Η παράδοση δεν θα χαθεί τόσο εύκολα, μην τη φοβάστε. Το λέω αυτό σήμερα με μεγαλύτερη αισιοδοξία παρά τριάντα χρόνια πριν.
Όποιος βρέθηκε πέρσι το καλοκαίρι στον Άγιο Λαυρέντιο του Πηλίου θα καταλάβει τι εννοώ. Έ, Αγάπιε; Δήτε και το θέμα για το οποίο συζητήσαμε λίγο καιρό πριν, για την ορχήστρα Θρία στην εκπομπή του Σπύρου Παπαδόπουλου και βγάλτε μέσον όρο ηλικίας των μελών της ορχήστρας. Δήτε και την περίπτωση Σόλων Λέκκας. Ακούστε και το δίσκο Κικώνων Ήχος, του δικού μας Kikonoudist, του Αργύρη Κόκορη και βγάλτε και εδώ μέσον όρο ηλικίας. Και τόσα άλλα, ακόμα.
Gilles, ας ξεκινήσω με σένα που άρχισες το θέμα: σε πολλούς σημαντικούς τομείς η λαϊκή τέχνη έχει παράδοση αιώνων, συχνά και χιλιετιών. Ο Καραγκιόζης με το ζόρι ξεπερνάει τον ενάμισι αιώνα. Και δεν είναι παράδοση με την κλασική έννοια, παρά μόνο κατά τον 19ο χοντρικά. Τότε που, με παραδοσιακές πράγματι διαδικασίες ο Καραγκιόζης παιζόταν από λαϊκούς τεχνίτες και σχολίαζε την καθημερινή πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα, απευθυνόμενος αποκλειστικά σε άντρες ενήλικες, αφού αρεσκόταν και σε βωμολοχικές εκφράσεις. Με την εμφάνιση του Μόλλα, στο γύρισμα του αιώνα, που έγραψε μεγάλη σειρά έργων, ο Καραγκιόζης αποκτά τη σημερινή (και δυστυχώς αποκρυσταλλωμένη) μορφή του, εθνοκεντρική, «παιδαγωγική» και στιλιζαρισμένη. Ελάχιστη σχέση με τα παλαιότερα πρότυπα. Και εν πάσει περιπτώσει, δεν έχει ακόμα πεθάνει. Ελάτε στην Ύδρα τον Οκτώβριο να δήτε ότι επιζεί και είναι καλά κατορθώνοντας μάλιστα, χάρη στον εξαιρετικό τεχνίτη Ιάσωνα Μελισσινό, να απευθυνθεί με μεγάλη επιτυχία και σε αγγλόφωνο ακροατήριο.
Ο Θεόφιλος, τώρα: όχι μόνο δεν είναι παραγκωνισμένος, αλλά εν πολλοίς είναι και μόδα. Αδυνατώ όμως να συμφωνήσω στη διδαχή του στα σχολεία, μη καταλαβαίνοντας γιατί ειδικά αυτός, με τη ναΐφ τεχνική και το περιορισμένο των θεμάτων του θα μας κάνει εξυπνότερους, ότα μάλιστα υπάρχι πληθώρα άλλων καλλιτεχνών (Μπαρμπα – Σπύρος Βασιλείου π.χ.).
Αλλά όπως λέει και η Πελαγία, πώς να επιζήσει σήμερα ο Καραγιόζης; Μέσω τηλεόρασης; Κάηκε από χέρι το χαρτί του, που είναι η αμεσότητα και η διαδραστική επίδραση μεταξύ τεχνίτη – ακροατηρίου. Για την παραδοσιακή ναυπηγική, μάλιστα! Εκεί θα έπρεπε, αφού το υπουργείο πολιτισμού με άλλα ασχολείται, κάποιοι λεφτάδες χορηγοί να χρηματοδοτήσουν ένα φορέα που θα διασώσει με εργαστήρια, πρότυπη κατασκευαστική μονάδα (καρνάγιο) και την ανάλογη υποδομή σε ανθρώπινο δυναμικό (ο γιός του γέρο Ψαρρού ο Μανόλης είναι ένα παράδειγμα) την τέχνη αυτή. Αλλά βλέπετε, η τοποθέτηση των χρημάτων σε ιδρύματα όπως το Μέγαρο είναι κατά πολύ επικερδέστερη.
Γενικότερα, είναι αναπόφευκτο να σβήνουν κάποιες παραδοσιακές μορφές του πολιτισμού μας αφού, στον 21ο αιώνα ζούμε. Αλλά κάνετε και κάποια σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες που και αυτές είχαν αξιόλογη παράδοση και θα δήτε, ότι πρέπει να είμαστε πολύ ευχαριστημένοι.