Ξαναρίχνοντας μια ματιά στο θέμα αυτό, μου δημιουργήθηκε μια εύλογη απορία:
Βεβαίως και δεν υπήρχε, οι άπληστοι σφουγγαράδες ξεκλήρισαν μέχρις ενός τα σφουγγάρια σε ολόκληρο το Αιγαίο. Σημερινή μου απορία: Τόσο δύσκολο είναι, σήμερα, να “αλιευτούν” απ’ τη Μπαρμπαριά (όχι σφουγγάρια αλλά) δέκα - είκοσι ολόκληρα “φυτά” σφουγγαριού, με τα βραχάκια τους κλπ και να φουνταριστούν σε κατάλληλες περιοχές του νότιου Αιγαίου; Με πρωτοβουλία και έξοδα της πολιτείας, βεβαίως…
Νικόλα μου,όταν βούταγα στην Τήνο,έβλεπα σφουγγάρια κομμένα,μα και καινούργια.Τότε ο συγχωρεμένοε ο Μάρκος ο ψαράς,σε ερώτηση μου,μου είπε ότι έρχονται σφουγγαράδες, -όχι με καίκια σφουγγαράδικα-, πέφτανε από ξηράς και τρύγιζαν.Ακόμη μου είχε πει , ότι τα σφουγγάρια στα ρηχά, είναι πιο ανθεκτικά από του μεγάλου βάθους.Η ίδια εικόνα αυτή την στιγμή υπάρχει στην Σαλαμίνα.
Αυτά που λες, Νικόλα μου, είναι ιδιαίτερα χαροποιητικά. Σημαίνει ότι ηΦύση μπορεί ακόμα να αντιδρά σωστά !
Δεν έχω χρόνο να ξαναδώ αναλυτικά τα στοιχεία που έχουν κατατεθεί στη συζήτηση. Τα είχα δει παλιότερα, αλλά δεν τα θυμάμαι καλά. Το μόνο που έχω με βεβαιότητα να καταθέσω από την έρευνα στα Βόρεια Δωδεκάνησα είναι ότι τα τραγουδιστικά συρτά είναι με σιγουριά νεότερη ιστορία. Τα παλιότερα συρτά είναι οργανικά και γνωστά, που κι αυτό σημαίνει ότι δεν έχουν κι αυτά βάθος χρόνου (πολίτικος, σηλυβριανός, ποταμός). Γι’ αυτό και τα συρτά με τραγούδι στην Κω είναι σχεδόν μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού. Το ίδιο και στη Λέρο. Η Αστυπάλαια πιθανώς να διαφοροποιείται ελαφρώς, αλλά αυτό μένει ακόμα να φανεί από την έρευνα που είναι σε εξέλιξη.
Τουτέστιν: είτε δεν είναι συρτό αλλά ίσσος (=σιανός κλπ.), είτε είναι συρτό αλλά όχι 12νησιακής προέλευσης.
Αυτό εννοείς Δημήτρη;
Σιανός είναι εξαιρετικά απίθανο να είναι… Οι σιανοί είναι οργανικοί σχεδόν αποκλειστικά. Στην Κω ο μόνος παλαιός τραγουδιστικός σιανός είναι το γνωστό Γιάλα (η Γιάλα στην Κω). Πιστεύω ότι δεν είναι 12νησιακής προέλευσης συρτό.
Αυτά εφόσον είναι Κώτικο. Στην Κάλυμνο ο ίσσος (που είναι πρακτικά η τοπική ονομασία του σιανού - διευκρινίζω όχι βέβαια για τον Δημήτρη αλλά για τους υπόλοιπους) έχει και σκοπούς διστίχων.
Στα άλλα πέριξ νησιά δεν ξέρω.
Μα κάτσε: τραγουδιστά συρτά δεν είχαν, τραγουδιστά σιανά δεν είχαν, τι είχαν; Χώρια τραγουδούσαν χώρια χόρευαν;
Στην Κάλυμνο ποιοι είναι οι τραγουδιστικοί σκοποί του ίσσου; Σαν να θυμάμαι ότι ο Κίκιλης μου είχε πει ότι δεν υπάρχουν, τουλάχιστον για το βιολί.
Στην Κω υπήρχε ο μανές του μπάλου, η γιάλα στον σιανό, κάποια μετρημένα συρτά παλαιά, όπως το Στείλε με μάνα και καλαματιανά παλιά, επίσης μετρημένα. Το τραγουδιστικό ρεπερτόριο σαφώς είναι καθιστικό στη συντριπτική πλειοψηφία. Επίσης υπήρχαν και τα στιχάκια της σούστας.
επειδή δεν το γνωρίζω , οταν μηλάμε για σιανό σκοπό, ειναι οτι περιγράφεται εδω.
Αν δεν απατώμαι, το Γιάλλα και ο Παριανός παίζονται/χορεύονται και στον ίσσο και στον συρτό, με διαφορετική πενιά στο λαούτο.
Κατ’ αρχήν, η λέξη σιανός σημαίνει σιγανός, κατά τη 12νησιακή προφορά. Χορός ομαδικός, σε ανοιχτό κύκλο, με τρία απλά και μάλλον αργά βήματα και δυνατότητα αυτοσχεδιασμού για τον πρώτο του κύκλου. Με μικροπαραλλαγές και με ποικίλα ονόματα τον έχουν ουσιαστικά σ’ όλη την Ελλάδα, και συνήθως είναι περιβεβλημένος με ένα ιδιαίτερο νόημα. Δεν είναι διασκεδαστικός χορός (άμα είσαι, κινησιολογικά, καλός χορευτής, είναι μάλλον βαρετός), άρα για κάποιον άλλο λόγο επιμένουν να τον χορεύουν. Όμως το «ιδιαίτερο νόημα» δεν είναι το ίδιο από τόπο σε τόπο. Γι’ αυτό και δε θεωρείται πανελλήνιος χορός αλλά τοπικός του κάθε μέρους, παρόλο που τα μέρη είναι σχεδόν όλη η Ελλάδα!
Έχει πολύ σημαντική θέση στα γλέντια των Δωδεκανησίων, αλλά με διαφοροποιήσεις ως προς τον λειτουργικό του ρόλο. Για παράδειγμα στην Κάρπαθο (όπου λέγεται Κάτω χορός ή, και πάλι, Σιανός) είναι ο χορός όπου οι χορευτές θα πουν ό,τι σπουδαίο έχουν να πουν ο ένας στον άλλον ή ο ένας προς όλους με τις μαντινάδες που αυτοσχεδιάζουν. Ενώ στην Κω δεν έχει καν λόγια.
Άλλες κατά τόπους ονομασίες είναι Αποστολίτικα, Λέρικα, Ίσσος (που σημαίνει ίσιος, άρα ήρεμος, στρωτός, τελικά δηλαδή κάτι παρόμοιο με το «σιγανός») κ.ά. Στα περισσότερα νησιά, αφού τραβήξει κάποιο διάστημα, γυρίζει σε σούστα ή άλλο ανάλογο χορό, γρήγορο και κατά βάση οργανικό.
Δεν έχω ολοκληρώσει την ενημέρωση απο το forum σχετικά με το όμπι, ομπι μπι. Το τραγούδι το άκουσα πρόσφατο ÷- Ιουλιος 2024- απο τον Κωσταντή Πιστιόλη, ο οποίος εχει κάνει μίξη της Παλιοτρεχαντήρας με το Σα θέλεις ν’αρματώσεις, που εμφανιζεται - το δεύτερο- ως μπάλος της Κυθνου και το άκουσα μετά από τον Οικονομιδη και τη Σπανού. Ομολογώ ότι με προβλημάτισε η αναφορά σε σφουγγαράδες σε μπάλο της Κύθνου. Μετά άκουσα την εκτέλεση Μάρκου και Περδικοπουλου που πρέπει να ειναι πιστη στο αρχέτυπο. Οι πλήρη ντάξει (λίγο κουφή ονομασία) αναπαραγουν την εκδοχη Περδικόπουλου. Τέλος πάντων, εξήγηση για τη μίξη του Πιστιόλη, πολύ καλού οργανοπαίχτη και γνώστη της παράδοσης δεν βρισκω. Τα σχόλια όλων τα βρήκα εμβριθέστατα και άκρως κατατοπιστικά. Ευχαριστώ για την πλούσια ενημέρωση,.
Ο φερόμενος μπάλος της Κύθνου «Σαν θέλεις ν’ αρματώσεις» δεν υπάρχει, είναι μια παρανόηση. Ωστόσο έχει περάσει στο ρεπερτόριο πολλών εξωπαραδοσιακών και αναπαράγεται σε βαθμό ώστε πολλοί πιστεύουν ότι υπάρχει. Δες σχετικά εδώ.
Ε, ο Πιστιόλης θα το κόλλησε μ’ ένα άλλο κομμάτι. Δε σημαίνει ότι βλέπει κάποια κοινή νοηματική γραμμή. Είναι απλώς ένας μπάλος μετά από έναν μάλλον-συρτό.
Για τα σφουγγαράδικα τραγούδια, το λεξιλόγιό τους και το πραγματολογικό τους πλαίσιο (=τους ίδιους τους σφουγγαράδες και την τέχνη τους) τρέχει αυτές τις μέρες ωραία συζήτηση εκεί: