Pepe και εγώ τέτοιο ταμπουρά έχω
Ακριβώς. Αλλά και η διδασκόμενη (η επίσημη, δεν ξέρω ποια είναι) μπάζει, δεν βγαίνουν τα νούμερα. Αν μάλιστα η επίσημη βασίζεται στα πορίσματα της δεύτερης Πατριαρχικής επιτροπής (που, τρίτη δεν υπήρξε), αυτή τα είχε κάνει μπάχαλο στο χρώμα…
Για όλα τα άλλα που ευστοχότατα μνημονεύεις, θα επαναλάβω για ίσως χιλιοστή φορά εκείνο που μου έκανε βαθύτατη εντύπωση, όταν είχα πρωτοδιαβάσει (μόλις εμφανίστηκε) τον Μαυροειδή: Βυζαντινή, αραβική (μάλλον -ές…), τούρκικη, you name it θεωρία, μπορεί να διαφέρουν μεταξύ τους αλλά αυτό που τελικά μετράει είναι η προσέγγιση του εκάστοτε (σωστού και έμπειρου) μουσικού, ο οποίος σχεδόν σίγουρα κινείται κάπου ανάμεσα σε όλους, ποτέ ακριβώς πάνω σε κάποιον, και βεβαίως παραμένει σωστός.
1 «Μου αρέσει»
Να σας πω ποια είναι η γνώμη μου;
Για όλες αυτές τις θεωρίες συνήθως υπάρχει και μια προσέγγιση που δίνει πάρα πολύ μεγάλη βάση στην ακριβή περιγραφή (μαθηματική ή άλλη) των διαστημάτων. Αυτή η προσέγγιση μας απομακρύνει από το βασικό ζητούμενο.
Τα σωστά διαστήματα, αυτά λ.χ. που εκτελεί ένας κατά τεκμήριο καλός ψάλτης, τα ακούμε όλοι. Ακόμη και το πιο απαίδευτο αφτί, μπορεί να μην τα ξεχωρίζει αλλά ότι τα ακούει, τα ακούει.
Τώρα, από το να τα ακούσω μέχρι να τα αναπαραγάγω μεσολαβούν διάφορα βήματα. Πού και πού μερικοί έχουν την εντυπωσιακή ικανότητα να το πετυχαίνουν αμέσως, αλλά για τους άλλους χρειάζεται μέθοδος. Εκεί αναλαμβάνει η διδασκαλία. Η διδασκαλία χρησιμοποιεί βέβαια και τη θεωρία, αλλά σαν εργαλείο. Κυρίως είναι έμπρακτη, αφού πρακτικός είναι ο σκοπός της.
Η πραγματικά ακριβής περιγραφή των διαστημάτων ξεφεύγει από τα ζητούμενα μιας εργαλειακής θεωρίας. Εκεί μιλάμε πια για καθαρή θεωρία, που δεν αφορά τον ψάλτη ή τον μουσικό. Απαιτούνται ειδικά όργανα μετρήσεων κλπ. . Και εκεί αποκαλύπτεται ότι τα νούμερα όχι μόνο είναι περίπλοκα, ποτέ ακριβή πολλαπλάσια του τόνου ή του μισού τόνου ή έστω του 1/12 του τόνου, αλλά ούτε καν απόλυτα σταθερά.
Η εργαλειακή θεωρία δεν μπορεί να πορευτεί λέγοντας «ύφεση που κυμαίνεται από 0.1233 έως 0,1245 του τόνου». Να το κάνω τι; Λες και μπορώ να ελέγξω τόσα δεκαδικά με τη φωνή μου (ή με το δάχτυλο, για τα όργανα). Μου δίνει κάποιες στρογγυλοποιημένες υποδιαιρέσεις, π.χ. «'υφεση 2/12 του τόνου», και το πώς ακριβώς θα τις εκτελέσω θα το μάθω στο μάθημα και ακούγοντας-δοκιμάζοντας.
Μετά όμως, παρεμβαίνει η λάθος προσέγγιση που λέγαμε. Σε μια ακραία εκδοχή (υποθετική φυσικά), έρχεται κάποιος και λέει «αφού είπαμε 2/12 του τόνου, πρέπει να βάλουμε ακριβώς 2/12 του τόνου, ούτε τρίχα παραπάνω», βάζει μπροστά όλο τον επιστημονικό και τεχνολογικό εξοπλισμό που προηγουμένως τού είχε επιτρέψει να βρει τις πραγματικές τιμές που υποκρύπτονται πίσω από τη στρογγυλοποιημένη περιγραφή, αλλά τον χρησιμοποιεί αντίστροφα από τη φυσική του χρήση: όχι «μηχάνημα, σου τραγουδώ αυτό, πες μου το νούμερο» αλλά «μηχάνημα, σου δίνω τα νούμερα, τραγούδα τα». Και με βάση αυτά φτιάχνει τους μπερντέδες του ταμπουρά και μετά λέει «αυτό είναι, τώρα κουρδίστε τις φωνές σας μ’ αυτό και θα βγουν σωστές».
Δε θα βγουν σωστές! Θα βγουν απλώς σύμφωνες με τα νούμερα της εργαλειακής θεωρίας, τα οποία λησμονήσαμε ότι είναι συμβατικά.
Όλο αυτό το λάθος είναι απόρροια μιας κατωτερότητας που φαίνεται να αισθάνονται οι φορείς ορισμένων ανατολικών παραδόσεων έναντι της δυτικής. Η δυτική, η ισοσυγκερασμένη, είναι πράγματι σύμφωνη με τη θεωρία της, γιατί είναι θεωρητικό κατασκεύασμα. Και ο ανατολίτης σού λέει «μπορεί ο άλλος να βγάλει όλα του τα διαστήματα πολλαπλασιάζοντας ένα ημιτόνιο, το ίδιο πάντα, και να κουρδίζει με μαθηματική ακρίβεια, και δεν μπορώ εγώ; Τώρα θα του δείξω!».
Λησμονώντας (και πάλι) ότι το «σωστό» σε διαφορετικές παραδόσεις έχει προκύψει από διαφορετικές εξελίξεις και έχει επιλεγεί για διαφορετικούς λόγους.
Είναι λίγο σαν να ζωγραφίσουμε έναν ουρανό, μετά να αναλύσουμε το χρώμα που βάλαμε, να βρούμε ότι αποτελείται από τόσο % «πρότυπο μπλε» και τόσο % λευκό, και μετά να βγάλουμε φετφά ότι το χρώμα του ουρανού είναι αυτό που προκύπτει από τη συγκεκριμένη αναλογία και κανένα άλλο.
Και τότε πώς να φτιάξουμε τους μπερντέδες;
Κανένας μπερντές δεν μπορεί να αποδώσει με απόλυτη ακρίβεια αυτό που λέει η (κατά τεκμήριο) σωστή φωνή. Γι’ αυτό και δεν έχει νόημα να προσπαθούμε για το ανέφικτο. Το σάζι, το ταμπούρ, η λάφτα, δεν είναι ανθρώπινες φωνές, δε μοιάζουν με ανθρώπινες φωνές, και δεν επιδιώκουν να μοιάζουν. Το καθένα χρησιμοποιεί τα δικά του διαστήματα. Το σωστό κούρδισμα των μπερντέδων σ’ ένα σάζι λ.χ. είναι αυτό που ακούγεται ίδια μ’ ένα άλλο σάζι που το θεωρούμε πρότυπο. Είναι στοιχείο του χαρακτήρα και της ταυτότητας του οργάνου. Ας μην παίζει 100% ίδια με τη φωνή ή με κάποιο άλλο όργανο. Στο κάτω κάτω, ποιος είπε ότι οι ταυτοφωνίες πρέπει να είναι απόλυτες; Κι αυτό είναι ένα αξίωμα της δυτικής μουσικής, που στη δυτική μουσική έχει νόημα και λόγο ύπαρξης, αλλά δεν μπορεί να μεταφυτεύεται άκριτα σε κάθε μουσική.
Ιδίως μάλιστα αν η μονοφωνία ούτως ή άλλως παραβιάζεται όλη την ώρα με τα διαφορετικά στολίσματα και μικρολεπτομέρειες που κάνει το κάθε όργανο, και που επίσης αποτελούν στοιχεία του ιδιαίτερου χαρακτήρα του. Στη δυτική (την κλασική) δεν το κάνουμε αυτό, η παρτιτούρα είναι λεπτομερής και δεσμευτική.
2 «Μου αρέσει»
Αγαπητοί φίλοι γεια σας!
Γεγονός είναι ότι στις ερωτήσεις τί είναι ταμπουράς; Τι μήκος έχει; Πόσους μπερντέδες έχει; Πώς τοποθετούνται; κ.τ.λ. Θα λάβουμε τόσες διαφορετικές απαντήσεις όσες και οι ερωτώμενοι.
Μελετώ τον ταμπουρά πάνω από 20 χρόνια και θα σας πω που έχω καταλήξει…
Όσον αφορά το όνομα, με τον όρο ταμπουρά εννοούνται όλα τα αχλαδόσχημα όργανα με μακρύ βραχίονα σε σχέση με το σκάφος τους. Αντίστοιχα στην Τουρκία χρησιμοποιούν τη λέξη saz. Επομένως μιλάμε για οικογένεια μουσικών οργάνων και όχι κάποιο συγκεκριμένο όργανο. Επίσης, οι διαστάσεις του διαφοροποιούνται ανάλογα την περιοχή, τον τόνο κουρδίσματος, τον αριθμό χορδών, το βασικό του κούρδισμα ( π.χ. Çöğür saz) και βεβαίως την επιθυμία του οργανοπαίχτη/οργανοποιού.
Το πλήθος των μπερντέδων που φέρει ο ταμπουράς διαφοροποιείται ανάλογα με τη μουσική που θέλουμε να παίξουμε. Υπάρχουν παραδόσεις οργανοχρησίας που χρησιμοποιούν όργανα (ασχέτως μήκους χορδής) με 13 μπερντέδες, για μουσική έκταση χορδής 1 οκτάβας + 1 τετάρτης (Ρε-Σολ΄), π.χ. το dede balta kopuz saz της Τουρκίας ή το çifteli της Αλβανίας. Από την άλλη πλευρά, οι μουσικοί, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες του ρεπερτορίου τους και την αισθητική τους, με τον καιρό προσθέτουν ή αφαιρούν μπερντέδες (πχ στην Τουρκία ο Erenler χρησιμοποιεί σάζια με 30 μπερντέδες).
Στην Ελλάδα ο ταμπουράς επί το πλείστον χρησιμοποιείται ως όργανο αναφοράς και πρακτικής του μαθήματος της Ελληνικής Παραδοσιακής Μουσικής στα Μουσικά Σχολεία. Επομένως οι μπερντέδες που χρησιμοποιούνται είναι ανάλογοι ώστε να μπορούν να αποδώσουν τα διαστήματα της θεωρίας της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής. Θεωρώ ότι ο «μαθητικός ταμπουράς» που απεικονίζεται στη διαφημιστική φωτογραφία του Νάκα που παραθέσατε παραπάνω, όπως και εσείς είπατε, είναι φτιαγμένος με βάση τις ανάγκες και τις επιταγές των Μουσικών Σχολείων (π.χ. μήκος χορδής περίπου 70 εκ. για να κουρδίζει στο Ρε, διάταξη μπερντέδων κ.ά) Για να καταλάβετε πως διατάσσονται οι φθόγγοι, επισυνάπτω σχέδιο, από το βιβλίο μου «Μέθοδος Οργανοχρησίας του ταμπουρά» (www.tampouras.com), στο οποίο παρατίθενται οι φθόγγοι της ΒΕΜ στον βραχίονα του ταμπουρά με κούρδισμα Νη-Δι-Πα (Ρε Σολ Ντο).
Όσον αφορά την ακριβή τοποθέτηση των μπερντέδων στον βραχίονα υπάρχουν δύο προσεγγίσεις. Η πρώτη είναι η πρακτική. Αρχικά, κουρδίζουμε τους μπερντέδες των ημιτονίων. Στους φθόγγους που βαρύνονται όπως οι Βου, Κε Ζω προσθέτουμε ενδιάμεσα άλλους δύο μπερντέδες ώστε να διαιρείται το ημιτόνιο (6 μόρια) σε τρία τμήματα (2 μορίων). Βέβαια, σε αυτή την προσέγγιση τίθεται το ερώτημα σε ποιο ακριβώς σημείο τοποθετούνται οι δεσμοί που διαιρούν τα ημιτόνια.
Σε αυτό το σημείο οδηγούμαστε στη δεύτερη θεωρητική προσέγγιση. Π.χ. υπάρχουν διάφορες μελέτες που προσεγγίζουν τον Βου (Ο Βου του Διδύμου, του Χρυσάνθου, της Επιτροπής, των Τούρκων, των Αράβων κ.ο.κ.). και είναι διαθέσιμες σε αντίστοιχα θεωρητικά βιβλία. Επομένως, μαθαίνουμε, πειραματιζόμαστε και ανάλογα τί επιθυμούμε, επιλέγουμε.
Η άποψή μου είναι ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη. Πρέπει καταρχάς να θυμόμαστε ότι παίζουμε ένα λαϊκό όργανο με αντίστοιχο ρεπερτόριο και όχι ένα ταμπούρ με πλήθος μπερντέδων αντίστοιχους για να αποδώσει το κλασσικό οθωμανικό ρεπερτόριο. Αν θέλουμε να το εντάξουμε σε μουσικό σύνολο θα πρέπει να κουρδίσουμε τους μπερντέδες ώστε να συμφωνήσουμε με τα άλλα όργανα (κανονάκι, κλαρίνο, φωνή κ.ά) και ίσως χρειαστούμε και δύο ή τρία όργανα ανάλογα με τους τόνους των κομματιών.
4 «Μου αρέσει»
Πολύ εύστοχη πραγματεία, επάνω στο τι σημαίνει θεωρία για τη μουσική.
Πάντως πιστεύω ότι η μουσική θεωρία χρειάζεται, γιατί επαναπροσδιορίζει τους μουσικούς ορίζοντες του ανθρώπου. Γενικά η μουσική αντίληψη είναι κάτι με το οποίο δε γεννιόμαστε και δεν έχουμε ενστικτωδώς, οπότε χρειαζόμαστε κάποιου είδους όργανο για να μπορέσουμε να το παραγάγουμε. Τα όργανα πατάνε σε μια θεωρία (π.χ. μια φλογέρα έχει τρύπες σε συγκεκριμένα σημεία).
Προς το παρόν φαίνεται ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στον πλανήτη συμφωνούν στη συγγένεια και το εύηχο κάποιων διαστημάτων, όπως η οκτάβα και η πέμπτη. Ακόμα κι αυτό βέβαια, δεν είναι απόλυτο. Εδώ, π.χ. μια κλίμακα που δεν κινείται σε διάστημα οκτάβας (https://www.youtube.com/watch?v=Ur6GOoSNGN0).
Νομίζω ότι έχει νόημα να φτιάχνουμε θεωρίες, αλλά πρέπει πάντα να τις τεστάρουμε (όπως στην επιστήμη άλλωστε). Στο κάτω κάτω, η μουσική έχει να κάνει με την καλλιέργεια αισθητικής. Καινούργιες, «λάθος» και τροποποιημένες θεωρίες, μπορούν να οδηγήσουν σε νέες αισθητικές προσεγγίσεις. Αρκεί, βέβαια, αυτός που τις κατασκευάζει, να είναι συνειδητοποιημένος ως προς το ρόλο και το σκοπό των θεωριών του.
Πολλοί θεωρητικοί παγιδεύονται στις θεωρίες τους και προσπαθούν να υποτάξουν την πραγματικότητα σε αυτές. Αυτή είναι η παγίδα όσων ασχολούμαστε με θεωρίες, και πρέπει πάντα να κρατάμε επαφή με την πραγματικότητα.
1 «Μου αρέσει»
Μάλλον δεν θα συμφωνήσω μαζί σου, αγαπητέ Κωνσταντίνε.
Βεβαίως και χρειάζεται η μουσική θεωρία, αλλά έχει μίαν ιδιαιτερότητα που μάλλον σου ξέφυγε: Έπεται της πράξης, δεν προηγείται αυτής. Τους μουσικούς ορίζοντες του ανθρώπου, τους προσδιορίζει η πράξη και τους επαναπροσδιορίζει πάλι αυτή, αν και όποτε συμβαίνει η ίδια η πράξη να αλλάζει κατεύθυνση. Η θεωρία, … έπεται.
Όχι, τη μουσική αντίληψη μπορούμε ωραιότατα να την καλλιεργήσουμε, ακούγοντας μουσική που παίζουν άλλοι. Όταν θεωρήσουμε ότι έχουμε φτάσει σε κατάλληλο επίπεδο, τότε πλέον μπορούμε, αν θελήσουμε, να πειραματιστούμε και με ένα όργανο. Υπάρχουν όμως παγκοσμίως καταξιωμένοι μουσικοκριτικοί που ποτέ δεν έπιασαν όργανο στα χέρια τους.
Όχι. Η φλογέρα απέκτησε τις τρύπες της στα συγκεκριμένα σημεία, γιατί ο βοσκός που την έφτιαξε, σε αυτά τα σημεία βρήκε πιο ευχάριστο τον ήχο που παράγεται. Όταν κάποιοι θεωρητικοί της αρχαιότητας θεμελίωναν τις βάσεις της μουσικής θεωρίας, φλογέρες υπήρχαν χιλιάδες σε λειτουργία, των οποίων οι κατασκευαστές και χρήστες δεν περίμεναν τον Πυθαγόρα, για να δούν πού πρέπει να τρυπήσουν το καλάμι τους.
Όχι προς το παρόν. Θα συμφωνούν εσαεί, όσο υπάρχουμε ως γένος, εκτός κι αν αλλάξουν οι νόμοι της Φυσικής, που δεν θα αλλάξουν.
Το «τεστάρισμα» μιας μουσικής «θεωρίας που φτιάχτηκε» δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά μουσική πράξη. Αν το αποτέλεσμα δεν αρέσει, η συγκεκριμένη «θεωρία» απλά θα πεταχτεί. Αν αρέσει, θα δημιουργηθεί κάποια θεωρία μετά την πράξη. Και θα γεννηθεί, φυσικά, κάποια καινούργια αισθητική προσέγγιση, αλλά ως αποτέλεσμα της πράξης, όπως την βίωσαν εκείνοι που ήταν παρόντες στη γέννηση της καινούργιας μουσικής, όχι της «θεωρίας» πριν αυτή επιβεβαιωθεί στην πράξη.
Μπορείς να μας κατονομάσεις έναν, έστω, θεωρητικό της μουσικής, που να παγιδεύτηκε σε θεωρία που ο ίδιος δημιούργησε; Ο κάθε θεωρητικός της μουσικής, απλά βλέπει την υπάρχουσα μουσική πραγματικότητα και προσπαθεί να προσδιορίσει το θεωρητικό πλαίσιο που περιγράφει ακριβώς αυτή την πραματικότητα. Δεν υποτάσσει τίποτα σε τίποτα.
1 «Μου αρέσει»
Μ’ αυτό το σημείο του Νίκου δε συμφωνώ απόλυτα. Δεν ξέρω παράδειγμα θεωρητικού που να παγιδεύτηκε σε θεωρία που έφτιαξε ο ίδιος, αλλά το να εγκλωβίζονται στη θεωρία που ασπάζονται (κι ας μην την έβγαλαν μόνοι τους) είναι κάτι που συμβαίνει. Όποιος σκέφτηκε αυτή τη διαίρεση των διαστημάτων του σχολικού ταμπουρά, τη δήθεν βυζαντινοπρεπή, αυτόν ακριβώς τον εγκλωβισμό δεν έπαθε; Ή το άλλο, που ακούμε συχνά: όταν η μεγάλη τρίτη του μελωδικού οργάνου είναι χαμηλωμένη, το συνοδευτικό όργανο να μην την παίζει καθόλου γιατί δεν ταυτοφωνεί. Λες και θα έπρεπε να ταυτοφωνεί, ή λες και είδαμε ποτέ να το κάνουν στ’ αλήθεια έτσι οι παραδοσιακές ζυγιές.
Άλλο το τι θα ώφειλε να κάνει ο κάθε θεωρητικός (να περιγράφει) κι άλλο τι όντως κάνει (συχνά, ρυθμίζει).
Μιλάω για θεωρητικούς της μουσικής, Περικλή μου, σε επίπεδο παγκοσμιότητας, όχι για υπαλλήλους του ελληνικού υπουργείου παιδείας που προσπαθούν (ανεπιτυχέστατα!) να βρούν τρόπους να ταιριάξουν θεωρία βυζαντινής μουσικής (ποιανού απ’ όλους άραγε; )και πράξη μουσικών σχολείων. Ήδη, λίγες δημοσιεύσεις παραπάνω (#22) τοποθετήθηκα σχετικά με την αποφυγή αδιεξόδου που δημιουργείται από τυφλή προσήλωση στη θεωρία .
Όσο για τα δήθεν διακροτήματα που θα δημιουργούνταν, έτσι και η κιθάρα παίζει την τρίτη συγκερασμένη σε αντίθεση με το χψω σολιστικό όργανο που ακολουθεί την τροπικότητα, ευτυχώς δεν τα ακούμε τόσο συχνά πλέον…
Πόσο συχνά συμβαίνει αυτό, αλήθεια; Έχεις και άλλο παράδειγμα;
Καταρχήν πιστεύω ότι ο άνθρωπος, αν δεν είχε τη δυνατότητα να κατασκευάζει όργανα, δε θα μπορούσε να εξερευνήσει τα μουσικά διαστήματα. Απομονωμένες φυλές της Αφρικής ή του Αμαζονίου λ.χ., δεν έχουν την ίδια θεώρηση της ταυτοφωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο―Ανατολή και Δύση.
Υπάρχει το επιχείρημα ότι κάποια πράγματα θα κάτσουν ίδια, αλλά αν δεις το―ακραίο―παράδειγμα που περιγράφει ο 12tone, θα το ξανασκεφτείς, όπως το ξανασκέφτηκα κι εγώ: η μουσική είναι περισσότερο nurture παρά nature, δεν υπάρχει 100% στο DNA μας.
Εν τω μεταξύ πρόσεχε, εγώ δεν είμαι απόλυτος σ’ αυτό, αλλά καλό είναι να μην είσαι κι εσύ.
Το επιχείρημά μου είναι ότι θεωρία και πράξη είναι ανατροφοδοτούμενα: φτιάχνεις μια θεωρία για να ερμηνεύσεις την πράξη. Όταν όμως φτιάχνεις μια θεωρία, την εφαρμόζεις συνεπώς και σε άλλες πράξεις. Σκέψου για παράδειγμα έναν άνθρωπο του 10.000 π.Χ. που δεν έχει ιδέα από μουσική θεωρία, ξέρει να τραγουδάει, κι έχει παρατηρήσει ότι ένα τεντωμένο έντερο πάνω από ένα καύκαλο χελώνας βγάζει ήχο. Ο άνθρωπος έχει περίπου 2 οκτάβες έκταση φωνής. Πως θα σκεφτεί να παραγάγει μουσική σε συχνότητες υψηλότερες ή χαμηλότερες από αυτές που μπορεί να τραγουδήσει; Καταρχήν θα εφαρμόσει τη θεωρία―επάνω στο πρωτόγονο μονόχορδό του―ότι η οκτάβα είναι στη μέση της χορδής. Ως εκεί τραγουδάει. Μετά θα επεκτείνει τη θεωρία αυτή, πιάνοντας στα 3/4 της χορδής, και θα δει ότι υπάρχει μια πιο ψηλή οκτάβα. Την ακούει, αλλά δεν την πιάνει με τη φωνή του. Πλην όμως ο ήχος βγάζει νόημα, και μπορεί να τον χρησιμοποιήσει στο τραγούδι του.
Αυτός είναι ο τρόπος να χρησιμοποιήσεις τη θεωρία για να επεκτείνεις την πράξη, αλλά πρέπει να συμφωνήσεις ότι εμείς, με τη δική μας μουσική αντίληψη, δεν είμαστε το μέτρο.
Η Τζάζ, με τις 9ες και τις 11ες, δεν είναι το αποτέλεσμα κάποιας πράξης, είναι το αποτέλεσμα πειραματισμών επί πειραματσιμών μουσικών που προσπαθούσαν να «ξεφύγουν» από την καθεστηκυία αισθητική. Στην αρχή, σε πληροφορώ, δεν άρεσε καθόλου…
Όχι, δε μπορώ να κατονομάσω μουσικό, αλλά ευχαριστώ τον pepe που με κάλυψε, και το σχόλιό μου το έγραψα με αφορμή το δικό του παράδειγμα. Απ’ την άλλη ξέρω πολλούς ακαδημαϊκούς, στις φυσικές επιστήμες και τη μηχανική, που όντως παγιδεύονται και πιστεύουν ότι π.χ. οι εξισώσεις ισορροπίας της ενέργειας καταδεικνύουν κάποια απόλυτη αλήθεια. Υπάρχει και ο όρος, λέγεται prescriptivism, έναντι του descriptivism που βασίζεται στην καταγραφή του τι υπάρχει.
1 «Μου αρέσει»
Δεν ξέρουμε αν ο cemil bey την χρησιμοποίησε και ως “βούρτσα” αλλά σίγουρα έπαιξε μελωδικά
Υπήρχαν 2-3 γνωστοί ακόμα όπως ο Λάμπος και οι 2 απο τους 3 Κυριαζήδες αλλά δεν νομίζω να έχουν αφήσει ηχογραφήσεις. Βγαίνουν στο φως κάποιες πληροφορίες απο ερευνητές αλλά είναι νωρίς ακόμα να βγουν ασφαλή συμπεράσματα, πιστεύω.
Με μπερντελίδικα όργανα δεν έχω ασχοληθεί αρκετά αλλά θα τολμήσω να πω μια γνώμη.
Κανένα μπερντελίδικο πολύχορδο όργανο δεν μπορεί να έχει σωστά τοποθετημένους μπερντέδες για όλη την έκταση του.Στη λάφτα, κουρδίζουμε τους περντέδες κυρίως για την νεβά (ψηλή χορδή) και το υπόλοιπο όργανο χάνει λίγο, ειδικά σε ψηλές, κλειστές θέσεις.Όσο προχωράμε, μαθαίνουμε να τραβάμε τις χορδές στα διαστήματα που χρειάζονται για να βρούμε τους περντέδες που ψάχνουμε.Η ακρίβεια λοιπόν δεν έχει να κάνει με τον αριθμό περντέδων αλλά με την ικανότητα του λαφτατζή. Το όργανο δεν έχει τέτοια όρια (τουλάχιστον για τις τονικότητες που μπορεί να παίξει)
κάτι τέτοιο υποθέτω θα συμβαίνει και στο σάζι.
2 «Μου αρέσει»
Απ’ όσο ξέρω, όχι:
Τα διαστήματα του σαζιού είναι απλά (ελάχιστα πιο πολύπλοκα από τα συγκερασμένα), οπότε δεν είναι δύσκολο να βάλεις τους μπερντέδες έτσι ώστε ό,τι βγάζουν στην πρώτη οκτάβα μιας χορδής να το βγάζουν παντού.
Φυσικά, δεν είναι διαστήματα οθωμανικής θεωρίας, είναι διαστήματα σαζιού.
1 «Μου αρέσει»
Μιλάω για ηχογραφήσεις όπου ο Τζεμίλμπεη παίζει λύρα και συνοδεύει λάφτα.
Κύριε Νίκο εδώ ομολογώ έχω μπερδευτεί γιατί μπορεί όντως να ακούγεται λάφτα παρέα με τη λύρα του cemil bey. Ο κατάλογος της Kalan όμως δεν γράφει για άλλους λαφτατζήδες παρα μόνο για ούτι και τανμπούρ.
Νομίζω πως λαφτατζίδικοι ήχοι υπάρχουν ως ανάμνηση και μέρος τεχνικής άλλων οργάνων.
Ακούστε εδώ τον Μπατζανό στο ούτι
απο το 24:12
εμένα μου κάνει λαφτατζίδικο αυτό το ύφος αλλά χωράει πολύ κουβέντα
Λες αυτή την περίπου «βούρτσα»; Και σε λαϊκά ελληνικά (θρακιώτικα συγκεκριμένα) έχω ακούσει ούτι να παίζει έτσι, και μάλιστα σε ολόκληρο κομμάτι. Σαν να ήταν λαούτο.
1 «Μου αρέσει»
Ακριβώς.βγάζει εκπληκτική ενέργεια στη συγκεκριμένη ηχογράφηση.
1 «Μου αρέσει»
Τώρα, Άλέξανδρε, έτσι που τα λες, μπορεί να ήταν και ούτι η συνοδεία, και φυσικά δεν μιλάω για τις ηχογραφήσεις με συνοδεία από τανμπούρ, εκεί ο ήχος είναι χαρακτηριστικότατος. Η αλήθεια είναι ότι ξανάψαξα στο γτ, αλλά τα περισσότερα που βρήκα ήταν με τανμπούρ, π.χ. το τσετσέν κιζί. Αλλά εγώ θυμάμαι το τσετσέν κιζί με συνοδεία οργάνου που το θεώρησα λάφτα και σήμερα, δεν το βρήκα. Η Μανταλιώ και Μανταλένα, πώς λέγεται στα Τούρκικα;
Το βρήκα.
Δεν έχει όνομα, φαίνεται… Ούτι γράφει, εμένα μου είχε φανεί λάφτα.
1 «Μου αρέσει»
Έχουμε κάνει παλιότερα ολόκληρες συζητήσεις πάνω στο δεδομένο ότι ήταν λάφτα στη συγεκριμένη ηχογράφηση!
Ε, δεν τις θυμάμαι…
Να, εδώ:
Και εδώ:
1 «Μου αρέσει»