ναι όντως υπάρχει το επίθετο, επικοινωνησαμε με την οικογένεια, αλλά είπαν ότι δε γνωρίζουν κάτι. Ευχαριστώ για τις υπόλοιπες πληροφορίες !
Γεια σου Δήμητρα,
Δεν έχω το βιβλίο του Ανωγειανάκη. Ο Μ. Λουκατάρης (αρχές 20ου αιώνα - αρχές της δεκαετίας του 80) που ξέρω -ο θείος ο Μανώλης, αδελφός της προγιαγιάς μου- έπαιζε λαούτο. Αποκλειστικά, όπως μου επιβεβαίωσε και η κόρη του. Εκτός αν ο θείος ο Μανώλης μετέφερε πληροφορίες (π.χ. ο επίσης λαουτιέρης πατέρας του, ο Λευτέρης, ήταν από την Άνδρο που εκεί σώζεται η τσαμπούνα). Εναλλακτικά, πρόκειται για Λουκατάρη άλλου οικογενειακού κλάδου.
Για τον Πολυδεύκη Κουλούρη (το Πολυδέ) που ανακάλυψε ο Πέπε στο διδακτορικό του υπάρχει επιβεβαίωση από ανήψια του. Για τον Κολαράκη δεν ήξερα. Είχα ακούσει όμως, χωρίς να το έχω ψάξει, για τον παππού τού παπα-Γιάννη, τον γέρο Ψαραύτη (Κουρούλη) ότι έπαιζε τσαμπούνα. 'Αμα τον δεις, ρώτα τον.
Είχα ακούσει και εγώ ότι ο Σουρτασίφης (Κώστας Χρύσος (περί το 1910), παππούς όχι προπάππους του σημερινού) έπαιζε λύρα. Αλλά σε γλέντια δεν έχω ακούσει κάτι τουλάχιστον για το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα.
Λουκά,
Όταν στο φόρουμ υπήρχαν τα μπλογκ χρηστών, είχαμε μια συζήτηση με τον Άγη για την Ακρίδα σε κάποιο άσχετο θέμα. Εκεί ο Άγης έδωσε δείγμα για το πώς άκουγε την ακρίδα στην αντάρτικη εκδοχή στις μπουάτ των μέσων της δεκαετίας του 1970 αλλά δεν θυμόταν τα λόγια. Ίσως είναι αυτά που παραθέτεις τώρα. Δεν τα έχω ξαναβρεί.
Πράγματι, έχω βρει και εγώ ότι ο στιχουργός της Ακρίδας είναι ο Σοφοκλής Καρύδης και ότι πρωτοδημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα ΦΩΣ. Αλλά δεν κατάφερα να βρω απότον καναπέ ψηφιοποιημένα, σε κάποια βάση, τα σχετικά τεύχη. Δυστυχώς, πρέπει να καταφύγουμε στην παραδοσιακή μέθοδο και να αρχίσουμε τα σούρτα φέρτα σε βιβλιοθήκες. Δεν προβλέπεται για τα κιλά μου.
Το νήμα διακόπηκε πριν 6 χρόνια πάνω στη συζήτηση για την στροφή “τα πουλιά που πετούν στον αέρα” και τον Βάρναλη. Από άσχετη συζήτηση, στο μπλογκ του Νίκου Σαραντάκου προέκυψε ότι ο Βάρναλης το είχε αναφέρει σε χρονογράφημα με τίτλο “ο άρχων κυνηγός” που δημοσιεύτηκε στην Πρωία στις 27/11/1939. Το διήγημα μπορεί να βρεθεί σε συλλογή που επιμελήθηκε πρόσφατα ο Νίκος Σαραντάκος.
Απόσπασμα από το διήγημα αυτό:
"Μολις μπαίνει στο καφενείο ο ψεύτης, οι άλλοι τον υποδέχονται τραγουδώντας, στο σκοπό του Μπάλο ιν μάσκερα, το:
Τα πουλιά που πετούν στον αέρα
δε φοβούνται κανέναν καιρό
μα φοβούνται μπαρούτι και σκάγια
κι ένα νέο ξανθό κυνηγό."
Άλλο απόσπασμα εδώ.
Το “Μπαλο ιν μάσκερα” παραπέμπει στην όπερα του Βέρντι “Un ballo in maschera” του 1859. Στο yt υπάρχουν αρκετές παρουσιάσεις της όπερας αυτής αλλά δεν το έχω μελετήσει ώστε να δω αν σχετίζεται με τη μελωδία της Ακρίδας (αν και αμφιβάλλω).
1 «Μου αρέσει»
Για να είμαστε έντιμοι, δεν το ανακάλυψα. Μου το έδωσαν (τη φττπία της εφημερίδας). Ευχαριστώ για την επιβεβαίωση, όπως και τη Δήμητρα για τις άλλες πληροφορίες.
Αν στραφούμε σ’ αυτή την κατεύθυνση (ότι δηλαδή ΔΕΝ υπήρχε τσαμπούνα και ότι όλες οι πληροφορίες σχετίζονται με άλλα νησιά και συμπτωματικά συλλέχθηκαν στη Σίφνο), τότε να πούμε και ότι η ονομασία “κάιντα” που παραδίδει ο Ανωγειανάκης για τη Σίφνο απαντά στην κοντινή Κύθνο. Για την ίδια την Κύθνο ο Ανωγειανάκης λέει “γκάιντα” - μπορεί να ισχύει κι αυτό, η διαφορά κ-γκ είναι αμελητέα, ενώ η χρήση τέτοιας ονομασίας αντί για κάποια παραλλαγή της λ. τσαμπούνα είναι μοναδική.
Δήμητρα, η εργασία αυτή υπάρχει κάπου αναρτημένη;
Αναρτημένη δεν υπάρχει γιατί η ιστοσελίδα του σχολείου είναι ανενεργη τα 2-3 τελευταία χρόνια .Αλλα μέχρι το τέλος της σχ. χρονιάς θελουμε να αρχίσουμε να τη χρησιμοποιούμε. Εγώ και οι μαθήτριες την έχουμε μόνο ηλεκτρονικά.
Η δική μας έρευνα στηρίχτηκε μόνο στη σχολική βιβλιοθήκη, τη βιβλιοθήκη του Αγ. Αρτεμίου και τις συνεντεύξεις που πήραμε από το Λευτεράκι(Λουκαταρη), τον Ιερέα Γιάννη Ψαραυτη και τον Γιάννη Τριχα (παππού της μαθήτριας Κωνσταντίνας Τρίχα).
Ξεκίνησε με στόχο να βρούμε τι υπήρχε πριν το βιολί στο νησί, γιατί 5 χρόνια που ζω εδώ, όποιον ρωτούσα ,κανένας δεν ήξερε τίποτα για άλλα όργανα και αρνούνταν και την πιθανότητα κατηγορηματικά. Γενικά είναι κάπως απόλυτοι οι Σιφνιοι με το μουσικό γίγνεσθαι του νησιού. Το άλλο μεγάλο θέμα που είχαμε με τους μαθητές του σχολείου γενικά είναι ότι θεωρούσαν ότι ο,τι παίζεται σε Σιφνεικο πανηγύρι είναι και Σιφνεικο στην καταγωγή. Οι μαθήτριες που κάνανε την εργασία καταλάβανε τη διαφορά και άρχισαν να ψάχνουν με πολύ όρεξη. Η υπόθεση βέβαια έχει πολύ βάθος, το οποίο εμείς δεν μπορέσαμε να το αγγίξουμε.
2 «Μου αρέσει»
Κάνω μια ιστορική έρευνα πάνω στο κομμάτι “Ακρίδα” ή “ως πότε ξένη ακρίδα” και αναπόφευκτα έπεσα και στις πολύ χρήσιμες πληροφορίες του forum.Η “ακρίδα” σύμφωνα με τα ως τώρα δεδομένα που έχω βρει θεωρώ ότι “πήδησε” στην Σίφνο εξαιτίας ενός περιστατικού που συνέβη στην διπλανή Κύθνο στις 28 Φεβρουαρίου με 1 Μαρτίου, στα λεγόμενα Κυνθνιακά. Στην Κύθνο λοιπόν φυλακίστηκαν (εξορία;) όσοι είχαν πρωτοστατήσει στις ταραχές ενάντια στον Οθωνα που ξεκίνησαν τον Ιανουάριο του 1862 στο Ναύπλιο και συνεχίστηκαν και σε άλλες περιοχές του ελλαδικού χώρου. Ο διοικητής του πεζικού στην Σύρο Λεωτσάκος (μανιάτης) στασίασε και μαζί με κάποιο απόσπασμα πήγε στην Κύθνο συνωμοτικά να απελευθερώσει τους κρατούμενους. Στην πορεία γίνεται αντιληπτός και μετά από καταδιωξη στο νησί οι στασιαστές σκοτώνονται. Αυτό λοιπόν το γεγονός εξέγειρε ακόμα περισσότερο τον κόσμο εναντίον του Όθωνα. Μάλιστα υπάρχει και ένα δίστιχο στην Κύθνο που υπενθημίζει εκείνο το γεγονός: Του Λεωτσάκου το παιδί και του Μωραϊτίνη
απάνου σκοτωθήκανε εις την Αγιάν Ειρήνη.
Θεωρώ λοιπόν ότι η Μασαλιώτιδα των εξεγερμένων “ακρίδα” (όπως λέει και ο Εμμανουήλ Λυκούδης: Pireorama ιστορίας και πολιτισμού: Η "αναίμακτη" επανάσταση του 1862 (Έξωση του Όθωνα)) έφτασε με αυτότον τραγικό τρόπο και στα στόματα των νησιωτών που σιγά σιγά απέκτησε το δικό της τοπικό μουσικό χρώμα.
σημείωση: Αναφέρθηκε ότι ο Καρύδης δημοσίευσε την Ακρίδα στην εφημερίδα του το Φως. Ενώ έχω κοιτάξει όλα τα φύλλα από το Φως του Καρύδη (από το 1860-62) δεν μπόρεσα να βρω την δημοσίευση της Ακρίδας στην εφημερίδα. Αν γνωρίζει κάποιος ημερομηνία θα με βοηθούσε, ίσως είναι ενταγμένη σε κάποιο κείμενο του και να μου διέφυγε.
σημείωση 1: Για το γεγονός της Κύθνου υπάρχει μανιάτικο μοιρολόι και έχει διασκευαστεί από τον Μιχάλη Τερζή.
Να σημειώσω εδώ την πληροφορία ότι άλλο εμβατήριο, το «Αβέρωφ υπερήφανε που σα δελφίνι τρέχεις» πέρασε στο ρεπερτόριο των βιολάρηδων στην Κύπρο, όπως αναφέρει ο Γ. Αβέρωφ 
. Για τους παλιούς η μουσική ήταν μία.
Υπάρχει ακουστικό δείγμα του Αβέρωφ (είτε του κανονικού εμβατηρίου είτε με Κύπριους βιολάρηδες);
Το μόνο που έχω υπόψη μου
Είναι αλήθεια ότι δυσκολεύομαι να βγάλω συμπέρασμα από το στιγμιότυπο. Βρήκα ένα εμβατήριο που λέγεται Αβέρωφ (χωρίς λόγια).
Αυτή είναι η μουσική που παίζουν στην Κύπρο;
Στην Κύπρο ως εμβατήριο (μαρσάκι δηλαδή) παίζεται από τους βιολάρηδες ή έγινε μετατροπή του σε κάποιου είδος χορευτικό; Δηλαδή, ποιος είναι ο ρόλος του στο Κυπριακό γλέντι;
Δε ξέρω αν υπάρχει αλλού ηχογραφημένο, όντως στην εκπομπή τραγουδιούνται 2 στίχοι, για όσα δευτερόλεπτα διαρκούν και μετά μοντάρεται άλλο πλάνο. Είχε κάποιο ρόλο στο γλέντι προ αμνημονεύτων χρόνων.
Τη λέξη «πολογιαστός» και τη σημασία της τη ξέρουμε αλλά δε νομίζω να υπάρχουν πολλοί που θα αναγνώριζαν το συγκεκριμένο σκοπό σαν τέτοιο σήμερα, ή ακόμα και την εποχή της κηδείας (1990).
1 «Μου αρέσει»
Tο 1890 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Πεζοπορία Πατρών εις Τρίπολιν», του ιατρού Χ. Π. Κορύλλου, σημαίνουσας μορφής των Πατρών. Είναι ένα ταξιδιωτικό βιβλίο όπου ο συγγραφέας παραθέτει τις εντυπώσεις του κατά τη διαδρομή αυτή. Στο πλαίσιο αυτό διηγείται και ένα περιστατικό από τη διαμονή του στην Τρίπολη. To περιστατικό αφορά διασκέδαση σε κεντρικό υπαίθριο χώρο της Τρίπολης με συμμετοχή μουσικών του δήμου. Εδώ είναι ενα απόσπασμα:
“…άπαντες οι δημοτικοί υπάλληλοι θέλοντες και ούτοι να συνεορτάσωσιν [] συνήχθησαν τη εσπέρα του Σαββάτου [] και μετά προεισαγωγικά τινα ανακρούσματα μοίρας των του δήμου μουσικών, των φερόντων τα βαρυηχότερα μετάλλινα μουσικά όργανα [] ήρξαντο συνάδοντες, δήθεν, τα υπό των μουσικών ανακρουόμενα μέλη, εγχώρια ή ξένα, μηδέ τού Ριγολέττου αυτού εξαιρουμένου, ιδίως τού άσματος “Caro nome che il mio cuor”, ού την μουσικήν εδανείσθη ο τονίσας το ηρωικόν τής Οκτωβριανής τού 1862 μεταπολιτεύσεως εμβατήριον, “Εως πότε η ξένη ακρίδα”, επιθυμήσας ίσως τήν εγχωρίαν, ήτις ου παύεται έκτοτε εξασκούσα ανενδότως το ακριδικόν αυτής έργον”.
Από το κειμενο φαίνεται ότι ο συγγραφέας γνώριζε την γνωστή όπερα του Verdi (1851). Δεν γνωρίζω όμως αν ο Χ. Π. Κορύλλος είχε και από αλλού την πληροφορία ότι η Ακρίδα συνδέεται με τον Rigoletto.
Εδώ είναι η άρια:
με τη Μαρία Κάλλας.
Για μένα τον άσχετο, είναι δύσκολο να συνδεθεί η άρια, με την συγκεκριμένη δομή και ύφος, με το εμβατήριο της Ακρίδας. Επηρεασμένος όμως από το κείμενο του Κορύλλου, βρίσκω ότι ένα μικρό απόσπασμα, γύρω στο 2:00 στη συγκεκριμένη εκτέλεση, έχει στοιχεία που θυμίζουν την Ακρίδα.
Οπότε η ακολουθία είναι άρια->εμβατήριο->χορευτικό συρτό.
ΥΓ. Το βιβλίο του Κορύλλου βρίσκεται στην anemi
7 «Μου αρέσει»
Συγνώμη, εγώ δεν τα βρίσκω.
(πάντως, τί ερμηνεία η Κάλας, ασύλληπτο… Ποιά άλλη, ποιός άλλος θα μπορούσε να αρθεί σ’ αυτό το ύψος;…
)
1 «Μου αρέσει»
Περίεργο, εγώ ακριβώς σ’ εκείνο το σημείο (2:00 - 2:35) αναγνωρίζω ακριβώς την Ακρίδα!
Πολύ θα ήθελα να ξέρω πώς τα καταφέρνεις, Περικλή! Εντελώς διαφορετική μελωδία βλέπω εγώ…
ωραια η καλλας, μου αρεσε!
Βέβαια το μαρς δεν είναι αντιγραφή αυτούσιας της μελωδίας, αλλλά βασίζεται σε αυτή και φυσικά απλοποιώντας την. Ουσιαστικά η ομοιότητα βρίσκεται στη “βάση” του 1ου και του 3ου στίχου, με τους 2ο και 4ο μελωδικά απλοποιημένους εντός της σύμβασης που θα περίμενε κανείς σε ένα εμβατήριο.
Αν τυχόν βοηθάει αυτό:
1:59-2:07 Έως πότε η ξένη ακρίδα [μελωδία παρόμοια με το εμβατήριο]
2:08-2:16 Έως πότε κωφός βαυαρός [εδώ η μελωδία ανεβαίνει σε σύγκριση με το εμβατήριο]
2:17-2:22 Θα ρημάζει [Ίδια μελωδία με το μαρς πλην της κατάληξης -ζει. Στο μαρς έχει κρατηθεί κι ένα ίχνος της διαστολής του λόγου στο θα-]
2:23-2:28 Τη δόλια πατρίδα [διαφορετική μελωδία]
2:29-2:36 Εγερθείτε αδέρφια εμπρός [διαφορετική μελωδία]
2:37-3:00 [Σαν εμβόλιμο πριν την επανάληψη του 3ου και 4ου στίχου. Στο 2:37-2:41 στο οργανικό μέρος είναι αρκετά φανερό το θέμα «έως πότε η ξέ-»]
3:00-3:06 Θα
3:07-3:16 Ρημάζει τη δόλια πατρίδα
3:17-3:27 Εγερθείτε αδέρφια εμπρός
1 «Μου αρέσει»
Άγη, για ποια καταγραφή μιλάς, παρακαλώ;
Μιλάω για το βίντεο στο #54
1 «Μου αρέσει»
Έχω βρει και αυτήν την παραλλαγή.
Κατά τη γνώμη μου μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως γέφυρα μεταξύ της άριας και του νησιώτικου και να συγκριθούν με αυτά που λέει ο Άγης στο #58. Δεν ξέρω πώς συγκρίνονται και με αυτά που λέει ο Σπύρος Γκούμας στο #24 με βάση τη βυζαντινή καταγραφή του Σιγάλα.
Το βίντεο ανέβηκε πριν τρία χρόνια και οι συντελεστές της εκτέλεσης φαίνονται στο βίντεο.
Η άρια ουσιαστικά αποτελείται από δύο στροφές. Η πρώτη είναι αυτή:
Caro nome che il mio cor
Festi primo palpitar,
Le delizie dell’amor
Mi dei sempre rammentar!
Στο βίντεο με την Κάλλας η μελωδία αυτής ξεκινάει στο 0:55 περίπου και τραγουδιέται από το 1:21 και μετά. Στην χορωδιακή εκτέλεση αποτελεί πιανιστική οργανική εισαγωγή και γέφυρα. Δεν υπάρχει στη νησιώτικη ακρίδα
Η δεύτερη στροφή είναι αυτή:
Col pensier il mio desir
A te sempre volerà,
E fin l’ultimo mio sospir,
Caro nome, tuo sarà.
Στο βίντεο με την Κάλλας ξεκινάει στο 1:57 (όπως αναφέρει ο Άγης στο #58) και είναι το κύριο μέρος της ακρίδας όμως παρουσιάζεται στην χορωδιακή εκτέλεση και αυτή που πέρασε στο νησιώτικο. Νομίζω μάλιστα ότι ο δεύτερος στίχος «Α te sempre volerà» αποδίδεται με τον ίδιο τρόπο με το «εως πότε κουφός Βαυαρός» στη χορωδιακή εκδοχή. Το νησιώτικο διαφοροποιείται εκεί (#58).
Δεν βρίσκω πολλά στοιχεία για την χορωδιακή εκτέλεση. Δεν γνωρίζω αν οι συντελεστές είχαν στη διάθεσή τους τις παρτιτούρες της πρώτης εμβατηριακής εκδοχής ή είχαν υπόψη τους τη σύνδεση με την άρια.
Λοιπόν, για να ερχόμαστε στα ίσια μας τώρα. Βάζω την Ακρίδα με τον Παντελή Αγιουτάντη στο βιολί και τον Απόστολο Ραφελέτο στο λαούτο από πανηγύρι πριν 13 χρόνια.