Επιμενω ασφαλως γιατι η ιστορια σου ειναι αστηρικτη σε στοιχεια ειναι μια απλη υποθεση και ερχεται σε αντιθεση με τις εργασιες μουσικολογων οπως ο Μανωλης Αμαργιανακης (μην τον μπερδεψουμε με τον Ανωγειανακη) και ο Roberto Laty και η ομαδα του που εφαγαν τη ζωη τους να ψαχνουν τα της Κρητικης μουσικης με πλειστες εκδοσεις, εργασιες, ομιλιες κλπ !!
Η Ενετοκρατια κρατησε απο το 1206 εως το 1669 και μετα ηρθαν οι Τουρκοι οι οποιοι εφυγαν το 1898 οι περισσοτεροι. Και οι 2 κατακτητες ησαν. Γιατι καποιοι εχουν προβλημα οταν αναφερθει οτι η λυρα μπορει να ηρθε απο τους Καραμανληδες ;; Πιο κυριλε ητανε δηλαδη οι Βενετσιανοι ;;
Επειτα, αν η λυρα ηρθε επι Βυζαντιου δηλαδη πριν το 1206 ποιο το σχημα κι η μορφη της ;; Εχεις καποια απεικονιση απο κεινη την περιοδο για να ξερουμε τι λεμε ;; Ο Αγαπιος με τον οποιο μιλησα χθες μου ειπε οτι υπαρχουν καμμια 10ρια ειδη λυρας κεμανες, κεμεντζες κλπ
Οι εγκυκλοπαιδειες παντως λενε οτι το βιολι προηλθε απο το αραβικο ρεμπαμπ μετα την αραβικη εισβολη το 711 μΧ στην Ευρωπη. Το ονομα του απανταται το πρωτον το 1577 οταν ο βιολ(ον)ιστας Μπαλτατζαρόνι πηγε στη Γαλλια με μια ομαδα απο βιολονιστες (bande de violones). Το βιολι δε, προηλθε απο την ιταλικη βιολα (viole da braccio, viole da gamba) που εμφανιστηκε πρωτη φορα το 1.200 μ.Χ. Το 1700 ενας Ολλανδος δεξιοτεχνης επαιξε με μια βιολα ντ’αμορε Βενετσιανικης κατασκευης !!
Ο Μπαχ ηδη γραφει γυρω στα 1680 αν δεν απατωμαι
εργα για βιολι !! Οι πρωτοι και μεγαλυτεροι κατασκευαστες βιολιων ειναι οι Ιταλοι Αματι, Γκουαρνερι και Στραντιβαρι. Ο Θανασης ο Δεικτακης στο βιβλιο του για τους μουσικους του Νομου Χανιων λεει οτι το 1706 παραγγειλαν στον Γκουαρνερι στην Κρεμώνα της Ιταλιας, απο την Κισαμο 3 βιολια. Εφτασαν το 1708 το ενα το πηρε καποιος Τριανταφυλακης και το δευτερο καποιος Μπαλαμπός (προγονος του Ναυτη). Του Ναυτη το βιολι υπαρχει ακομα και σημερα του Τριανταφυλλακη (Κιορου) που ισως με αυτο να γραφτηκαν τα πρωτα συρτα και ο Πεντοζαλης κι αυτο πρεπει να υπαρχει σε καποιο απογονο. Ο θρυλικος Κιορος ηκμασε το 1740-90.
Πρωτος λυραρης που αναφερει ο Δεικτακης ειναι ο Θοδωρομανωλης τον οποιο σκοτωσαν οι Τουρκοι γιατι και αυτος σκοτωσε ενα Γενιτσαρο. Ηταν απο το Σελινο και εδρασε μετα το 1800 (1778-1818). Μετα απο αυτον αναφερει χρονικα τον Γλεντουση που εδρασε μετα το 1820 αργοτερα το Μαρκο Περδικακη απο τη Σαρακηνα (περ.1870-…) και το Γιαννη Τσουρλακη (1872-1961) απο τις Στερνες. Οι λυραρηδες αυτοι επαιζαν σε γλεντια ομως δεν εγραψαν σκοπους. Το ιδιο διαστημα οι βιολατοροι ειναι περισσοτεροι στα Χανια και εχουν γραψει σκοπους που μενουν με τα ονοματα τους ή με ονοματα χωριων.
Απο κει και μετα λυραρηδες εχουμε τους θρυλικους Γεωργιο Καντέρη ή Καντερακη ή Καραμπουρνιωτη (1877-1963) που εγραψε στην Αμερικη το 1908 ή '18 δυο πλακες με 4 τραγουδια που ειναι πιθανον οι πρωτες ηχογραφησεις κρητικης μουσικης αν ειναι το 1908, τον Νικο Κατσουλη ή Κουφιανο (1877-1947) με μεγαλο εργο και φιλο του Βενιζελου και τον πασιγνωστο ανθρωπο ορχηστρα Χαριλαο Πιπερακη (1888-1978) που εζησε στην Αμερικη. Μετα απο αυτους στα Χανια ηταν οι Αρ.Λουρακης, Ν.Μαυροδημητρακης, Δ.Ξανθουδακης ή Αλεξαντρινος, Σπ.Πορτοκαλακης, Αν.Τζιακης, Γ.Ρηγακης, ο Τουρκος Κοντοχασανης και η μεγαλη μορφη Μιχαλης Παπαδακης ή Πλακιανος (1903-1978) τον οποιο λεγεται οτι αντεγραψαν εως ξεπατικωσαν ολοι οι Αποκορωνιωτες, Ρεθυμνιωτες και Ηρακλειωτες λυραρηδες και εξελιξαν απο κει και περα τη λυρα μεχρι τη δεκαετια του '70.
Απο αυτο το χρονικο σημειο και μετα, για μενα και για πολλους η λυρα ή μαλλον το παιξιμο της λυρας εχει τυποποιηθει στον κλασσικο τροπο παιξιματος του Μουντακη και του Σκορδαλου που αποδιδουν περα για περα το Κρητικο χρωμα της λυρας με το μαξιμουμ των δυνατοτητων σε δεξιοτεχνια ή και ακομα σε νεωτερισμους.
Για να μην παρεξηγηθω, Τουρκος πολυ καλος βιολατορας υπηρξε ο Μουσταφα Καραγκιουλες (1845-1930+) στην Κισαμο που και σε γλεντια επαιζε και αγαπητος ητανε μια και ητανε ενας ησυχος οικογενειαρχης και εβγαλε και τον ομωνυμο σκοπο που λοιωνουν οι κρητικοι οργανοπαικτες ακομα και σημερα. Εφυγε με την ανταλλαγη το 1901 και πηγε στη Σμυρνη οπου ανοιξε καφενειο. Καποιος Καστελιανος γυρνωντας απο το μετωπο το 1922 περιφερομενος στη Σμυρνη τον συναντησε εξω απο τον καφενε και τονε γνωρισε ο Καραγκιουλες μια και τον ακουσε να μιλα Κρητικα και εμοιαζε στον πατερα του που τον ηξερε.
Τελος ο Στ.Λαϊνακης λεει για τον Βεκιο οτι ηταν δασκαλος στο Ηρακλειο και ηξερε διαφορα οργανα αλλα επαιζε τους παραδοσιακους σκοπους δεν ηταν κλασσικος βιολιστας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΘΑΝΑΣΗ ΔΕΙΚΤΑΚΗ : Χανιωτες λαϊκοι μουσικοι -που δεν υπαρχουν πια - ΚΙΣΑΜΟΣ 1999 τηλ. 28220 22227
Εγκυκλοπαιδεια ΔΟΜΗ
(το βιβλιο του Ναυτη δεν το εχω, μου το ειχε δωσει αλλα το δανεισα και παει …)
(αυτο που ζηταγα του συχωρεμενου του Ναυτη και δε μου εδινε, ηταν ενα απο τα πανεμορφα φλασκια που ζωγραφιζε υπεροχα και πολυχρωμα και απεικονιζε αρχαιοελληνικες εικονες)