Γιατί υποτιμήθηκε τόσο ο Μιχάλης Γενίτσαρης;

Μιας και σε αυτό το θέμα αναφέρθηκε ο Μίκης Θεοδωράκης, έβλεπα ένα βίντεο που ο ίδιος έλεγε ότι το κίνημα της αναβίωσης του ρεμπέτικου έγινε “για να χτυπηθεί το έντεχνο Λαϊκό Τραγούδι”. Άκουσον άκουσον θράσος ανθρώπου! Αυτός που συνέβαλε ενεργά στον εκτοπισμό του ρεμπέτικου, να το κατηγορεί και από πάνω! Επίσης άλλο χυδαίο σχόλιο, ότι τάχα μου τάχα μου οι ρεμπέτες την έπιναν αντί να αντιστέκονται. Μιλάει αυτός που την ώρα που ο Γενίτσαρης και ο Δελιάς ήταν εξόριστοι και τους τρώγανε οι ψύλλοι αυτός ήταν εθελοντικά στην νεολαία του Μεταξά! Πόσο δίκιο είχε τελικά ο Γενίτσαρης.

Το βίντεο που λέω:

Αυτό γιατί το λες; Τι ακριβώς έκανε (πέρα από το να γράφει μουσική);

1 «Μου αρέσει»

Και μόνο η στάση του για την αναβίωση του ρεμπέτικου το δείχνει. Ο Θεωδορακης επηρεάζε πολύ κόσμο, οπότε οι απόψεις που πρόβαλε επηρέαζαν και τις γενικές απόψεις του κόσμου. Βέβαια μετά για να μην φάει κράξιμο πετάει και ένα “Δάσκαλος μου είναι ο Τσιτσάνης και ο Βαμβακάρης”. Ο Θεωδορακης δεν ήταν ούτε κακός πολιτικά, ούτε ήταν σαν άνθρωπος κακός, αλλά σαν καλλιτέχνης έχει μερίδιο ευθύνης για την κατάντια του αυθεντικού λαϊκού. Αν ήθελε να γράψει τέτοια μουσική, ας μην το όνομαζε “Λαϊκό”.

Μισό λεφτό.

Ο Θεοδωράκης δημιούργησε το έντεχνο λαϊκό (δε νομίζω να το ονόμαζε έτσι ο ίδιος, χωρίς να είμαι και σίγουρος): μουσική γραμμένη με τον έντεχνο τρόπο αλλά που ενσωματώνει λαϊκές φόρμες όπως ο ρυθμός του χασάπικου, η χρήση του μπουζουκιού, των λαϊκών φωνών κλπ., και που προερχόμενο από το γραφείο ενός λόγιου συνθέτη απευθύνεται στον ευρύ λαό. Πράγμα που πέτυχε, αφού, όπως είπε [δε θυμάμαι ποιος] οι οικοδόμοι πάνω στη σκαλωσιά βρέθηκαν να τραγουδάνε τους μεγάλους Έλληνες ποιητές. (Μεγαλη υπόθεση, αν λάβουμε υπόψη ότι η επιδίωξη της ελληνικότητας υπήρχε ανέκαθεν στους λόγιους συνθέτες αλλά ποιος ξεπέρασε ποτέ τα όρια του εξειδικευμένου κοινού κλασικής μουσικής;)

Αυτό το πράγμα είναι διαφορετικό από το καθαυτού λαϊκό, το προερχόμενο από τον λαό και απευθυνόμενο στον λαό. Το έντεχνο λαϊκό δεν αντικατέστησε το λαϊκό, απλώς προστέθηκε. Δεν ξέρω αν έκλεψε κοινό (δε νομίζω βέβαια: σταμάτησε ο κόσμος ν’ ακούει Καζαντζίδη επειδή ο Μπιθικώτσης τραγούδησε Θεοδωράκη;), αλλά και αν ακόμη έκλεψε, αυτά είναι πράγματα που συμβαίνουν: ο καθένας γράφει τα τραγούδια του για ν’ ακουστούν, δεν τα κρατάει κρυφά μη τυχόν και βλαφτεί η απήχηση άλλων τραγουδιών!

Άρα εδώ δεν υπάρχει κάτι να του καταλογίσουμε. Μένει να δούμε αν με κάποιον άλλο τρόπο επιτέθηκε στο λαϊκό: με ομιλίες, γραπτά, ή κάποια αθέμιτη εξουσιαστική κίνηση που να έκανε από τη θέση αδιαμφισβήτητου κύρους όπου βρισκόταν.

Εδώ λοιπόν δεν έχω ιδέα. Δε θα με εξέπληττε βέβαια να μάθω ότι έκραξε π.χ. για τα ινδοπρεπή ή κάτι παρόμοιο, αλλά δεν ξέρω κιόλας (καθόλου δεν το 'χω μελετήσει). Ούτε τη στάση του για την αναβίωση του ρεμπέτικου την ξέρω. Δώστε πληροφορίες, Κωνσταντίνε και ο κάθε άλλος.


Και ένα μικρό σχόλιο:

Τον αδικεί πολύ μια τέτοια διατύπωση. Ήταν πολύ παραπάνω από «όχι κακός πολιτικά»!

2 «Μου αρέσει»

Στο βίντεο που έβαλα ποίο πάνω την λέει

1 «Μου αρέσει»

Οκέι, έχεις δίκιο. Δεν το είχα δει. Είδα τώρα μέχρι τη μέση και αηδίασα. Και με τους δυο τους.

Ωστόσο ακόμα κι έτσι δεν είμαι βέβαιος αν τα βάζει με τους ίδιους τους ρεμπέτες και το κοινό τους ή με τα κυκλώματα της μουσικής μπίζνας. Οπωσδήποτε ο τρόπος που υποστηρίζει ό,τι κι αν υποστηρίζει είναι απαράδεκτος, 100% χτυπήματα κάτω από τη μέση.

1 «Μου αρέσει»

Ίσως οι ατάκες του είναι λόγω εγωισμού, γιατί ενώ είχε γράψει πολύ μουσική ο Θεοδωράκης τον ενοχλούσε που ο κόσμος ζητούσε να ακούσει τους δασκάλους του.
Φαντάζομαι έναν αντίστοιχο σε 20 χρόνια συνθέτη που να λέει “με μουσικές του Θεοδωράκη μεγάλωσα, αλλά είναι ντροπή να ρίχνουν την νεολαία σε κουτούκια με την μουσική του”…

2 «Μου αρέσει»

Ο Θεοδωράκης έχει πει τόσα και τόσα - ωκεανός τα λόγια του όπως κι η μουσική του - που αν θέλει να είναι κανείς αντικειμενικός πρέπει να έχει υπόψη του τη γενική εικόνα των λόγων του και των έργων του (μουσικών και πολιτικών), για να βγάλει συμπεράσματα που δεν θα τον “εξιδανικεύουν” ούτε και θα τον αδικούν. Για να το πω με διαφορετικά λόγια, έχει εκφράσει πολλές μονόπλευρες απόψεις, που πολλές φορές μπορεί να θεωρηθεί ότι αντιφάσκουν μεταξύ τους, οπότε αν θέλει κανείς να μιλήσει για το Θεοδωράκη, πρέπει να παίρνει υπόψη του τις απόψεις στο σύνολό τους.

Πρόχειρα έχω να πω τα εξής:
Οι απόψεις που περιγράφει με τα λόγια του ο Κωνσταντίνος:

είναι και μονόπλευρες και σίγουρα αποτελούν γενικεύσεις που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, όσο κι αν θα μπορούσε να βρει κανείς μεγάλα ή μικρά ίχνη αλήθειας σ’ αυτές, μόνο που άλλο η αλήθεια κι άλλο τα “ίχνη” της.
Αλλά από εκεί και πέρα, δεν έχει νόημα η αντιστροφή του “κατηγορητηρίου”.
Αφενός στη νεολαία του Μεταξά κανείς, ουσιαστικά, δεν ήταν “εθελοντικά”, αφού “ντύνονταν” όλοι οι μαθητές υποχρωτικά εκτός από τους “απείθαρχους”, και εκτός αυτού ακόμα και τα τυχόν εθελοντικά κίνητρα στην ηλικία των 11 χρονών, που ήταν ο Θεοδωράκης το 1936, θα απαιτούσαν ξεχωριστή “ανάλυση”.
Κατά τα άλλα, σε ηλικία 16-20 χρονών ο Θεοδωράκης πολέμησε τους Γερμανούς και ύστερα τους Άγγλους με το “χωνί” αλλά και με τη μουσική καθώς και με το όπλο στο χέρι, τραυματίστηκε και βρέθηκε κοντά στο θάνατο, στη συνέχεια πέρασε φρικτά βασανιστήρια σε Μακρόνησο και αλλού, και παρ’όλες τις ποικίλες πολιτικές του επιλογές, και την κριτική που μπορούν να γίνουν γι’ αυτές, ποτέ του δεν απαρνήθηκε την πολιτική - αγωνιστική του αφετηρία και την διατήρησε σαν προσωπικό οδηγό μέχρι το τέλος της ζωής του.
Κι όσον αφορά τη σχέση του με τη λαϊκή μουσική, ούτε κι εδώ χρειάζεται, νομίζω, να ψάχνουμε για υποκριτικά κίνητρα όταν χαρακτηρίζει δασκάλους του τον Μάρκο και τον Τσιτσάνη.
Σχετικά πρόσφατα εμφανίστηκε εκείνο το βίντεο από τη δεκαετία του 60 που τους προλογίζει και τους δυο σαν δασκάλους, και δε νομίζω ότι μπορεί να ανιχνευτεί κάποια υποκρισία εκεί.
Ο ίδιος πάλι έδωσε ιδεολογική μάχη απέναντι στην κριτική που δέχτηκε όταν πρωτοχρησιμοποίησε το μπουζούκι στο έργο του.
Στην πραγματικότητα καμιά αξία δεν αναιρείται από τις εκατέρωθεν “αλληλοκατηγορίες”.

4 «Μου αρέσει»

Νάϋλον ντέφια και ψόφια κέφια.
Αυτό λέει (ή υπονοεί) μέσες άκρες από μουσικής πλευράς ο Θεοδωράκης στο παραπάνω απόσπασμα.

Το παιδάκι στο βουνό συγκριτικά με τον βαρύμαγκα στο κουτούκι βέβαια, είναι πολιτική -και όχι μουσική- τοποθέτηση.

4 «Μου αρέσει»

Δηλαδή οι μάγκες και οι ρεμπέτες δεν κάναν αντίσταση μέσω της μουσικής τους (κάποιοι και εκτός μουσικής)?

Άλλοι ναι, άλλοι όχι. Αυτό μόνο ανά περίπτωση μπορείς να το εξετάσεις, όχι συνολικά “οι ρεμπέτες”.

Το αν κάποιος έκανε αντίσταση ή όχι, εξαρτάται από πολλούς άλλους παράγοντες, δεν έχει σχέση με τη μουσική του ιδιότητα ή γούστο.

8 «Μου αρέσει»

καπου ειχα διαβασει οτι τον θεοδωρακη, τον εφεραν απο το παρισι η κολουμπια, για να αλλαξει το μοτιβο και να ελεγχει ετσι καλητερα τους λαικους η εταιρια, διοτι ειχαν αποκτησει μεγαλη δυναμη λογω των επιτυχιων τους. αλλα και γενικα, αυτο το ειδος εντεχνου λαικου που ξεκινησε τοτε, οτι το μεθοδευσε η εταιρια δλδ. δικοι μας λαικοι τα ειπαν αυτα… παντως στην πραξη μετα απο 60 χρονια βλεπουμε οτι οντως το λαικο-μπουζουξιδικο τραγουδι, δυτικοποιηθηκε αρκετα απο τοτε που μπηκαν στο παιχνιδι και οι πιανιστες. ακομα και οι μεγαλοι μπουζουξιδες, αρεσκονται να παιζουν τους ‘‘μεγαλους’’ συνθετες, ακομα και για σολο, και μετα μας δηλωνουν δημοσια οτι το μπουζουκι τελειωσε, εκανε τον κυκλο του, πεθανε. το σιγουρο ειναι οτι οι εταιριες δισκων επαιξαν και ενα σκοτεινο-κακο ρολο στην μουσικη στην ελλαδα. γι’αυτο να μην στοχοποιουμε ευκολα συγκεκριμενους καλλιτεχνες.

1 «Μου αρέσει»

Ποιο είδος; Όχι του Θεοδωράκη βέβαια, Άξιον εστί κλπ.

Μα, για αυτό δεν λέει ο palmo;

Δεν ξέρω, ας μας πει ο ίδιος. Βάσει του «αλλά και γενικά», όχι απαραίτητα.

Ρώτησα γιατί αν εννοούμε τον Θ. τότε μου φαίνεται εντελώς περίεργο να θεωρείται ότι το είδος που έβγαλε υποκινήθηκε από την εταιρεία!

1 «Μου αρέσει»

Οι Ν. Γεωργιάδης – Τ. Ραχματούλινα, (Κώστας Παπαδόπουλος – Ο Παγκανίνι του μπουζουκιού, 2007) αναφέρουν ότι ο Τ. Λαμπρόπουλος της Κολούμπια «σκέφτηκε να καθιερώσει κύκλους τραγουδιών που θα αντλούσαν έτοιμους στίχους από τους λόγιους ποιητές» και «με κύριο όργανο τον Θεοδωράκη, έβαλε το σχέδιό του σε εφαρμογή και επέβαλε ένα νέο είδος». Ο ίδιος ο Λαμπρόπουλος λέει:: «…Ειδικότερα ο Επιτάφιος ήταν μια πολύ ευτυχής στιγμή συμπτώσεως απόψεων και συνεργασίας δικής μου και του Θεοδωράκη. Τολμώ μάλιστα να πω ερήμην –κατ’ αρχήν- του Ρίτσου. Αλλά γενικότερα η μελοποίηση της ποιήσεως ήταν προϊόν πάρα πολύ ωρίμου σκέψεως. Δεν ξέρω αν θα πικράνω μερικούς που θεωρούν ότι προήγαγα πάνω απ’ όλα την καλλιτεχνία, όμως η αλήθεια είναι πως σκέφτηκα κατ’ αρχήν επιχειρηματικά» (στο Σ. Λυκουρόπουλος, «‘Από το φωνόγραφο στα 45άρια»,Καθημερινή 26/4/1998)

5 «Μου αρέσει»

Μάλιστα, σαφές τώρα. Εξακολουθώ βέβαια να εκπλήσσομαι.

Καθώς δεν ξέρω όλες τις λεπτομέρειες από τη ζωή και τη δουλειά του Θεοδωράκη, αλλά ήξερα πάντως ότι…

…, είχα σχηματίσει άλλη εικόνα για τα πράγματα.

1 «Μου αρέσει»

Αυτή η άποψη όμως δεν “συμπίπτει” με το γεγονός, ότι ο Επιτάφιος δεν πρωτοκυκλοφόρησε καν στην Κολούμπια του Τ. Λαμπρόπουλου, αλλά -ένα μήνα πριν, 1960- στην Φιντέλιτι του Αλ. Πατσιφά σε ενορχήστρωση του Χατζηδάκι και ερμηνεία της Μούσχουρη. Η δε μελοποίηση αρχίζει μεταξύ 1957-1958 όταν ο Ρίτσος στέλνει στον Θεοδωράκη, στο Παρίσι, την 2η έκδοση του Επιτάφιου που είχε τότε κυκλοφορήσει. Αυτά τα δεδομένα μάλλον, λοιπόν, δεν επιβεβαιώνουν το ότι η μελοποίηση του Επιτάφιου αποτελούσε εφαρμογή κάποιας ιδέας του Λαμπρόπουλου για κύκλους τραγουδιών πάνω σε ποιητικά έργα. Αντίθετα, μάλλον τόσο ο Πατσιφάς όσο και ο Λαμπρόπουλος υιοθέτησαν αυτή την ιδέα αφού πρώτα είχε μελοποιηθεί το έργο.
Στη συνέχεια βέβαια, πολύ γρήγορα, το έργο κυκλοφόρησε από την Κολούμπια με Μπιθικώτση στο τραγούδι και Χιώτη στο μπουζούκι (και με τον Καραμπεσίνη σε κάποια τραγούδια, απ’ ό,τι βλέπω εδώ), με τον Λαμπρόπουλο να έχει - υποθέτω, κρίνοντας από τα λεγόμενά του - έναν ρόλο σαν μουσικός παραγωγός (σαν επιχειρηματίας όπως λέει κι ο ίδιος) στη συζήτηση για την επιλογή των συντελεστών κλπ. Οπότε με την κυκλοφορία αυτής της εκδοχής, που “καθιερώθηκε” τελικά, πράγματι άρχισε κι ένας κύκλος ιδεολογικής αντιπαράθεσης γύρω από το μπουζούκι, τη λαϊκότητα της μουσικής κτλ.

ΥΓ Η αλήθεια είναι πως αυτή τη στιγμή δεν ξέρω, αν η εκδοχή με Χατζηδάκι - Μούσχουρη αφορούσε όλο το έργο ή πχ μόνο ένα τραγούδι, ωστόσο από όλα τα συμφραζόμενα προκύπτει ότι η μελοποίηση του έργου προϋπήρχε και δεν ήταν “εφαρμογή” κάποιας “επιχειρηματικής” ιδέας του Λαμπρόπουλου.

1 «Μου αρέσει»

Ολόκληρος ο Επιτάφιος ηχογραφήθηκε και με τη Μούσχουρη.

Έτσι για την “ιστορία” του πράγματος αφήνω αυτό εδώ που έχει μια σχετικά καλή περιγραφή της κατάστασης:

2 «Μου αρέσει»