΄Εχεις δίκιο Νίκο!
Μάλλον έχετε δίκιο όλοι τελικά, προσέχοντας περισσότερο κλίνω και εγώ προς το βασάνι και στις φυλακές και στους ρεμπέτες του ντουνιά.
(Άσχετο κάπως με τη συζήτησή μας…)
αλλά τη λέξη “βασάνης” τη συναντάμε και στο γραπτό λόγο με την έννοια του καταταλαιπωρημένου ανθρώπου, κυρίως στη λογοτεχνία, π.χ. σε κείμενα του Κ. Παπαγιώργη.
Άρα, θα ταίριαζε και για το Μάρκο εδώ η προσφώνηση αυτή.
Εχω την εντυπωση οτι την δευτερη φορα, δηλ. στην τελευταια στροφη του τραγουδιου του (πρωτη εκτελεση) ο Μαρκος λεει Αναπλι, θα το ξανακοιταξω βεβαια, αλλα ετσι τουλαχιστον το θυμαμαι και το τραγουδω.
Άκη δές σχετικά μήνυμά μου της 10/9.
Τι σημασία έχει αν δεν είσαι βασάνης;
Τα παντοφλάκια της γραφής.
Τα τραγούδια είναι καλό να σου τα μάθουν οι παρέες. Όπως είναι πολύ καλό- ψυχοσωτήριο στην κυριολεξία- να συναναστραφείς συντροφιές που πίνουν και τραγουδάνε- κάτι που, όσο περνάνε τα χρόνια, στην πρωτεύουσα σπανίζει.(…)
Όσοι ευεργετήθηκαν στους κόλπους μιας συντροφιάς που συχνά πυκνά τα πίνει και ύστερα το ρίχνει ψυχαναγκαστικά στο τραγούδι, ξέρουν ότι στις πιο διαφορετικές διαθέσεις, σαν σύντομο δράμα που ξεμυαλίζει την μεθυσμένη καρδιά, το τραγούδι σε πάει μακριά, αλλά πάντα στα βάθη του ψυχισμού σου. Καθώς οι στίχοι επανέρχονται άφθαρτοι, αρκεί ένα δεν ξαναπέφτω στην αγκαλιά σου, για να συνδεθείς ως δια μαγείας με το γνωστό απόθεμα μελαγχολίας που σέρνει ο καθένας: το παρελθόν.
Ακόμα κι αν δεν έχεις, το τραγούδι σου χαρίζει αμέσως την βαθύτητα ενός παρελθόντος. Τι σημασία έχει αν δεν είσαι βασάνης; Τραγουδάς και γίνεσαι. Εδώ βρίσκεται ένα από τα μεγάλα μυστικά των τραγουδιών, αυτών που- λαϊκά, δημοτικά, νησιώτικα, αδιάφορο- προξένεψαν ανεπαίσθητα την καρδιά μας με την βαθύτητα μιας αμετάδοτης ιθαγένειας. Όπως στους έρωτες μόνο οι άτυχες στιγμές αντέχουν στον χρόνο, στο τραγούδι- τέχνη του έρωτα και του χρόνου- εκδηλώνεται μια σπαραξικάρδια ανάγκη των συμποτών να θυμηθούν ή να επινοήσουν δυστυχίες. Έτσι δένονται τα αόρατα νήματα πάνω από τα κεφάλια των μεθυσμένων και διανεύουν σκιές χαμένων γύρω τους.
Κωστής Παπαγιώργης, από τη μονογραφία του για τον X. Βακαλόπουλο «Γεια σου Ασημάκη», εκδ. Καστανιώτη
Οι φυλακές του Ρίου,γιά όσους δεν το ξέρουν ,ήταν μέσα στο κάστρο που
υπάρχει κοντά στη γέφυρα και στίς δέστρες των φέρρυ μπόουτ.
“Γέρο βασάνη” με αποκαλούσε συγγενικό μου πρόσωπο όταν ήμουν
πιτσιρικάς…
Στην “Βραδυνή” στις 24/8/1927 και στην στήλη “Ο Τζογές” καταγράφεται το δίστιχο
Αν είσαι μάνα και πονείς
έλα στ΄ανάπλι να με δεις.
Φαίνεται ο Μάρκος να πήρε τα δίστιχα αυτά και να τα έκανε τραγούδι.
2 «Μου αρέσει»
Το ίδιο ακριβώς δίστιχο ακούγεται και στο τραγούδι “Στης Σύρας τον ανήφορο” στην εκτέλεση του 1928 με τον Γιώργο Κατσαρό.
2 «Μου αρέσει»
Ναι. Αλλά το αμέσως επόμενο δίστιχο του Κατσαρού (1928!) λέει «εγώ ΄μαι μάνα και πονώ, θα ΄ρθώ στ’ Ανάπλι να σε δώ». Ούτε δίκες, ούτε κλάμματα, ούτε απαλλαγές, μητρική αγάπη απλά και μόνο. Οπότε το δεύτερο δίστιχο του Μάρκου («Έλα πριν με δικάσουνε, κλάψε να μ’ απαλλάξουνε», 1935) πιθανόν να είναι δικό του, αφού ο «βαρύμαγκας» Τζογιές της Βραδυνής (1927) δεν θα είχε παραλείψει να το παραθέσει και αυτό στο κείμενό του, αν υπήρχε ήδη και συνόδευε το πρώτο δίστιχο.
Φυσικά, όλα αυτά εικασίες είναι, τί ακριβώς συνέβη δεν ξέρουμε και δεν πρόκειται να το μάθουμε…
1 «Μου αρέσει»
Πιθανόν να είναι έτσι Νίκο και ο Μάρκος να συνέχισε με δικούς του στίχους. Όμως οι λόγιοι τύποι σαν τον Τζογέ, συνήθως, χρησιμοποιούσαν μόνο ένα δίστιχο για να “χτίσουν” το αφήγημα τους. Τους αρκούσε ένα δίστιχο, άντε ένα τετράστιχο. Δεν μπαίνανε στον κόπο να καταγράψουν ένα ολόκληρο τραγούδι ή το μεγαλύτερο μέρος αυτού. Τα παραδείγματα ανάλογης γραφής είναι πολλά όπως έχω παρατηρήσει σε αντίστοιχους χρονογράφους της εποχής.
Πάντως επιβεβαιώνεται από δεύτερη πηγή, ότι το συγκεκριμένο δίστιχο προϋπήρχε της ηχογράφησης του Μάρκου.
Αλλά όπως λες και εσύ, εικασίες κάνουμε… μέχρι να βρεθεί κάτι που θα μας δώσει καλύτερα αποτελέσματα.
Σε γενικές γραμμές τα δίστιχα είναι αυτόνομα. Καμιά φορά, σπανιότερα, μπορούν δύο συνεχόμενα δίστιχα να αποτελούν ενιαία ενότητα. Συνήθως όμως αυτό σημαίνει ότι το δεύτερο κουμπώνει με το πρώτο, και ενδεχομένως δε στέκει χωρίς το πρώτο, όχι όμως ότι το πρώτο δε στέκει μόνο του.
Τι εννοώ: Μπορείς να πεις «αν είσαι μάνα και πονείς / ένα στ* *** να με δεις», και να στέκει χωρίς ανάγκη συμπλήρωσης. Το να πεις όμως «έλα πριν με δικάσουνε / κλάψε να μ’ απαλλάξουνε» είναι κάπως άγαρμπο μόνο του, ενώ ως συνέχεια του προηγουμένου βγάζει ολοκληρωμένο νόημα.
Οπότε, αυτό που συνήθως συμβαίνει σε περιπτώσεις συνεχόμενων διστίχων με στενή συνάφεια είναι μάλλον ότι σε κάποιον άρεσε το πρώτο και είπε να το συνεχίσει, παρά ότι και τα δύο φτιάχτηκαν εξ αρχής ως ενότητα.
Και γι’ αυτό το «αν είσαι μάνα και πονείς…» το βρίσκουμε και με τη μία συνέχεια, «έλα πριν με δικάσουνε…», και με την άλλη «εγώ είμαι μάνα και πονώ…» και χωρίς καθόλου συνέχεια.
Χρησιμοποιούσαν ό,τι χρειάζονταν, και τίποτα παραπάνω, ναι. Αλλά το δίστιχο «έλα πριν κλπ.» κουμπώνει ωραία με το προηγούμενο και, επιπλέον, είναι και εντυπωσιακό, ενώ το “εγώ είμαι μάνα…” κουράζει, σαν επανάληψη που είναι . Γιαυτό λέω ότι αν ήδη κυκλοφορούσε το πρώτο, ο Τζογιές δεν θα το άφηνε ανεκμετάλλευτο.
1 «Μου αρέσει»
Προ δισκογραφίας, όσο κι αν κυκλοφορούσε, καθιερωμένο δεν μπορεί να ήταν.
Αν τραγουδήσεις «έλα να πάμε στο νησί / η μάνα σου εγώ κι εσύ» είναι αρκετά πιθανό, σε διαφορετικές παρέες από διαφορετικά μέρη, να βρεθεί κάποιος να απαντήσει «έλα να πάμε στο χωριό, η μάνα σου εσύ κι εγώ». Αλλά εξίσου πιθανό ή και πιθανότερο είναι να μη βρεθεί, και να συνεχίσουν με άλλα δίστιχα: το πρώτο δίστιχο είναι ευρέως γνωστό από διάφορα τραγούδια, δεν υπάρχει όμως κάποια πολύ γνωστή ηχογράφηση που να συνδυάζει τα δύο.
Ακόμη μία αναφορά, η τρίτη, στο παραπάνω δίστιχο που χρησιμοποίησε ο Μάρκος στο τραγούδι του «Αντιλαλούν οι φυλακές», αλλάζοντας μόνο το «Ανάπλι» με την «δίκη».
Και αυτή, όπως οι προηγούμενες δύο, χρονολογείται πριν την ηχογράφηση του Μάρκου Βαμβακάρη, το 1936.
Αναφέρομαι στο τραγούδι του Άγγελου Μαρτίνο σε στίχους Ζαχόπουλου, «Στης Σύρας τον ανήφορο», με τον Πέτρο Κυριακό. Το τραγούδι ηχογραφήθηκε την ίδια περίοδο (περίπου) όταν ο Μπάτης και ο Μάρκος έμπαιναν στην δισκογραφία, προς το τέλος του 1932.
Τον ίδιο τίτλο, «Στης Σύρας τον ανήφορο», όπως είδαμε σε προηγούμενα μηνύματα, είχε και το τραγούδι του Γιώργου Κατσαρού, από το 1928. Ίδιος τίτλος, ίδιο δίστιχο.
Στο τραγούδι με τον Πέτρο Κυριακό, ακούμε συνεχόμενα τα δίστιχα «αν είσαι μάνα και πονείς-έλα στ΄Ανάπλι να με δεις» και «στης Σύρας τον ανήφορο-κανέλα και γαρύφαλλο», τα οποία διαφοροποιούνται στο δεύτερο δίστιχο έναντι του Κατσαρού και του Μάρκου. Ο Σώτος Πετράς ή «Τζογές», όπως σχολιάστηκε παραπάνω, δεν το προχώρησε λίγο περισσότερο. Μας έδωσε μόνο το πρώτο δίστιχο.
Η αναφορά στο «αν είσαι μάνα και πονείς-έλα στ΄Ανάπλι να με δεις» ακούγεται στο 1.12 του τραγουδιού.
rebetiko.sealabs.net - Αρχική Συζητήσεων «ΣΤΗΣ ΣΥΡΑΣ ΤΟΝ ΑΝΗΦΟΡΟ» Π.ΚΥΡΙΑΚΟΣ
Κλείνοντας την παρέμβαση αυτή, θα ήθελα να σημειωθεί το προχθεσινό ανέβασμα του τραγουδιού στην μεγαλύτερη δισκοθήκη για τραγούδια 78 στροφών, το sealabs.
Ανεβάστορας, ο φοβερός και τρομερός Αυγέρης, ο fakk της σελίδας μας και του sealabs. Σε ευχαριστούμε «Δάσκαλε».
Το τραγούδι των Μαρτίνο-Ζαχόπουλου με τον Πέτρο Κυριακό, δεν έχει συμπληρώσει δύο 24ώρα από την στιγμή που είναι διαθέσιμο στους επισκέπτες του sealabs.
2 «Μου αρέσει»
Και ο Κώστας Φαλτάϊτς χρησιμοποίησε το παραπάνω δίστιχο στο κείμενο του με τον τίτλο “Τα τραγούδια του Μπαγλαμά”, που εκδόθηκε στις 7/2/1929 στο περιοδικό “Μπουκέτο”.
Συγκεκριμένα σημειώνει ο Φαλτάϊτς:
Έλα στ΄ Ανάπλι σήμερα
και μ΄έχουνε στα σίδερα
Έλα στ΄Ανάπλι να με ιδής
χίλια σκαλάκια θ΄ανεβής
Χίλια σκαλάκια θ΄ανεβής
αν είσαι μάννα και πονής
Έλα μαννούλα σήμερα
και μ΄έχουνε στα σίδερα
ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΜΠΑΓΛΑΜΑ.pdf (427,7 KB)
2 «Μου αρέσει»
Και στο τραγούδι “Καλογεράκι” ¨Ντουντού¨ του 1931 με τον Αντώνη Διαμαντίδη (Νταλγκάς) ακούγεται το δίστιχο:
Αντιλαλούν, ρε, αντιλαλούν, αντιλαλούν οι φυλακές,
αντιλαλούν οι φυλακές, τ’ Ανάπλι κι ο Γεντί Κουλές.
2 «Μου αρέσει»
Και ο Φώτης Κόντογλου χρησιμοποίησε το παραπάνω δίστιχο, στο αφιέρωμα του στα κάστρα της Πελοποννήσου.
Το συγκεκριμένο αφιέρωμα στο Ανάπλι, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Κυριακή του Ελευθέρου Βήματος”, στις 27/1/1927.
Ο Φ.Κόντογλου, εκτός του δίστιχου που μας αφορά, σημειώνει και στίχους από το παραδοσιακό τραγούδι “Ούλες οι χώρες χαίρονται”.
1 «Μου αρέσει»
Στις 16/1/1027, την ημερομηνία δηλαδή που έχει και το αρχείο.