Ταμπουράς του Μακρυγιάννη

Αν βέβαια ήξερες, ότι çıft σημαίνει ζευγάρι, δυάδα, διπλό και tel σύρμα, τέλι, χορδή, θα το πίστευες πριν δεις αλβανικό τσιφτελί.

Όμως, μεγάλη προσοχή όταν χρησιμοποιούμε περιγραφές περιηγητών 19ου και προγενέστερες. Το τί ανακρίβειες γράφονται, είναι απίστευτο. Και οπωσδήποτε, ο Ευρωπαίος καλοστεκούμενος αστός που έχει την οικονομική άνεση να περιηγείται την Ανατολή, σιγά μην μετρήσει αριθμό χορδών και κρατήσει σημείωση ώστε, όταν πίσω στον τόπο του, γράψει το βιβλίο του να αναφέρει με αξιοπιστία πόσες χορδές είχε το κάθε ταμπουροειδές από τα δεκάδες που είδε για πρώτη φορά στη ζωή του, αν ήταν μονές ή διπλές κλπ κλπ…

1 «Μου αρέσει»

Συμφωνω απολύτως! Μολονότι μη οργανοποιός, θα μπορούσα να του παρασχω κάποιες θελειώδεις πληροφορίες, ειδικά για το τρόπο παιξίματος αλλά και τυπολογίας αυτων των οργάνων. … Αν με γώριζες πιό καλά δεν θα με ειρωνευόσουν. το όνομα μου ειναι Νίκος Τζάννης-Γκίννερουπ. / Nikos Tzannis Ginnerup. Θα βρεις κάποια πραγματα για μένα…

1 «Μου αρέσει»

Φίλε Νίκο, εμένα θα μ’ ενδιέφερε στ’ αλήθεια ν’ ακούσω τη γνώμη σου, όπως και οποιουδήποτε που να το 'χει ψάξει λίγο με τους ταμπουράδες, καθοτι το ‘χω ψάξει κι εγώ λίγο αλλά από κάποιο σημείο και μετά σκοντάφτω σ’ ένα πέπλο μυστηρίου.

Γνώμη όμως για τον ταμπουρά. Για τον Φρονιμόπουλο ή για τον εαυτό σου, θα προτιμούσα να σχηματίσω δική μου γνώμη παρά να με προκαταλάβεις.

Λοιπόν, προτείνω να παρατήσουμε τον Φρονιμόπουλο στην ησυχία του και να μιλήσουμε για όργανα.

2 «Μου αρέσει»

Μάλιστα, όχι δεν σε γνωρίζω έως τώρα… θα χαρώ να βρω πράγματα για σένα κάποια στιγμή.
Δηλαδή εσύ βγαίνεις στο φόρουμ και λες ότι ένας από τους κορυφαίους οργανοποιούς της Ελλάδας δεν έχει τα προσόντα να επισκευάσει ενα όργανο και περιμένεις να σε καλοδεχτούμε…
Οι παρατηρήσεις, οταν τις εκφράζουμε κόσμια και με μια κάποια επιστημονική δεοντολογία, γίνονται τροφή για σκέψη ή επιστημονικό δεδομένο, αν και εφόσον έχουν τεκμηριωθεί.

6 «Μου αρέσει»

Δεν θα βρεις πουθενά να λέω ότι δεν μπορεί να το επισκευάσei. Λέω όμως ότι στο βιβλίο δεν υπάρχει ούτε μία φωτογραφία του οργάνου. Μόνο του τροποποιημένου αντίγραφου Λέω ότι δεν υπάρχει σχέδιο του αυθεντικού οργάνου. Δεν υπάρχει αναφορά στο σύστημα των μπερντέδων και στις θέσεις τους. Στο βιβλίο υπάρχει η θέση ότι είναι αδύνατο να υπήρχανε ομαδοποιημένες 12 χορδές, ενώ έχω αντίγραφο (με βάση το βιβλίο) το όργανο αυτού με τρεις ομάδες χορδων που παίζει μια χαρά.
Ρωτάω: γιατί να μην υπάρχει καμία φωτογραφία του αρχικού οργάνου σ’ ένα βιβλίο με τίτλο ο “ταμποράς του Μακρυγιάννη”;

Αγαπητέ nikos¬_lyra, όταν γράφεις

αναφέρεσαι βεβαίως στον Ταμπουρά του Μακρυγιάννη και στον Ν. Φρονιμόπουλο που ανέλαβε την επισκευή του. Τί άλλο θα μπορούσε να σημαίνει αυτό, παρά:

«Ο Ν. Φρονιμόπουλος δεν έχει τα προσόντα να επισκευάσει τον ταμπουρά του Μακρυγιάννη. Άρα, σωστό θα ήταν να μην αναλάβει αυτή την επισκευή.»; Ας μην παίζουμε με τις λέξεις…

1 «Μου αρέσει»

Κατά τη γνώμη μου και την εμπειρία μου (που δε χρειάζεται και πολλή: και μόνο η κοινή λογική αρκεί), αν συνεχίσουμε με το είπες αυτό αλλά εγώ εννοούσα εκείνο για τον Φρονιμόπουλο ή όχι για τον Φρονιμόπουλο κλπ., θα τσακωθούμε.

Αντ’ αυτού, θα επανέλθω σ’ ένα ερώτημα που εκκρεμεί εδώ κι ένα μήνα:

Νίκο @nikos_lyra , τι ακριβώς θα πρότεινες αντί των όσων έγιναν; Δεν αναφέρομαι στο βιβλίο, αν λείπουν φωτογραφίες κλπ., αλλά στην ίδια την επισκευή. Αναφέρθηκες παλιότερα σε συγγενικά ταμπουροειδή των βαλκανικών χωρών. Θες να αναπτύξεις λίγο τη σκέψη σου;

Βρήκα επιτέλους χρόνο να κοιτάξω το βιβλίο. Φίλε Νίκο, οσο και να σέβομαι την αποψη σου(και εφόσων εγω δεν παίζω αυτό το όργανο όπως εσυ) θα διαφωνήσω με την αγανάκτηση σου όσων αφορά το κύρος και αξία του βιβλίου.

Αρχικά: Ναι έχεις δίκιο φωτογραφίες απο το εσωτερικό δεν έχει. Υπάρχουν όμως φωτογραφίες του οργανου στο εξωφυλλο, και σελίδες 15, 49 και 50.

Υπάρχουν επίσης περίτεχνα σχεδια με πολλές τεχνικές λεπτομέριες που δεν θα γινόταν να φωτογραφηθούν όπως ο τακος και η ένωση καπακιού με ηχείο.

Εντύπωση μου κάνει ο κατάλογος εργασιών αποκατάστασης ο οποίος θυμίζει δεοντολογία συντήρησης έργων τέχνης οπου κάθε εργασία καταγράφεται για μελλοντική μελέτη.

Υπάρχει επίσης ο σχεδιασμός της πυρογραφίας και άλλων λεπτομεριών με ποιότητα που θα ζήλευε ζωγράφος.

Τελος, όσων αφορά τις αμφιβολίες σου για τα λεγόμενα του συγγραφέα. Ο Ν.Φ. παραθέτει πηγές και όπως ο ίδιος δηλώνει βαδίζει σε ανεξερεύνητα πεδία Ελληνικής βιβλιογραφίας, όσων αφορά τους πολύχορδους ταμπουράδες.

Ξεκάθαρα λοιπόν, στην σελίδα 48 γράφει “Προσωπική μου πεποίθηση…” κλπ και παραθετει τις σκέψεις και υποθέσεις όσων αφορά το κούρδισμα και χρήση του οργάνου.

Συγκεκριμένα αναφέρει την ύπαρξη διαταξης χορδών όπως περίπου την έχεις αλλά εκφράζει αμφιβολίες όσων αφορά την χρηστικότητα τέτοιας διάταξης σε τόσο στενό μπράτσο, εχοντας μάλιστα εξετάσει το όργανο του Σκεντεριδη το οποίο έχει μεγαλύτερες διαστάσεις για τον ίδιο αριθμό χορδών. Δεν είναι παράλογο να πει : “εκει χωράνε 12 χορδές, εδώ όμως δεν το χω ξαναδεί, έχω αμφιβολίες και παραθέτω επιχειρήματα για το τι μπορεί να συμβαίνει, με βάση την έρευνά μου, την βιβλιογραφία και ότι άλλα δείγματα έχω στην διάθεση μου”. Αυτός είναι και ο σκοπός κάθε έρευνας άλλωστε, να δώσει ένα άθροισμα πληροφορίας και να αποπειραθεί να απαντήσει κάποια ερωτήματα.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση το ερώτημα είναι: πώς στο καλό χωράει μια μακαρονάδα χορδες σε ένα τόσο μικρό μπράτσο, αφού το άλλο όργανο που έχω στη διάθεση μου είναι φαρδύτερο.

Σε καμία περίπτωση δεν επινοεί πράγματα τα οποία παρουσιάζει ως αλήθειες. Όσων αφορά λοιπόν τον κώδικα έρευνας, το βιβλίο είναι υποδειγματικό.

Χωρίς ίχνος ειρωνείας λοιπόν, θα ηθελα να σε παρακαλέσω εάν έχεις σοβαρές πηγές που να ανατρέπουν τα συμπεράσματα του, θα ήθελα να τις διαβάσω…Συγκεκριμένα, υπάρχει αλλο 12 χορδο όργανο 19ου αιωνα με μανίκι τέτοιων διαστασεων που να παιζεται ετσι; υπάρχουν μαρτυρίες, δείγματα που να έχουν επιβιώσει ή οτιδήποτε άλλες πηγές που να ανατρέπουν το βιβλίο; Γιατί μέχρι τώρα δεν έχεις αιτιολογήσει τις αμφιβολίες σου με κανένα τεκμήριο και αν υπάρχουν, θα ηθελα σοβαρά να τα δω.

Και μία τελευταία σκέψη: Εφόσων το βιβλίο ήταν αρκετό για να κατασκευαστεί, όπως πιστεύω λες, ένα αντίγραφο με ακρίβεια και επιτυχία, τι ακριβώς απουσιάζει;

6 «Μου αρέσει»

Ας το βάλουμε και πιο ευδιάκριτα:


1 «Μου αρέσει»

Κολοκύθα, να υποθέσω, ή καρύδα;. Πώς το ονομάζουν; ταμπουράς; Προέλευση αναφέρεται;

Στο 2ο Φεστιβάλ Ρεμπέτικου Αθήνας υπάρχει και αυτό το βιβλίο. Δεν ξέρω αν διαφωτίζει κάτι!

Μάλλον όχι, κατά πώς φαίνεται:

Ο ταμπουράς του Μακρυγιάννη είναι ένα αντιπολεμικό και αντιρατσιστικό διήγημα που βασίζεται σε ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα. Πρόκειται ουσιαστικά για μια τριλογία, που εκτυλίσσεται σε τρεις πόλεις αντίστοιχα: τη Βαγδάτη του 17 ου αιώνα, λίγο πριν ο σουλτάνος Μουράτ την καταλάβει και την καταστρέψει (1638), την Κωνσταντινούπολη του 18ου αιώνα (που εδώ ονομάζεται Σταμπούλ) και την μετεπαναστατική Αθήνα. Αυτό που συνδέει τις τρεις αυτές πόλεις είναι ένα μουσικό όργανο, ο ταμπουράς, που περνάει από χέρι σε χέρι: Από τον Ιρακινό κατασκευαστή του, στους περιστρεφόμενους δερβίσηδες, και τέλος στον Μακρυγιάννη (εξού και ο τίτλος του έργου). Το διήγημα επιλέχτηκε μεταξύ 100 υποψηφιοτήτων και βραβεύτηκε με το Α’ βραβείο διηγήματος που προκήρυξε η εφημερίδα “Ημερήσιος Κήρυκας” της Λάρισας σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου Λαρισαίων, την Ένωση Βιβλιοπωλών Λάρισας “Φίλων ο Λαρισαίος” και τον Σύνδεσμο Φιλολόγων Ν. Λάρισας. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

2 «Μου αρέσει»

Ρεμπάπ. (Δηλαδή μάλλον ρεμπάπι, αλλά το βρίσκω γραμμένο χωρίς το -ι.) Σπανιότατο για την Ελλάδα όργανο. Δεν είναι ταμπουράς, είναι τοξωτό. Κατά κάποιο τρόπο είδος λύρας. Οργανολογικώς αυτή η κατηγορία οργάνων λέγεται spike fiddles. Το ποδαράκι κάτω είναι προέκταση του μανικιού, που διεμβολίζει το ηχείο.

Το ξαναείδαμε εδώ: Κεμανές και pochette, ομοιότητες - #20 από pepe

«Ρεμπάπης» είχε μετονομαστεί ένα φεγγάρι (1867) η εξαιρετική σατιρική εφημερίδα ΤΡΑΜΠΟΥΚΟΣ.

Σε ένα σημείο λοιπόν γράφει για το όργανο:

“η λέξις Ρεμπάπη είναι λέξις τουρκική, αποδιδομένη εις όργανον μουσικόν όμοιον της αρχαίας λύρας, το οποίον παίζει ενίοτε μερικά κ ο υ τ ζ ο τ ρ ά γ ο υ δ α που λένε∙ αλλά δεν δύναται να παίξη όλα τα άσματα και τα τραγούδια του κόσμου”

4 «Μου αρέσει»

Ε ναι, πρέπει να εννοεί περίπου αυτό που λέμε.

Της αρχαίας λύρας > καμία σχέση, της σύγχρονης λύρας εννοεί.

Κουτζοτράγουδα = κουτσοτράγουδα: υποθέτω τραγουδάκια, λιανοτράγουδα, κάτι τέτοιο…

Σφόδρα αμβιβάλλω Περικλή μου ή, καλύτερα, είμαι πειπεισμένος ότι όχι, την σύγχρονη λύρα εννοεί: άν κυττάξουμε την ημερομηνία της δημοσίευσης, είναι η εποχή όπου ήδη είχε εμπεδωθεί και προχωρούσε ακάθεκτη, η προσπάθεια σύνδεσης της σημερινής Ελλάδας / Ελλήνων με τους Αρχαίους, προς κατάδειξιν της αρρήκτου συνεχείας της φυλής. Αφορμές για σύνδεση με αρχαία Ελλάδα αναζητούνταν διακαώς παντού.

Σωστά, πιθανόν να εννοούσε την αρχαία νομίζοντας ότι σχετίζεται με τη σύγχρονη (ή και χωρίς να το νομίζει…). Αυτό που εννοούσα και δε διατύπωσα αρκετά αναλυτικά ήταν ότι ο πυρήνας αληθείας πίσω από την εσφαλμένη πληροφορία είναι ότι το ρεμπάπι είναι παρόμοιο με τις σύγχρονες λύρες (όρθιο τοξωτό).


Αρχαία λύρα (σύγχρονη ανακατασκευή προφανώς).

Εδώ, θυμήθηκα την αείμνηστη Άλκη Κυριακίδου / Νέστορος, πολύ καλή φίλη και ακόμα καλύτερη καθηγήτρια. Σε κάποια εξωπανεπιστημιακά μαθήματα που μας είχε κάνει κάποτε, μας ανέφερε κάτι χαρακτηριστικό: Ο ΝΓΠ, ανώτερο στέλεχος τότε του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, είχε στείλει μίαν εγκύκλιο επιστολή στους ανά την επικράτειαν δασκάλους να βρούν, παρατηρήσουν, καταγράψουν και αποστείλουν στο Υπουργείο αξιοσημείωτα έθιμα και συνήθειες της περιοχής στην οποία υπηρετούσαν. Εννέα στις δέκα από τις αποσταλείσες (αρκετές!) επιστολές ξεκινούσαν με τη φράση: "Ως κατά την αρχαιότητα, ούτω και νύν … ". Σε μία από τις επιστολές, στη θέση που έβαλα τελίτσες υπήρχε η φράση "αι γυναίκες του χωρίου μας μεταβαίνουσι προς έπλυσιν του οικογενειακού ιματισμού εις τον παρακείμενον ποταμίσκον “… " (δεν θυμάμαι το όνομα του ποταμακιού”). Και με το χαρακτηριστικό της σήκωμα των χεριών, η Άλκη αναρωτιώταν: "Ε, πού αλλού θα τα έπλεναν;!!! Ρωμιές, Αρβανίτισσες, Σλάβες, Τουρκάλες, στο ποτάμι θα πήγαιναν να πλύνουν!

2 «Μου αρέσει»

Ο Βούλγαρος ταμπουρτζής Krassi Jeliazkov έχει στο σάι του (krassijeliazkov.com) διάφορα παλιά όργανα, εν οις κι ένας συνοδευτικός δωδεκάχορδος.

Πού ακριβώς; Ψαχουλεύω το σάιτ και μου φαίνεται κάπως περίεργα οργανωμένο. (Και κάπως ψεκασμένο…)