"Οι Έλληνες του Γκέρλιτς", Γερ. Αλεξάτου

Επικαιρότητα
121

Επειδή παρακολουθώ από την αρχή κι από κοντά την ιστορία και ας μην θέλει ο Παραδοξολόγος θα πω μερικά πράγματα που πρέπει κάποιος να τα πει!

Δεν μπορώ να τον βλέπω να βασανίζεται και να μένουν εντυπώσεις. Με τα “άστους να λένε και δεν πειράζει αυτοί που πρέπει, γνωρίζουν” δεν βγαίνει άκρη φίλε Παραδοξολόγε.

Όλοι ξέρουμε ότι εδώ μέσα ξεκίνησε η συζήτηση για τις ηχογραφήσεις, όσοι δεν το ξέρετε, ψάχτε και βρέστε το.

Όταν ένα βράδυ με πήρε τηλέφωνο αρχές 2004 και μου είπε ο Ανδρικόπουλος (Παραδοξολόγος)

  • “τα έχω ρε τα τραγούδια άκου-άκου”
    είχαμε τρελαθεί στη χαρά. Μετά τον χάσαμε και το μόνο που έκανε ήταν να ξενυχτάει γράφοντας και ψάχνοντας. Σε κάποια φάση μου είπε ότι είναι κρίμα να πάει χαμένη αυτή η δουλειά, κάτι πρέπει να γίνει. Ήθελε να κάνει ένα θεατρικό ή να πλησιάσει το Φέρρη ή να βρει ένα νέο σκηνοθέτη και να κάνει ένα ντοκυματέρ. Έτσι πήρε τηλέφωνο τον Τ. (σιγά μη γράψω τ όνομά του) τότε και του εξήγησε τι θέλει και τι έχει κανονίσει, όλα αυτά που μου έλεγε και έβλεπα δηλαδή. Να γυρίσουν σε ταινία το ταξίδι του στην Ελλάδα που είχε βρει απογόνους από τους στρατιώτες και μετά να κάνουμε μιά σέσσιον εδώ στη Γερμανία με το Παράδοξο όπου θα παίζαμε τη Χήρα, Τη Βαγγελιώ, Το Καραμπουρνάρ, Το Γιώργο και μετά ένα ταξίδι στο Goerlitz για τα τελευταία γυρίσματα.
    Εγώ ήμουν και στα μουσικά γυρίσματα με το μπαγλαμαδάκι μου. Γίνανε τα γυρίσματα στην Ελλάδα, στη Μάνη, στην Αθήνα και αλλού και ο Παραδοξολόγος ήταν ευτυχισμένος, ήθελε να συνεχίσει και το επόμενο καλοκαίρι δεν βιαζότανε. Είχε πλησιάσει κι άλλες οικογένεις από Ήπειρο, Μεσολόγγι κ.α. Κάναμε στο Session 13 το Δεκέμβρη 2004 http://www.paradoxon-klangorchester.de/das_program/galerie/13.html τα γυρίσματα με τα τραγούδια όπου ο Paradoxologos είχε καλέσει όλους τους μουσικούς της περιοχής.

Μετά άρχισε ο σκηνοθέτης να τον πιέζει να το τελειώσουν γρήγορα γιατί έχει βρει ανθρώπους σημαντικούς στο Βερολίνο και καπάκι του στέλνει ένα συμβόλαιο που του παρουσιάζεται σαν παραγωγός. Ο Παραδοξολόγος τρελάθηκε και μέσω γνωστού μας δικηγόρου με εξώδικο του απαγορεύει να χρησιμοποιήσει το υλικό και ότι έχει σχέση με τη ταινία.
Ο Τ. κρατάει το υλικό εκτός από ένα Trailer 10` που έχει στείλει στον Παραδοξολόγο και που δείχνει την αληθινή ιστορία και όχι αυτό το λιψό που είδαμε στο τέλος και χάνεται.

Από δω και πέρα, ο σκηνοθέτης αποφασίζει να συνεχίσει κρυφά. Ψάχνει να βρει κάποιον που να φαίνεται στην έρευνα και βρίσκει τη γερμανίδα που έκανε μια πτυχειακή για τις ηχογραφήσεις και τον Αλεξάτο, στους οποίους δίνει και τα στοιχεία όλα. Αφού είχαν όλα τα στοιχεία στα χέρια τους, βγάζουν τα γυρίσματα με τον παραδοξολόγο, δείχνουν τον υπεύθυνο του αρχείου να πλένει τους δίσκους και κόβουμε τη σκηνή που μιλάει για τον Παραδοξολόγο και η οποία υπάρχει στο Trailer, κόβουν τη σέσσιον 13, κόβουν τους συγγενείς που μιλάνε με τον παραδοξολόγο στην Ελλάδα, βρίσκουν 2 άλλους και μετά από ένα χρόνο το Φθινόπωρο του 2006 πουλάει το ντόκου στο 3SAT, είναι στα παζάρια με την ΕΡΤ και βγαίνει σ΄ολες τις εφημερίδες στην Ελλάδα με ψέματα του κερατά και παρουσιάζεται σαν ο δραμματουργός, ο παραγωγός, ότι είχε την ιδέα κ.λ.π. Πράγματα που θα έχετε ίσως διαβάσει και είναι όλα ψέματα!

Έζησα την αγωνία μαζί με το Παραδοξολόγο και τη προσπάθεια να αποδείξουμε στην ΕΡΤ τι έχει γίνει.

Του τάζανε από την ΕΡΤ προβολή και διαφήμηση στη μουσική του αρκεί να μην εμφανιστεί και να αφήσει να προχωρήσει το ντοκυμαντέρ όπως το είχαν διαφημίσει. Υπάρχουν αυτές οι συνομιλίες με τον διευθυντή της ΕΡΤ τότε και μη μιλήσει καμία κουφάλα. Τις έχω ακούσει.

Ο Παραδοξολόγος αρνείται και αφού τους παρουσιάζει το Trailer και την αλληλογραφία του με το σκηνοθέτη και τους συγγενείς κάνουνε πίσω, αφού καταλαβαίνουνε πως έχει δίκιο αλλά και τα στοιχεία να το αποδείξει. Πιέζουν να υπογραφτεί ένα συμβόλαιο, όπως είχανε αρχικά προφορικά συμφωνήσει, υπογράφεται και παρουσιάζεται η λιψή ταινία στο βουλή σίνεμα και στο Γκαίτε στην Αθήνα όπου πήγαμε μαζί. Ήταν και αρκετοί παλιοί από το φόρουμ με τους οποίους συναντηθήκαμε μετά σε ταβέρνα. Έγιναν και συζητήσεις με ΕΡΤ και Τ. για εκμετάλευση του υλικού που δεν παρουσιάστηκε σε μιά επόμενη ταινία μαζί με τα τραγούδια.

Και μετά αρχίζει πάλι το παιχνίδι το βρώμικο.
Για μιά ταινία που κόστισε από 20.000 ( ?!) στον Παραδοξολόγο και καμμιά δεκαριά στον άλλον, έχει παρουσιάσει ένα μπάτζετ ο “άλλος” πάνω από εκατό χιλιάρικα. Κάθε έσοδο της ταινίας πρέπει λοιπόν να πηγαίνει για να καλύψει αυτό το μπάτζετ στο οποίο ο “άλλος” έχει δηλώσει τον ευατό του και την οικογένειά του σαν …τα πάντα. Σενάρια, έρευνες, σκηνοθεσίες, κάμερες και βοηθούς χωρίς τέλος. Φούσκα! Αρχίζει να ζητάει λοιπόν από τότε μόνο την υπογραφή του Παραδοξολόγου για να δείχνει το έργο και τον ειδοποιεί 1 - 2 μέρα νωρίτερα για προβολές, που οι οργανωτές δεν τον καλούν και που στη θέση του εμφανίζονται Αλεξάτοι και λοιποί για να καλύψουν το κενό.
Έτσι προβάλλεται η ταινία στο Goerlitz με παροντα τον Αλεξάτο και τους άλλους, οι οποίοι παίρνουν τη θέση του Παραδοξολόγου και πάνω στη δουλειά του ετοιμάζονται να δοξαστούν όπως κι έγινε.
Το ίδιο και σε εκδηλώσεις στην Αθήνα για παράδειγμα στο σύλλογο Φιλαδέλφεια στο Πολύδροσο, όπου πάλι ο Παραδοξολόγος μόνο υπογράφει και παλεύει να γραφτούν τα σωστά στοιχεία. Αυτοί
αρνούνται να τον παρουσιάσουν σε όλους τους ρόλλους του στη ταινία και για να υπογράψει τον πιέζουν με την απειλή:
“θα πούμε στην πολιτική ηγεσία ότι εξαιτίας σου ακυρώθηκε και θα βρεις το μπελά σου λόγο συμβολαίου”.
Στο τέλος γράφουν αυτά που θέλει εκτός από το ότι είναι συμπαραγωγός.
Με απειλή το συμβόλαιο συνεχίζεται το ίδιο σκηνικό και στις επόμενες εκδηλώσεις.

Άλλοι παίρνουν χρήματα, άλλοι δόξα και ο κύριος υπεύθυνος και δημιουργός αυτής της ταινίας μόνο υπογράφει και πληρώνει ακόμα από την τσέπη του!
Και κερατάς και δαρμένος. Έτσι είναι Παραδοξολόγε!

Και φτάνουμε στο Βερολίνο, όπου ο σύλλογος εξάντας ζητάει πάλι την υπογραφή του, του λέει πως η εκδήλωση είναι ανοιχτή και μπορεί να έλθει αλλά για το έργο θα μιλήσει ο σκηνοθέτης και ο Αλεξάτος, που θα ανακοινώσει την πρόθεσή του να γράψει ένα βιβλίο για τους Έλληνες του Goerlitz με στοιχεία από τη δουλειά και τη ταινία του Παραδοξολόγου!
Τον αντιμετωπίζουν δε σαν κάποιον που με κόλπα εκβιάζει τον κακόμοιρο τον σκηνοθέτη.

Ο Παραδοξολόγος είναι έτοιμος να πάει να τους κάψει, έχει τρελαθεί από την αδικία και την παγίδα που έχει πέσει.
Δεν υπογράφει και του στέλνουν εξώδικο με δικηγόρο με την απειλή ότι καταστρέφει την προοπτική της ταινίας και επαναλαμβάνουν τον ίδιο εκβιασμό. Δεν υποχωρεί και στο δικαστήριο στο Βερολίνο που ακολουθεί δικαιώνεται. Ο Τ. εξαφανίζεται και η ταινία που χρειάζεται 2 υπογραφές μπαίνει στο συρτάρι.

[b]

Γι αυτό είναι στο συρτάρι η ταινία κ. Αλεξάτε[/b] και αυτός είναι ο ρόλος σας στην ιστορία. Το λιγότερο που θα έπρεπε να κάνετε αν έχετε λίγη τσίπα θα ήτανε να αναφέρετε στο βιβλίο σας τον πραγματικό ρόλο του κ. Ανδρικόπουλου, όπως τουλάχιστον αυτός αναγνωρίζετε μέσα από το συμβόλαιο της ταινίας και το Humboldt Universitaet: http://www.universitaetssammlungen.de/publikation/3204
Η τελευταία πρόταση του σκηνοθέτη ήταν να πουλήσει στον Παραδοξολόγο το 50% και το ανέκδοτο υλικό που παράνομα παρακρατεί με 20 χιλιάρικα. Καταλάβατε κύριοι;

Το συμπέρασμα της Daniela Kratz στην ταινία:

  • “σ΄ αυτήν την ιστορία, σημαντικότερα είναι τα ίδια τα τραγούδια”
    είναι γραμμένο σε επιστολή του Ανδρικόπουλου προς τον σκηνοθέτη το 2004 μαζί με ανάλυση για την παραδοσιακή μας μουσική και γραφικούς πίνακες και και και … ( ρε που φτάσαμε σήμερα, μέχρι ημερομηνία και ώρα κρατάνε τα καταραμένα e-mail)

    Οι αναλύσεις που κάνετε εσείς για την “πρώτη ηχογράφηση μπουζουκιού και το συγγενικό παίξιμο του μπουζουκιού” είναι επίσης γραμμένες σε ανάλογες επιστολές του Ανδρικόπουλου προς τον σκηνοθέτην από το 2004 όπως και πάρα πολλά άλλα στοιχεία.

Από που ακούσατε εσείς τα τραγούδια;

Ξέρετε ποιός τα έχει πάρει επίσημα τα τραγούδια;

Τώρα προκαλείται τον Ανδρικόπουλο να καταθέσει για ποιά στοιχεία από αυτά του βιβλίου σας μιλάει.
Η έρευνα που βασίστηκε η ταινία και η ταινία είναι δική του. Δεν τον καλύπτει η αναφορά “ιδέα” κι αν πάει δικαστικώς θα έχετε πρόβλημα.

Αν αποδειχτεί επίσης πως και η Daniela Kratz έχει χρησιμοποιήσει στοιχεία στην πτυχειακή της από την ταινία χωρίς να τον αναφέρει ή να τον αναφέρει μισά, όπως εσείς , θα έχει και αυτή μεγάλο πρόβλημα. Με δυό λόγια, θα της πάρουν το πτυχείο.

Ξέρετε τι γίνεται με τις πτυχειακές και τις άλλες εργασίες τον τελευταίο καιρό στην Γερμανία, που βασίζονται σε αντιγραφές και δεν αναφέρουν σωστά τις πηγές τους! ( Gutenberg, Chatzimarkakis… http://www.spiegel.de/unispiegel/jobundberuf/0,1518,773930,00.html)

Όλες οι επιστολές του Ανδρικόπουλου προς και από τον σκηνοθέτη που “σας βοήθησε” υπάρχουν.

Αυτά προς το παρόν!

Καλο βραδυ.

122

Κυκλοφορούσε ένα ντοκυμανταίρ για το θέμα αυτό στο youtube τελευταία.
Αν κανείς το βρει ας το ανεβάσει.

123

Θα με εξυπηρετούσε πολύ, σε μια δουλειά μου, αν υπήρχε η “Χήρα” στο γτ. Μήπως κάποιος το ΄ψαξε και υπάρχει κάπου και πάλι;

124

Νίκο, εδώ:

1 «Μου αρέσει»
125

Ευχαριστώ Ελένη, το βρήκα κι εγώ στο μεταξύ! Διάβασα και τα πολύ ενδιαφέροντα που καταγράφονται στα σχόλια…

1 «Μου αρέσει»
126

Νομίζω έχουνε γραφτεί και εδώ πάνω κάτω τα σχόλια.Διάβαζα χθες το θέμα.Χαμός είχε γίνει.

127

H γενική κατάσταση έχει αρκούντως περιγραφεί εδώ στο φόρουμ. Χοντρή απευθείας κόντρα πάντως, εδώ δεν υπήρξε.

128

Και τι είναι αυτά που διαβάζουμε λίγο παραπάνω αν όχι “χοντρή απευθείας κόντρα” μεταξύ Ανδρικόπουλου-Αλεξάτου;;;

1 «Μου αρέσει»
129

Στο γτ είναι πιο χοντρή, κατά τη δική μου εκτίμηση.

130

Μια προσπάθεια συμμαζέματος κάποιων πληροφοριών πέραν της διένεξης Ανδρικόπουλου-Αλεξάτου.

Η πρώτη που αντιλαμβάνομαι να ανακοινώνει τα των ελληνικών ηχογραφήσεων στο Γκέρλιτς είναι η Susanne Ziegler, και το κάνει στο παρακάτω συνέδριο που έγινε στο Δίον τον Απρίλιο 1997: Study Group on Historical Sources of Folk Music Themes: Historical Documents on Musical Relations across Ethnic and Cultural Borderlines - Archaic Musical Styles and Techniques in Historical Sources - Sound and Visual (9-14 Απριλίου 1997 Dion Greece)

Την επόμενη χρονιά (βλ. Βολιότης-Καπετανάκης Ηλίας, «Αιχμάλωτοι του…μπουζουκιού», Ελευθεροτυπία*,* 22/11/1998) ο Δραγούμης δημοσιοποιεί ευρύτερα την εν λόγω πληροφόρηση που την άκουσε, όπως ο ίδιος λέει, από την Ziegler στο συνέδριο.

Εδώ και η διπλωματική (για την οποία έγινε λόγος στη διένεξη), της Daniela Kratz, «Griechen in Görlitz 1916-1919» - Studien zu akustischen Aufnahmen des Lautarchivs der Humboldt-Universität zu Berlin (παρουσίαση 8/3/2005)

[Στη σελίδα 153 (ΡΚ 1004) με χρονολογία 17/7/1917, καταγράφεται η «Χήρα».]

Το 2006 εκδίδεται το, 500 σελίδων !, βιβλίο της Susanne Ziegler «Die Wachszylinder des Berliner Phonogramm-Archivs». Εδώ τα περιεχόμενα:
http://bvbr.bib-bvb.de:8991/exlibris/aleph/a23_1/apache_media/DHH331INJ3IAYT41F594Y9R2BX2BLG.pdf

Μου δημιουργείται η εντύπωση ότι σε αυτόν τον ογκόλιθο περιέχεται λεπτομερώς το απόσταγμα της έρευνας που ξεκίνησε η Ziegler πριν από τόσα χρόνια.

Εάν κάποιος ασχολούμενος με τα του Γκέρλιτς το έχει διαβάσει, καλό θα ήταν να μας έκανε μια σύνοψη.

131

δεν υπαρχουν και τρεις κυλινδροι ηχογραφημενοι με τον καλαμαρα…?

132

Στην εργασία που παραθέτει ο Άνθιμος, γίνεται λόγος για 65 δίσκους (μονούς) με κείμενα (παραμύθια κλπ.) και 7 με τραγούδια, καθώς και για 70 ηχογραφήσεις σε κυλίνδρους, με τραγούδια. Φαίνεται όμως ότι πολύ μεγάλα τμήματα αυτής της αρχικής συλλογής καταστράφηκαν ή χάθηκαν, υπό συνθήκες (Πρώτου Παγκοσμίου) πολέμου. Έτσι, δεν έχει νόημα να ψάξουμε στον πλήρη αρχικό κατάλογο που παραθέτει η συγγραφέας, αφού δεν μπορούμε να ξέρουμε ποιες από αυτές τις ηχογραφήσεις έχουν διασωθεί.

133

Σύμφωνα με το Γερ. Αλεξάτο, όλες οι ηχογραφήσεις τις οποίες συγκέντρωσε ο Βυζαντινολόγος Χάιζενμπεργκ παραδόθηκαν είτε από τον ίδιο είτε - μετά από το θάνατό του - από τη γυναίκα του, το 1930 – 1931, στο Πανεπιστήμιο Χούμπολτ του Βερολίνου.
Από όλο όμως αυτό το υλικό, μόνο ένα μέρος έχει απομαγνητοποιηθεί, επομένως και αξιοποιηθεί.

Εδώ έρχεται ο ρόλος της ελληνικής πολιτείας, του προξενείου μας εκεί, πανεπιστημιακών φορέων κ.λπ., ώστε να διασωθεί όλο το υλικό που με τόσο κόπο και συστηματική εργασία συγκεντρώθηκε και μάλιστα σε συνθήκες πολέμου.

1 «Μου αρέσει»
134

Ο Αλεξάτος όμως, δεν είναι σε θέση να ξέρει ποιά συγκεκριμένα νούμερα από τις 142 συνολικά ηχογραφήσεις έφτασαν στα χέρια του Χάιζενμπεργκ στο Μόναχο. Οπότε, το «όλες οι ηχογραφήσεις που συγκέντρωσε ο Χ.» δεν μας λέει και πολλά…

Η Τσίγκλερ λέει ότι οι ηχογραφήσεις στάλθηκαν στην Ακαδημία του Μονάχου, αλλά αφήνει να διαφανούν ερωτηματικά για το αν υπήρχαν αρκετά αντίγραφα ώστε να σταλούν όλες οι ηχογραφήσεις. Και δεν μπορούμε και να ξέρουμε αν πράγματι όλα έφτασαν στο Μόναχο στην Ακαδημία, σε καιρό πολέμου.

135

Άσχετο, αλλά νομίζω ότι αξίζει να το διαβάσουν τα μέλη και οι φίλοι του φόρουμ: η Τσίγκλερ μιλάει, σε κάποιο κεφάλαιο για τη ζωή γενικότερα των Ελλήνων στρατιωτών στο Γκέρλιτς, όπου έζησαν κάμποσα χρόνια με τη Γερμανία σε εμπόλεμη κατάσταση. Υπήρχε λοιπόν, υπό πολεμικές συνθήκες, πρόβλημα εργατικών χεριών για τη συγκομιδή σταριού και άλλων τροφίμων. Η «Βασιλική επιτροπή», που είχε την ευθύνη για τις αρκετές χιλιάδες Έλληνες στρατιώτες που έτρωγαν, έπιναν και διασκέδαζαν στα κέντρα του Γκέρλιτς με τις γυναίκες των φουκαράδων Γερμανών στρατιωτών που βρίσκονταν στο μέτωπο, σκέφτηκε να τους βάλει να συμβάλλουν στην συγκομιδή. Έστειλε λοιπόν το αίτημα για να συμφωνήσει σχετικά ο υπεύθυνος για το στρατιωτικό αυτό σώμα, όχι στην Αθήνα αλλά στην Ελβετία, όπου ζούσε εξόριστος ο τέως,τη στιγμή εκείνη, Βασιλεύς των Ελλήνων Κωνσταντίνος. Για τους Γερμανούς, επίσημη κρατική εξουσία στην Ελλάδα ήταν πάντα … ο έκπτωτος βασιλιάς! Ο Κ. πάντως έστειλε πρόθυμα τη συγκατάθεσή του! (ε, δεν θα δούλευε και ο ίδιος στα χωράφια…)

2 «Μου αρέσει»
136

Έλαβα προσωπική ενημέρωση από τον Simon Müller, Γερμανό με ελληνικές ρίζες, σχετικά με το θέμα και τη μεταφέρω και εδώ:

«Το φιλόδοξο σχέδιο δημιουργίας ηχητικού μουσείου λαών στο Görlitz υπό την εποπτεία του Heisenberg επέφερε πάνω από 2.600 ηχογραφήσεις οι οποίες περιλαμβάνουν – εκτός από τα τραγούδια – παραμύθια, ιστορίες οικογενειακές, μύθους, μοιρολόγια, εκκλησιαστικούς ύμνους κ.λπ.
Όλο αυτό το υλικό διασώζεται σε εξαιρετική ακουστική ποιότητα στο ηχητικό αρχείο του Πανεπιστημίου Χούμπολτ του Βερολίνου».
Και σε απάντηση στο παρακάτω:

«Δεν χρειάζεται να πράξει η Ελλάδα το παραμικρό, το Πανεπιστήμιο Χούμπολτ εργάζεται μεθοδικά πάνω σ’ αυτό το υλικό και με ψηφιακή επεξεργασία το καταγράφει σε βάση δεδομένων, ώστε να γίνει ευρύτερα γνωστό και να διατηρηθεί στην αιωνιότητα».

4 «Μου αρέσει»
137

αμα περιμεναμε την ελληνικη πολιτεια… ζητω που καηκαμε…

1 «Μου αρέσει»
138

Ελπίζω, στην αιωνιότητα να μη φτάσει και η επεξεργασία του υλικού, που από το 1917 ως τα σήμερα έχει ξεπεράσει τον αιώνα. Βέβαια, άλλο αιωνιότητα και άλλο ένας σκέτος αιώνας, ίδωμεν… Όπως βλέπομεν και αναμένομεν, χρονάκια μπόλικα ήδη. Οι κύλινδροι, άραγε, σε ποια κατάσταση να βρίσκονται;

139

Εδώ μια καλή περιγραφή του “τούβλου” της Susanne Ziegler «Die Wachszylinder des Berliner Phonogramm-Archivs» (2006)
20465019.pdf (398,8 KB)

140

Υπό έκδοση από ΠΕΚ:
Διονυσόπουλος Νίκος (επιμ.)
Görlitz το ελληνικόν: Ιστορικές ηχογραφήσεις «αιχμαλώτων» Ελλήνων στρατιωτών,
Γκαίρλιτς 1917
Τραγούδια – Ύμνοι – Παραμύθια – Δείγματα λόγου

Και πρόσφατη εκδήλωση στην Κρήτη προ διετίας:
https://www.historical-museum.gr/gr/activities/view/grlitz-1917-hchografhseis-ellhnwn-aichmalwtwn-stratiwtwn-tou-a-pagkosmiou-p/2019