Λέμε οτι οσα πιο πολλα χρόνια παίζεις, τόσο πιο καλός γίνεσαι και εχεις και την πείρα. Λογικό και αναμφισβήτητο
ΟΜΩΣ, τι συμφέρει καλύτερα στον αλλον όσον αφορά την καλλιέργηση μιας Α δεξιοτεχνιας στο όργανο;;;
Να παίζουμε 24 ώρες την ημέρα;; ή να παίζουμε λιγες ώρες και μετα ξεκούραση;;
Δεύτερον. Ετυχε πολλές φορές να βρεθώ με γνωστούς και συγγενείς οι οποίοι έπαιζαν στο παρελθόν μπουζούκι, και οταν τους δώσεις το όργανο να ρίξουν μια πενιά σου λένε ολοι: Μα έχω χρόνια να παίξω ή εχω ξεχάσει ή εχω αγυμναστα δαχτυλα.
Απο προσωπική εμπειρία έχω να πω τα εξής: Χωρις να θέλω να κανω καποιο πείραμα(απλα έτσι τυχαία) αφησα το όργανο για 3 βδομάδες και το πιάνω μετα και ήμουν πιο χαλαρός. Τίθεται η υπόθεσις λοιπόν ότι ΑΦΕΝΟΣ τα δάχτυλα έχουν μνήμη και ικανότητα που δεν χάνεται τόσο εύκολα (δεν είναι δα και δικέφαλος -τρικέφαλος που αμα δεν τον γυμνάσεις πέφτει). Αρα ολοι αυτοι που εχουν καιρο να παίξουν και λενε τα δικά τους, δεν εχουν δίκιο. Αμα τα δάχτυλα σου έχουν μάθει να κυλάνε πάνω στο όργανο υποθέτω οτι δεν το ξεχνανε.
ΑΦΕΤΑΙΡΟΥ θα ήθελα να παρομοιάσω τα δάχτυλα και κατ’επέκτασην την δεξιοτεχνία με τον ανθρώπινο οργανισμό και την δουλειά του. ΔΗΛΑΔΗ. Οπως ο άνθρωπος για να μπορει να εργαστεί πρέπει να κοιμηθει και να ξεκουραστεί, έτσι και τα δάχτυλα. Θελουν ξεκούραση -διακοπες(οπως θελετε πειτε το). Και εαν παιζεις συνεχεια μάλλον κακό κάνεις παρά καλό.
φιλε μου από προσωπικη πειρα θα σου πω ότι μενεις στασιμος. επειδή βαριέμαι απίστευτα να παιζω, συνηθως μια παιζω και πεντε ΔΕΝ παιζω. η γνωση δεν φευγει αλλα τα δαχτυλα είναι συνεχεια μαγκωμένα, σφιγμένα και ακαμπτα. βεβαια αν παιξω 10-20 μερες όλα ερχονται στα ισια τους. και παλι όμως το σωστο είναι η συνεχης τριβη και εξασκηση για να προχωρα κανεις και να εξελίσσεται.
εχω την εντυπωση ότι 1-2 ωρες τη μερα κάθε μερα η εστω 5 μερες την εβδομαδα, είναι ιδανικος χρονος για μελετη και εξελιξη.
καλησπερα και απο μενα. για το θεμα της δεξιοτεχνιας που εθιξες (να σημειωσω οτι με τον ορο δεξιοτεχνια εννοω μονο την τεχνικη σου πανω στο οργανο, οχι το υφος κλπ…), αποψη μου ειναι οτι ειναι μια παραμετρος που δεν ερχεται απο μονη της, παιζοντας απλα πολλες ωρες η βγαζοντας πολλα κομματια. Κανοντας αυτο βεβαια, σιγουρα θα εχεις και καποια προοδο στο κομματι της δεξιοτεχνιας,
αλλα μικρη σε σχεση με αυτο που φανταζομαι πως εννοεις δεξιοτεχνικο παιξιμο.
Οποτε θεωρω πως αν καποιος θελει να καλλιεργησει μια Α δεξιοτεχνια στο οργανο, οπως ειπες παραπανω, καλο ειναι να πηγαινει να βλεπει παιχτες που του αρεσουν, να παρατηρει πως τοποθετουν το δεξι του χερι πανω στο οργανο η τα δαχτυλα στο αριστερο, να ρωταει, να μαθαινει κλπ… αλλιως υπαρχει η πιο γρηγορη λυση: πας σε δασκαλο.
να να μην πολυλογω, νομιζω πως το να παιξεις δεξιοτεχνικα, ειναι ενα διαφορετικο ειδος ‘‘μελετης’’ , απο το να πιασεις το οργανο, να βγαλεις τα κομματια που σ αρεσουν, και να γουσταρεις… που μαλλον αυτο ειναι η ουσια!
Φιλε αυτο που εχω εγω καταλαβει οσα χρονια παιζω μπουζουκι ειναι το εξης΄.Καθε μερα εξασκηση εστω κ μιση ωρα που λεει ο λογος απο το καθολου, βεβαια δεν αρκει αλλα απο το καθολου. και αυτο που σου λενε οτι εχουν ξεχασει η οτι εχουν αγυμναστα δακτυλα ειμαι σιγουρος οτι εχουν δικιο, το εχω παθει πολλες φορες κ ειναι σκετο ξενερωμα, εκει την παταμε κ παραταμε το οργανο. Οπως λεει κ ο φιλος τζουρας71 1 με 2 ωρες ειναι το ιδανικο για εξελιξη αλλα καθε μερα
Δικιο εχουν οταν λενε πως δεν πανε τα χερια τους. Αλλο να αφησεις ενα οργανο για 1-2 μηνες και αλλο για 15 χρονια. Ο πατερας μου στο πιανο ή στην κιθαρα κουραζεται πολυ πιο γρηγορα αποτι παλια και τα χερια του δεν “πανε” με την ιδια ευκολια και ταχυτητα. Αρα, θεωρω πως εχουν δικιο και δεν ειναι απλα δικαιολογιες.
Η δεξιοτεχνια προκυπτει απο πολλους παραγοντες. Αν εξασκεισαι καθημερινα με σωστο τροπο (δηλ. να ξεκινας με ασκησεις για ζεσταμα, να πηγαινεις σταδιακα απο τα ευκολα και πιο αργα κομματια στα πιο γρηγορα και τεχνικα, να παρακολουθεις παικτες που σε ενδιαφερουν, κλπ. - ο καθεις αλλωστε εχει και ενα δικο του τροπο για να το κανει πιο γρηγορα και καλυτερα-) φτανεις σε ενα Α επιπεδο γρηγοροτερα.
Δεν θεωρω πως αν παιζεις ανα 5 μερες 10 ωρες θα σε βοηθησει πιο πολυ απο το καθημερινο 2ωρο. Εξηγουμαι: τα χερια συνηθιζουν καλυτερα, είναι πιο “ζεστα” καθε φορα που παιζεις και εχουν τη μνημη της προηγουμενης ημερας. Ετσι καταλαβαινεις και τη διαφορα και την προοδο. Αυτα νομιζω αφορουν παικτες που θελουν να γινουν δεξιοτεχνες, οι δεξιοτεχνες καθεαυτοι δεν ξερω ακριβως πως εξασκουνται.
Υ.Γ: Σε κουβεντα με τον Καραντινη, πριν 2-3 χρονια που ειχε ερθει στην Πριγκηπεσσα και καταληξαμε κατα τις 5 να μιλαμε, μου ειπε πως για παρα πολλα χρονια επαιζε ατελειωτες ωρες καθε μερα, και πως το θεμα ειναι να εξασκεισαι καθημερινα. Μου ειπε επισης πως δεν χρειαζεται για τον ιδιο πλεον καθημερινη εξασκηση, αλλα για να φτασει στο επιπεδο που ειναι του πηρε χρονια καθημερινης ασκησης. Αναφερω τον συγκεκριμενο, διοτι οπως αναφερθηκε παραπανω μας αφορα η δεξιοτεχνια καθεαυτη και οχι το υφος.
Η προσωπική μου εμπειρία: Έπαιζα κάθε μέρα τουλάχιστον 2 ώρες από τα 18 μέχρι τα 28 μου, με ένα διάλειμα 24 μηνών στρατού. Από το διάλειμα αυτό ανέκαμψα σε μια βδομάδα μέσα. Δούλεψα και για λίγο διάστημα. Μετά το παράτησα (δεν το έπιασα) για 10-11 χρόνια. Έκτοτε ασχολούμαι καμμια ωρίτσα για 2-3 μέρες, μετά καθισιό 20 μέρες, μισή ωρίτσα κατόπιν να φύγει κάποιος νταλκάς και πάλι από την αρχή… Μαζεμένο δεν πιάνω ένα 8ωρο το μήνα.
Αποτέλεσμα; Δεξιοτεχνία, ταχύτητα, καθαρότητα …στο μισό και κάτω της νεανικής μου ηλικίας…! Έχω ηχογραφήσεις που το αποδεικνύουν. Αισθητική ωριμότητα ίσως καλύτερη (λόγω ηλικίας και εμπειριών), αλλά μουσική αντίληψη σε σχέση με το όργανο χειρότερη. Αν ηξερα το μοτίβο, παλιά το έπαιζα το τραγουδάκι χωρίς ιδιαίτερα λάθη. Τώρα κάνω το ένα φάλτσο (κοινώς ρίχνω πράσινες…) πάνω στο άλλο. Γι αυτό παλιά τα γλέντια της παρέας μου ήταν ολονύχτια και γεμίζαμε μαγαζί και τώρα προτιμάμε να ακούμε άλλους…
Η ενασχόληση με ένα όργανο (όπως και με το κάθε τι) απαιτεί καθημερινή, σταθερή και επίπονη προσπάθεια. Αλλιώς είναι ερασιτεχνισμός, καλός και αποδεκτός μεν, αλλά περιορισμένων δυνατοτήτων.
Αν κατάλαβα καλά δηλαδή συμμαζεύοντας την μέχρι τώρα συζήτηση όλοι καταλήγουμε ότι το βασικό είναι η καθημερινή ενασχόληση με το όργανο (με ένα μέτρο βέβαια)?? Ενασχόληση όμως θεωρείται και το να πας να δεις έναν έμπειρο μπουζουξή σε ένα μαγαζί ή καθαρά το παίξιμο?
Η ολιγοήμερη αποχή από το όργανο, πολλές φορές μας ξεγελάει και νομίζουμε ότι παίζουμε καλύτερα όταν πια το ξαναπιάνουμε.
Ωστόσο η συστηματική μελέτη και κυρίως το καθημερινό παίξιμο (ασχέτως μελέτης) είναι που χτίζουν τον προσωπικό ήχο, την άνεση στο όργανο, που καλλιεργούν τη φαντασία. Εάν αφήσεις το όργανο, θα σε αφήσει. Εάν κάνεις μόνο ασκήσεις, τότε όταν θα πρέπει να παίξεις δημόσια, θα είσαι σε θέση να παίξεις μόνο ασκήσεις… εάν πηγαίνεις συνέχεια να ακούς δεξιοτέχνες (ή τους βλέπεις στο γιου τιουμπ) εις βάρος του παιξίματος, θα γίνεις πολύ καλός στο να βλέπεις δεξιοτέχνες…
Άρα εγώ προτείνω καθημερινή μελέτη αλλά και καθημερινό παίξιμο ρεπερτορίου.
Με αυτή τη λογική αυτή εάν εγώ βλέπω τον Χιώτη σε βιντεάκια να παίζει 24 ώρες το 24ωρο, εγώ θα γίνω Χιώτης (;; ή μήπως εάν παρακολουθώ 24 ώρες το 24ωρο formula θα γίνω ο νέος Schumacher (;; ή μήπως παρακολουθώντας 24 ώρες το 24ωρο εγχειρήσεις θα γίνω κι εγώ χειρούργος (;;;). Παραιτούμαι από τη λογική (του παραλόγου) σας.
Κατά την προσωπική μου λοιπόν άποψη η καθημερινή ασχολία (ναι, ασκήσεις και παίξιμο εννοώ) κρατά σε “φόρμα” και τα δύο χέρια και μέσα από την τριβή και τη παράλληλη παρακολούθηση δεξιοτεχνών του είδους, ζωντανά ή μέσα από μαγνητοσκοπήσεις, επέρχεται η σταδιακή πρόοδος και η σταθερότητα στο παίξιμο.
alko, ουτε εγω, ουτε ο mikon ειπε οτι αν βλεπεις τον χιωτη 24 ωρες το 24ωρο θα γινεις Χιωτης. Αν δεν εγινα αρκετα κατανοητος παραπανω, εννοουσα πως καλο ειναι και να βλεπεις παιχτες που σ αρεσουν (ειτε ειναι ο Τσιτσανης ειτε ο Καραντινης) και να ακους κομματια. Το οτι πρεπει καποιος να εχεις καθημερινη ενασχοληση με το οργανο, ειδικα αν θελειςνα γινει δεξιοτεχνης, το θεωρησα αυτονοητο, γι αυτο και δεν το ανεφερα.
Ετσι κι αλλιως, ειτε καποιος προσπαθησει να αποκτησει ενας δικο του υφος, ειτε θελει να φτασει υψηλα επιπεδα τεχνικης, ειτε και τα δυο μαζι, απο καπου ειχε ερεθισματα για να παιξει. Γι αυτο λοιπον, θεωρω πως ενα κομματι της μελετης, παραλληλα με την εξασκηση, ειναι και το να ακους, οχι σαν ακροατης απλα, αλλα σαν παιχτης.
Ρε συ alko θα μας τρελάνεις τελείως…? Κάτσε λίγο… Μίλησα εγώ για βιντεάκια…? Δεν κατάλαβες δηλαδή από τις ερωτήσεις μου ότι προφανώς το παίξιμο είναι ο βασικός πυλώνας της συζήτησης…? Ή μήπως ο αυτοσκοπός σου είναι να την πεις σε ότι γράφει κάποιος λιγότερο “έμπειρος” από εσένα…? Πραγματικά δεν σε καταλαβαίνω…
Ζητώ προκαταβολικά συγγνώμη για το ύφος του post αυτού αλλά ώρες ώρες δεν μπορώ να κρατηθώ…
Μάλλον δεν εξέλαβες σωστά αυτό που έγραψα παραπάνω. Σε καμία περίπτωση δεν είπα (ούτε καν έθιξα το θέμα) για εμπειρία. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου ούτε κατά διάνοια έμπειρο μουσικό / ακροατή / άνθρωπο. Απλά μεταφέρω σε γραπτό λόγο σκέψεις και προσωπικές (!!!) απόψεις. Ας τα πούμε λοιπόν πιο αναλυτικά!
Εάν δε βιαζόσουν να με προδικάσεις και διάβαζες με λίγο “πιο ανοιχτούς ορίζοντες” ίσως θα συμπέραινες τα ακόλουθα από τα λεγόμενα μου και να έπαιρνες την απάντηση στο ερώτημα που ο ίδιος έθεσες:
“Κάποιος με το να παρακολουθεί ΜΟΝΟ* απλά έναν δεξιοτέχνη επί το έργο (μέσα από βιντεάκια ή live), οποιασδήποτε τέχνης είτε είναι μουσική (Χιώτης), είτε γρήγορης οδήγησης (Schumacher), είτε ιατρικής (κάποιον καλό χειρούργο), το σίγουρο είναι ότι κανείς μας δε πρόκειται να φτάσει το επίπεδο της τέχνης αυτών των δεξιοτεχνών. Η καθημερινή ασχολία (ναι, ασκήσεις και παίξιμο εννοώ) κρατά σε “φόρμα” και τα δύο χέρια και μέσα από την τριβή και τη παράλληλη* παρακολούθηση δεξιοτεχνών του είδους, ζωντανά ή μέσα από μαγνητοσκοπήσεις, επέρχεται η σταδιακή πρόοδος και η σταθερότητα στο παίξιμο.”
Ελπίζω και εύχομαι να έγινα περισσότερο κατανοητός προς όλους αυτή τη φορά …
[HR][/HR][SUB]* Υ.Γ. τα κεφαλαία γράμματα και η υπογράμμιση για τον τονισμό της ερμηνείας των λέξεων[/SUB]
Να πω και εγώ κάτι που άπτεται της δικής μου επιστήμης (εκπαίδευση)…
Σύμφωνα με την έρευνα, για να φτάσεις στο επίπεδο του δεξιοτέχνη θέλει καθημερινή ενασχόληση πολλών ωρών και μάλιστα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι έρευνες δείχνουν ότι χρειάζεται 10 χρόνια περίπου κάποιος για να φτάσει στο επίπεδο του expert.
Ένα ενδιαφέρον άρθρο από τον K. Anders Ericsson, πρωτοπόρο στη διεθνή έρευνα για το πως αποκτάται το επίπεδο του δεξιοτέχνη είναι αυτό εδώ (δυστυχώς για όσους ξέρουν να διαβάζουν αγγλικά). Στο άρθρο αυτό αναφέρεται σαφέστατα ότι ο δεξιοτέχνης ΔΕΝ γεννιέται αλλά δημιουργείται!!! Δηλαδή η ύπαρξη του πολυδιαφημισμένου ταλέντου είναι μάλλον μία καλή δικαιολογία για όλους εμάς τους άλλους που δεν έχουμε αφιερώσει το χρόνο που χρειάζεται ώστε να φτάσουμε στο ποθητό επίπεδο
Φίλε μου είσαι πολύ σωστός σε αυτό το σημείο… και το συγκεκριμένο δεν αφορά μόνο την μουσική… Αφορά πολλές ακόμα τέχνες… Ένας ζωγράφος για παράδειγμα μου είχε πει πριν κάποιο καιρό ότι το ίδιο ισχύει και στην ζωγραφική…
Πριν διαγράψουμε για πάντα τη λέξη ταλέντο, ίσως όντως να υπάρχει και να αναφέρεται σε κάποια εγγενή ιδιότητα να μπορείς να μάθεις το όργανο ή ό,τι άλλο σε 7-8 χρόνια αντί σε 10
Ένα λεπτό. Στο άρθρο αναφέρεται σαφέστατα ότι ο δεξιοτέχνης δε γεννιέται αλλά δημιουργείται. Οκέι μέχρι εδώ. Το συμπέρασμα, από το «δηλαδή» και μετά, είναι επίσης του άρθρου ή δικό σου, admιn; Γιατί αν μεν το λέει το άρθρο, δεν έχω να σχολιάσω τίποτε (τουλάχιστον μέχρι να το διαβάσω). Αλλιώς όμως έχω:
Κάθε ατάλαντος μπορεί ίσως να ασκηθεί μέχρι σημείου δεξιοτεχνίας, δηλαδή να παίζει δύσκολα πράγματα με καθαρό και σωστό ήχο, αλλά θα παραμείνει ατάλαντος. Δε θα έχει βάθος, ουσία, ποιότητα, αλήθεια. Και ισχύει το αντίστοιχο και για τη ζωγραφική: οι πιο βιρτουόζοι δεν είναι και οι πιο ταλαντούχοι.
Αντίστροφα πάλι, έχει κάτι ακαλλιέργητα ταλέντα που τους ακούς και λες «αυτός έχει ταλέντο, πρέπει να το δουλέψει, θα γίνει καλός», αλλά δεν το δουλεύει κι έτσι δε γίνεται καλός. Παραμένει όμως ταλαντούχος.
Το θέμα ταλέντο είναι πολύ περισσότερο σύνθετο απο ότι πιστεύουμε. Εγώ προσωπικά θεωρώ ότι, ακόμα και αν οι μαθητές ξεκινάνε με διαφορετικά φυσικά εφόδια μεταξύ τους, αυτό τελικά λίγη σχέση έχει με το τελικό αποτέλεσμα , χρόνια αργότερα.
Υπάρχουν τόσες πολλές συνθήκες που φτιάχνουν ένα μουσικό και έχουμε δει ανθρώπους να υπερνικούν και τις μεγαλύτερες δυσκολίες προκειμένου να εκφράσουν την τέχνη τους. Ναι υπάρχουν άνθρωποι που έχουν καλύτερα χέρια για έγχορδα ή καλύτερους πνεύμονες για τραγούδι κλπ. Υπάρχει όμως και η ανάγκη για έκφραση, υπάρχει η καλλιτεχνική άποψη και το μεράκι.
Ως δάσκαλος λοιπόν, τι νόημα θα είχε να χρησιμοποιώ την λέξη ταλέντο στην διδασκαλία μου; Όποιος έχει κάποια ευκολία και χαρακτηριστεί ταλαντούχος, το πιθανότερο είναι ότι θα καβαλήσει το καλάμι, όποιος δεν λάβει αυτό το χαρακτηρισμό , το πιθανότερο είναι να τα παρατήσει κάτω, έχοντας αποδεκτεί τους περιορισμούς του.
Ακόμα και να υπάρχει λοιπόν ταλέντο, τι θέση έχει στις μουσικές μας κουβέντες;
Το θέμα “ταλέντο” με έχει απασχολήσει πολύ γιατί έχει άμεση σχέση με την εκπαιδευτική πορεία ενός μαθητή. Το συμπέρασμά μου από την ενασχόλησή μου με το διάβασμα της ακαδημαικής έρευνας είναι ότι δεν υπάρχει ταλέντο, αλλά ατελείωτες ώρες δουλειάς και πάθους γι’ αυτό που κάνει κάποιος. Το παραπάνω άρθρο που έχω επισυνάψει κάνει μία καλή επισκόπηση των συμπερασμάτων στα οποία έχει φτάσει η ακαδημαική κοινότητα. Μάλιστα χρησιμοποιείται ο όρος “deliberate practice” που όπως αναφέρει το άρθρο είναι η η πρακτική όχι πάνω σε πράγματα που ήδη ξέρεις, αλλά σε πράγματα που δεν ξέρεις ή τα ξέρεις ελάχιστα.
Και καταλήγει για τον Μότσαρτ ότι και αυτός είναι ένα κλασσικό παράδειγμα ενός ανθρώπου που έφτασε εκεί που έφτασε μετά από πολλές ώρες πρακτικής και φυσικά δεν γεννήθηκε, αλλά “δημιουργήθηκε”!
Σημασία έχει τι ακριβώς μελέτη γίνεται από τον μπουζουξή που παίζει πολλές ώρες. Μπορεί να παίζει κάποιος ασταμάτητα αλλά με τέτοιο τρόπο που να μην γίνει ποτέ δεξιοτέχνης. Ενώ αντίθετα με λιγότερες ώρες αλλά με σωστή εξάσκηση να πλησιάσει κάποιος το στόχο του.
Η δεξιοτεχνία πάντως χωρις να την υποτιμώ, δεν πρέπει να είναι το κύριο πράγμα που να μας απασχολεί. Υπάρχουν άλλα πολύ δυσκολώτερα.
το άρθρο του αδμίνορα με έβαλε σε πολλές σκέψεις, αν και είναι κάπως “οικονομίστικο”, λαμβάνοντας υπ’όψιν μόνο τα μετρήσιμα μεγέθη της δεξιοτεχνίας και του πρωταθλητισμού. δεν εξετάζει την δημιουργικότητα, ή το γιατί κάποιοι επιλέγουν να αφοσιωθούν τόσο σε μια ενασχόληση.
γενικά θεωρώ πώς κάθε άνθρωπος έχει κάποια πράγματα που μπορεί να κάνει άριστα, κάποια αξιοπρεπώς, και κάποια με μέτρια αποτελέσματα. αυτό είναι συνάρτηση της θέλησής του να τα κάνει, της σωστής εκπαίδευσης, και της συνεχούς εξάσκησης. το πώς διαλέγουμε (ή μας “διαλέγουν”) κάποια πράγματα είναι κάπως ανεξήγητο, κι εκεί πιστεύω πως μπαίνει η ύπαρξη του “ταλέντου”, της “κλίσης”, ή όπως το πούμε.
από τον ίδιο δάσκαλο δεν βγαίνουν ίδιοι μαθητές, από τους ίδιους γονείς δεν βγαίνουν ίδια παιδιά, κάποιοι έχουν μεγαλύτερη ευκολία σε κάποιους τομείς. αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να αποκλείσουμε μαθητές ή ενασχολήσεις, αλλά απλά ο καθένας να βρεί αυτό το αντικείμενο που του ταιριάζει, με το δάσκαλο που του ταιριάζει, και με την εξάσκηση που του ταιριάζει.
από την άλλη, υπάρχουν αρκετά παραδείγματα όπου φαινομενικά “ατάλαντοι” μαθητές ξαφνικά ασχολήθηκαν σοβαρά και εξελίχτηκαν σε καλούς ή άριστους. ίσως βρήκαν την κρυμμένη μαγεία σε αυτό που κάνανε μέχρι πρότινος ανόρεχτα; είτε είναι μαθηματικά είτε είναι μουσική. αλλά και το ανάποδο, άνθρωποι με μεγάλη αγάπη για κάποιο αντικείμενο, να προσπαθούν μια ζωή με εντιμότητα και ειλικρίνεια, αλλά και πάλι να μην καταφέρνουν να ξεπεράσουν κάποιο επίπεδο.
και για να τελειώνω το σεντόνι, ας βρεί ο καθένας τί του ταιριάζει και ας το καλλιεργήσει. όχι όμως μονοκαλλιέργεια, καλό είναι να εξασκούμε αξιοπρεπώς διαφορετικές “τέχνες” (μουσική, οικοδομικά, ζωγραφική, αγροτικά, μαθηματικά, μηχανολογία, κλπκλπ) ώστε να έχουμε κατά το δυνατόν σφαιρική αντίληψη του κόσμου, και να είμαστε κατά το δυνατόν αυτάρκεις.
ή μήπως εάν παρακολουθώ 24 ώρες το 24ωρο formula θα γίνω ο νέος Schumacher (;;