ΜΑΡΚΟΣ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗΣ: Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά

Στη αυτοβιογραφία του, (από την έκδοση της Ελευθεροτυπίας σελίδες 166-167), ο Μάρκος Βαμβακάρης αναφέρεται στο πολύ γνωστό του τραγούδι «Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά». Ο Μάρκος θυμάται ότι το έγραψε στα Τρίκαλα, μετά από περιοδεία που έκανε εκεί.

Στα Τρίκαλα επήγα προπολεμικά και κάθησα κάπου είκοσι πέντε, είκοσι μέρες κι εκεί στα Τρίκαλα επάνω έγραψα τους Ρεμπέτες. Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά εμένα μ΄αγαπούνε…

Γνωρίζουμε ότι το τραγούδι ηχογραφήθηκε το 1937 και κυκλοφόρησε για την φωνογραφική εταιρεία Parlophone με στοιχεία δίσκου Β-21915/GO-2711. Στην άλλη πλευρά του δίσκου, μπήκε το οργανικό «Ταξίμ Ζεϊμπέκικο» για το οποίο εδώ και 2-3 μέρες γίνονται σχόλια στο αντίστοιχο θέμα.

Για να επιβεβαιώσω τις θύμισες του Μάρκου, ξεφύλλισα τις δύο γνωστές εφημερίδες εκείνου του καιρού που εκδίδονταν στα Τρίκαλα. Αναφέρομαι στις εφημερίδες «Θάρρος» και «Αναγέννησις».

Αν και αρχικά η αναζήτηση δεν έβγαλε αποτελέσματα, εν τούτοις, μετά τα μέσα Μαΐου και συγκεκριμένα στις 18/5/1937 βρέθηκε η πρώτη αναφορά στην παρουσία του Μάρκου στα Τρίκαλα.

Ας δούμε αναλυτικά το αποτέλεσμα της έρευνας.

Στις 18/5/1937 στην εφημερίδα «Αναγέννησις», δημοσιεύεται η πρώτη (μικρή) διαφημιστική καταχώρηση για την λαϊκή ορχήστρα του Μάρκου, όπως μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω.

%CE%91%CE%9D%CE%91%CE%93%CE%95%CE%9D%CE%9D%CE%97%CE%A3%CE%99%CE%A3%20%CE%A4%CE%A1%CE%99%CE%9A%CE%91%CE%9B%CE%A9%CE%9D%2018-5-1937

Όπως διαβάζουμε, ο Μάρκος έπαιξε στο εξοχικό κέντρο που βρίσκονταν στο Φρούριο των Τρικάλων.

Στο φρούριο το οποίο το είχαν κάνει κέντρο το΄γραψα αυτό και το λανσάρισα θυμάται ο Μάρκος. Σύμφωνα με τον ίδιο, πήγε τρεις φορές στα Τρίκαλα προπολεμικά. Αυτή πρέπει να ήταν η πρώτη.

Την επόμενη μέρα, 19/5/1937, στην άλλη εφημερίδα των Τρικάλων, το «Θάρρος», βρίσκουμε πληρέστερη καταχώρηση για τον Μάρκο Βαμβακάρη και την παρουσία του στο Φρούριο.

Διαβάζουμε λοιπόν, ότι μαζί του ήταν ο Γιώργος Μπάτης αλλά και ο Σαμιωτάκης, που κατά πάσα πιθανότητα ήταν ο Κώστας Ρούκουνας. Αυτή η τριάδα ήταν που διασκέδαζε τον Μάιο του 1937 τους Τρικαλινούς στο Φρούριο της πόλης.

Η παραπάνω καταχώρηση δημοσιεύτηκε και την επόμενη μέρα στην ίδια εφημερίδα.

Αλλά για πόσες μέρες βρέθηκαν στα Τρίκαλα, ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο Γιώργος Μπάτης και ο Κώστας Ρούκουνας;

Ακολουθώντας την εφημερίδα «Αναγέννησις», συμπεραίνουμε ότι ο Μάρκος, ο Μπάτης και ο Ρούκουνας, έπαιξαν σίγουρα μέχρι και τις 24/5/1937 στα Τρίκαλα, όταν δημοσιεύεται η τελευταία διαφημιστική καταχώρηση. Ακριβώς μία βδομάδα παρέμειναν στα Τρίκαλα και στο εξοχικό κέντρο στο Φρούριο της πόλης.

Ρεπορτάζ για τον Μάρκο δεν βρέθηκε, πέραν ενός μικρού σχολίου που έγινε στις 22/5/1937 στην εφημερίδα «Αναγέννησις» και το οποίο είναι το παρακάτω. Στο σχόλιο της εφημερίδας διαβάζουμε, ότι το εξοχικό κέντρο κατακλύζεται από το Τρικαλινό κοινό.

%CE%91%CE%9D%CE%91%CE%93%CE%95%CE%9D%CE%9D%CE%97%CE%A3%CE%99%CE%A3%2022-5-1937

Σε όλες (συνολικά 7) τις διαφημιστικές καταχωρήσεις στις δύο εφημερίδες των Τρικάλων, ο Βαμβακάρης αναφέρεται με το μικρό του όνομα. Το επίθετο του ήταν περιττό, καθώς ήταν πανελληνίως γνωστός με το μικρό του όνομα.

Γυρίζοντας στην Αθήνα, ο Μάρκος Βαμβακάρης ηχογράφησε στα αυλάκια του δίσκου 78 στροφών, κατά πάσα πιθανότητα τον Ιούνιο του 1937, το περίφημο τραγούδι του «Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά». Φαίνεται δηλαδή, να ισχύει η τοποθέτηση του, ότι το τραγούδι το εμπνεύστηκε κατά την περιοδεία του στα Τρίκαλα. Η αποδοχή των Τρικαλινών στον Συριανό μουσικό, πρέπει να ήταν καθολική και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον ίδιο.

Στις 31/8/1937 και στην Πειραϊκή εφημερίδα «Θάρρος», δημοσιεύτηκε κείμενο του Γ. Β-ς, με τίτλο «Τι είναι αλήθεια το ρεμπέτικο τραγούδι»*, στο οποίο γίνεται αναφορά στο τραγούδι «Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά».

Σύμφωνα με τον συντάκτη, το τραγούδι μόλις είχε κυκλοφορήσει στην αγορά.

%CE%98%CE%91%CE%A1%CE%A1%CE%9F%CE%A3%20%CE%A0%CE%95%CE%99%CE%A1%CE%91%CE%99%CE%A9%CE%A3%2031%208%201937

Για την ιστορία πρέπει να αναφερθεί, ότι ο Βασίλης Τσιτσάνης δεν φαίνεται να συμμετείχε μαζί με τους Μάρκο, Μπάτη και Ρούκουνα στην κομπανία τους.

Ο Μάρκος θυμάται στην αυτοβιογραφία του, ότι γνώρισε την οικογένεια Τσιτσάνη, λέγοντας ότι ο Χρήστος (Κίτσος) Τσιτσάνης ήξερε να παίζει λίγο μπουζουκάκι. Όχι σαν τον Βασίλη αλλά σίγουρα ήταν γνώστης του τρίχορδου.

Εγνώρισα και τους ανθρώπους του Τσιτσάνη. Έναν αδελφό εκεί πέρα έχει ο Τσιτσάνης, ο οποίος τον έχει βοηθήσει πολύ τον Τσιτσάνη. Γράφει τραγούδια και παίζει και μπουζουκάκι, αλλά όχι σαν τον Τσιτσάνη ε; Χρίστο. Αυτός πίνει κάνα κρασάκι, πιο φουκαράς, πιο φτωχός και μου φαίνεται πως είναι καλύτερο σκαρί από τον Τσιτσάνη. Σκάλες πιο αψηλά απ΄το Βασίλη σε χαρακτήρα .

Για τον Βασίλη Τσιτσάνη, θα ανεβάσω σύντομα θέμα για την παρουσία του στα Τρίκαλα σαράντα (40) σχεδόν μέρες μετά τον Μάρκο, στο νήμα «Περδικόπουλος-Τσιτσάνης στα Τρίκαλα».

Ακολουθεί, το τραγούδι και η ετικέτα από το «Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά».

http://rebetiko.sealabs.net/display.php?d=0&recid=1992

*Το πλήρες κείμενο του Γ. Β-ς στην εφημερίδα «Θάρρος» του Πειραιά, με τον τίτλο - «Τι είναι αλήθεια το ρεμπέτικο τραγούδι» Ο ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ - είναι το παρακάτω.

ΘΑΡΡΟΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ 31-8-1937.pdf (447,0 KB)

Η χρονολογία που δίνεται, ανοίγοντας το αρχείο, είναι 31/7/1937 αντί του σωστού 31/8/1937.

9 «Μου αρέσει»

Μπράβο Φώτη, αυτά είναι όμορφα πράγματα…

1 «Μου αρέσει»

Πολύ ενδιαφέρον. Μπράβο Φώτη.

Προσέξτε ποια είναι η προσωπική μου ανάγνωση:

Με τα 4 παραπάνω παραθέματα να συνοψίζουν αυτά που μ’ ενδιαφέρει να κρατήσω, συμπεραίνουμε ότι εφόσον ισχύει η ανάμνηση του Μάρκου ότι το τραγούδι το έγραψε στα Τρίκαλα, ο Φώτης βρήκε πότε ακριβώς συνέβη αυτό. Για το πρώτο παράθεμα, του ίδιου του Μάρκου, δεν υπάρχει καμιά απόδειξη -μπορεί να το είχε ήδη γραμμένο και για κάποιο λόγο να λέει ότι το έγραψε τότε-, αλλά δεν υπάρχει και βάσιμος λόγος να υποψιαστούμε κάτι τέτοιο.

Πέρα λοιπόν από αυτή την όχι ισχυρή επιφύλαξη, μαθαίνουμε πότε (χρονολογικά) δημιούργησε ένα τραγούδι ο Μάρκος. Μαθαίνουμε επίσης πότε το ηχογράφησε: μέσα στον ίδιο χρόνο, πιθανότατα τον επόμενο μήνα.

Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Προσωπικά έχω πάντοτε την τάση να λέω «μη χρονολογούμε τη δημιουργία ενός τραγουδιού από τη χρονολογία της ηχογράφησης ή της κυκλοφορίας του: ποτέ δεν ξέρουμε αν ο άλλος το έπαιζε χρόνια πριν το κάνει δίσκο, ή αν άλλοι το έπαιζαν ακόμη και αιώνες πριν (που λέει ο λόγος, αλλά καμιά φορά…)». Εδώ όμως έχουμε μία περίπτωση όπου συνέβη ακριβώς αυτό: έφτιαξε το τραγούδι, το έπαιξε μερικά βράδια στο κέντρο, και με το που γύρισε στην έδρα του το ηχογράφησε.

Και εφόσον αυτό συνέβη άπαξ, είναι πιθανόν να έχει συμβεί και πάρα πολλές άλλες φορές.

Αν υπάρχουν κι άλλα τραγούδια για τα οποία να έχουμε αξιόπιστα στοιχεία για τη χρονολόγηση (α) της δημιουργίας τους και (β) της ηχογράφησης-κυκλοφορίας τους, θα μπορούσαν να διατυπωθούν κάποιοι κανόνες όπως:

-Γενικά συνηθιζόταν να τα κυκλοφορούν άμεσα
-Γενικά δε συνηθιζόταν, αλλά το έκανε ο Μάρκος ή ο Τάδε, ή η Τάδε εταιρεία.
-Δε συνηθιζόταν μέχρι το 1900-τόσο, αλλά άρχισε να γίνεται από το 19ΧΧ μέχρι το 19ΨΨ.
-Συνηθιζόταν μόνο για τους παραγωγικότερους / εμπορικότερους δημιουργούς / για τους δημιουργούς που τα έλεγαν μόνοι τους / κλπ.

1 «Μου αρέσει»

Πολύ σωστή η ανάγνωση του Περικλή και τα συμπεράσματά του. Πολύ φοβάμαι όμως ότι δεν θα βρεθούν στοιχεία αρκετά ώστε να διατυπωθούν γενικότεροι κανόνες. Για τον Μάρκο ειδικά, ξέρουμε ότι κάθε καινούργια του σύνθεση την δοκίμαζε, με εργαλείο κάποιον πολύ καλό χορευτή. Στα Τρίκαλα πάντως πρέπει να ένοιωσε έντονη αυτοπεποίθηση, αν κρίνουμε απ’ το θέμα του τραγουδιού.

1 «Μου αρέσει»

Όπως σημειώνει και ο Νίκος Πολίτης, πολύ σωστή η ανάγνωση και τα συμπεράσματα σου Περικλή.

Από τους αριθμούς μήτρας (ηχογράφησης) γνωρίζουμε ότι την ίδια μέρα ηχογραφήθηκαν και τα τραγούδια:

«Μπουζούκι μου διπλόχορδο» GO -2708 στο όνομα του Περιστέρη

«Με έμπλεξες βρε πονηρή» GO -2709

«Ταξίμ Ζεϊμπέκικο» GO -2710

Τα τρία αυτά τραγούδια ηχογραφήθηκαν, σύμφωνα με τους αριθμούς μήτρας (ηχογραφήσεων), στη σειρά το ένα πίσω από το άλλο, μαζί με το «Όλοι οι ρεμπέτες του ντουνιά», το οποίο όπως είδαμε έχει αριθμό μήτρας GO -2711.

Αν και εφόσον ισχύουν τα λεγόμενα του Μάρκου Βαμβακάρη, και αυτά τα τραγούδια ηχογραφήθηκαν τον Ιούνιο του 1937.

Επίσης, λίγα νούμερα μετά ηχογραφήθηκε και η «Φαληριώτισσα» του Παπαϊωάννου, που έχει αριθμό μήτρας GO -2719. Ο Γιάννης Παπαϊωάννου δεν είχε καταφέρει να ηχογραφήσει τραγούδια του, όταν ο Μάρκος έπαιζε στο Φρούριο των Τρικάλων τον Μάϊο του 1937.

Με μπούσουλα λοιπόν την συγκεκριμένη ηχογράφηση του Μάρκου, γνωρίζουμε ότι μέχρι και τις αρχές Αυγούστου 1937 ηχογραφούνται στις εταιρείες ODEON - Parlophone και τα:

«Της καρδιάς το τικ-τακ» του Κώστα Σκαρβέλη με τον Γιώργο Κάβουρα και την Σοφία Καρίβαλη GO -2729

«Πάντα το βράδυ έρχομαι» του Παντελή Καρίβαλη με την Σοφία Καρίβαλη GO -2731

«Βρε τύχη πως με τυραννάς» με τον Γιώργο Κάβουρα GO -2734

«Το παιδί του δρόμου» του Βαγγέλη Παπάζογλου με τον Γιώργο Κάβουρα GO -2735

«Είμαι παιδάκι μάλαμα» στο όνομα του Σπύρου Περιστέρη με τον Μάρκο στα φωνητικά GO -2746

«Μικρός αρραβωνιάστηκα» του Μάρκου GO -2747

Υπάρχουν και άλλα γνωστά τραγούδια της ίδιας περιόδου που δεν έχει νόημα να τα γράψω όλα.

Γιατί όμως γράφω ότι όλα αυτά ηχογραφήθηκαν μέχρι τις αρχές Αυγούστου;

Γιατί τότε ηχογραφείται το τραγούδι, που ήταν η αφορμή για να συσταθεί η λεγόμενη επιτροπή λογοκρισίας του Μεταξά, του Κώστα Ρούκουνα, «Οι αδικοπνιγμένοι» ( GO -2766). Ως γνωστόν, το κομμάτι αναφέρεται στο ναυτικό δυστύχημα, που σημειώθηκε λίγο έξω από το λιμάνι του Πειραιά, ανάμεσα στο «Ύδρα» και το «Ανάστασις», με 24 νεκρούς.

Το τραγούδι αυτό του Ρούκουνα, κατάφερε σε λιγότερο από 25 μέρες, να ηχογραφηθεί, να κυκλοφορήσει και στο τέλος να απαγορευτεί από το Μεταξικό καθεστώς. Η απαγόρευση της κυκλοφορίας του τραγουδιού «Οι αδικοπνιγμένοι» δημοσιεύτηκε στον ημερήσιο τύπο στις 28/8/1937.

Όσα τραγούδια κυκλοφόρησαν (στις εταιρείες ODEON και Parlophone ) και έχουν αριθμό μήτρας μεγαλύτερο του GO -2766, που είναι ο αριθμός ηχογράφησης του τραγουδιού του Κώστα Ρούκουνα, τότε ηχογραφήθηκαν μετά τις αρχές Αυγούστου του 1937.

Η ναυτική τραγωδία, σημειώθηκε το βράδυ της 1/8/1937 και συνέπεσε με τους εορτασμούς της συμπλήρωσης ενός χρόνου από την εγκαθίδρυση της δικτατορίας Μεταξά.

Στις ηχογραφήσεις της λαϊκής μας μουσικής ίσως να μην υπάρχουν πολλές περιπτώσεις για να διατυπωθούν γενικότεροι κανόνες.

Στην δισκογραφία των 78 στροφών, υπάρχουν τραγούδια που γνωρίζουμε την χρονολόγηση της δημιουργίας τους και της ηχογράφησης-κυκλοφορίας.

Παρόμοιες περιπτώσεις με τους «Αδικοπνιγμένους», τραγούδια δηλαδή που ηχογραφήθηκαν αμέσως μετά από ένα σημαντικό γεγονός, έχουμε το 1936, όταν σημειώνονται οι θάνατοι των Κονδύλη, Βενιζέλου. Όσα τραγούδια γράφτηκαν για αυτούς τους δύο πολιτικούς, αποτελούν τον μπούσουλα όπως γράφω παραπάνω, για την χρονολόγηση άλλων κομματιών που ηχογραφήθηκαν μετά ή και πριν τα συγκεκριμένα γεγονότα.

Παρομοίως έχουμε και την ηχογράφηση του Πέτρου Κυριακού με τον τίτλο «Ο Κυριακός Ολυμπιονίκης» για την Columbia . Γνωρίζουμε ότι ηχογραφήθηκε μετά τις 9/8/1936 γιατί στον μονόλογο του Πέτρου Κυριακού αναφέρονται τα ονόματα των αθλητών Σύλλα, Μάντικα και Κυριακίδη. Ο Μαραθώνιος, στον οποίο ήρθε 11ος ο Κυριακίδης, έγινε στις 9 Αυγούστου 1936. Όσα τραγούδια ηχογραφήθηκαν και έχουν στην ετικέτα του δίσκου αριθμό μήτρας μεγαλύτερο από τον CG -1433, τότε ηχογραφήθηκαν μετά την παραπάνω ημερομηνία.

Μέχρι το 1935, οι φωνογραφικές εταιρείες ηχογραφούσαν δύο (2) φορές τον χρόνο. Συνήθως την Άνοιξη και το Φθινόπωρο. Από το 1936 και μετά οι ηχογραφήσεις γίνονταν, σχεδόν σε καθημερινή βάση. Οι διευθυντές των λαϊκών τμημάτων των δισκογραφικών εταιρειών, πάντα είχαν τον πρώτο λόγο στην ηχογράφηση νέων τραγουδιών.

2 «Μου αρέσει»

ναι διοτι κατασκευασαν το πρωτο στουντιο ηχογραφησης μεσα στο χωρο του εργοστασιου

Καλησπέρα Φώτη, μήπως σου είναι εύκολο να παραθέσεις αριθμό σελίδων απο την αυτοβιογραφία του Μάρκου,για το κομμάτι που αναφέρεται στον Χρήστο Τσιτσάνη? Σ ευχαριστώ

Καλησπέρα και από μένα.

3 «Μου αρέσει»