Μόλις έφτασε στα χέρια μου η μελέτη του Alberto Conejero Lopez, “Carmina Urbana Orientalium Graecorum. Poeticas de la identitad en la canciσn urbana graeco-oriental”. Όπως φαίνεται από τον τίτλο το βιβλίο είναι γραμμένο στα ισπανικά, και με τις δικές μου (ελλιπείς!) γνώσεις των ισπανικών μάλλον θα αργήσω να το τελειώσω! Πάντως, ξεφυλλίζοντας το βιβλίο βρήκα μία πολύ ενδιαφέρουσα πληροφορία για την Ισπανική Εστουντιαντίνα (Estudiantina Espanola Figaro), που ήταν το πρωτότυπο για τις ελληνικές εστουδιαντίνες. Σύμφωνα με την ισπανική εφημερίδα Diario de Cordoba του 1886, η ισπανική ορχήστρα έκανε μια μεγάλη περιοδεία στην Ευρώπη το 1886, που κατέληξε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί οι μουσικοί έπαιζαν στην αυλή του σουλτάνου Abdulhamid, κάτι που σίγουρα θα είχε απήχηση στο ευρύτερο κοινό. Δεν ξέρει αν αυτά τα στοιχεία ήδη έχουν αναφερθεί και στην ελληνική βιβλιογραφία, πάντως είναι ένα ακόμα στοιχείο που δείχνει την επίδραση των “ισπανών φοιτητών” στην αστική ελληνική μουσική της Μικράς Ασίας.
Υ.Γ. Ο τίτλος του βιβλίο μπορεί να φαίνεται λίγο εξεζητημένος, αλλά νομίζω ότι είναι μια αναφορά στον τίτλο της μελέτης του Passow (Popularia Carmina Graeciae Recentioris) και του Gauntlett (Rebetika, Carmina Graeciae Recentioris).
Η λέξη εστουδιαντίνα είχε για πρώτη φορά καθιερωθεί για μουσικά σχήματα με κιθάρες και μαντολίνα, στο Παρίσι κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Η ονομασία οφείλεται στην έντονη παρουσία Ισπανών φοιτητών με κιθάρες κλπ. κατά τα δημόσια αυτοσχέδια γλέντια στους δρόμους, την εποχή του καρναβαλιού. Οι ορχήστρες με μαντόλες, μαντολίνα και κιθάρες ήταν πολύ δημοφιλείς σε ολόκληρο τον ελληνόφωνο αστικό χώρο εκείνη την εποχή, από Καλαμάτα μέχρι Κων/λη. Πιθανόν λοιπόν η ονομασία να ήταν γνωστή ήδη πριν την περιοδεία της συγκεκριμένης Estudiantina Espagnola.
ενδιαφέρον στοιχείο Εύα. Οι Ισπανοί θα έπαιζαν bandurria και laud αντί του ιταλικού μαντολίνου και της μαντόλας. Άρα η αντιγραφή της ισπανικής ορχήστρας και η αντικατάσταση των οργάνων από τα αντίστοιχα ιταλικά έγινε ανεξάρτητα στην Κωσταντινούπολη από την αντίστοιχη αντιγραφή και αντικατάσταση που έκαναν οι Ιταλοί; Αυτό πάντως εξηγεί γιατί συναντούμε τη λέξη Εστουδιαντίνα στην Κωσταντινούπολη και τη Μικρά Ασία ενώ στην Αθήνα η αντίστοιχη ορχήστρα ονομάζεται μαντολινάτα.
Οι Ισπανοί φοιτητές κρατάνε ακόμα την ωραία παράδοση της φοιτητικής ορχήστρας, όπως φαίνεται στις διάφορες πρόσφατες εκτελέσεις του “La morena de mi copla”:
Εύα
Λίγα ακόμα για τις φοιτητικές ορχήστρες στην Ισπανία, που λέγονται και “tunas”. Μάλλον ήταν μια από αυτές τις tunas-estudiantinas που έκανε τόση εντύπωση στο Παρίσι.
Ένα ντοκιμαντέρ από την ισπανική τηλεόραση:
Και μια επισκόηπση με παλιές φωτογραφίες:
Τα πιο πολλά κείμενα για την παράδοση της tunas-estudiantinas είναι στα ισπανικά, αλλά είναι λίγα από ένα μπλογ:
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 10:45 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 10:10 —
[QUOTE=Eva;213932]Λίγα ακόμα για τις φοιτητικές ορχήστρες στην Ισπανία, που λέγονται και “tunas”. Μάλλον ήταν μια από αυτές τις tunas-estudiantinas που έκανε τόση εντύπωση στο Παρίσι.
Ήθελα να πω…
…μάλλον ήταν τέτοιες tunas-estudiantinas που τριγυρνούσαν στο καρναβάλι του Παρισιού.
Το ερώτημα είναι αν οι Ισπανοί φοιτητές ήταν εγκατεστημένοι (guest students, ας πούμε!) στο Παρίσι, ή αν ήταν εκεί ειδικά για τις γιορτές; Μήπως γνωρίζει κανένας;
Στο αρθράκι που είχα διαβάσει, που χάθηκε σε μία αναβάθμιση και δεν το βρίσκω τώρα, δινόταν η εντύπωση ότι οι φοιτητές αυτοί σπούδαζαν στο Παρίσι και δεν έρχονταν ειδικά για τις γιορτές.
Παρόλο που το θέμα δεν έχει άμεση σχέση με τις μικρασιάτικες εστουδιαντίνες, θα παραθέσω μερικές πληροφορίες ακόμα για τους Ισπανούς φοιτητές. Μία είναι από μια αγγλικά εφημερίδα όπου γράφουν για την παγκόσμια έκθεση (“World Exhibition”) στο Παρίσι το 1878, όπου εμφανίστηκε μια ορχήστρα με 22 Ισπανούς φοιτητές που έπαιζαν κιθάρα και μαντολίνο. Η ορχήστρα αυτή έκανε περιοδεία και σε άλλα μέρη της Ευρώπης, όπως την Αγγλία.