Απόψεις - Σχόλια για το έργο του Σ. Καρά

Παραδοσιακή Μουσική
1

Pepe, επειδή στην προηγούμενη συζήτηση του θέματος: «Το βιολί στην παραδοσιακή Κρητική μουσική», μου είχες συστήσει να διαβάσω πληροφορίες (τα δυο πρώτα site τα ήξερα) σχετικά με το έργο και τη ζωή του Σίμωνα Καρά, έκρινα σωστό λοιπόν να παραθέσω ενδεικτικά και την αντίθετη άποψη μάλλον από τους περισσότερους (:wink: που αμφισβητούν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό τις ενέργειες του, στις έρευνες που έκανε, τόσο στην δημοτική όσο και στην εκκλησιαστική μουσική.

Τα περισσότερα από τα παρακάτω αποσπάσματα είναι από το βιβλίο του Θεόδωρου Ακρίδα: “ΕΛΕΓΧΟΣ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΔΥΣΠΛΑΣΙΩΝ Σ.ΚΑΡΑ”.

Οι βασικές παρεκκλίσεις του Σ. Καρά από τα καθιερωμένα της Ελληνικής μουσικής είναι οι εξής:
α) Η επαναφορά 8 απολιθωματικών χαρακτήρων της παλαιογραφίας.
β) Η καταθρυμμάτιση των ήχων.
γ) Η πλησμονή των κλιμάκων.
δ) Κατά κόρον χρήση σημείων αλλοιώσεως.
ε) Ο πλουραλισμός των αναλύσεων της πεταστής.
στ) Η μετονομασία των ειδών μελωδίας (μέλη) σε δρόμους.
ζ) Η χρήση όρων και συνθέσεων της μουσικής του πενταγράμμου.
η) Η χρήση Αραβοπερσικής μουσικής ορολογίας.

Απάντησις προς τον Πρόεδρον και τα Μέλη του Συλλόγου προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής

Εν τη ενταύθα εκδιδόμενη εφημερίδι «Ακρόπολις» και εν τω φύλλω της 27ης Μαίου ε.ε εδημοσιεύθη εκ του Γραφείου του Συλλόγου προς διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής» λίβελλος καθʼ ημών…………………….

………Συντάκτης του λιβέλλου τούτου μεστού βαρβαρισμών τε και σολοικισμών, στερουμένου δε παντάπασιν επιστημονικών επιχειρημάτων ίνα αναιρέση τας υφʼ υμών εξενεχθείσας επιστημονικάς κρίσεις και ένεκα τούτου εκτρεπομένου εις ύβρεις καθʼ ημών, είναι ο Πρόεδρος του Συλλόγου τούτου και Διευθυντής της χορωδίας αυτού κ. Σίμων Καράς, όστις, άμουσος ων, θορυβεί ίνα θολώσει τα νερά, κατά το κοινώς λεγόμενον.
Καίτοι κατά κανόνα, απαξιούμεν νʼ απαντώμεν είς λιβέλλους και δη όταν ούτοι συντάσσωνται υπό αμούσων, ως ο συνταχθείς υπό του κ. Προέδρου του Συλλόγου προς διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής!!, αδυνατούντος να συζητήση, ως απεδείχθη, επιστημονικώς εν τούτοις προς αποκατάστασιν της αλήθειας, δημοσιεύομεν τα κατωτέρω, προκαλούντες τον κ. Σίμων Καράν να κατέλθη εις επιστημονικόν δημοσιογραφικόν αγώνα, εντός των ορίων πάντοτε της καλώς ευνοούμενης ευπρέπειας και ουχί διʼ ύβρεων…………

………Εάν γνωρίζωμεν κατʼ όνομα την Βυζαντινή μουσικήν, δεν είνε εις θέσιν να κρίνη ο κ. Σίμων Καράς, καθʼ ό τελείως άμουσος και ουδεμίαν μέχρι τούδε παρουσιάσας επιστημονικήν εργασίαν………

………Απορίας όμως άξιον τυγχάνει, πως ο κ. Σίμων Καράς, αφού νομίζει ότι στερούμεθα μουσικών γνώσεων πολλάκις κατέφυγεν εις ημάς, παρουσία και τρίτων προσώπων, μάλιστα ίνα να χορηγήσωμεν αυτώ διαφόρους θεωρητικάς μουσικάς μελέτας, ερμηνείας των ουσουλίων και μακαμιών της Ασιατικής Μουσικής και άλλα;

………Όσον αφορά τα υφʼ υμών ψαλλόμενα εγκώμια και το καιόμενον λιβανωτόν προς το πολυσέβαστον ημίν καθηγητήν Κ.Α. Ψάχον, γνωρίζομεν τω κ. Καρά, ότι τοιούτον θεωρούμεν ως ύψιστην τιμή μας, αποδεικνύουσαν τον σεβασμόν, την εκτίμησιν και την ευγνωμοσύνην, άτινα τρέφομεν προς τον κ. Καθηγητήν, διότι εις αυτόν οφείλομεν την εν γένει μουσικήν μας μόρφωσιν, εν τε τη θεωρία και τη πράξει της ημετέρας Μουσικής, Εκκλησιαστικής τε και Δημώδους, ως και της Ασιατικής τοιαύτης, προς τας οποίας ο κ. Σ. Καράς ουδεμίαν έχει σχέσιν.
Ο κ. Σ. Καράς παρουσιάζεται ως πολύ αστείος, ίνα μη χαρακτηρίσωμεν τούτον άλλως πως, νομίζων ότι έχει την δύναμιν να προσκαλέση προς κοινήν συνεργασίαν!! τον της Μουσικής Τιτάνα, σεβαστόν καθηγητήν κ. Ψάχον παρʼ ου κάποτε, αν και δεν απατώμεθα, απεπέμφθη και να υποδείξη αυτώ τον τρόπον εργασίας προς εξύψωσιν της ημετέρας Μουσικής.………δυνάμεθα να κρίνωμεν περί αυτής εξʼ ενός «Άξιον Εστίν» ευρισκομένου κατʼ ευτυχή συγκυρίαν παρʼ ημίν και όπερ εμελοποιήθη υπό του κ. Σ. Καρά, μετά διπλής συνηχητικής γραμμής.
Τούτο, ως μέλος, στερείται, παντελώς μουσικής καλαισθησίας γέμει μουσικών ορθογραφικών σφαλμάτων, ή συνήχησης δε αυτού, είνε όχι μόνον ελεεινή, αλλά και πατάπασιν ανορθόγραφος, εξʼ ου ελέγχεται ο κ. Σ. Καράς αδαέστατος των ορθογραφικών κανόνων της ημετέρας Μουσικής.

………Ο κ. Σιμών Καράς πλανάται οικτρώς νομίζων ότι το Κοινωνικόν «Αινείται τον Κύριον» Ιωάννου του Κουκουζέλους», ανήκον εις το Παπαδικόν μέλος, δεν εκτελείται δια βραδείας χρονικής αγωγής………ενώ ο κ. Καράς ουκ έγνω τα ολίγα τινά, άτινα ούτος τυχόν ανέγνω………Ουδέποτε διεννοήθημεν, να καθέξωμεν έδραν Βυζαντινής Μουσικής εν τω Πανεπιστημίω Αθηνών, ενώ ο κ. Σίμων Καράς, ως λέγουσιν αι κακαί γλώσσαι, εποφθαλμιά την κατάληψιν της προκηρυχθείσης υπό της Ακαδημίας Αθηνών έδρα Βυζαντινής Μουσικής!

(ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΜΑΣΟΣ, Πτυχιούχος της βυζαντινής μουσικής του ωδείου Αθηνών, Πρωτοψάλτης Αγ. Παντελεήμονος - Αχαρνών).
(ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΧΡΥΣΟΧΟΪΔΗΣ, Πτυχιούχος της βυζαντινής μουσικής του ωδείου Αθηνών)
[«Σκριπ» 8 Ιουνίου 1929, σελ. 3].
………………………………………….
«Ο διδάσκαλος Ιακ. Ναυπλιώτης έχει σχηματίσει περί του Καρά γνώμην ότι ούτος είναι λόγιος, επιθυμών να ασχολείται με τα ζητήματα της μουσικής ημών, ης τυγχάνει θιασώτης και υποστηρικτής, αν και δεν την γνωρίζει». (Άγγελος Βουδούρης: «Κώδικες της Ορθοδόξου Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Ασματωδίας», Τόμ. 18, παρ. 473 Κων/πολις 1939).
……………………………………………
Ο Παγκρήτιος Σύλλογος Φίλων Βυζαντινής Μουσικής, στο υπʼ αριθʼ ΙΙ.28/26-10-1998 υπόμνημά του, που υπογράφεται από τον πρόεδρο κ. Ιωάννη Δαμαρλάκη, καθηγητή μουσικής και Πρωτοψάλτης και την Γ.Γ. κ. Φωτεινή Γεωργιάδου, καθηγήτρια Πανεπιστημίου, υπόμνημα που απευθύνεται στον (τότε) Υπουργό Πολιτισμού κ. Ευάγγελο Βενιζέλο, αναφέρει σχετικά:
«Και ενώ η Βυζαντινή Μουσική, ελειτούργει ενιαίως από του ως άνω έτους και εντεύθεν εις την Ελλάδα, τα Βαλκάνια και την Μέσην Ανατολήν, από το έτος 1982 ένας ερευνητής ο κ. Σίμων Καράς, έχων εκμάθει την μουσικήν άνευ διδασκάλου (καθʼ ομολογίαν του), ημφισβήτησεν το έργον των τριών Διδασκάλων, κατηγορών αυτούς ότι παρέλειψαν επτά βασικά σημαδόφωνα, ενώ είναι γνωστόν ότι κατά την προγενεστέραν απλοποίησιν της μουσικής (1770) είχον αφαιρεθεί υπό του μεγίστου των Μουσικοδιδασκάλων Πέτρου του Λαμπαδαρίου, τριάκοντα τρία σημαδόφωνα!». Το έργον και τας δοξασίας του διδασκάλου κ. Σίμωνος Καρά ανέλαβε να υλοποιήσει ο μαθητής του κ. Λυκούργος Αγγελόπουλος παρότι μέρος μόνον της διδασκαλίας του κ. Σίμωνος Καρά χρησιμοποιεί».
…
…Οι απόψεις του (Σίμωνα Καρά) βρίσκονται σε πλήρη διάσταση και ασυμφωνία, τόσον με το μνημειώδες έργο των τριών μεγάλων δασκάλων και μεταρρυθμιστών της Β. Μουσικής, Χρυσάνθου, Χουρμουζίου και Γρηγορίου, όσο και με τα πορίσματα της Πατριαρχικής Επιτροπής του 1881, αλλά και τις θέσεις και απόψεις όλων των υπαρχουσών θεωριών (Θρασύβουλος Παπανικολάου, Μουσικοδιδάσκαλος, Πρωτοψάλτης).
………………………………………….
«Ο Σίμων Καράς διεμόρφωσε έναν δικό του τρόπο ψαλτικής. Ισχυρίστηκε ότι αυτός είναι ο τρόπος της παράδοσης! Αυτός είναι ο τρόπος που έψαλαν οι Βυζαντινοί!
Ο Σίμων Καράς δε δίνει ούτε ένα παράδειγμα παλαιού παραδοσιακού ψάλτη που να έψαλλε με την τεχνοτροπία του. Αλλά ούτε και κανένα άλλο άτομο ανέφερε ποτέ, επίσκοπο ή ιερέα ή διάκο ή έστω και απλό χριστιανό που να έψαλλε πριν απʼ αυτόν όπως ο ίδιος. Πιστεύω ότι δεν υπήρξε κανένας. Αν υπήρχε κάποιος θα τον είχε ηχογραφήσει, κοπιάρει σε χιλιάδες αντίτυπα και θα τα είχε μοιράσει σε όλους μας» (Μουσικός Πρωτοψάλτης, Δρ. Κωνσταντίνος Ζαρακοβίτης, «ΙΕΡΟΨΑΛΤΙΚΑ ΝΕΑ», Αρ. φύλ. 294/Νοέμβριος, Δεκέμβριος, 1999).
………Ο Καράς γνωρίστηκε με τις πλάτες και την αποκλειστικότητα της τότε μονοπωλιακής ραδιοφωνίας αμειβόμενος από τον κρατικό κορβανά. Οι χιλιοτιμημένοι λαϊκοί οργανοπαίχτες και τραγουδιστές που σπούδασαν αυτό που επαγγέλονταν, επιβίωσαν με την αγάπη, την εκτίμηση και την συνδρομή του ελληνικού λαού που τους κρατάει ψηλά τόσα χρόνια……[…]. Ο Καράς κατʼ εμέ είναι πρόσωπο αδικαιολόγητης προβολής και μνείας που απετέλεσε τον πιο σκληρό κατασταλτικό μηχανισμό για το δημοτικό τραγούδι…(Γιάννης Μητρόπουλος, συγγραφέας, εκδότης, παραγωγός δίσκων, Περιοδικό «ΠΑΛΚΟ», Τευχ. 96, σελ. 11).
…………………………………………………………………………………………
«Άσʼ τονε τον Καρά…Ο Καράς τότε μάζευε από τα εργοστάσια –[………]- κοπέλες ότι θα τις κάνει κάτι και τους μάθαινε «Σαν πας μαλάμω μʼ για νερό» και δυο –τρία άλλα τραγούδια. Αυτός ήταν τότε ο Καράς…Ήρθε σπίτι μας για να πάρει τον πατέρα μου, πήγαμε και αυτός έγραφε αυτά, που του λέγαμε. Πάμε μετά και βλέπουμε το τραγούδι μας γραμμένο στον πίνακά του…Ε, άμα τα πήρε απʼ όλους με……….,τι θα γίνει; Έπρεπε να καθίσουμε εμείς εκεί και να βλέπουμε αυτόν να τραγουδάει τα τραγούδια μας «προς διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής;» Και σώνει και καλά να τον λέμε δάσκαλο; Βρέ εγώ θα σε πω εσένα δάσκαλο; Που σου ʽφερα δικά μου τραγούδια και σου τα ʽμαθα; Ο πατέρας μου δε τα ανεχόταν αυτά». (Αιμιλία Χατζηδάκη, τραγουδίστρια, σε συνέντευξη της στο περιοδικό «ΔΙΦΩΝΟ» στον Πέτρο Δραγουμάνο για τον Σ. Καρά).
……………………………………………………………………
……Κάποια στιγμή ήρθε η σειρά της Αιτωλοακαρνανίας. Τα τραγούδια με τα οποία μεγάλωσα. Μπορώ να γράψω βιβλία για το πώς γίνεται ο γάμος και τι τραγούδια λένε…όμως… τώρα καταλαβαίνω ότι τίποτα δεν γίνεται σωστό εδώ μέσα. Είχε κατʼ εξοχήν ερασιτέχνες…Έναν χασάπη κλαρίνο, ένα δεύτερο βιολί…Λέω: «Κύριε Σίμωνα θα φύγω».
Ρωτάει γιατί; «Γιατί τώρα κατάλαβα ότι κι αυτά που ʽμαθα τόσα χρόνια, θα τα ξεχάσω».
Πόσους δίσκους έχει; Τριάντα; Πενήντα; Εκατό; Μπορείς να μου αραδιάσεις πέντε τραγούδια, που άφησαν πίσω τους αυτοί οι δίσκοι με τόσες χιλιάδες εκπομπές και με τόσες επιχορηγήσεις από το Ίδρυμα Φόρντ; Μετά…Από τον Καρά δεν βγήκε κανένας τραγουδιστής, που να είναι επιφανής για την Ελλάδα. Ούτε κάνας Ρούκουνας βγήκε, ούτε κάνας Παπασιδέρης, ούτε Ατραΐδης, ούτε κανένας πιο καινούργιος…» (Αριστείδης Μόσχος, Σαντουριέρης, Περιοδικό «ΔΙΦΩΝΟ», τευχ. 28, Ιανουάριος 1998).
……………………………………………………
«Θα ήταν το 1970-71, που ήρθε ο Σίμων Καράς στο Αγρίνιο. Βρήκε τον γυμναστή κ. Καρακώστα, που έκανε τα μπαλέτα στο Αγρίνιο και του ζήτησε βοήθεια. Εγώ με τον Αράχωβα, - δηλαδή τον Νίκο Σταυρόπουλο -, παίζαμε τότε για τα μπαλέτα. Ο κ. Καρακώστας μας λέει να παίξουμε λίγα τραγούδια για τον Καρά. Είπανε μάλιστα και στο Νίκο Σαμιώτη με το σαντούρι, αλλά ο μπάρμπα Νίκος ήθελε να πληρωθεί. Ο Καράς νευριασμένος του αρνήθηκε και ο Σαμιώτης δεν του έδωσε σημασία. Εγώ με τον Αράχωβα δεχτήκαμε να παίξουμε για χάρη του Καρακώστα. Πήγαμε λοιπόν στο Περδικάκι του Βάλτου και στη Λεπενού. Ο Καράς είχε παρέα δυο γυναίκες. Είχε ένα μαγνητόφωνο και ένα λαουτάκι. Μας είπε ότι απλώς συγκεντρώνει παλιά τραγούδια όχι για να τα εμπορευτεί, αλλά για το αρχείο του.
Παίξαμε στο Περδικάκι και στη Λεπενού, ο Αράχωβας κλαρίνο, εγώ βιολί και ο Καράς ακομπανιάριζε λίγο με το λαουτάκι του. Τραγούδησαν κάποιοι γερόντοι παλιά τραγούδια. Παίξαμε και το οργανικό τσάμικο «Άρτα». Ο Καράς όλο νεύρα, κοίταγε να μας διορθώνει-τάχα- κι ας μην είχε ιδέα απʼ τα τοπικά μας τραγούδια. Άλλοι τον άκουγαν, άλλοι όχι. Εγώ με τον Αράχωβα δεν του δίναμε σημασία, κάναμε τη δουλειά μας όπως ξέραμε. Τρέχαμε και παίζαμε τσάμπα, δυο-τρεις μέρες.
Μετά από καιρούς ακούω απʼ τα ράδια τα τραγούδια, που είχαμε παίξει για τον Καρά και έμεινα άφωνος. Ο Καράς τα έκανε δίσκους και ασφαλώς θα τα κονόμησε γερά. Εμείς ακέραστοι. Πήρα τηλέφωνο τον Αράχωβα και του είπα τι συμβαίνει. Ο Αράχωβας αγανακτισμένος λέει: «Αν υποψιαζόμουν τέτοια μπλόφα, δεν θα ʽβγαζα ποτέ κλαρίνο απʼ το βαλιτσάκι».
Αργά καταλάβαμε δηλαδή ότι άλλοι κουράζονταν για την τέχνη και την παράδοση και ο Καράς έβρισκε τρόπους να κονομάει και να δοξάζεται…». (Αγρίνιο 5-2-1999, Παναγιώτης Κουλουκούρας, Βιολιστής – τραγουδιστής).
……………………………………
Το παρακάτω απόσπασμα το διάβασα ο ίδιος στο περιοδικό «ΔΙΦΩΝΟ»:
………Αυτοί (ο Καράς και η ομάδα του) πήγαιναν σε όλα τα χωριά στο καφενεδάκι. Ερχόσουν τώρα εσύ από το αμπέλι να πιείς ένα ούζο…. «θα μας πεις καʼ να τραγουδάκι, μπάρμπα;» Ε, ό, τι ήξερε τότε κι εκείνος που ήταν 50 χρόνια πιο πίσω – 60 – 70 χρονών ο ίδιος, το γράφανε στο μαγνητόφωνο, το φέρνανε εδώ, του βάζανε λίγη σάλτσα, το συμμορφώνανε, το ρυθμίζανε, και αυτό το λέγανε «παραδοσιακό»….Για το συμφέρον τους πηγαίνανε. Αυτοί είχανε χρόνια αγκαζέ την ΕΡΤ-δεν ξέρω πώς χωθήκανε εκεί μέσα….Πήρανε το τραγούδι του παππού του δικού μου και του δικού σου που ερχόταν από το αμπέλι ή από το χωράφι και τα πέρασαν όλα για πάρτη τους – δεν γράψανε τίποτα μόνοι τους. Ενώ εμείς κουραζόμαστε…….(Γιώργος Κόρος, Βιολιστής, Περιοδικό «ΔΙΦΩΝΟ», τεύχ. 34, Ιούλιος 1998, σελ. 162).
………………………………………………………………………………………
Το παρακάτω απόσπασμα είναι από το Κρητικό Περιοδικό «ΣΤΙΓΜΕΣ»:
Στα χρόνια που ασχολούμαι με την μουσική παράδοση του τόπου μας έχω νιώσει πολλές χαρές και μου είναι δύσκολο να ξεχωρίσω της κορυφαία στιγμή. Θα πω όμως τι ήταν αυτό που με απογοήτευσε τελείως και που δεν μπορώ ακόμα και σήμερα να το χωνέψω. Ήταν, θα τολμούσα να την χαρακτηρίσω, η ελεεινή απόφαση που έβγαλε το 1955 ο Σίμων Καράς, ο τότε διευθυντής της Ραδιοφωνίας, με μια κλίκα και άλλων ανθρώπων που συνεργάστηκαν για να καταστραφεί η μουσική παράδοση της Κρήτης. Απαγόρευσαν από τα Μέσα Ενημέρωσης να ξαναπαιχτεί η κρητική μουσική με βιολί. Και η απαγόρευση αυτή ισχύει ακόμα και δεν έχει καταργηθεί! (Παπαδάκης Κώστας (Ναύτης), Κρητικό Περιοδικό «ΣΤΙΓΜΕΣ», Τεύχ. 68).

Και δυο βίντεο ενδεικτικά, που αν κρίνουμε απʼ τα σχόλια, οι πιο πολλοί δεν εγκρίνουν τη δική του σχολή στην εκκλησιαστική μουσική.

2 «Μου αρέσει»
2

Φίλε Άταστε,

Πρώτον. Καλά κάνεις και παρουσιάζεις και την αντίθετη άποψη.

Δεύτερον. Για ό,τι αφορά την εκκλησιαστική μουσική δηλώνω μεσάνυχτα. Οποιαδήποτε εκτίμησή μου για το ορθό ή όχι των όσων παραθέτεις θα είναι 100% άκυρη.

Τρίτον. Ανεξαρτήτως του ορθού ή όχι των αντικειμενικών πληροφοριών σε κάθε απόσπασμα, μερικοί απλώς ωρύονται, όπως για παράδειγμα οι δύο που γράφουν στο Σκριπ (στο κείμενο «Απάντησις προς τον πρόεδρον» κλπ.). Δε θεωρώ ότι συμβάλλουν στο διάλογο.
Απλώς θα σημειώσω ότι το «ουδεμίαν μέχρι τούδε παρουσιάσας επιστημονικήν εργασίαν» το έγραψαν το 1929. Έκτοτε όλο και κάτι θα έγραψε. Αν ήταν σωστό ή όχι, το θίγει με πολύ σοβαρότερο και πιο γόνιμο τρόπο ο Στανίτσας στο βιντεάκι. (Η αξιοπρέπεια αυτού του ανθρώπου σβήνει όχι μόνο τις κραυγές των αρθρογράφων του Σκριπ αλλά σχεδόν και όλους τους υπόλοιπους. Έτσι μιλάει ο κόσμος όταν έχει κάτι να πει!!)

Τέταρτον. Η εντύπωση των βιολιτζήδων Κουλουκούρα και Κόρου ότι ο Καράς έβγαλε χρήματα από τις ηχογραφήσεις τους είναι διαδεδομένη. Την ίδια περίπου ιστορία, που καταλήγει «…και ξαφνικά μαθαίνουμε ότι τα έκανε δίσκο», έχω ακούσει και στην Κάρπαθο, από μουσικούς που είχαν συμμετάσχει στην καρπάθικη ηχογράφησή του.
Η δική μου εντύπωση είναι ότι δεν έβγαλε λεφτά. Αλλά δεν το ξέρω κι από πρώτο χέρι. Όποιος ξέρει κάτι παραπάνω ας πει.

Πέμπτον. Μήπως έχεις ακριβή παραπομπή για τη μαρτυρία του Κουλουκούρα; Το σημείο όπου λέι «όλο μάς διόρθωνε» το έχω ακούσει πολλές φορές να αναφέρεται σε σχετικές κουβέντες, αλλά δεν είχα ξαναδεί συγκεκριμένη μαρτυρία. Φαίνεται ότι όντως ο Καράς το είχε αυτό το χούι.

Έκτον: γιατί μού απευθύνεις προσωπικά το μήνυμά σου; Δεν τον έχω τίποτε τον Καρά. Δε με ενδιαφέρει, από την περίπτωσή του, παρά ό,τι μπορεί να έχει γενικό ενδιαφέρον. Βασικά δεν καταλαβαίνω καν το νόημα αυτής της συζήτησης.
Τα λινκ που είχα παραθέσει δεν προβάλλουν καμία άποψη, απλώς στοιχεία. Άρα δεν μπορεί να υπάρχει αντίθετη άποψη σε μία μη-άποψη. Δεν είχα σκοπό να σε πείσω ότι ο Καράς ήταν [οτιδήποτε μπορεί να τον θεωρώ εγώ]. Από πλευράς μου είσαι ελεύθερος να τον θεωρείς ό,τι θες. Πέντε αντικειμενικά πράγματα όμως, όπως «γεννήθηκε τότε - ασχολήθηκε με τα τάδε και τάδε ζητήματα - έγραψε τα τάδε και τάδε έργα», αποτελούν τη βάση επί της οποίας μπορεί κανείς να διαμορφώνει άποψη. Τώρα η μαρτυρία ενός μουσικού που τον είδε μία φορά στη ζωή του και μας καταθέτει μία μεμονωμένη πληροφορία, είναι διαφορετικό πράγμα από ένα συνολικό βιογραφικό.

3

(τα έντονα στοιχεία, δικά μου)

Φίλε μου Άταστε, σε αυτή τη βάση δεν γίνεται να διεξαχθεί σοβαρή συζήτηση. Όμως, συντάσσομαι και εγώ με τα λεγόμενα του Περικλή, όταν λέει

4

Έχει νόημα αυτή η συζήτηση για να μην αγιοποιείται κανείς.
Στην προηγούμενη συζήτηση επιχειρήθηκε κάτι τέτοιο. Καλό είναι να μην είμαστε μονομερείς και να αφήνουμε να ακουστούν όλες οι απόψεις ώστε να διαμορφώνεται άποψη αντικειμενική και για πρόσωπα και για γεγονότα.
Ακόμα και σ΄αυτή τη συζήτηση “κραυγάζουν” όσοι εκφέρουν αρνητική αάποψη για τον Καρά…
Όσο και αν υπήρξε προσωπική γνωριμία κάποιων με τον Καρά, ας ακουστεί και ένας αντίλογος.

Εξάλλου, ουδείς τέλειος!

2 «Μου αρέσει»
5

Άλκηστη, βεβαίως και κανείς δεν λέει να μην ακουστεί ο αντίλογος. Όταν όμως συγκεκριμένο άτομο χρησιμοποιεί χαρακτηρισμούς όπως εκείνος που ανέφερα παραπάνω, απλά σου κόβονται όλες οι οδοί επικοινωνίας. Θεωρητικά, θα έπρεπε πρώτα να του αποδείξεις ότι ο βαλλόμενος δεν ήταν άμουσος.

6

Αν στην άλλη συζήτηση υπήρξε τέτοια προσπάθεια αγιοποίησης, κακώς υπήρξε. Και αν δεν υπήρξε προσπάθεια αλλά φάνηκε ότι υπήρξε, πάλι κακώς. Θεωρώ ότι μπορεί να υπήρξε μια τέτοια εκτροπή της συζήτησης, ως αντίδραση (άστοχη) των υποστηρικτών του Καρά στις μομφές της απέναντι πλευράς. Όταν ο άλλος μού λέει «ο Χ [που εγώ εκτιμώ] είναι για τα σκουπίδια», θα αντιδράσω κι εγώ και θα του πω «το μάτι σου το αλλήθωρο, κοίτα εδώ τι σπουδαίος που ήταν». Αλλά αυτά είναι χαζομάρες και από τις δύο πλευρές.

Τα βιογραφικά που παρέθεσα, στα οποία απαντά ο Άταστος, τα έβαλα για τον εξής πολύ συγκεκριμένο λόγο: αν τυχόν κάποιος από τους συζητητές δεν τον ήξερε ολωσδιόλου τον Καρά, και τον πρωτομάθαινε μέσα από τα στοιχεία εκείνης της συζήτησης, ας μην έμενε με την ελλιπή εντύπωση πως ήταν απλώς «ο άνθρωπος από τη ραδιοφωνία».

Το ότι μερικοί κραυγάζουν, τι να κάνουμε, έτσι είναι. Δε θα ισχυριστούμε ότι ο Στανίτσας κραυγάζει, γιατί δεν το κάνει. Άλλοι όμως το κάνουν. Δεν μπορούμε να εξισώνουμε όλες τις μαρτυρίες χωρίς να τις αξιολογούμε. Άλλοι πάλι δεν κραυγάζουν, λένε όμως πράγματα στα οποία απλούστατα μαντεύουν λάθος. Γενικά σπανίζει η μαγική λέξη «νομίζω» σε αρκετές από αυτές τις μαρτυρίες.

Αλίμονο αν κι αυτό δεν ήταν αυτονόητο.
Αλλά εν πάση περιπτώσει, έστω ότι με έλεγχο όλων των μαρτυριών καταλήγουμε ότι ο Καράς ήταν για τα σκουπίδια. Ή το αντίθετο, ότι όλα αυτά είναι αστήριχτα και στην πραγματικότητα πρόκειται περί ενός σύγχρονου αγίου. Ε και;

7

Μια στιγμούλα ρε παιδιά. Έκατσα απόψε και ξαναδιάβασα όλη την άλλη συζήτηση, από το #117 που ξεκινάει η πιο πρόσφατη φάση της μέχρι το τέλος. Αντίθετα από τα όσα έγραψα παραπάνω, τελικά δεν υπάρχει πουθενά καμία προσπάθεια αγιοποίησης. Κοσκινίστε τη συζήτηση ολόκληρη και πείτε μου πού βλέπετε τέτοιες προσπάθειες, είτε δικές μου είτε άλλου, γιατί εγώ μάλλον στραβώθηκα.

Έχω την εντύπωση ότι μερικές φορές δε γίνεται πλήρης συνεννόηση. Ή μάλλον δεν έχω την εντύπωση: τουλάχιστον για ορισμένα σημεία είναι απόλυτα σαφές ότι δεν έγινε πλήρης συνεννόηση. Μη σας παραθέσω τώρα παραδείγματα, μπορεί ο καθένας να τα βρει.

Αποτέλεσμα αυτών των παρανοήσεων είναι, ιδίως στα σχετικά πιο πρόσφατα μηνύματα, να κάνει η συζήτηση κύκλους γύρω από τα ίδια σημεία, ενώ μέχρι κάποια στιγμή γινόταν πρόοδος.

Επειδή όλοι μας έχουμε κι άλλες δουλειές εκτός να ξαναλέμε τα ίδια και τα ίδια, προτείνω:

α) Να διαβάζουμε προσεκτικά τι γράφει ο άλλος. Όχι τι μπορεί να υπονοεί, αλλά τι λέει.
β) Αντίστροφα, ό,τι έχουμε να πούμε να το λέμε, και όχι να αφήνουμε δήθεν εύγλωττες σιωπές.
γ) Όπου κρίνεται απαραίτητο, δεν είναι ντροπή να πει κανείς «τι εννοείς εδώ;»
δ) Μια στα τόσα να γίνεται και μια αναδρομή σε ό,τι έχει ήδη γραφτεί. Εγώ άργησα να την κάνω. Τώρα που την έκανα βρήκα ότι μερικές σελίδες της συζήτησης είναι εντελώς περιττές.

Είναι απίστευτο να συζητάμε ένα χρόνο και η κάθε πλευρά να γνωρίζει τόσο λίγα για την άποψη της άλλης πλευράς.

8

Μερικά ακόμα αποσπάσματα που κάνουν λόγο για τον Σίμωνα Καρά.

“…υποκινούμενος (Ο Σίμων Καράς) από φιλοδοξίες και μικροεγωισμούς, θέλησε να ξεπεράσει τον εαυτό του, να επιβληθεί σαν μουσικολόγος, επινοώντας δικά του στοιχεία, στη Βυζαντινή μουσική, πέραν από αυτά, που η παράδοση μας έχει εγχειρίσει.” (Βλ. Γεώργιος Παππάς, ψάλτης και δάσκαλος των πολυφωνικών του Πωγωνίου, στην Εφημερίδα Ήπειρος Αρ. Φυλ. 2041/3-10-2002).

“…Ο Σίμων Καράς στην προσπάθειά του να δώσει ένα ενιαίο σύστημα καταγραφής των παραδοσιακών τραγουδιών και της εκκλησιαστικής μουσικής ταυτόχρονα, περιέπεσε σε μέγα σφάλμα κι επιστημονική αμηχανία. Η βυζαντινολαγνεία, το πολυδαίδαλο της σκέψης του, αφίσταται της ισόρροπης ελληνικής σκέψης του μέτρου και της αρμονίας, πλησιάζοντας στην τέχνη των αραβουργημάτων…Δε μιλάμε για διαφορετικό ύφος, μιλάμε για διαφορετικό είδος μουσικής. Εδώ κρίνεται ο κρίνων, ο οποίος αυθαιρέτησε πάνω σε θυσαυρό που δεν του ανήκε.” (Βασ. Κατσιφής: “ΜΕΛΕΤΗ ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΤΟΥ ΣΙΜ. ΚΑΡΑ”).

“…Ο Σίμων Καράς παραπλανεί τους αναγνώστας του “Θεωρητικού” του να πιστεύσουν ότι στηρίζεται εις έρευναν, ενώ δεν στηρίζεται. Δίδει την εντύπωσιν ότι αυτός είναι “ώσπερ οι λοιποί” μουσικοί οίτινες έγραψαν θεωρίας άνευ τινός ερεύνης, απατών και απατώμενος ενσυνειδήτως…” (Αθ. Σιαμάκης, “ΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ”).

“…Διαφωνώ όμως με όσους θέλουν να επιβάλλουν αυθαιρέτως τη θεωρία του Σ. Καρά σε ωδεία, φροντιστήρια κ.α. Είμαι σαφώς υπέρ της διδασκαλίας των τριών Μεγάλων Διδασκάλων της Μουσικής μας η οποία έχει και την έγκρισιν της Μητρός Εκκλησίας. Δεν εγκρίνω τη δυσνόητη και παρελθοντολογική Μουσική θεωρία του Καρά διότι δεν είναι εύχρηστη, είναι δυσνόητη και ερμηνεύεται αορίστως υπό των οπαδών διδασκάλων του Σ. Καρά.” (Λυκούργος Πετρίδης, Πρωτοψάλτης της Ι. Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως και της Ι. Μητροπόλεως Καλαμαριάς, μελέτη: “Σκέψεις και Σημειώσεις”).

“…Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε; Να αμφισβητήσουμε όλους τους τελευταίους “τιτάνες” των Πατριαρχικών αναλογίων: Ναυπλιώτη, Πρίγγο, Στανίτσα, Νικολαϊδη, Δανιηλίδη και όλο εκείνο το πλήθος των παραδοσιακών ψαλτών που ήρθαν στον Ελλαδικό χώρο από την εγγύς Ανατολή, την Μικρά Ασία και την Πόλη, καθώς και τους παλαίμαχους γηγενείς πρωτοψάλτες και διδασκάλους, οι οποίοι αφιέρωσαν τη ζωή τους στην θεία τέχνη του Δαμασκηνού και να αρχίσουμε να διδάσκουμε μ’ αυτόν τον καινοφανή και ακατανόητο τρόπο της Σχολής Καρά, την ψαλτική τέχνη;” (Γεώργιος Αποστολίδης, Καθηγητής μουσικής, πρωτοψάλτης και πρόεδρος του συλλόγου Ιεροψαλτών Καστοριάς, βλ. “ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ” Αρ. τευχ. 8 / ΟΚΤ.- ΔΕΚΕΜΒ. 2002).

“…Κατά πόσο ανταποκρίνεται η μέθοδος Καρά στην γραπτή και φωνητικά διαδεδομένη ιστορική συνέχεια της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής και ψαλτικής τέχνης;
Εφόσον υπαρχει και η άλλη άποψη από τους ιεροψάλτες του εκκλησιαστικού αναλογίου, που αμφισβητεί την όλη μέθοδο και την ιστορικομουσικολογική βάση του συστήματος Καρά, πρέπει να βρεθούν άλλες γραπτές και ηχητικές πηγές που να υποστηρίζουν τις υποθέσεις των κινηματιών του Καρά.
Η αμφισβήτηση έγινε από αυτό το κίνημα και όχι από τους επ’ αναλογίου ιεροψάλτες. Άρα, υποχρεούται το κίνημα ν’ αποδείξει, με επιστημονική και αντικειμενική έρευνα, γραπτή και ηχητική, την αυθεντία των δοξασιών τους […]
Χωρίς αυτές τι βασικές και σοβαρές μελέτες, αποκλείεται κάποιος καχύποπτος επιστήμονας των θετικών και φυσικών επιστημών να λάβει την θεωρία Καρά ως κάτι περισσότερο από μια άλλη προσωπική δοξασία με αμφίβολα στοιχεία, πλασμένα να σώσουν μια σειρά περίεργων υποθέσεων άνευ της σοβαρής πειραματικής και αντικειμενικής έρευνας”. (Νικόλαος Γιαννουκάκης, καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πίτσμπουργκ των ΗΠΑ, πρωτοψάλτης, χοράρχης της εκεί Ιεράς Μητροπόλεως, βλ. “ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΥΠΕΡΜΑΧΩΝ” τευχ. 9 Ιανουάριος, Μάρτιος, 2007, σελ. 7-10).

“…Από που γνώριζε ο μακαρίτης Σίμων Καράς τον τρόπο εκτέλεσης, το πώς πρέπει να λέγονται δηλαδή αυτά τα τόσο σπουδαία κατ’ αυτό ν σημαδόφωνα, και τα εκτελεί κατά τον τρόπον που τα εκτελεί;” (Δημήτρης Παπαδημητρίου, δάσκαλος, μουσικός, πρωτοψάλτης, βλ., Εφημ. “ΝΙΚΟΠΟΛΗ” Πρέβεζας, Αρ. φύλ. 740,5-11-2002, σελ. 8).

“…Η Ιερά Σύνοδος ανέθεσε σε Επιτροπή υπό τον Μητροπολίτη Πατρών κ. Νικόδημο την διερεύνηση του Μουσικολογικού Ζητήματος που προέκυψε με την διδασκαλία και εφαρμογή της μεθόδου Καρά. Το επίσημο Υπόμνημα του Σεβασμιωτάτου προς την Σύνοδο (από 19-12-2001) είναι ρητώς αρνητικό έναντι της εν λόγω μεθόδου. Η στήλη εξασφάλισε το Υπόμνημα αυτό - άκρως διαφωτιστικό για το υπό συζήτησιν θέμα - και το δημοσιεύει”. (Εφημ. “ΓΝΩΜΗ” Πατρών, 16-11-2003, σελ. 14).

“…Και δυστυχώς έχουν επηρεαστεί κάποιοι νέοι από αυτό και φανατικότεροι, ειρωνεύονται, προσβάλλουν και υβρίζουν κάποιους ηλικιωμένους, που αναλώθηκαν στις μελέτες και στα αναλόγια, επειδή οι τελευταίοι δεν υιοθετούν το σύστημα Καρά - Αγγελόπουλου. Ένα σύστημα, προσωπικό δημιούργημα του Σ. Καρά, που επαναφέρει την Ελληνική μουσική στην μεσαιωνική της μορφή, με καθαρώς φανταστική ερμηνεία και πλημμυρισμένη από αραβοτουρκικά στοιχεία…Είναι δυνατόν ποτέ να αμφισβητούνται αλλά και να απειλούνται οι προσηλωμένοι στα καθιερωμένα, δηλαδή το σύνολο του ψαλτικού κόσμου που αιώνες κρατά ζωντανή τη μουσική μας;” (“ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΥΠΕΡΜΑΧΩΝ”, Τευχ. 1Ιαν. - Μάρτιος 2008, σελ. 20).

“…Αντιληφθείς πολύ νωρίς την καταλυτική επίδραση, που ασκούν τα μέσα ενημέρωσης στα πλατύτερα κοινωνικά στρώματα κατόρθωσε μέσω του Ε.Ι.Ρ. να μονοπωλεί το ενδιαφέρον για τη δημοτική μας μουσική επί σειρά δεκαετιών. Απόλυτα κυρίαρχος των ραδιοφωνικών εκπομπών, χειρίζονταν κατά το δοκούν τη δημοτική μας μουσική, παρεμβαίνοντας στις εκτελέσεις των μουσικών που καλούσε για τις εκπομπές του, προκειμένου να θεωρείται όχι μόνον παρουσιαστής των εκπομπών εκείνων, αλλά και δάσκαλος (!) όλων εκείνων των μαϊστόρων καλλιτεχνών, από τους οποίους ουσιαστικά - διδάσκονταν τις κατά τόπους παραδόσεις. Και βέβαια για τους αγνοούντες την πραγματικότητα, το πέτυχε ως ένα σημείο. Ο ίδιος εκτός του ότι στερούνταν καλλιφωνίας, δεν διέθετε και ταλέντο στην οργανοχρησία. Κυρίαρχος όμως του βήματος της προβολής, αντέστρεφε τους όρους και τους ρόλους, αποκαλώντας τους δασκάλους του ως μαθητές του…” (Θεόδωρος Ακρίδας. 2009. Έλεγχος Μουσικών Δυσπλασιών Σ. Καρά).

……Καρράς! Πού τονε θυμήθηκα τώρα; Πες του χαιρετίσματα από τον Παναγιώτη, και ρώτησε τον αν θυμάται που του ʽδωσα γραμμένο ένα επιτραπέζιο…Δεν ήξερε πώς γράφεται το επιτραπέζιο! Σας το λέω εδώ – κι αυτός ζει, κι εγώ ζω ….Το λέω, γιατί θα πούνε πάλι ότι αυτός είναι μεγάλος κι εγώ τι είμαι; Αλλά, εντάξει…Είχε τότες τη σχολή στην οδό Λέκκα 10…Το ʼ57 ήτανε…Εγώ δούλευα στον Έλατο. Περνάει από εκεί ένα σουρούπωμα και μου λέει: «Ρε…φρυδά;» Του απαντώ: «Στο χωριό μου λέμε “Tο δικό μου τʼ όνομα πάρʼ το ʽσυ γειτόνισσα”» – αφού αυτός είχε μεγαλύτερα φρύδια από τα δικά μου…Μου λέει: «Έλα Λέκκα 10, να περνάμε την ώρα…Έχουμε και κοριτσόπουλα…». Πάω κι εγώ, τέλος πάντων – λέγανε ο «Καρράς» και ο «Καρράς» τα ραδιόφωνα – έρχεται κι εκείνος μʼ ένα λαούτο και μου λέει: «Δεν έχω ασχοληθεί…Πώς γράφεται το επιτραπέζιο;». Και ποιο του έγραψα; Αυτό που λέει (τραγουδάει): «Σαν πας, πουλί μου, στο Μωριά…» Είδες που πήρα ανάσα; Αυτό είναι άμετρο…Πώς έχουν οι ευρωπαίοι τη ρομάντζα, έτσι έχουμε κι εμείς αυτά τα δημοτικά…Είναι μια βλάχικια ρομάντζα – ας το πούμε έτσι…Με χωρίς μέτρο…Αυτό είναι ο κάθε τραγουδιστής να το ερμηνεύσει με τον τρόπο του…Άλλος θα πάρει ανάσα πιο γρήγορα, άλλος μπορεί να κρατήσει περισσότερο…Του το γράφω, το παίρνει και μου λέει: «Μπράβο! Αλλά εδώ που κάνει “έτσι” δεν έχεις βάλει μέτρα…», του λέω: «Η ρομάντζα δεν έχει μέτρα…». Του ʽγραψα και κάτι άλλα τότε, αλλά πολύ γρήγορα έκοψα…Είδα ότι αυτός ήταν μοναχοφάης…Μόνο αυτός να φαίνεται, μόνο αυτός να πληρώνεται, κι εμείς να του δίνουμε το υλικό; Ε όχι!.. (Γιώργος Τσάμπρας. 2008. Παναγιώτης Κοκοντίνης. Εκδόσεις Ηλέκτρα).

9

Μόλις έτυχε να ξαναδιαβάσω το σχετικό με τον Σ. Καρά κεφάλαιο από τα Paradosiaka της Καλλιμοπούλου (ένα βιβλίο όπου έχω χιλιοξαναπαραπέμψει).
Νομίζω ότι έχει ενδιαφέρον. Παραθέτει γεγονότα που δε νομίζω ότι είναι καινούργια ή άγνωστα. Ο τρόπος όμως που τα τοποθετεί στο γενικότερο πλαίσιο της εποχής τους, μουσικό αλλά ακόμη και πολιτικό ή θρησκευτικό, φωτίζει πτυχές που ίσως δεν ήταν προφανείς. Μαζί με την Μαγκρίνι και τον Λυγκ που παρέπεμψα στην άλλη σχετική συζήτηση, το τοποθετώ στα κείμενα που βοηθάνε να σχηματίσει κανείς ψύχραιμα και αντικειμενικά (όσο είναι ανθρωπίνως δυνατό) μια νηφάλια άποψη.

Όποιος έχει το βιβλίο προτρέπεται να κοιτάξει αυτό το κεφάλαιο. Άσε που ούτως ή άλλως το βιβλίο είναι αξιόλογο και ενδιαφέρον για πολλούς άλλους λόγους και το προτείνω πάντοτε.

Παρεμπιπτόντως, νομίζω ότι μια ολοκληρωμένη βιογραφία του Καρά είναι κάτι που λείπει. Το ίδιο θα έλεγα και για τη Σαμίου. Ανεξάρτητα από το πώς αποτιμούμε -θετικά ή αρνητικά- τη συμβολή του καθενός στις μουσικές εξελίξεις, είναι αναντίρρητο ότι και οι δύο υπήρξαν πρόσωπα με κομβικό ρόλο, ο οποίος πρέπει κάποια στιγμή να κατανοηθεί όσο γίνεται πληρέστερα.

11

Τώρα άκουσα τη συνέντευξη του μεγάλου Στανίτσα.Πρέπει να υπήρχε κόντρα με τον Καρά αλλά και από τα αποσπάσματα που παραθέτει ο Άταστος υπήρχαν πολλοί που δεν είχαν σε συμπάθεια τον Καρά.
Τώρα τί από όλα αυτά ισχύει άντε να βγάλεις άκρη.

12

Νομίζω, το έχω πει και παλαιότερα, αλλά ας το ξαναπώ:

Πάντοτε, σε περιπτώσεις αμφιβολίας, τοποθετούμε πάνω στο τραπέζι μια ζυγαριά. Τον ένα της δίσκο τον φορτώνουμε, στην περίπτωση Καρά, με τα θετικά που άφησε η παρουσία του στα μουσικά μας πράγματα, τον άλλον με τα αρνητικά. Στα δεύτερα, χωρίς αμφιβολία θα συμπεριλάβουμε την οξύτητα των θέσεών του και την ακαμψία με την οποία τις υπερασπιζόταν, κάτι που συχνά υπερέβαινε τα εσκαμμένα. Σίγουρα, την επιμονή του να επιβάλλει μέτρο στα «επιτραπέζια» τραγούδια. Σίγουρα επίσης, κάποιες καραμπινάτες περιπτώσεις όπως το βιολί αντί της λύρας σε κάποιες περιοχές της Κρήτης και πολλά άλλα ακόμα. Όταν όμως τελειώσουμε, μη έχοντας πλέον άλλα βάρη να προσθέσουμε σ’ αυτόν τον δίσκο, θα παρατηρήσουμε ότι ο δίσκος με τα θετικά, ούτε κατά ένα χιλιοστό δεν ξεκουνήθηκε απ’ τη θέση με την οποία άφηνε και συνεχίζει να αφήνει το βάρος του στη βάση της ζυγαριάς.

Όσο για δηλώσεις του τύπου «Τα ΄κονόμησε χοντρά απ΄ τους δίσκους όπου εμείς του τραγουδήσαμε, αλλά δεν μας πλήρωσε», πρώτον είναι γνωστή η θέση του (βάσει της οποίας ποτέ δεν εισέπραξε δίδακτρα στη σχολή) ότι το οικονομικό κίνητρο πρέπει να απουσιάζει παντελώς απ’ τις προσπάθειες για τη διάσωση της μουσικής μας και, δεύτερον, επειδή ήταν επιστήθιος φίλος ενός θείου μου, μπορώ προσωπικά να βεβαιώσω ότι έζησε φτωχικά και ό,τι χρήματα είχε, τα ξόδευε για τις έρευνές του. Αυτοκίνητο δεν διέθετε για της (συχνότατες) μετακινήσεις του.

3 «Μου αρέσει»
13

Στις συμπάθειες και τις αντιπάθειες δεν υπάρχουν πράγματα που να ισχύουν ή να μην ισχύουν, υπάρχουν συναισθήματα. Ο Καράς έχω καταλάβει ότι ήταν τύπος: (α) που εξήπτε έντονα συναισθήματα, δεν τον προσπερνούσες με αδιαφορία, και (β) δύσκολος ως χαρακτήρας, ιδίως λόγω πείσματος, οπότε σε κάποιους τα έντονα συναισθήματα που προξενούσε ήταν αρνητικά.

Ο οποιοσδήποτε λοιπόν αντιπαθήσει κάποιον είναι εύκολο να βρει τα αντικειμενικά του σφάλματα και να τα παραφουσκώσει υποκειμενικά, ή ακόμη και να φανταστεί και άλλα ανύπαρκτα, ή να υποτιμήσει τα θετικά σημεία της προσφοράς του. Ή ακόμη και να αναποδογυρίσει τα θετικά με τα αρνητικά: μην παραβλέπουμε ότι και η εμμονή στην αφιλοκέρδεια χαλάει την πιάτσα.

Αυτό δεν το ήξερα, ούτε το έχω παρατηρήσει, αν και τους δίσκους όπου τραγουδάει η χορωδία του δεν τους έχω πολυπροσέξει. Θυμάμαι βέβαια μία περίπτωση, το ριζίτικο (κρητικό) Αυγή τσ’ αυγής θα σηκωθώ, που είναι στον ίδιο σκοπό με τη γνωστή Ξαστεριά και που το τραγουδάνε με ρυθμό, αλλά ειδικά αυτό τον σκοπό, απ’ όλους τους ριζίτικους, είχαν αρχίσει να τον τραγουδάνε με ρυθμό από παλιότερα (όπως μάθαμε από τη γνωστή συλλογή παλιάς κρητικής δισκογραφίας «Μίλιε μου Κρήτη απ’ τα παλιά»), δεν μπορεί να θεωρηθεί δικιά του επέμβαση. Ενώ αντίθετα θυμάμαι έναν σκοπό της κούνιας από τη Σάμο, όπου τραγουδάει ο ίδιος ο Καράς και είναι σαφώς ελεύθερου ρυθμού. Όσο για τις καταγραφές τοπικών τραγουδιστών και μουσικών, σαφώς δεν επέβαλλε καμία έρρυθμη διασκευή.

1 «Μου αρέσει»
14

Περικλή, το Αυγής τσ’ αυγής / ξεστεριά έχει κάποιον ρυθμό, όμως απ’ ό,τι καταλαβαίνω είναι ίδιον της κρητικής μουσικής ιδιοσυγκρασίας να μην τον αντιλαμβάνονται όλοι κατά τον ίδιο τρόπο. ¨Οταν όμως μιλάει ένας Ρουμελιώτης / Μωραΐτης για «επιτραπέζια» τραγούδια, εννοεί τα κλέφτικα, που βεβαίως δεν έχουν ρυθμό, καθόλου. Τώρα, που ξαναδιάβασα προσεκτικά τα όσα γράφτηκαν στο #8, τελευταία παράγραφος, βλέπω ότι μάλλον ο Καράς παραδεχόταν ότι τα κλέφτικα πράγματι είναι άρρυθμα και δεν έχει νόημα η χρήση μέτρων στην καταγραφή της μελωδίας. Ο άλλος όμως, με το δικό του τρόπο «του έδειχνε πώς θα κάνει σωστά τη δουλειά του» και αυτό ο Καράς, πράγματι, δεν ήταν σε θέση να το δεχτεί.

1 «Μου αρέσει»
15

Όχι, στα έρρυθμα κομμάτια της Κρήτης υπάρχει όντως αυτή η ιδιόρρυθμη ρυθμική αίσθηση που δεν την καταλαβαίνουν οι άλλοι (και για μένα, 7 χρόνια κάτοικο, ακόμα ακατανόητη είναι!), αλλά εδώ δεν είναι αυτή η περίπτωση. Είναι ένα ελεύθερου ρυθμού κομμάτι, και πάει περίπου έτσι:

Δεν είναι τόσο μακρόσυρτο και μελισματικό όσο άλλα ριζίτικα. Αρκετές συλλαβές συνεχόμενες έχουν την ίδια διάρκεια, οπότε σε κάποια σημεία φαίνεται έρρυθμο, αλλά σε άλλα σαφώς όχι.

Βέβαια, λέγεται και με κανονικό σταθερό ρυθμό. Όχι μόνο από Ξυλούρηδες κλπ. αλλά ακόμη και από ντόπιους Μαδαρίτες. Παρά ταύτα, η εντύπωσή μου είναι ότι οι έρρυθμες εκτελέσεις είναι επηρεασμένες από δισκογραφικές διασκευές όπου «αναγκάστηκαν» να τετραγωνίσουν τον ρυθμό για χάρη των οργάνων. Τα ριζίτικα κανονικά λέγονται χωρίς όργανα, αλλά ο πραγματικα΄κανονικός τόπος να λέγονται είναι τρομερά αντιεμπορικός (κόβεις φλέβα να το ακούς, αφού αρχικά δεν ήταν ακρόαμα αλλά συμμετοχική διαδικασία).