Μάρθα, το θέμα για το οποίο ρωτάς είναι βέβαια περίπλοκο, αλλά ορισμένα πράγματα μπορούν να απαντηθούν σχετικά εύκολα και γρήγορα.
Ναι, ελάχιστα πράγματα μας είναι γνωστά για την αρχαία ελληνική μουσική. Έχουμε σχηματίσει κάποια ιδέα για το ποια περίπου ήταν η θεωρία της, είμαστε βέβαιοι ότι έπαιζε πολύ σημαντικό ρόλο, μαζί με τον λόγο και τον χορό, στην καθημερινή ζωή αλλά ως εδώ. Το να συμπεραίνουμε από «φωτογραφίες» αν κάποιος χορεύει τον τάδε ή τον δείνα χορό και πώς είναι αυτός, είναι παρακινδυνευμένο και μόνο ως υπόθεση μπορούμε να το δούμε.
Και για την κοσμική μουσική στο Βυζάντιο, ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά. Περισσότερα θα μπορέσω να πώ όταν τελειώσω ένα καινούργιο βιβλίο που διαβάζω, που φαίνεται πολύ ενδιαφέρον και έχει κάποια στοιχεία. Όμως, δεν είναι καθόλου σωστό ότι η εκκλησιαστική τους μουσική ήταν εντελώς διαφορετική από την κοσμική. Υπάρχουν σήμερα αρκετές αναλύσεις από τις οποίες φαίνεται χωρίς αμφιβολία ότι, αν και η εκκλησιαστική είναι (και πρέπει να είναι) σοβαρή, χωρίς εξάρσεις και ακρότητες και δεν χρησιμοποιεί όργανα ούτε και γυναικείες φωνές, και οι δύο μουσικές χρησιμοποιούν ακριβώς (μα ακριβώς!) τους ίδιους τρόπους (ήχους, μακάμια, δρόμους, κλίμακες) αλλά και ακριβώς (μα ακριβώς, αν ληφθεί υπόψη η ιδιαιτερότητα της εκκλησιαστικής) τις ίδιες τεχνικές: μικρομελισματική, εκφραστικές «χειρονομίες» όπως η οξεία, η πεταστή, η παρακλητική , το στρεπτόν, το πίεσμα, το τσάκισμα και πολλές άλλες, που δίνουν συγκεκριμένη μορφή στη μουσική έκφραση. Δεν είναι μάλιστα καθόλου τυχαίο ότι κατά κανόνα οι καλύτεροι τραγουδιστές δημοτικών τραγουδιών ήταν και ψάλτες, αλλά και ότι σημαντικοί αυλικοί (κοσμικοί) μουσικοί και συνθέτες της Πόλης υπήρξαν και ψάλτες και βαθείς γνώστες της εκκλησιαστικής μουσικής.
Μη σε μπερδεύει η μεγάλη γεωγραφική έκταση του Βυζαντίου ή της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ούτε η πολυεθνική τους δομή: και οι υπόλοιποι λαοί της Βαλκανικής και της Μικρασίας περίπου την ίδια μουσική, εκκλησιαστική και κοσμική, είχαν με τους Έλληνες. Άκου σούφικα κομμάτια και μετά άκου χερουβικά, να μου πής αν βλέπεις διαφορά.
Για συνέχεια μιλάμε στο βαθμό που στον χώρο αυτό η μουσική ποτέ δεν έπαψε να υπάρχει και να καλλιεργείται. Το ίδιο και η γλώσσα. Οσμώσεις ναι, πολλές και καλοδεχούμενες, ήδη από την αρχαιότητα (φρυγιστί αρμονία κλπ.). Αλλά η συνέχεια, συνέχεια.