Διατριβή Echoes of the Great Catastrophe: Re-Sounding Anatolian Greekness in Diaspora

Βρήκα αυτήν την διατριβή, που μπορεί να ενδιαφέρει μερικά μέλη. Είναι διαθέσιμη εδώ:

Ο Ελληνοαμερικάνος μελετητής μιλάει σ’ αυτό το podcast:

Εύα

3 «Μου αρέσει»

Δεν έχω αυτή τη στιγμή το χρόνο να διαβάσω τη διατριβή. Διάβασα την περίληψη που προηγείται του κυρίως σώματος του πονήματος και διαπίστωσα ότι ο συγγραφέας μπερδεύει, τουλάχιστον στην περίληψη, δύο ξεχωριστά γεγονότα: Την βίαια εκδίωξη Ελλήνων από τη Μικρά Ασία, ως αποτέλεσμα της ήττας του Ελληνικού στρατού, και την επακολουθήσασα οργανωμένη (ως ένα βαθμό…) ανταλλαγή πληθυσμών ως αποτέλεσμα συμφωνίας των δύο κρατών. Δεν ξεχωρίζει τα δύο αυτά γεγονότα και μιλάει για μία μόνο Deportation σχεδόν 2 εκατομμυρίων «Ορθοδόξων Χριστιανών ελληνικού δόγματος» από την Τουρκία.

2 «Μου αρέσει»

Την έχω μερικά χρόνια τη διατριβή και δεν έχω καταφέρει να τη διαβάσω. Τα εισαγωγικά βέβαια, και λίγα στην αρχή, τα διάβασα, αλλά όχι πρόσφατα, οπότε στηρίζομαι μόνο σ’ αυτό που λες Νίκο:

Δε νομίζω ότι έχει μεγάλη σημασία η διάκριση, λαμβανομένου υπόψη του θέματος και της οπτικής: Άνθρωποι γηγενείς της ίδιας ευρύτερης περιοχής, φορείς της ίδιας ευρύτερης κουλτούρας (το αν κάποιοι λ.χ. ήταν τουρκόφωνοι δεν ήταν κριτήριο κατανομής), ξεριζωμένοι εξίσου βίαια και εξίσου αμετάκλητα, με τα ίδια προβλήματα (γενικά την ίδια ιστορία) στη νέα τους εγκατάσταση, αλλά που έφυγαν σε δύο δόσεις, οι πρώτοι από διωγμό, οι δεύτεροι από διπλωματική συνθήκη. Και μέσα στο ίδιο διάστημα.

Ευχαριστώ για το ενδιαφέρον! Δεν έχω διαβάσει όλη τη διατριβή, αλλά βρήκα μερικά ωραία κομμάτια, π.χ. όταν γράφει για τον Konstantinos Nikolaou Kereakoglow (παράξενη μεταγλώττιση!) και τη μουσική παιδεία του. Είχε πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία για τη παλιά μουσική ζωή στη Λέσβο και για τις συναλλαγές με την απέναντι πλευρά στην Τουρκία. Έχω την εντύπωση ότι το θέμα του βιβλίου είναι πιο πολύ εθνογραφία της μουσικής παρά μία στενά μουσικολογική ανάλυση (ελπίζω να γίνω κατανοητή!). Όσο για το θέμα που έθιξε ο Νίκος, νομίζω ότι το αίσθημα του ξεριζωμού, τα προβλήματα επιβίωσης και η πίκρα για την αντιμετώπιση από τους “ντόπιους” ήταν το ίδιο για όλους τους “τουρμομερίτες”, άσχετα αν ήταν πρόσφυγες ή ανταλλαχθέντες. Τουλάχιστο αυτή είναι ή εντύπωση που έχω από τους Ποντίους συγγενείς μου, που είναι όλοι παιδιά και εγγόνια ανταλλαχθέντων από διάφορα μέρη του Πόντου. Από την άλλη είναι ιστορικά σφαλμένο να τους αποκαλεί αυτούς τους Έλληνες deported, ειδικά όταν υπήρχαν χιλιάδες Μουσουλμάνοι κάτοικοι των Βαλκανίων που είχαν την ίδια τύχη.

Δεν διάβασα ολόκληρη τη διατριβή αλλά από ότι είδα μάζεψε πολύ υλικό, μπράβο του. Επικεντρώνεται σε μυτιληνιούς μουσικούς οπότε το ‘ανατολίτες’ του τίτλου είναι σχετικό, και η συζήτηση για προσφυγες κλπ λίγο εκτός θέματος.

Το στυλ είναι σχιζοφρενικό, αυτοβιογραφικά διηγήματα που εναλλάσσονται με εθνογραφική/ανθρωπολογική θεωρητική συζήτηση που δυσκολεύομαι να κατανοήσω, και μουσική ανάλυση που με ενδιαφέρει περισσότερο. Προφανώς αυτό είναι το ζητούμενο από τους εξεταστές οπότε δεν βρίσκω φταίξιμο στο συγγραφέα, διατριβή είναι, όχι βιβλίο.

Η συλλογή με χειρόγραφες παρτιτούρες απο τις αρχές του 20ου αιώνα, και η πρακτική να αντιγράφουν τυπωμένες παρτιτούρες μου κινεί ιδιαίτερα το ενδιαφέρον, καθώς και η απουσία κάθε μουσικού σνομπισμού στη συλλογή: σαρκιά, ζεϊμπέκικοι, τραγούδια από οπερέττες, βαλσάκια κλπ. Ο συγγραφέας της διατριβής φαίνεται να θεωρεί τα παραδουνάβιας προέλευσης κομμάτια (χόρα, βλάχικο) ως κλέζμερ.

Και εγώ απόρεσα λιγάκι με το στυλ …ειδικά σε μία διατριβή που εκπονήθηκε στο Harvard! Μου φάνηκε σαν ένα παράξενο μείγμα από προσωπικά ανέκδοτα, “in”/τρέχουσες ανθρωπολογικές θεωρίες και μουσικολογική έρευνα. Αλλά είχε αρκετά ενδιαφέροντα κομμάτια, όπως οι παρτιτούρες με τραγούδια από διαφορετικές μουσικές και παραδόσεις.

Μάλλον κάτι τέτοιο ήταν που με απέτρεψε από το να τη διαβάσω κι εγώ. Κι όμως, ξέρετε, αυτή είναι η εθνομουσικολογία σήμερα. (Ίσως όχι μόνο αυτή, αλλά πάντως και αυτή.)

Στην Ελλάδα ο πιο μοντέρνος εθνομουσικολόγος, τουλάχιστον μέχρι πριν καμιά 10ριά χρόνια (δεν έχω παρακολουθήσει στενά έκτοτε) ήταν ο Κάβουρας. Έχετε διαβάσει ποτέ; Εμένα πάντως με ξεπερνάει. Βλέπεις ένα κείμενο που από τον τίτλο περιμένεις ότι θα δίνει πληροφορίες για τη μουσική κάποιας περιοχής ή ομάδας, και αντ’ αυτού βλέπεις:
-πώς βιώνει το μέλος της κοινότητας τη μουσική
-πώς βιώνει το μέλος της κοινότητας το γεγονός ότι είναι μέλος της κοινότητας
-πώς αντιλαμβάνεται ο ερευνητής αυτά που του λέει το μέλος της κοινότητας ότι βιώνει
-πώς βιώνει ο ερευνητής το γεγονός ότι είναι ερευνητής κι έχει ενώπιόν του το μέλος της κοινότητας
-πώς αργότερα, αφού έχει τελειώσει η συνάντηση και έρχεται η ώρα της συγγραφής, βιώνει ο ερευνητής αυτό το γεγονός (ότι γράφει)
-…και πέραν όλων αυτών, ούτε πενιά!

Ίσως η περιγραφή μου ακούγεται χλευαστική. Δεν είναι. Απλώς …έτσι το βιώνω! Δεν ξέρω να σκεφτώ με αυτό τον τρόπο ως συγγραφέας, μετά πολλής δυσκολίας καταφέρνω ενίοτε να παρακολουθήσω τέτοια πράγματα ως αναγνώστης, και τελικά τα κατέχω τόσο λίγο ώστε δεν μπορώ να εκφέρω καμία αξιολογική κρίση (όχι πως θα είχε και καμιά σημασία η αξιολόγησή μου).

Αλλά οπωσδήποτε είναι κι αυτό κάτι που υπάρχει, μέσα στους κόλπους της εθνομουσικολογίας. Μας αρέσει, δε μας αρέσει, το καταλαβαίνουμε, δεν το καταλαβαίνουμε. Άμα δε μας αρέσει, μπορεί να αρέσει σε άλλους.

Πάντως εγώ δεν το καταλαβαίνω!

Κι έτσι το αποτέλεσμα είναι ότι δε διάβασα τη διατριβή του Παναγιώτη, παρόλο που την είχα σχεδόν από τη στιγμή που εγκρίθηκε, παρόλο που πρόκειται για πολύ στενό μου φίλο και μάλιστα επί μακρόν συνοδοιπόρο (κάναμε μαζί κάποια από τα πρώτα βήματά μας και στη μουσική και στην εθνομουσικολογία, και για πολλά χρόνια ό,τι έγραφε ο ένας το επιμελούνταν ο άλλος), και παρόλο που το θεωρώ ένα χρέος που έχω αμελήσει.

Και μάλιστα δεν μπορώ να πω ότι από τη συζήτηση εδώ έλαβα ισχυρή ενθάρρυνση να την ξαναπροσπαθήσω!

1 «Μου αρέσει»