- Μανές της φυλακής.
Παπασιδέρης 1933. Δίσκος Δίσκος Columbia Ελλάδος DG 0338, αρ. μήτρας WG- 547 (συμφωνούν και οι τέσσερις πηγές, εκτός από την ημερομηνία που ο Μανιάτης τη δίνει 1934). Ακούμε στη βάση ΣΛ ή στο ΥΤ. Δίστιχο: Τον άνθρωπο στη φυλακή όλοι τον λησμονούνε / σαν εκκλησιά στην έρημο που δεν τη λειτουργούνε.
Σαμπάχ μανές του κλασικού ανατολίτικου τύπου. Στη βασική του μελωδική γραμμή συμπίπτει μ’ έναν άλλο μανέ του Παπασιδέρη: Τίτλος «Σαμπάχ μανές», δίσκος Columbia Αγγλίας 18051, αρ.μήτρας 20657, 1929. Τον παραδίδουν ο Μανιάτης, η βάση ΣΛ και οι Ρ. Διάλογοι (τον αρ. μήτρας μόνο η τελευταία πηγή). Μάλιστα στη βάση ΣΛ διαβάζουμε: Πιθανότατα, η πρώτη εμφάνιση του τραγουδιστή στη δισκογραφία. Δίστιχο: Έχω πολλά παράπονα στο στήθος μου γραμμένα, / πότε θε να’ ρθει η στιγμή να σ’ τα ειπώ ένα ένα.
Πρόκειται λοιπόν για τυποποιημένο μανέ, σε δύο (μέχρι στιγμής) εκτελέσεις από τον ίδιο τραγουδιστή.
Ως «Μανές της φυλακής» φέρεται (από τη βάση ΣΛ) να έχει συνθέτη και στιχουργό τον Παπασιδέρη. Γενικά παρατηρώ ότι αρκετοί μανέδες του Παπασιδέρη φέρονται να έχουν συγκεκριμένο συνθέτη, άλλοτε τον ίδιο τον Ππσ. και άλλοτε άλλους. Δεν ξέρω πώς πρέπει να ερμηνεύσουμε αυτό το στοιχείο, αλλά το κρατάω μήπως και φωτιστεί αργότερα.
Με τον Γκιουζέλ Σαμπάχ μανέ του ίδιου δεν έχει σχέση.
Με τον τίτλο «Της φυλακής manes» οι ΡΔ παραδίδουν κι άλλο ένα κομμάτι. Είναι με τη Ρόζα, αλλά ούτε μανές είναι ούτε ο τίτλος είναι σωστός. Τα ακριβή στοιχεία είνα: τίτλος «Στη φυλακή», δίσκος Odeon GA 1453 Γερμανίας, αρ.μήτρας GO-1636, 1929 ή 1930. Το παραδίδουν, εκτός από τους ΡΔ (που, και πάλι, είναι οι μόνοι που έχουν αρ. μήτρας - και που δίνουν χρονολογία 1930), η βάση ΣΛ (1930) και ο Μανιάτης (1929) - όχι το φυλλάδιο ΣΛ.
Στίχοι:
Άνοιξε μου φύλακα τη φυλακή για να βγω,
αφήστε με για να τρέξω, την αγάπη μου να βρω.
Γι’ αυτό δω μέσα μπήκα, πω, πω, η δόλια θα τρελαθώ
κι αν το χασίσι παίρνω, το κάνω για να χαθώ.
Δε χρειάζεται ακρόαση για να καταλάβει κανείς ότι δεν είναι μανές, αρκεί το μέτρο: ασυνήθιστο, άρα άλλο μουσικό είδος, και ακανόνιστο (κοινώς με λάθη), άρα πιθανότατα προσαρμογή ξενόγλωσσης μελωδίας. Και πράγματι, η βάση ΣΛ λέει:
Πρόκειται για παραδοσιακή μελωδία, εβραϊκής μάλλον προελεύσεως. Υπάρχουν ηχογραφήσεις στην Κων/πολη με Χαϊμ Εφέντι το 1907 (Odeon 83048) και Τσακούμ Εφέντι το 1911 (Polyphon 13684) και με τον τίτλο “Karselero ai piadoso”.
(Παρατήρηση: στον ισπανοεβραίικο τίτλο, στη λέξη Karselero αναγνωρίζεται το ισπανικό carcel «φυλακή».)