Το θέμα του οκτάσημου ζεϊμπέκικου με είχε απασχολήσει σοβαρά εδώ, στο φόρουμ, πριν κάποια χρόνια. Είχε τότε υποστηριχτεί ότι ο ζεϊμπέκικος (ο εννηάσημος) είναι ελληνικός και όχι τούρκικος, αφού οι τούρκικοι ζεϊμπέκικοι είναι οκτάσημοι και όχι εννηάσημοι.
Πρώτα πρώτα να ξεκαθαρίσω ότι για μένα δεν τίθεται θέμα εθνικότητας για παραδοσιακούς χορούς, μουσικές και άλλα δρώμενα τέτοιου είδους, στο ίδιο (ανατολικό) καζάνι βράζουμε όλοι, από Βαλκάνια και πέρα… Ούτε και πρόκειται να καταληφθώ από ρίγη υψίστης εθνικής υπερηφανείας και συνειδήσεως καταδεικνύοντας π.χ. ότι ο ζεϊμπέκικος είναι ελληνικός και οι Τούρκοι απλά τον αντέγραψαν, οι πτωχοί. Πάμε παρακάτω.
Έψαξα τότε και πράγματι βρήκα (σποραδικά) οκτάσημα κομμάτια από Τουρκία, τονισμένα σαν ζεϊμπέκικο. Προσπάθησα να αναλύσω τη βηματική ακολουθία του τουρκικού ζεϊμπέκικου (του ελληνικού δεν αναλύεται γιατί αυτοσχεδιάζεται) και σύντομα κατάλαβα ότι πρόκειται περί λόγιας χορογραφίας χίλια τοις εκατό, δηλαδή για «κατασκευασμένους» χορούς. Όλοι αυτοί πάντως οι «τουριστικοί» ήταν εννηάσημοι. Προχώρησα σε βηματικά σχήματα περισσότερο παραδοσιακά, από τους ζεϊμπέκικους χορούς της περιοχής της νοτιοδυτικής Τουρκίας και είδα ότι και αυτοί αυτοσχεδιάζονται σε τέτοιο μεγάλο βαθμό που, συχνά, οι ίδιοι οι μουσικοί (μέχρι και πέντε νταούλια, μέχρι τρείς ζουρνάδες) αναγκάζονται να παραβιάζουν το (πάντα εννηάσημο) μέτρο για να παρακολουθήσουν τις κινήσεις του χορευτή. Πηγμένος, ζήτησα βοήθεια από Τούρκους ερευνητές οι οποίοι μου εξήγησαν:
Εννηάσημος είναι ο παραδοσιακός ζεϊμπέκικος και στην Τουρκία, αλλά η ρυθμική του αγωγή είναι τόσο αργή (ένα μέτρο εννέα κτύπων μπορεί να κρατήσει και 20 δευτερόλεπτα) που είναι αδύνατον στον αδαή να παρακολουθήσει το ρυθμό χωρίς να του ξεφύγει. Αυτούς τους ρυθμούς οι ζεϊμπέκοι τους έχουν μέσα στο DNA τους και δεν τους ξεφεύγουν. Αλλά σήμερα ο «ζεϊμπέκικος» χορεύεται σε όλη την Τουρκία, από σχετικούς και κυρίως από ασχέτους, σε γάμους, σε τουριστικές παρουσιάσεις κλπ. και συχνά οι μουσικοί παρατάνε το δύσκολο εννηάρι, κόβοντας τον τελευταίο κτύπο, κάνοντάς το δηλαδή ένα πάρα πολύ αργό τσιφτετέλι, ώστε να μπορούν να παρακολουθήσουν ευκολότερα το ρυθμό. Ο χορευτής, στις περισσότερες περιπτώσεις, ούτε που θα το καταλάβει. Αλλά πρόκειται για παραβίαση παραδοσιακής πρακτικής.
Για τους λόγους που ώθησαν τον Παπαϊωάννου να γράψει το δικό του οκτάρι, εγώ τουλάχιστον βρίσκομαι σε βαθύ σκοτάδι. Φαντάζομαι όμως πως ο ίδιος θα έλεγε κάτι απλούστατο του τύπου «έ, έγραψα και εγώ ένα ζεϊμπέκικο κάπως διαφορετικό, έτσι μου ήρθε…».