Η ονομασία clarinet, clarinette, clarinetto (και όχι claro) κλπ. είναι μάλλον αγνώστου ετύμου. Το όργανο μάλλον πρέπει να εφευρέθηκε στη Γερμανία, όχι την Ιταλία, οπότε η ετυμολόγηση από το ιταλικό claro = καλώ, φωνάζω, μάλλον καταπίπτει. Σίγουρα όμως καταπίπτει όταν ξέρουμε ότι η λέξη στα λατινικά σημαίνει φωτεινός, άρα και στα ιταλικά κάτι παρόμοιο θα σημαίνει. Άσε που, γλωσσολογικά, πώς πηγαίνουμε από το claro στο clarino;Την έκφραση πάντως claro que si την έχω ακούσει στα Iσπανικά, απαντά σε ερώτημα έχοντας την έννοια του “και βέβαια έτσι είναι”. Εσύ, Σπύρο, από πού έχεις την πληροφόρηση ότι η λέξη σημαίνει καλώ, φωνάζω στα Ιταλικά;
Όχι, δεν διαφέρει σχεδόν καθόλου. Από φοιτητής (στη Γερμανία) ήδη θυμάμαι, που είχα βάλει σε φίλο μου μουσόφιλο Γερμανό να ακούσει ένα μοιρολόι του Τάσου Χαλκιά, του άρεσε πολύ και στο τέλος ρώτησε: «Είναι κανονικό κλαρινέτο;» (Ist das amtliche Klarinette? )
Αυτό με τις διαφορές του οργάνου σηκώνει κάπως συζήτηση. Όποιος θέλει μπορεί να δει αυτό το βίντεο του Αρκαδόπουλου που αναφέρει αρκετά για το όργανο. Μέσα σε όλα και τις διάφορες παραλλαγές υλικών και σχημάτων στα μέρη του οργάνου:
Πριν δώ το βίντεο του Αρκαδόπουλου, να παραθέσω τί αναφέρει σχετικά η Μαζαράκη (*Το λαϊκό κλαρίνο στην Ελλάδα, δεύτερη έκδοση, 1984, σ. 9): Αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ είναι, πώς το ευρωπαϊκό κλαρίνο έφτασε και πώς μπόρεσε να εισχωρήσει στο ελληνικό χωριό, πού το βρήκαν οι πραχτικοί κλαριτζήδες και πώς το χειρίζονται. Κι ας σημειωθεί ότι, όταν λέμε «ευρωπαïκό κλαρίνο» εννοούμε το όργανο που και οι Ευρωπαίοι το χαρακτηρίζουν ως κλαρίνο, δηλαδή το εξελιγμένο πνευστό, το κατασκευασμένο από ειδικό τεχνίτη και κουρντισμένο πάνω στις ευρωπαϊκές κλίμακες.
Ειχα την εντυπωση πως το claro -clear στα αγγλικά έχει την σημασία: καθαρό, αγνό, διαυγές.
Εξού και το όνομα Κλάρα που μάλλον μεταφράζεται ως Αγνή (και όχι ως φωναχτή🤣)
Θα ήταν clamo, όπως σώζεται η ρίζα στο αγγλικό exclaim (αναφωνώ) και διάφορες άλλες λέξεις οικείων μας γλωσσών, αλλά στα ιταλικά, όταν μια ρίζα έχει σύμφωνο-λ-φωνήεν, το λ τρέπεται σε i. Αυτό ακριβώς μας έδειξαν τα παραδείγματα του Νίκου Π. (Clara - ιτ. Chiara κλπ.). Έτσι και Bianca (Λευκή, γαλλ. Blanche, ελληνικά μπλάνκο -το διορθωτικό - κλπ.)
Συνεπώς το clarino ή clarinetto δε φαίνεται να είναι ιταλική λέξη, τουλάχιστον όχι ως προς τον αρχικό σχηματισμό της. Φαίνεται να μπήκε ως δάνειο στους πρόσφατους αιώνες, και γι’ αυτό να κράτησε το cl- που οι ιταλικοί κανόνες θα το έτρεπαν σε chi-. Ωστόσο η κατάληξη -etto είναι ιταλική, και είναι υποκοριστική. Λογικά μοιάζει σαν ονπμασία για το μικρό μέγεθος κάποιου οργάνου που το κανονικό του μέγεθος ήταν μεγαλύτερο, όπως violino (=βιολί) είναι «η μικρή βιόλα».
Πέρα απ’ όλα τ’ άλλα, να αναφέρουμε ότι το ελληνικό λαϊκό κλαρίνο πρέπει, σε κάποιες περιοχές και εποχές, να ονομαζόταν κλαρινέτο. Από εκεί μοιάζει να προέρχεται το «γκαρνέτο», τοπική ονομασία του [λαϊκού] κλαρίνου, σε κάποια μέρη της Μακεδονίας αν θυμάμαι καλά. Βλ. και #3 εδώ.
Και στη Νάξο, όπου για ένα διάστημα το κλαρίνο ήταν κυρίαρχο όργανο μέχρι που υποχώρησε έναντι του βιολιού, ο παίχτης λέγεται κλαρινεθιάρης, τύπος που παραπέμπει στη λέξη κλαρινέτο (τ+ι+φωνήεν > θ+ι+φωνήεν, τα σπίθια, η φωθιά, τα μάθια, λαγουθιέρης) και όχι κλαρίνο.
< ιταλ. clarino < παλ. γαλλ. clairon < clair < λατ. Clarus «σαφής, καθαρός - ηχηρός». Σύμφωνα με παραπλήσια εκδοχή, η ιταλ. λέξη ανάγεται σε παλ. γαλλ. clarion < μεσν. λατ. clario(nem) «τρομπέτα», που προέρχεται από το λατ. επίθ. clarus (όπως παραπάνω).
Πριν κάτι χρόνια που άνοιγε, το κείμενο των λημμάτων ήταν από το λεξικό της ελληνικής μουσικής του Καλογερόπουλου, και την εγκυκλοπαίδεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής του Σόλωνα Μιχαηλίδη.
Το κλασικό/τζαζ κλαρινέττο είναι Σι μπεμόλ (υπάρχει και το πιο ψηλό μι μπεμόλ). Στα δημοτικά δε χρησιμοποιούν κάτι πιο μπάσο; Είχα την εντύπωση ότι ήταν από σολ.
Αρκετά παλιότερα, πριν τις κονσόλες και τα ρεύματα, οι δημοτικοί παίζανε κυρίως με ΝΤΟ για ένταση (και ΣΟΛ χαμηλό για κάποιες τονικότητες τραγουδιστών).
Κυρίαρχα, αν όχι μοναδικά σήμερα, είναι το ΛΑ και το ΣΙb. Μοιρασμένα ως ποσοστό χρήσης.
Το κουαρτίνο MIb χρησιμοποιείται στις φιλαρμονικές.
Ο ήχος -όχι το ηχόχρωμα- είναι όντως διαφορετικός λόγω ύφους παρ’ ότι πρόκειται για το ίδιο όργανο!! Αλλάζει το φύσημα και η τεχνική στα δάχτυλα.
- κλπ.)
