Λέω Γιάννη να τον συζητήσουμε εδώ τον Δερβίση, γιατί το νήμα «Τραγούδια σε ντουζένια» έχει άλλο θέμα. Έχεις όρεξη;
Εσένα πώς σου φαίνεται; Όσο κοντά σου φαίνεται να είναι προς το επιδιωκόμενο, τόσο είναι, και τόσο μας φαίνεται κι εμάς.
Επειδή αυτό που ακούω δεν είναι σε καμία κλίμακα και δεν έχει καμία μελωδία, ούτε του Δερβίση ούτε άλλην, διερωτώμαι αν έχεις καταλάβει τι γίνεται όταν αλλάζεις κούρδισμα. Αν όχι, υπάρχει σχετική συζήτηση ακριβώς εδώ στο παρόν νήμα, λίγο πιο πάνω. Με λίγα λόγια, υποψιάζομαι ότι κούρδισες Ρε Σολ Φα# και συνεχίζεις να παίζεις στα ίδια τάστα όπως αν είχες Ρε Λα Ρε. Επ’ αυτού, η γνώμη μου είναι:
Τα διάφορα στάδια στην εκμάθηση του οργάνου έχουν μία σειρά. Τα ντουζένια είναι, ας πούμε, ύλη προχωρημένου έτους, και δεν έχει κανένα νόημα να προσπαθείς να τα προσεγγίσεις πριν καλύψεις την προηγούμενη ύλη. Το ίδιο και τα ταξίμια. Πριν να φτάσει η ώρα τους, δεν έχουν να σου προσφέρουν απολύτως τίποτε, πέρα από δυσκολίες και απογοητεύσεις.
Θα ήθελα να σε ρωτήσω: εκτός από το να βγάζεις κομμάτια, τι άλλο κάνεις για να μάθεις το όργανο; Στην περίπτωση που δεν ξέρεις τι άλλο θα μπορούσες να κάνεις, και δεν έχεις βρει κανέναν να σου δώσει μερικές ιδέες όπως θα το 'κανε ένας δάσκαλος, άκου τη δική μου ιδέα:
Πρέπει να εξοικειωθείς οπτικά και ακουστικά με την ταστιέρα σου. Πιάσε μια κλίμακα, π.χ. Ρε Ματζόρε που είναι η πιο εύκολη και κλασική για αρχή. Μάθε να την παίζεις σε δύο οκτάβες, από ανοιχτή μπουργάνα (η πιο μπάσα νότα του οργάνου σου) μέχρι ανοιχτή Ρε καντίνι (ή μέχρι το Ρε στο 5ο τάστο της μεσαίας), και μετά από ανοιχτή Ρε καντίνι μέχρι 12ο τάστο.
(Για να βοηθήσω, η κλίμακα είναι Ρε - Μι - Φα# - Σολ - Λα - Σι - Ντο# - Ρε).
Μάθε να την ανεβαίνεις στη μία οκτάβα. Και να την κατεβαίνεις. Τώρα, στην άλλη οκτάβα. Και να την κατεβαίνεις. Τώρα, να ανεβαίνεις δύο οκτάβες σερί και να τις κατεβαίνεις.
Τώρα θα προσθέσουμε ένα βαθμό δυσκολίας: ανεβοκατέβα την κλίμακα, αλλά όταν φτάσεις στην κορυφή, το Ρε, μην κάνεις παύση και μετά ξανά Ρε και κατεβασιά, παρά παίξε το Ρε μία μόνο φορά που να είναι ταυτόχρονα το τέλος της ανάβασης και η αρχή της κατάβασης. Και φτάνοντας στο κάτω Ρε, ξανά το ίδιο, ώστε να γίνει μια ατρέρμονη λούπα.
Το ίδιο και σε δύο οκτάβες.
Νέος δείκτης δυσκολίας: κάν’ το αυτό με σταθερό ρυθμό. Στη χαμηλή οκτάβα θα είναι πιο εύκολο, στην ψηλή πιο δύσκολο. Για τις δύο μαζί θα πρέπει να προσαρμοστείς στον ρυθμό που βγάζεις το δύσκολο, δηλαδή πιο αργά.
Πρόσθεσε κι ό,τι άλλες παραλλαγές θέλεις, π.χ. ψηλή οκτάβα όχι σε μία χορδή αλλά παίζοντας τις πρώτες νότες στη μεσαία χορδή και τις υπόλοιπες στην ψηλή.
Μετά από όλα αυτά, θα έχεις αρχίσει μάλλον να εμπεδώνεις τη σχέση ανάμεσα σ’ αυτό που βλέπεις κι αυτό που ακούς. Θα ξέρεις τι θα ακουστεί αν παίξεις ετούτο το τάστο, και θα ξέρεις σε ποιο τάστο να πατήσεις για ν’ ακουστεί αυτό που θέλεις.
Τώρα, κάτι άλλο: Ξεκίνα να κόβεις βόλτες μέσα στην κλίμακα. Αντί ν’ ανέβεις όλες τις νότες, ανέβα τρεις - τέσσερις, μείνε λίγο σ’ αυτήν που έφτασες, κατέβα δυο-τρεις, ξανανέβα δυο-τρεις κλπ. Εδώ δε χρειάζεται να έχεις ρυθμό. Θα ακουστεί κάπως σαν ταξίμι, αν και σαφώς δεν είναι έτσι τα ταξίμια. Δοκίμασε να δεις πού σ’ αρέσει να πας όχι σε διπλανή νότα (π.χ. από Φα# σε Σολ ή από Σολ σε Λα) αλλά σε μεγαλύτερο διάσημα (π.χ. από Φα# σε Λα).
Δοκίμασε διαδρομές όπως: από μία νότα πηδάω δυο νότες πιο ψηλά, μια νότα πιο χαμηλά, και πάλι δυο νότες πιο ψηλά, μια πιο χαμηλά (π.χ. Ρε - Φα# - Μι - Σολ - Φα# - Λα κλπ.), ή το αντίστροφο, δύο πιο χαμηλά - μία πιο ψηλά, ή με διαφορετικά διαστήματα.
Ή: ξεκινώ με μία νότα, ανεβαίνω μία πάνω, επιστρέφω μία κάτω (εκεί που ήμουν), ακόμη μία κάτω, μία πάνω (εκεί που ήμουν), μετά το μεταφέρω όλο αυτό στην επόμενη κ.ο.κ., π.χ.: Ρε-Μι-Ρε-Ντο#-Ρε, μετά Μι-Φα#-Μι-Ρε-Μι, μετά Φα#… κλπ. Ή, το κάνω αυτό για τη μία νότα και μετά το μεταφέρω στην προηγούμενη αντί για την επόμενη. Ή, αντί για μία πάνω - μία κάτω - άλλη μία κάτω - μία πάνω, κάνω το αντίστροφο, μία κάτω - μία πάνω - άλλη μία πάνω - μία κάτω (Ρε - Ντο# - Ρε - Μι - Ρε).
Άμα βρεις τρία-τέσσερα τέτοια σχήματα, μετά θ’ αρχίσει το μυαλό σου (ή το χέρι σου) να γεννάει άπειρα ακόμη. Και όλα αυτά θα σε οδηγούν σταδιακά στη γνωριμία με την ταστιέρα σου, δηλαδή στον συσχετισμό εικόνας - κίνησης - ήχου.
Όμως θα μένεις αυστηρά εντός της κλίμακας. Όποτε πέσει το δάχτυλό σου σε κάποιο τάστο εκτός από τα συγκεκριμένα της κλίμακας, θα πρέπει να το καταλαβαίνεις και να επανορθώνεις (βάλε και τιμωρίες στον εαυτό σου αν νομίζεις ότι θα πιάσει). Το λάθος δε θα το καταλάβεις με το μάτι (από το τάστο), αλλά με το αφτί (από το φάλτσο). Όταν παίζεις πολλή ώρα διάφορα πάνω κάτω μέσα στην ίδια πάντα κλίμακα, η μία νότα που θα πέσει εκτός κλίμακας θα σου χτυπήσει αμέσως κόκκινο. Σε περίπτωση αμφιβολίας, κανόνισε να κάνεις και μερικά στημένα φάλτσα, επίτηδες, για να βεβαιωθείς ότι το αφτί σου τα αναγνωρίζει.
Μ’ όλες αυτές τις βόλτες πάνω κάτω στην κλίμακα, κάποια στιγμή θα πέσεις, τυχαία, σε φράσεις που σου θυμίζουν συγκεκριμένα τραγούδια. Μπορεί να μην είναι τα τραγούδια που θα ήθελες να βγάλεις, οπότε μην κάτσεις να τα βγάλεις (ποιος ο λόγος άμα δε σ’ αρέσουν), ωστόσο ψήσου να τα ψάξεις έστω και λίγο για να καταλάβεις τη θέση τους μέσα στην κλίμακα.
Αυτή η διαδικασία μπορεί να σου πάρει για πάντα (οι επαγγελματίες π.χ. της κλασικής μουσικής δε σταματούν ΠΟΤΕ να παίζουν κλίμακες για εξάσκηση), οπότε μην περιμένεις να την τελειοποιήσεις πριν δοκιμάσεις το ίδιο σε μια άλλη κλίμακα.
Καλό θα ήταν, μέσα σ’ όλο αυτό, να εντάξεις λίγο και το θέμα των δακτυλισμών: με ποιο δάχτυλο να παίζεις την κάθε νότα, ανάλογα με το τι νότες έχεις πριν και μετά, έτσι ώστε να πετύχεις οικονομία κινήσεων και ευστοχία στο σημάδι του τάστου. Αυτό είναι κάπως δύσκολο να σ’ το γράψω έτσι στον αέρα. Αν όμως πρόκειται για συγκεκριμένα περάσματα, μη διστάσεις να ρωτήσεις «παιδιά στο τάδε τραγούδι, εκεί που παίζει αυτές κι αυτές τις νότες, με ποια δάχτυλα προτείνετε να τις πατάω;».
Τώρα:
Σ’ όλη την προηγούμενη συζήτηση, όλοι (κι εγώ ο ίδιος) σου έλεγαν «πρόσεξε τον ρυθμό». Τώρα έρχομαι και σου λέω κάτι άλλο. Δεν άλλαξα ξαφνικά γνώμη, ο ρυθμός παραμένει το παν για να παίξεις τραγούδια. Επειδή όμως πριν παίξεις τραγούδια έχει κάμποση προεργασία, το να έχεις αποκτήσει μια άλφα εξοικείωση με την ταστιέρα σου θα σε βοηθήσει να στρώσεις τον ρυθμό, σε σχέση με το να πάλευες ταυτόχρονα και με τον ρυθμό και με το να κυνηγάς τα τάστα.
Γενικά, κάθε μεγάλο πρόβλημα το κατατέμνουμε σε πολλά μικρά και τα λύνουμε ένα-ένα. Μπορείς κάλλιστα να μην κάνεις τίποτε από αυτά που προτείνω, πρέπει όμως οπωσδήποτε να μάθεις να βρίσκεις τον δρόμο σου στην ταστιέρα, έστω κι αν σκεφτείς ή σου προτείνουν έναν τρόπο τελείως διαφορετικό από τον δικό μου.