Χωρίς να είμαι ο ειδικός στην κιθάρα έχω δει κάποιες φορές, πάντα σε μικρά σχήματα, να παίζουν με κλασσική αλλά με πένα. Και εμείς όταν ήμασταν φοιτητές που παίζαμε σε ένα κουτακάκι, ακουστικά και χωρίς ενίσχυση εννοείται, ο κιθαρίστας μας είχε κλασσική που έπαιζε με πένα. Στη λαϊκή και παραδοσιακή μουσική η διαθεσιμότητα των οργάνων και η ευκολία που προσφέρουν είναι βασικό κριτήριο για το σχηματισμό της ορχήστρας. Κάπως έτσι βρέθηκαν και τα χάλκινα στην παραδοσιακή μουσκή μουσική της Μακεδονίας, το κλαρίνο που αντικατέστησε τον ζουρνά κοκ.
Πρόσφατα είχα σχετική κουβέντα με έναν κιθαρίστα που παίζει σε μαγαζιά και δυνατό στο παίξιμο. Έπαιζε με την παλιά του κλασσική με πένα και όχι με ακουστική. Ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι μετά από έναν τραυματισμό στο χέρι η κλασσική παρά το φαρδύτερο μπράτσο του έβγαινε πιο ξεκούραστα για να βγάζει πρόγραμμα, από τις διάφορες ακουστικές που έχει. Βέβαια έπαιζε ηλεκτρικά και όχι ακουστικά. Δεν χρησιμοποιούσε εξωτερικό μικρόφωνο αλλά είχε κάνει μετατροπή και ‘‘κάρφωνε’’ βύσμα απ’ευθείας στο όργανο. Συνέχιζε να πάιζει όμως με χορδές κλασσικής (πλαστικές) και όχι συρμάτινες. Από τα φοιτητικά μου χρόνια θυμάμαι αρκετές περιπτώσεις που περνάγανε συρμάτινες χορδές σε κλασσική λόγω έλλειψης ακουστικής. Στις περισσότερες των περιπτώσεων βέβαια τα όργανα υπέφεραν και βγάζανε ζημιές. Μόνο μία περίπτωση θυμάμαι που ένας γνωστός είχε μία κλασσική Παναγή αγορασμένη γύρω στο 1970. Από την αρχή της πέρναγε συρμάτινες χορδές και για πάνω από 30 χρόνια. Εγώ είχα αρχίσει την ενασχόληση μου με την οργανοποιία και του είπα πως είναι επιζήμια τακτική αυτή για το όργανο αλλά όταν έπιασα στα χέρια μου το όργανο είδα πως παραδόξως ούτε είχε σκευρώσει ούτε είχε πάθει κάποια άλλη ζημιά μέσα στα 30 χρόνια. Μιλάμε πάντα όμως για εξαίρεση που δεν θα πρότεινα σε κάποιον να δοκιμάσει.
Ιστορικά σχεδόν δεν υπήρχαν «κρητικά». Υπήρχαν τα χανιώτικα με το βιολί (ή λύρα σε στυλ χανιώτικου βιολιού σε ορισμένες περιοχές), και διάφορα ιδιώματα της κεντρικήςΚρήτης με τη λύρα. Στο ανατολικό μέρος του νησιού υπήρχε πάλι τοπικό ιδίωμα, και με τα δύο όργανα αλλά με προτίμηση στο βιολί στις πόλεις (τελείως άλλο στυλ από το χανιώτικο) και στη λύρα στα χωριά. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα τα διάφορα τοπικά ρεπερτόρια άρχισαν να επεκτείνονται και στο υπόλοιπο νησί, κι έτσι δημιουργήθηκαν τα «κρητικά».
Η λύρα επικράτησε με τη διαδικασία που συνοπτικά αναφέρει ο Λίγκα. Σήμερα στα Χανιά το βιολί με το παλιό τοπικό ύφος παραμένει αρκετά ζωντανό, ενώ τα στειακά-λασιθιώτικα-γεραπετρίτικα κλπ. βιολιά αρκετά λιγότερο.
Κι εγώ αυτό θυμάμαι, από ημιερασιτεχνικά-ημιεπαγγελματικά σχήματα που έπαιζαν (παίζαμε) σε ταβέρνες δεκ. '90.
Αλλά τότε δεν υπήρχε και πολύ ψάξιμο στην κιθάρα. Σκέτες συγχορδίες και καμιά μικρή μπασογραμμή, μέχρις εκεί. Οι λίγοι πιο ψαγμένοι κιθαρίστες (π.χ. ο Αλέξανδρος ο άσπρος από τους Ρεμπέτ Ασκέρ, κάποιοι θα τον θυμούνται) μπορεί να είχαν και κιθάρες άλλου τύπου - δεν το είχα παρατηρήσει αυτό ομολογώ.
Μια πολύ ενδιαφέρουσα πληροφορία διαβάζω σε αυτή τη σημαντική εισήγηση για τον σπουδαίο αλλά “άγνωστο” κιθαρίστα Ανδρέα Παλαιολόγο: ότι αυτός ενεπλάκη στην ανακάλυψη της χρήσης νάιλον χορδών ήδη από το 1938:
Δημήτρης Κοτρωνάκης & Ceren Baran “Ο κιθαριστής Ανδρέας Παλαιολόγος (1910-1997): από την τουρκική πρωτοπορία στην ελληνική λήθη”
(σελ. 340-356)
Ενδιαφέρουσα πληροφορία Άνθιμε. Απλά μια ερώτηση. Σύμφωνα με τα στοιχεία που ξέρουμε το nylon ανακαλύφθηκε από την εταιρεία Dupont στα τέλη της δεκαετίας του 1930 και έγινε εμπορικά διαθέσιμο το 1940 για χρήση σε οδοντόβουρτσες, γυναικείες κάλτσες και πετονιές για ψάρεμα.
Άρα σε πρώτη φάση το 1938 δεν ταιριάζει.
Βέβαια ίσως οι χρονολογίες να είναι λίγο διαφορετικές και όντως να υπάρχει βάση σε αυτή την πληροφορία.
Ναι, και πήρε αυτή την ονομασία λόγω μιας «διαμάχης» μεταξύ ΗΠΑ και Ιαπωνίας: και οι δύο χώρες αγωνίζονταν μετά μανίας, από τα ’ 30΄s και καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου, να βρουν κάποιο υλικό πλαστικό. Ήξεραν η μία τις προόδους και τις αποτυχίες της άλλης και ο ανταγωνισμός καλά κρατούσε, αλλά χωρίς τελικό αποτέλεσμα. Όταν οι Αμερικάνοι βεβαιώθηκαν με σειρές πειραμάτων ότι το υλικό που εφηύραν είναι σωστό, στη σωστή τιμή κλπ κλπ, έπρεπε και να βρεθεί ένα κατάλληλο εμπορικό όνομα. Βρέθηκε από τη φράση
“Νow Υou Loose, Old Nippon!”.
Αυτό ανήκει στους λεγόμενους “urban legends - αστικούς μύθους”, Νίκο.
Εδώ ένα εκτενές κομμάτι σχετικά με την ονομασία του νάϊλον.
" “Dusilk”, “Rayamide” and “Silkex” were also rejected. Gladding then proposed “Norun”. That sounded good and suggested that the material did not ladder (“no run”), but this name was rejected again because it was not true. Without further ado, “Norun” was changed to “Nuron”, because “nu” sounds like “new”. There was, however, a danger that it would be confused with a nerve tonic (“Neuron”). Gladding replaced the “r” by an “l” and the “u” first by an “i” and than by a “y” – and the word “nylon” was coined. A composition designed to sound good that did not really mean anything, even though claims were subsequently made about meanings on which the word was allegedly based. One of these interpretations is that “nylon” came from “New York” and “London”, because two chemists thought up the word on an intercontinental flight from one of the cities to the other. An alternative which is claimed is that DuPont chose the name “nylon” with the aim of provoking Japanese industry, which would be able to export less silk as a result of the new artificial fibre – this story says that “nylon” stands for “Now You’ve Lost, Old Nippon” …
Πηγή: How nylon got its name
Το διάβασα κι εγώ. Όλες οι εκδοχές που παρουσιάζει το κείμενο κινούνται (σύμφωνα με το κείμενο) στη σφαίρα της ανεκδοτολογίας.
Άσε που υπάρχουν και τα σατιρικά «εκ των υστέρων» ακρωνύμια: μπορείς να φτιάξεις τη λέξη NYLON με κάποιο άλλο σκεπτικό, αλλά ταυτόχρονα να παρατηρήσεις ότι βγάζει και ακρωνύμιο του “Now You’ve Lost, Old Nippon”. (Στον στρατό δίνουν και παίρνουν αυτά τα εκ των υστέρων: Επειδή Πείνασα Ορκίστηκα Πάλι κλπ.)
Πάντως η επίσημη θέση της Dupont είναι αυτή:
" According to Ernest Gladding, manager of the Nylon Division in 1941, the name had originally been “Nuron,” which not only implied novelty but cleverly spelled “no run” backwards. Unfortunately, Nuron and other closely related words posed trademark conflicts, so the division proposed “Nilon.” Changing the i to a y removed any ambiguity surrounding pronunciation, and “nylon” was born."
Καλά τώρα… Αρχικά το είπαν Nuron που άμα το διαβάσεις ανάποδα βγάζει No run (το οποίο πού κολλάει;), και μετά όταν χρειάστηκε να το αλλάξουν το έκαναν Nilon (οκέι εδώ) αλλά το ξαναάλλαξαν σε Nylon για να απομακρύνουν κάθε αμφιβολία για την προφορά, λες και το y δεν προφέρεται ακριβώς όπως το i.
Δεν το βρίσκω πιο πιστευτό από το ανεκδοτολογικό με τους Ιάπωνες.
Όπως και να χει το πως βγήκε το όνομα δεν είναι σημαντικό. Ο καθένας ας διαλέξει όποιον μύθο θέλει.
Το θέμα όμως είναι ότι το 1938 δεν μπορεί να πειραματίζονται για νάϊλον χορδές στην κιθάρα στην Τουρκία. Εκτός και αν υπήρχε παράλληλη ανακάλυψη εκεί, μαζί με την Αμερική. Γι αυτό όμως δεν έχω βρει κάτι.
Υ.Γ.1. “Gladding then proposed “Norun”. That sounded good and suggested that the material did not ladder (“no run”), but this name was rejected again because it was not true.”
Υ.Γ.2. "What does ladder mean fabric?
A ladder is a hole or torn part in a pair of stockings or tights, where some of the vertical threads have broken, leaving only the horizontal threads."
Έμαθα πολλά πράγματα ευχαριστώ πολύ ολους.
Χαίρομαι που κάποιοι είχαν εμπειρίες με κιθαρίστες που χρησιμοποίησαν κλασσική κιθάρα (απο επιλογή). Αυτό τουλάχιστον μου καλύπτει το “στατιστικό” κενο που είχα.
Οσο για τα Κρητικά ατυχο παραδειγμα εκ μερους μου τελικά. Αλλά περα απο την ανατολική Κρήτη οπου γνωριζα για την παραδοση του βιολιου δεν εχω δει ποτέ πουθενα αλλου να παιζουν βιολι σε καμια περισταση (ειναι η συζύγος απο Ηρακλειο και κατεβαίνουμε πολυ συχνά) και στο μυαλο/αυτί μου η λυρα ειναι το σύγχρονο στάνταρ.
Δεν ξέρω εάν έχει αναφερθεί αλλά παράδοση στο βιολί έχει και ο νομός Χανίων. Διαφέρει αισθητά ο τρόπος που παίζεται σε σχέση με την Αν. Κρήτη. Μπορείς να βρεις παλιότερες εκτελέσεις καθώς και νεότερες, μιας και υπάρχει μια αναβίωση στον τρόπο αυτό παιξίματος. Το Ηράκλειο απ’ όσο ξέρω παίζει μόνο λύρα.
Κάποια πράγματα που αναφέρονται είναι λίγο παρατραβηγμένα. Π.χ.
Όπως όμως και να έχει το πράγμα, ο Παλαιολόγος μπορεί να θεωρηθεί ο πρώτος
επαγγελματίας δάσκαλος κλασικής κιθάρας στην χώρα (Τουρκία/Πόλη), χάρη στον οποίο μάλιστα έσπασε η παράδοση της κιθάρας ως συνοδευτικού οργάνου.
Ο Vrouyr Mazmanian έγραψε σχετικά: «Οι Έλληνες είναι ερωτευμένοι με την κιθάρα, άλλωστε στα μάτια των προγόνων τους ήταν θεϊκό όργανο. Στην Κωνσταντινούπολη παρατηρεί κανείς μια κιθάρα κρεμασμένη στους τοίχους των περισσότερων ελληνικών σπιτιών. Γενικά όμως τη χρησιμοποιούν για να συνοδεύουν τα τραγούδια της αγάπης και της νοσταλγίας για την πατρίδα. Ο Andres Paleologo ήταν ο πρώτος που έσπασε αυτή την πληβεία παράδοση [την εκτέλεση της κιθάρας ως οργάνου συνοδευτικού της φωνής] και έφερε την κιθάρα στο υψηλότερο σημείο της τελειότητάς της».Έτσι, λοιπόν, η κιθάρα έγινε στην Τουρκία ένα όργανο συναυλιακό, με δική της καλλιτεχνική αξία.
Διαφωνώ βέβαια γενικότερα, για μένα η συνοδεία είναι σημαντικό μέρος της μουσικής παιδείας ενός κιθαρίστα σε όλα τα είδη μουσικής, και στην κλασσική, αλλά ας το προσπεράσουμε. Παραπέμπω σε παλιότερη ανάρτηση, δική σου Άνθιμε, του περιοδικού «Μουσική» του Παχτικού,
περιλαμβάνεται η «Μελωδία οξύφωνου εκ του μελοδράματος Tosca διασκευασμένη δια κιθάραν» σόλο, «εκ της συλλογής Γ.Λ Ξανθόπουλου» με το χαρακτηριστικό σχόλιο:
Χάρις εις τον διακεκριμένον αυτής συνεργάτην κ. Γ.Λ. Ξανθόπουλον η «Μουσική» δια του τεμαχίου τούτου παρέχει ωραίαν διασκευήν της μονωδίας της Τόσκας του Πουτσίνη εις τους εραστάς της παθητικής Κιθάρας. Δεν αμφιβάλλομεν δ΄ότι θέλουσιν ούτοι δεόντως εκτιμήσει την περί την επιτηδείαν συναρμογήν ειδικότητα του μουσοτραφούς διασκευαστού και ημετέρου συμπαθούς συνεργάτου
Οπότε υπάρχει και κιθαρίστας που διασκευάζει κομμάτια για σόλο κιθάρα, και «εραστές» που τα παίζουν.