Οι μουσικές (όπως και οι άνθρωποι) ταξιδεύουν και πολιτογραφούνται πέρα από τον τόπο γέννησης τους. Για καιρό θεωρούσα ότι ο καλαματιανός ήταν κάτι ξένο στην Κύπρο, εισαγωγή μέσω του σχολείου, που χορεύεται με συνοδεία πιάνου ή κασετόφωνου κλπ. Μετά άκουσα κάποιες ηχογραφήσεις του Νοτόπουλου όπου το «μαντήλι καλαματιανό» δεν είναι απλά ερμηνευμένο αλλά «χωνεμένο» στο στυλ της κυπριακής χορευτικής μουσικής.
Δε ξέρω τη γλώσσα αλλά στα αγγλικά Folk (όπως και στα ελληνικά «λαϊκό») δε σημαίνει κατ’ανάγκην ανώνυμη δημιουργία, και ο πρώιμος Dylan ήταν folk.
Νομίζω ότι πρόκειται για δύο διακριτές χρήσεις του Folk. Το φολκ του Ντίλαν και της Μπαέζ είναι υποπερίπτωση της ποπ, με στοιχεία από λαϊκές παραδόσεις (υποθέτω, τις μητρικές λαϊκές παραδόσεις των μουσικών, όχι ξένες), ενώ υπάρχει και το folk που, έστω και χωρίς 100% ταύτιση, γενικά αντιστοιχεί στο «δημοτικό».
Ο ντόκτορ, το σάλα σάλα, ο καντιφές, η Μισιρλού, το Από ξένο τόπο, τραγουδήθηκαν και αγαπήθηκαν πολύ. Το συγκεκριμένο ωραίο του Τσιτσάνη, πόσο συχνά παίζεται σε κέντρα ή ακούγεται σε ταβέρνες;
Αυτό που εγώ θέλω να τονίσω είναι ότι, κάποια μελωδία ξενικής προέλευσης που ένας καταξιωμένος συνθέτης αναπαρήγαγε σε ηχογράφησή του και απ’ εκεί και πέρα, τίποτα, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ελληνική λαϊκή μελωδία. Αν βέβαια ένα τραγούδι αρέσει και κάνει πάταγο, μπορεί να βάλει υποψηφιότητα για λαϊκό ελληνικό. Για την συγκεκριμένη μελωδία όμως δεν ισχύει κάτι τέτοιο.
Το ξένης προέλευσης όμως είναι μια εξειδικευμένη πληροφορία που θα την ξέρουν λίγοι. Δε θα επηρεάσει τον μέσο ακροατή, που ξέρει μόνο αν του αρέσει ή δεν του αρέσει. Εκτός βέβαια αν ακούγεται καραμπινάτα ξένο και ανοίκειο, αλλά δε μιλάμε γι’ αυτή την περίπτωση.
Μα μισό λεφτό!
Δε θυμόμουν ποιο είναι το κομμάτι μ’ αυτό τον τίτλο. Τώρα που το ξανάκουσα και το αναγνώρισα, καθόλου απαρατήρητο δεν είναι. Απεναντίας, πολύ γνωστό και με Τσιτσάνη αλλά και με ένα σωρό επανεκτελέσεις, όπως μπορεί κανείς να τσεκάρει στο ΥΤ. Για ευνόητους λόγους, είναι προσφιλές στους μπουζουξήδες.
Όλος ο υπόλοιπος κόσμος, όσοι δεν παίζουν οι ίδιοι και ιδίως δεν παίζουν το συγκεκριμένο κομμάτι, μπορεί να μην το έχουν ξεκαθαρισμένο στο μυαλό τους, ποιο είναι και πόσο πολύ/λίγο τους αρέσει, για τον απλό λόγο ότι είναι οργανικό. Τουλάχιστον αυτή ήταν η προσωπική μου περίπτωση. Λίγα οργανικά μπορεί κανείς να ξέρει και να αναγνωρίζει αν δεν τα έχει παίξει, αλλά αυτό δε σημαίνει σε καμία περίπτωση ότι το κομμάτι έπεσε στη γενική λήθη και αδιαφορία.
Φυσικά και δεν έχει πέσει στη γενική λήθη και αδιαφορία, δεν λέω αυτό. Το κυνηγάνε πολλοί «ανερχόμενοι» μπουζουξήδες γιατί είναι κλασικό και το θέλουν στο βιογραφικό τους. Αλλά πώς να το κάνουμε, σε ταβέρνες, παιγμένο από γκρουπάκια, δεν είναι σουξέ. Και ναι, ένας σημαντικός λόγος που δεν προτιμάται είναι ότι δεν έχει τραγούδι, είναι σκέτο οργανικό. Άντε λοιπόν, το πολύ πολύ, να το παίξουν τα γκρουπάκια ως εισαγωγικό κομμάτι, στο ξεκίνημα της βραδυάς.
Ναι, με όλα τα οργανικά αυτό γίνεται συνήθως. Και μάλιστα τα δίσημα, είτε αργά είτε γρήγορα. (Παράλογη συνήθεια κατά τη γνώμη μου, αφού ένα απαιτητικό οργανικό θα το παίξει καλύτερα η κομπανία αφού ζεσταθεί καλά καλά, αντί να το βάλει για ζέσταμα, αλλά κι ο ακροατής θα το νιώσει καλύτερα αφού ζεσταθεί κι αυτός. Αλλά πάντως έτσι έχει επικρατήσει να γίνεται.)
Σημαίνει αυτό ότι τα οργανικά, και ιδίως τα δίσημα, δεν είναι ελληνική λαϊκή μουσική;
Μα, φυσικά και δεν υπεννόησα ότι ο,τιδήποτε οργανικό, πολύ περισσότερο και δίσημο, δεν είναι ελληνική λαϊκή μουσική. Αλίμονο, τί άλλο να είναι, παιγμένο από Έλληνες στην Ελλάδα;
Προσωπικά πάντως, κάποιαν εποχή που έπαιζα (ημι-επαγγελματικά) δημοσίως, το «εισαγωγικό» οργανικό με το οποίο έπρεπε να ξεκινήσω, δεν επέλεγα να είναι δίσημο, επέλεγα εννιάρι και σαμπά και συγκεκριμένα, το Αϊβαλίκ ζεϋμπεγί.
Αλήθεια; Υπάρχει πρόχειρο κάποιο ηχητικό της άριας σε ΥΤ κλπ;.
(Επομένως, αν είναι έτσι, η σειρά είναι: άρια → πολιτικό εμβατήριο → σιφνέικο παραδοσιακό).
Παντως και να ξερουν την καταγωγη της καποιοι, τη μισιρλου τη θεωρουν surf rock και δεν υπαρχει αμφιβολια γι’αυτο στο μεσο surf κιθαριστα!
Το ορχηστρικο αυτο του τσιτσανη, ειναι οπωσδηποτε λαικο, ασχετως καταγωγης.
Απλα ο ορος εχει πολλες σημασιες και κολλαμε νμζ εκει. Αμα καταλαβα καλα τι γραφετε.
Ο Τσιτσανης δεν ειναι απλα καταξιωμενος… Ειναι μαζι με λιγους ακομα η πηγη. Ειναι το ειδος τους. Αυτοι ξεραν τι περναει και τι οχι.
Και ειναι τοσο σημαντικος που τα ορχηστρικα του θεωρουνται τα κοσμηματα του μπουζουκιου!
Λοιπόν ή δεν το είχα δει ή δεν το θυμόμουν. Το ωραιότερο πως γράφεις εκεί, και μάλιστα με όμοιο τρόπο, το ίδιο ουσιαστικά που έγραψα παραπάνω
Θα κατηγορηθώ για λογοκλοπή.
Ακούγοντας την Κάλας και την ορχήστρα μεταξύ 1:50-3:30, λόγω και της διάθεσης που με διακατέχει, αχ πόσο πολύ θα ήθελα με τον ίδιο τρόπο που τραγουδά Βέρντι, να τραγουδούσε την Ακρίδα, συμπληρωμένη κατά κάποιο τρόπο και με το σχόλιο του ιατρου Χ. Π. Κορύλλου:
Εγώ το σημείο που ακούω να μοιάζει στην Ακρίδα είναι από το 6:18 έως το 7:00 που κλείνει το πρώτο μέρος στο βίντεο που παρέθεσε ο koutroufi. Διορθώνω. είναι το ίδιο μέρος που επαναλαμβάνεται στο τέλος.
Και εκεί, αλλά ακούγοντας την περίοδο (περίπου) που αναφέρω παραπάνω, ταιριάζει ολόκληρη στροφή του τραγουδιού, “έως πότε η ξένη [καλά, και η εγχώρια που λέει και ο γιατρός Κορύλλος] ακρίδα, έως πότε κωφός βαβαρός, θα ρημάζει τη δόλια πατρίδα, εγερθείτε αδέρφια εμπρός”. Βάζοντας νοερά τα λόγια στην ερμηνεία της Κάλας (ή την ερμηνεία της Κάλας στα λόγια) αποκόμισα κάτι …άλλο, ειλικρινά.
Επανέρχομαι στο οργανικό του Τσιτσάνη. Λίγο παραπάνω συζητάγαμε με τον Νίκο Π., σε σχέση με τη «λαϊκότητα» του κομματιού, το κατά πόσον είναι καθιερωμένο στη συνείδηση του κοινού. Οι απόψεις μας συμποσούνται περίου στα εξής:
Και παρακάτω ο Ανεστάκος σχολίασε:
Το πώς προσλαμβάνει ο μέσος ακροατής τα οργανικά δεν πιστεύω να έχει αλλάξει πολύ από τον καιρό του Τσιτσάνη μέχρι σήμερα. Όπως σήμερα είναι απείρως περισσότεροι αυτοί που ξέρουν τη Συννεφιασμένη Κυριακή παρά τα Ωραία του Τσιτσάνη, έτσι θα πρέπει να ήταν κι όταν τα πρωτοέβγαλε ο Τσιτσάνης. Κι όμως, έκατσε και τα έβγαλε (τα «Ωραία» εννοώ, και μαζί και άλλα οργανικά). Γιατί; Για να πέσουν στο κενό;
Ασφαλώς υπάρχουν καλλιτέχνες που λένε «αυτό έχω μέσα μου, αυτό έχω να πω, θα το πω και όποιον ενδιαφέρει», αλλά ο Τσιτσάνης δεν ήτν αυτή η περίπτωση. Τον απασχολούσε η απήχηση.
Πιστεύω ότι είτε είχε συνειδητά αποφασίσει ότι μερικά κομμάτια θα τα απευθύνει σε συγκεκριμένο, μικρό, ειδικό κοινό (τους μουσικούς και τους λίγους εκείνους μη-μουσικούς ακροατές που θα τα ξεχώριζαν), αφού για το πλατύ ακροατήριο είχε ήδη ένα σωρό άλλα, είτε ποντάριζε στη δύναμη που θα έβγαζε ένα τέτοιο κομμάτι την ώρα που το παίζει ζωντανά στο μαγαζί ανεξάρτητα αν ο ακροατής δε θα μπορέσει να το αποτυπ’ωσει στη μνήμη του και να λέει μετά «από οργανικά μ’ αρέσουν τα Ωραία του Τσιτσάνη περισσότερο από το Σόλο Παπαϊωάννου» ξερωγώ. Άλλωστε ακόμη και από τραγούδια ο Τσιτσάνης (όπως και άλλοι) έχει τόσα που δεν έχουν γίνει μεν διαχρονικά υπερσουξέ, όμως τα έχει ξεχωρίσει ένα πιο περιορισμένο ακροατήριο επειδή έχουν κρυμμένο κάτι πολύ ιδιαίτερο (έναν απ’ όλους τους στίχους, μια μαγκιόρικη πενιά σε κάποιο σημείο, ένα κόλπο στα γεμίσματα κλπ.).
Υπό αυτές τις δύο οπτικές η θέση του κομματιού σήμερα είναι αυτή ακριβώς που ήθελε ο συνθέτης!
Για τα ωραια ειναι σιγουρο οτι δεν ηθελε να πεσουν στο κενο. Το γραμοφωνησε αλλωστε τρεις φορες! Η μια σαν κλεισιμο στο ‘‘τι μπελας το γυναικειο φυλλο’’.
Σιγουρα ο Τσιτσανης (για τον τσιτσανη ειμαι σιγουρος εννοω), εγραφε και εβαζε λεπτομερειες για τους λιγους.
Το συγκεκριμενο σολο ειναι καρανταμ παπανταμ λαικο. Το παιζουν σχεδον ολοι οι μπουζουξηδες. Ο Βλαχος το τζαμαρε στην τηλεοραση. Το παιζουν στις ταβερνες. Το εχουν παιξει δεκαδες παικτες στο γιουτιουμπ.