθω για να καταλήξω.
Είμαι λοιπόν πτυχιούχος φιλόλογος και κάνω δρ στην εθνομουσικολογία. Μετά από χρόνια που μάζευα υλικό πάνω σ’ ένα ουσιαστικά παρθένο πεδίο (την τσαμπούνα του Αιγαίου), ενώ παράλληλα προσπαθούσα να κατακτήσω αυτοδίδακτα τις μεθόδους μιας επιστήμης που δεν την είχα διδαχτεί ούτε σε προπτυχιακό επίπεδο με σκοπό να βγάλω «κάτι» από αυτό το υλικό, «κάτι» διδακτορικού επιπέδου, κάποια στιγμή αρχίζω να γράφω. Γράφω, σβήνω, σβήνω, σβήνω, γράφω σβήνω. Τρελαίνομαι, ηρεμώ, σταματάω, ξαναρχίζω. Απελπίζομαι, αναθαρρώ, τα παρατάω, τα ξαναπιάνω, γράφω σβήνω ξαναγράφω.
Ετοιμάζω κάποιες άλφα σελίδες, και πάω να τις δείξω σε κάποιον να μου πει μια γνώμη. Μετά από ένα ορισμένο διάστημα ξανασυναντιόμαστε και μου λέει: Κοίτα να δεις, καλά φαίνονται αυτά που λες μέχρι αυτό το σημείο, αλλά θέλει λίγη γλωσσική επιμέλεια το γραπτό σου. Βρες κανένα γνωστό σου φιλόλογο να σε βοηθήσει, γιατί έχεις λάθη.
Εγώ εκείνη την ώρα είδα κόκκινο. Μα τι τολμάει και μου λέει; Το γλωσσικό σκέλος ήταν το μόνο που εξαρχής δεν είχα καμία αμφιβολία για τις δυνάμεις μου. Η εικόνα μου για τον εαυτό μου ήταν ότι δεν έχω απλώς ένα πτυχίο φιλολογίας, αλλά (α) ξέρω καλά ελληνικά, (β) είμαι ψείρας σ’ αυτά και ανελέητα απαιτητικός από τον εαυτό μου. Είχα την πλήρη επίγνωση ότι δεν είχα γράψει ούτε μία φράση έτσι κουτουρού, χωρίς να τη βασανίσω μέχρι να βεβαιωθώ ότι είναι άρτια και κατανοητή, χωρίς λάθη κανενός είδους αλλά αντιθέτως στην καλύτερη απ’ όλες τις πιθανές σωστές μορφές. Και τώρα μου λέει να πάω να βρω φιλόλογο;
Ωστόσο δεν είπα τίποτε. Έκανα υπομονή ν’ ακούσω μέχρι τέλους τι είχε να μου πει: πού ξέρεις, από την κριτική ενός άλλου ανθρώπου πάντα κάτι έχει να βγει. Και συνεχίζει:
-…Να, για παράδειγμα, δε θυμάμαι πού έχεις γράψει «συνυφάσθηκε». Το ρήμα είναι «συνυφάνθηκε».
Καλώς λοιπόν. Έψαξα και βρήκα το σημείο (δε θυμάμαι αν εκείνη την εποχή είχα ανακαλύψει το ctrl+F ή έπρεπε να θυμηθώ μόνος μου πού έχω χρησιμοποιήσει αυτή τη λέξη, ή αν το ξαναδιάβασα ολόκληρο ψάχνοντας μόνο αυτό). Άνοιξα γραμματικές, δεν ήταν πολύ κατατοπιστικές, άνοιξα αρχαιοελληνικές γραμματικές, τέλος πάντων διαπίστωσα ότι αυτό τον σπάνιο ρηματικό τύπο πράγματι τον είχα κάνει λάθος. Και τον διόρθωσα.
Και μετά, σε κάποια ανύποπτη στιγμή, αφηγήθηκα αυτή την ιστορία σ’ έναν φίλο. Μαλάκας είσαι; μου λέει. Δε διάβασε τίποτε. Απλώς άνοιξε το αρχείο και κοίταξε τι κοκκινίζει ο αυτόματος ορθογράφος, και σου βρήκε ένα γλωσσικό λάθος για να δείξει ότι το διάβασε εξονυχιστικά.
Δεν είχε πάει ο νους μου με τίποτα. Εγώ τον αυτόματο ορθογράφο τον είχα απενεργοποιήσει γιατί με εκνεύριζε, αφού κοκκίνιζε κάθε ιδιωματική, σπάνια ή ξένη λέξη (ακόμη και το επώνυμό μου!), και σιγά σιγά είχα ξεχάσει ότι υπάρχει. Τον ξανάβαλα μπροστά και διαπίστωσα ότι, μετά τη διόρθωση του ρήματος, όλες οι εκατοντάδες κοκκινίλες του αφορούσαν αποκλειστικά και μόνο πράγματα που ο ίδιος ο αυτόματος ορθογράφος δε γνώριζε (δηλαδή ιδιωματικές λέξεις κλπ.), ούτε ένα πραγματικό ορθογραφικό/γραμματικό λάθος.
Λοιπόν, η όλη φάση δεν ήταν και πολύ ευχάριστη, αλλά δε γράφεις βιβλίο χωρίς να περάσεις και μερικά τέτοια. Και δεν κάνεις ΟΥΤΕ ΕΝΑ μικρολαθάκι που να μην υπάρχει κάποιος στον κόσμο να το προσέξει.
Όπως είπα, θα επανέλθω για να καταλήξω. Μπορώ όμως από τώρα να αποκαλύψω ότι σκοπός μου είναι να δείξω ότι κανένα από τα σχόλιά μου δεν στρεφόταν κατά των ζωντανών ανθρώπων με ευαισθησίες που βρίσκονται πίσω από τις οθόνες, αλλά υπέρ ενός καλύτερου αποτελέσματος στο βιβλίο.
Δεν υπάρχει θέμα, Περικλή, από την πλευρά μου.
Να διευκρινίσω πως δεν διόρθωσα ούτε επιμελήθηκα ολόκληρο το βιβλίο του Σταύρου, αλλά ένα τμήμα μόνο αυτού.
Με αυτές τις επιμέρους εργασίες που αφορούν στην έκδοση [διόρθωση / επιμέλεια] έχω και εγώ ασχοληθεί, κατά καιρούς. Είναι μια απαιτητική αλλά όμως ευχάριστη εμπειρία, κατά την άποψή μου, παρά τις όποιες δυσκολίες.
Προσωπικά, εστιάζω πια σχεδόν αποκλειστικά και μόνο στο περιεχόμενο ενός βιβλίου για να το μελετήσω και να το αγοράσω και οι λόγοι δεν είναι άσχετοι με τη συζήτηση που γίνεται εδώ.
Εναλλακτικά, άνοιξε τυχαία το αρχείο και έπεσε το μάτι του απάνω σε αυτό.
Εγώ είμαι τρομερά γρουσούζης σε κάτι τέτοια. Μού φέρνουνε κείμενα, τους ρωτάω «είστε σίγουροι ότι είναι κομπλέ;», με διαβεβαιώνουν ότι είναι, ανοίγω τυχαία σε ένα σημείο και πέφτω σε ένα λάθος. Φτου και από τη αρχή. Αυτά για δουλειές άλλων. Τα δικά μου λάθη δεν τα διαπιστώνω αμέσως. Για αυτό δεν ξαναδιαβάζω τα τελικά δημοσιευμένα κείμενά μου. Θα χαλαστώ.
Κατ’ αρχήν, ελπίζω πως δε χρειάζεται να εξηγήσω ότι όταν είπα «είμαι με το μέρος του Άνθιμου» αυτό δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση «απέναντι από οποιονδήποτε άλλον».
Έβγαλε ο Σταύρος ένα βιβλίο. Με τον Σταύρο, πέρα από την ηλεκτρονική γνωριμία και μια περιορισμένη φυσική γνωριμία επ’ αφορμή παλιότερης συνεργασίας μας, μοιραζόμαστε διάφορους χώρους κοινού ενδιαφέροντος. Συνανήκουμε στην κοινότητα του φόρουμ, συνανήκουμε στην κοινότητα των ενδιαφερόμενων για το ρεμπέτικο, και σε σχέση με το βιβλίο συνανήκουμε επίσης αφενός στην κοινότητα συγγραφέων-αναγνωστών και αφετέρου σ’ εκείνην όσων, πέρα από το ρεμπέτικο, ενδιαφέρονται για τα λαϊκά μουσικά όργανα.
Εφόσον λοιπόν ο Σταύρος βγάζει το βιβλίο του στο μεϊντάνι, θεωρώ αυτονόητο ότι είναι σαν να είπε σ’ όλες αυτές τις κοινότητες «πώς σας φαίνεται; Δώστε φίντμπακ». Εδώ υπάρχουν αρκετοί που είπαν άκρες μέσες το ίδιο με την Ελένη:
Είναι βέβαια μια σεβαστή άποψη, όπως το να βγαίνεις για φαί και να σε νοιάζει μόνο το φαί κι όχι η συμπεριφιρά του σερβιτόρου. Όμως δε βοηθάει τον Σταύρο να βγάλει συμπεράσματα για τίποτε άλλο εκτός από το περιεχόμενο. Αν θέλει μια γνώμη και για άλλα ζητήματα, όπως τα γλωσσικά ή τα επιμελητικά, δε θα ρωτήσει βέβαια εκείνους που δεν τους κάνει διαφορά αλλά εκείνους που τους κάνει.
Για να το κάνω πιο απτό: όταν πάμε κάπου να παίξουμε μουσική, και εντοπίσουμε ανάμεσα στο κοινό κάποιον γνωστό μας που ξέρουμε ότι νιώθει πολύ καλά από μουσική, από τη συγκεκριμένη μουσική, και ότι είναι ένας αμερόληπτος κριτής που δε χαϊδεύει αφτιά, πολλοί θα μπορούσαμε ενδεχομένως, άμα κοπάσουν τα χειροκροτήματα, να τον πιάσουμε κατ’ ιδίαν και να τον ρωτήσουμε: «έλα πες μου τώρα, αλήθεια όμως, εσένα πώς σου φάνηκε;». Σίγουρα δε θα το έκαναν όλοι, όσοι όμως το κάνουν θα το κάνουν μάλλον από ενδιαφέρον, ίσως και με σκοπό την περαιτέρω αυτοβελτίωση, και σίγουρα επειδή δεν τους καλύπτει ο ενθουσιασμός κάποιου που απλώς του αρέσει το μπουζούκι ό,τι και να παίζει, ή οι επιλογές μας όπως κι αν τις παίξαμε. (Χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι οι υπόλοιποι, που δε θα τον ρώταγαν, δεν ενδιαφέρονται για όλα αυτά.)
Θεωρώ λοιπόν δεδομένο το ενδιαφέρον του Σταύρου για τη γνώμη του κοινού για κάθε πιθανό ζήτημα, από το περιεχόμενο μέχρι τη γραμματοσειρά, γιατί αυτά τα πράγματα μόνο οι άλλοι θα σ’ τα πουν, εσύ δεν έχεις την απαραίτητη απόσταση για να τα δεις (ούτε εσύ ούτε κανείς στη θέση σου, δες τι έγραψε μόλις παραπάνω το Κουτρούφι!). Σ’ αυτό το πλαίσιο βρεθήκαμε δύο που εντοπίσαμε κενά σε δύο διαφορετικούς τομείς: ο Άνθιμος αναφέρθηκε κυρίως σε ζητήματα γλωσσικά και διόρθωσης, εγώ σε ζητήματα που νομίζω ότι θεωρούνται τυπογραφικής επιμέλειας ή επιμέλειας έκδοσης.
Θεωρώ, φίλε Σταύρο, ότι πρέπει να μας ακούσεις με υπομονή μέχρι το τέλος, ακόμη κι αν τελικά διαφωνήσεις. Το πρόβλημά μας, ή τουλάχιστον το δικό μου, δεν είναι ποιος φταίει, ποιος δεν έκανε καλά τη δουλειά του, ποιον θα λιθοβολήσουμε. Κι αν μπω σπίτι μου και βρω ένα τζάμι σπασμένο, δε θα με απασχολήσει ποιος το έσπασε (εκτός αν το έσπασα εγώ από κάποια αμέλεια, οπότε θα πρέπει να την εντοπίσω για να μην ξαναγίνει), θα με απασχολήσει να φτιάξω τη ζημιά για να μην μπαίνει η βροχή και να μην πατάω γυαλάκια.
Λοιπόν, στα δύο επίπεδα που θίξαμε ο Άνθιμος κι εγώ η έκδοση είναι προβληματική. Όπως ήταν και η πρώτη έκδοση. (Ενώ δε θυμάμαι να παρατήρησα κάτι τέτοιο με την «Κρήτη».) Ως συγγραφέας και ως εκδότης ενός τέτοιου βιβλίου δεν είσαι ο ανέμελος ρεμπέτης που ανέφεραν κάποια σχόλια, γιατί τους ανέμελους ρεμπέτες δεν τους απασχολεί ο κώδικας Εσκοριάλ. Είσαι ερευνητής. Ο ερευνητής δε νοείται π.χ. να γράφει τις παραπομπές όπως νομίζει, οι τρόποι είναι πολύ συγκεκριμένοι. Ούτε να γράφει ασύντακτες προτάσεις.
Φυσικά, θα συνεχίσεις να γράφεις με τον δικό σου προσωπικό τρόπο. Όχι μόνο γιατί αρέσει στον Ανεστάκο και σίγουρα και σε πολλούς ακόμη, αλλά γιατί, και σε κανέναν να μην άρεσε, ΕΣΥ γράφεις και κανείς δεν μπορεί να απαιτεί να γράφεις σαν να ήσουν κάποιος άλλος. Ταυτόχρονα όμως, πρέπει το καθετί, μέχρι την τελευταία οξεία, να είναι ανεπίληπτο. (Ποτέ δε θα είναι, αλλά τουλάχιστον να εξαντλήσεις την προσπάθεια.) Επομένως, πέρα από τυπογραφικές διορθώσεις και συνολική επιμέλεια έκδοσης, χρειάζεσαι κάποιον που να μπορεί να περάσει την κάθε σου πρόταση από το μικροσκόπιο και, σε καθετί που θα εντοπίζει, να μπορεί να βρίσκει έναν τρόπο είτε να το διορθώσει χωρίς να επέμβει στο προσωπικό σου στυλ, είτε να σου υποδείξει πώς θα το διορθώσεις μόνος σου.
Θα μου πεις, θα μας πάρει αιώνες, δεν έχουμε την πολυτέλεια του χρόνου.
Εμ, είναι δύσκολο, το ξέρω. Πρέπει όμως.
Μετά: το κείμενο έχει οριστικοποιηθεί, έχει κλειδώσει μέχρι κι η τελευταία λέξη, και έρχεται η ώρα για την καθαρά τυπογραφική-ορθογραφική διόρθωση. Πρέπει ο διορθωτής να μπορέσει να κάνει τη δουλειά του, τις δύο ή τρεις απανωτές διορθώσεις απ’ αρχής μέχρι τέλους. Και όχι…
…, γιατί αυτά είναι αποκλειστικά εις βάρος του βιβλίου σου. Αποκλειστικά σημαίνει ότι μόνο του στερούν, δεν του προσθέτουν. Δηλαδή να μάθεις να λες «τώρα τελείωσα αυτό, δεν το ξαναπιάνω, και αρχίζω εκείνο» και να το εννοείς.
Θα μου πεις, θα μας πάρει αιώνες, δεν έχουμε την πολυτέλεια του χρόνου.
Εμ, είναι δύσκολο, το ξέρω. Όμως πρέπει.
Και τέλος είναι και τα ζητήματα τυπογραφικής εμφάνισης, αυτά στα οποία είχα αρχικά αναφερθεί. Εδώ Σταύρο εσύ λες:
Δηλαδή «δεν υπάρχει πρόβλημα». Κακώς προσπερνάς τόσο ελαφρά την αντίθετη εικόνα κάποιου άλλου, που λέει ότι υπάρχει πρόβλημα. Πρώτα απ’ όλα, αμφιβάλλω αν οι παύλες κλπ. είναι αρμοδιότητος γραφίστα. Δεύτερον, ο λόγος που δεν τα ήξερα είναι ότι δεν τα έχω δει πουθενά, ενώ ο λόγος που δεν τα ήξερες εσύ είναι ότι είτε τα δεις είτε όχι δε θα δώσεις σημασία. Μπορεί να μην έχεις παρατηρήσει π.χ. ότι σ’ ένα βιβλίο δεν υπάρχει ούτε μία λέξη, ούτε ένα γράμμα γραμμένο με bold, κι όμως αυτό είναι κανόνας. Τσέκαρέ το σε οποιοδήποτε βιβλίο (εκτός από λεξικά, σχολικά κλπ. ειδικές περιπτώσεις) φετινό, δεκαετίας, εικοσαετίας ή πεντηκονταετίας.
Άμα θες με ακούς και με πιστεύεις (κι άμα δε θες δεν πειράζει): κράτα τον γραφίστα για τις γραφιστικές δουλειές, και για την τυπογραφική επιμέλεια βρες κάποιον που να γνωρίζει όλους αυτούς τους κανόνες, ώστε να σου κάνει ένα βιβλίο που να μοιάζει όπως τα βιβλία, γιατί αυτό δε μοιάζει.
Όλα αυτά είναι δύσκολα. Αλλά το να βγάλεις ένα βιβλίο είναι δύσκολο. Σε δύσκολο αγώνα μπήκες, και ανέλαβες να αντιμετωπίσεις όλες του τις δυσκολίες, ακόμη και αυτές που δεν είχες φανταστεί ότι θα υπήρχαν. Το ότι έκανες την έρευνα μπορεί να ήταν κοπιώδες, χρονοβόρο, δαπανηρό, αλλά για σένα που έχεις το σαράκι δεν ήταν δύσκολο, επαχθές, ας είμαστε ειλικρινείς. (Όπως ο ορειβάτης δε δυσανασχετεί που κουράζεται, γιατί αυτή είναι η χαρά του, αλλιώς θα καθόταν σπίτι να δει τηλεόραση.) Από την έρευνα μέχρι τα ράφια του βιβλιοπωλείου, εκεί είναι ο αγώνας σου.
Εάν το σύστημα μου επέτρεπε, δεν ξέρω κι εγώ πόσα “μπράβο” θα έβαζα στο κείμενό σου!
Έχεις και το χάρισμα του δασκάλου (σε ό,τι αφορά ιδίως τα “λιανά”), οπότε, ναι, προσυπογράφω ωσάν να το είχα γράψει εγώ
Ενταξει ρε παιδια εγινε κατανοητο οτι δε γινεται κριτικη για το περιεχομενο, αλλα για ολη την τυπογραφικη δουλεια κλπ κλπ και το δικαιωμα στην κριτικη ως πελατη κλπ κλπ, αλλα ειναι τοσο εκτενης που βγηκε απο τις ραγες για ενα βιβλιο που θα αγοραστει απο λιγους και μιλαει για ρεμπετικα! Ωραιες και αυτες οι κριτικες αλλα λιγο οφσαιντ. Δεν εγραψε δα και βιβλιο για την τεχνη της τυπογραφιας και εκδοσης βιβλιων!
Ετσι ειχαμε φαει και τον παουρη εδω μεσα καποτε ολοι-μαζι με μενα. Του ειπαμε για τα παντα που μας ενοχλουσαν, αλλα ξεχνουσαμε να του πουμε οτι ξες τι, δε μαρεσεις αλλα εισαι μουσικαρα. Πεπε δε νομιζω οτι παρεξηγησε κανεις τη σταση σου, οποτε τζαμπα σκας. ΕΠισης συμφωνω μαζι σου, οτι δε χρειαζεται να ειναι κανεις απο λαικη γειτονια κλπ για να κανει κριτικη και να μιλαει καπως. Το δικαιωμα στην κριτικη ειναι αναντιρρητο. Αλλα και το δικαιωμα στην κριτικη μιας κριτικης, το ιδιο.
