Η πρώτη ηχογράφηση μπουζουκιού στην Ελλάδα (για την τυπική πρωτιά μιλάμε) έγινε -σύμφωνα με τον Τάσο Σχορέλη- γύρω στα 1925, όταν δύο “όργανα του γένους των μπουζουκιών” πήραν μέρος στην ηχογράφηση στρατιωτικής μπάντας. Ο κυρ Τάσος παραθέτει τη φωτογραφία της μπάντας, όπου ανάμεσα στους ένστολους κάθονται ξεκάρφωτοι και δυο μάγκες κρατώντας έγχορδα. Ο οργανοποιός Κυριάκος Λαζαρίδης βεβαίωσε ότι ήταν μάγκες μπουζουξήδες, στον έναν από τους οποίους είχε κατασκευάσει ο ίδιος μπουζούκι.
Για τα υπόλοιπα:
Η σειρά των ηχογραφήσεων (όπως φωνάζει εδώ και καιρό ο Φρανκ) καθορίζεται από τον αριθμό της μήτρας και όχι του δίσκου. Ενας δίσκος μπορεί να έχει εκδοθεί και κυκλοφορήσει (για διάφορους λόγους) πολύ μετά την ηχογράφησή του, ακόμη και με διαφορά χρόνων. Εχουμε τέτοια παραδείγματα π.χ. με τραγούδια του Μάρκου που ηχογραφήθηκαν το '37 και κυκλοφόρησαν το '40.
Τα “δίστιχα του μάγκα” λοιπόν έχουν έχουν αρ. δίσκου DG-147 και αρ. Μήτρας WG-233. Ο “Μεμέτης” με το Νούρο έχει αρ. δίσκου DG-203 αλλά αρ. μήτρας WG-201, που σημαίνει ότι κυκλοφόρησε μετά τα “Δίστιχα”, όμως ηχογραφήθηκε νωρίτερα. Πάντως μιλάμε πάντα για την ίδια χρονιά (1931).
Ο Μανιάτης (και μερικοί άλλοι) τοποθετεί το “Καραντουζένι” του Μάρκου στα 1932, όπως και το “Σου 'χει λάχει” και πιαθνότατα έχει δίκιο.
Ολα τα παραπάνω είναι η τυπική αλήθεια. Κατά την ταπεινή μου άποψη η ουσιαστική αλήθεια είναι ότι πρωτοπόρος στην ηχογράφηση με μπουζούκι στην Ελλάδα είναι ο Μάρκος. Ακόμα κι αν δεν το 'κανε πρώτος χρονικά. Ομως ο Μάρκος βγήκε πρώτος προς τα έξω. Το Μάρκο άκουσε ο κόσμος και “αρρώστησε” με τα τρίχορδα.
Δεν είναι τυχαίο που όλοι οι ρεμπέτες στις αφηγήσεις τους αναφέρουν το Μάρκο ως πρώτο. Και ενώ μάλιστα οι περισσότεροι γνώριζαν το Μανέτα και πιθανότατα γνώριζαν και ότι είχε ηχογραφήσει τραγούδι. Αυτό όμως δεν τους έλεγε τίποτα. Η καθοριστική παρέμβαση ήταν αυτή του Μάρκου.
Θα μου επιτρέψετε (αντιεπιστημονικά και χωρίς στοιχεία) να αμφιβάλλω αρκετά για το αν θα ξεκίναγε το '33 η “επέλαση του μπουζουκιού” με αφορμή τις ηχογραφήσεις του Μανέτα και του Μπάτη. Κι ας είχε κυκλοφορήσει και το “Μινόρε” του Χαλικιά. Τη “σφαλιάρα” που έφαγε η λαϊκή μας παράδοση, για να μετατραπεί σε …μπουζουκοπαράδοση, την έριξε το “Καραντουζένι”.
Ωραία με την πρώτη…μπερδευτήκαμε εντελώς. Η τελευταία πότε περίπου έγινε; Στο περίπου ποια θα λέγατε ότι ήταν η ηχογράφηση (ή οι ηχογραφήσεις) που έκλεισαν τη πόρτα στο ρεμπέτικο τραγούδι;
Παραπανω διορθωσα με οσα νεωτερα στοιχεια μαζεψα τις πρωτες ηχογραφησεις με μπουζουκι.
Την ηχογραφηση με την μπαντα δεν συμπεριελαβα
α. γιατι δεν την εχουμε ακομα ακουσει
β. γιατι προφανως ο ηχος του μπουζουκιου θα χανεται μεσα στα πνευστα και στα κρουστα ισως ηταν μονο εθιμοτυπικος ο λογος της συμμετοχης …
Βεβαια δεν πρεπει να παραβλεψουμε οτι παραλληλες ηχογραφησεις με οργανα που μιμουνται το μπουζουκι γινονται απο το 1919 τουλαχιστον. Απο τοτε φαινεται οτι διαδεται πια ευρυτερα το μπουζουκι περα απο τον παρανομο χαρακτηρα που απεκτησε κυριως απο τις φυλακες (βλ. φωτογραφια απο το βιβλιο του Πετροπουλου στις φυλακες Χαλκιδας το 1900 και αρθρο εφημ. του 1912 απο τον πρωτο τομο του Π.Κουναδη) και οσοι δεν τολμουν ή δεν τους αφηνουν να γραψουν με μπουζουκι χρησιμοποιουν αλλα οργανα.
Ετσι εχουμε τον Κατσαρο που σολαρει με τα δαχτυλα στην κιθαρα, τον Τσόρο ή Τσορο και τον Καλουμενο και αλλους που παιζουν μπαντζο, τον Δουσα στην Αμερικη με κιθαρα μαλλον με δαχτυλα, τον Κωστη (Μπεζο 
με κιθαρα που σολαρει με πεννα, τον Καρρα που δεν εχω καταλαβει ακομα αν ηταν εδω ή στην Αμερικη και με τι τροπο επαιζε
… και τελος την οργανωμενη πια ελληνικη δισκογραφια που καθιερωνει τον Περιστερη σαν παικτη κιθαρας που την βαφτιζουν μπουζουκι μετα το 1931 ( αυτο το ψαχνουμε …
Και μια διορθωση ακομα, ο Δημητρης Αραπακης επαιζε σαντουρι, ψαχνουμε και τον βιολιστη απο την ηχογραφηση του 1912 στη Σμυρνη τελικα …
(Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/ην yiorgosv 03 Ιούλιος, 2006)
Γιώργο, για την ηχογράφηση της στρατιωτικής μπάντας συμφωνώ μαζί σου. Γι’ αυτό άλλωστε μιλάω για “τυπικό μέρος” του θέματος.
Ισαάκ, για την τελευταία ηχογράφηση ρεμπέτικου, άσε να το κουβεντιάσουμε στα γεράματα, συντροφιά με κανένα τίλιο…
Η χάραξη της μήτρας είναι βέβαια το πρώτο γεγονός που καθορίζει τη γέννηση ενός δίσκου. Όμως, το σημαντικότερο είναι χωρίς αμφιβολία η εμφάνιση του κομματιού στο κοινό του. Οι λόγοι που το κομμάτι κρατήθηκε προσωρινά μπορεί να έχουν και αυτοί τη σημασία τους. Και κάτι ακόμα: σίγουρα θα υπήρξαν περιπτώσεις όπου ηχογραφημένες μήτρες δεν κυκλοφόρησαν ποτέ. Εκεί τι κάνουμε;
Όσο για τη σφαλιάρα στη λαϊκή μας παράδοση, Άρη, ευτυχώς η δεύτερη ανένηψε τελευταία. Και πάντως, δεν μετατράπηκε σε μπουζουκοπαράδοση, απλά η ήδη πλούσια παράδοση έγινε πλουσιώτερη με την προσθήκη του αστικού λαϊκού τραγουδιού. Άλλο βέβαια αν, τις τελευταίες λίγες δεκαετίες, η δημοτική παράδοση πήρε αρκετές σφαλιάρες από τους σύγχρονους εκτελεστές (χωρίς εισαγωγικά, επίτηδες!) και «συνθέτες», που φυσικά άντλησαν τη δύναμή τους από το ίδιο το κοινό τους. Αλλά αυτό είναι άλλη, μεγάλη ιστορία.
Γιώργο, στο βιβλίο του «Σμύρνη κλπ.» ο Καλυβιώτης, στους μουσικούς που αναφέρονται ονομαστικά στους δίσκους συναντά μόνο (!) έναν «κύριο Μήτσο», βιολί. Δεν αναφέρεται επίθετο. Πιθανόν ο Μήτσος Αραπάκης, αν είναι αυτός, να είναι συγγενής του Αραπάκη σαντουριέρη / τραγουδιστή.
Άρη, έχω από καιρό καταλήξει προσωπικά στο ότι η τελευταία (πρωτότυπη βέβαια) ηχογράφηση ρεμπέτικου έγινε εδώ και πάρα πολλές δεκαετίες και δεν θα αλλάξει τίποτα μέχρι να πίνουμε τίλιο.
Ρε Νίκο, χαριτολογώντας μίλησα για “σφαλιάρες” και “μετατροπές”. Αν είναι δυνατό…
Η παράδοση είναι …παράδοση. Είτε θέλουεμ είτε όχι. Και διαμορφώνεται μέσα από κοινωνικές διαδικασίες που δεν μπορούν πάντα να ελεγχθούν απόλυτα, όσο κι αν κάποιοι θα το ήθελαν πολύ.
Για την τελευταία ηχογράφηση ρεμπέτικου έχω αλλάξει γνώμη καμιά εκατοστή φορές. Και όχι έναν χρόνο μπροστά - έναν πίσω, αλλά δεκαετίες ολόκληρες. Γι’ αυτό λέω, άσε να τα πούμε στα γεράματα…
Εντάξει, εντάξει. Δεν θα καθυστερήσουμε και πολύ (εγώ δηλαδή. . . )
Η μητερα μου ηταν κορη του Μανετα και με συγκινηση διαβασα τα περι πρωτης ηχογραφησεως κλπ. Ποιος μπορει να με βοηθησει να βρω ενα αντιγραφο αυτης και ισως και αλλων ηχογραφησεων του παππου μου; Που υπαρχουν αλλα στοιχεια (βιβλια, εφημεριδες της εποχης) για τις δραστηριοτητες του στο χωρο του ρεμπετικου;
Σε βαθειά νερά μπαίνεις, φίλε Κώστα! Η συγκεκριμένη ηχογράφηση δεν έχει κυκλοφορήσει δημόσια σε σύγχρονη εγγραφή και εγώ, τουλάχιστον, δεν την έχω ακούσει. Για γενικότερα στοιχεία περί ρεμπέτικου κλπ. ψάξε εδώ στο φόρουμ, στην ενότητα «Βιβλία, άρθρα, συνεντεύξεις, ερευνητές» αλλά πρωτίστως, ψάξε στα ντουλάπια και τα πατάρια της ευρύτερης οικογένειάς σου. Μπορεί να βρεθεί και κανένα λαβράκι!
Μπορεί κάποιος σήμερα να βρει τις δυο ηχογραφήσεις του Μανέτα,όπου ο ήχος του μπουζουκιού είναι κυρίαρχος και τραγουδά ο Σπαχάνης, σε cd,στα οποία την ανθολόγηση των τραγουδιών έχει κάνει ο Charles Howard.
Τα δίστιχα του μάγκα βρίσκονται στο MOURMOURIKA,songs of the greek underworld 1930-1935 και το Καλέ μάνα δεν μπορώ στο MORTIKA,rare vintage recordings from a greek underworld.
Νασαι καλα!
Κώστα, καλώς ήρθες στο φόρουμ.
Χαιρόμαστε που έχουμε κοντά μας έναν απόγονο του Μανέτα !
Μπορείς να μας επιβεβαιώσεις αν το μικρό όνομα του παππού σου ήταν Γιώργος;
Από κάποιους αναφέρεται ως Θανάσης Μανέτας.
Δεν ξέρω αν μιλάμε για το ίδιο, αλλά οι δυο ηχογραφήσεις του '31 τα “δίστιχα του μάγκα” και “καλέ μάνα δε μπορώ” υπάρχουν στη βάση του σήλαμπς. Αν ο φίλος Κώστας κάνει εκεί μια εγγραφή θα μπορεί τουλάχιστον να τα ακούσει…
Στους δίσκους πάντως αναφέρεται Θαν. Μανέτας, κατά Μανιάτη.
Ελένη καλησπερα και Χρονια Πολλα,
Το ονομα του παππου μου ηταν πραγματι Θανασης.
Καλημέρα!, δημοσιεύω την ομιλία του Κώστα Παπαηλίου, εγγονού του Μανέττα, για τον παππού του στα πλαίσια του 5ου σεμιναρίου για το ρεμπέτικο στην Σκύρο (Ιούλιος 2013). Πιστεύω ότι έχει πολύ ενδιαφέρον…
Να σημειώσω κάτι ενδιαφέρον: ο κύριος Κώστας Παπαηλίου που είχα την ευκαιρία να γνωρίσω στη Σκύρο το καλοκαίρι, είναι παλαιό, ανενεργό σήμερα μέλος του φόρουμ, δες σε αυτό το θέμα # 24, 27 και 31. Το επιβεβαιώνει και ο ίδιος στην ομιλία που παραθέτει ο φίλος ktrifon, 01:52 κ. ε. Το νόστιμο είναι ότι παρακολουθώντας και εγώ την ομιλία του κ. Κώστα, δεν συνειδητοποίησα αμέσως ότι σε αυτά που λέει από το 02:06 και μετά, εμπλέκεται και η ταπεινή αφεντομουτσουνάρα μου (#25 και επόμενα).
Πραγματικά γέλασα Νίκο όταν ανέτρεξα και είδα ότι εσύ ήσουν αυτός που του είχες απαντήσει.Σκεφτηκα και εγώ όταν το καλοκαίρι μας μίλαγε αν πραγματικά θυμόσουν.