Σύμφωνα με το μήνυμα του ΑΓΗ η Ακρίδα παιζόταν στις μπουάτ μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 70 τουλάχιστον, από αυτούς που έπαιζαν αντάρτικα (Τζαβέλλας;). Μάλιστα, ο ΑΓΗΣ διαβεβαιώνει ότι η μουσική στους στίχους ταιριάζει με αυτή στο βιντεάκι από τη Σίφνο. Δυστυχώς, δεν είχα την τύχη να την ακούσω ως μαρς αλλά μόνο ως συρτό. Υπάρχει άραγε σε κάποια συλλογή με αντάρτικα; Και εγώ αναρωτιέμαι για το συνθέτη του.
Η Ακρίδα ως συρτός βρίσκεται:
(1) Σε CD με τραγούδια από τη Σίκινο:
(2) Το ανέβασα εδώ από ερασιτεχνική ηχογράφηση από τη Σίφνο για όσους ενδιαφέρονται: http://rapidshare.com/files/380462216/akrida.mp3.html
Ως οργανικό:
(3) Στη Συλλογή «Τραγούδια της Σίφνου» εκδ. Του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, Φίλοι Μουσικού Λαογραφικού Αρχείου Μέλπως Μερλιέ. (κομ. 10 «Οργανική σουίτα», μαζί με άλλα)
(4) Στο μάλλον δυσεύρετο συλλεκτικό CD με ηχογραφήσεις των Αδελφών Ξανθάκη. Μου φαίνεται μόνο στη Σίφνο το βρίσκει κανένας.
Νίκο, όπως ξέρεις, το ζεϊμπέκικο και το χασάπικο δεν υφίστανται στην τοπική παράδοση της Σίφνου. Όσα τέτοια ενσωματώθηκαν στο γλέντι με τα βιολιά, τροποποιήθηκαν. Τα ζεϊμπέκικα («Μεμέτης», «Ο Νικόλας ο ψαράς» κλπ) μετατράπηκαν μάλλον σε χασάπικα (ως προς το ρυθμό) και τα χασάπικα («Μʼ έκαψες τσαχπίνα μου ωραία», «Απόψε θα περάσω») συνήθως επιταχύνονται και χορεύονται είτε ως φοξ something [ή αγκλαί ή τροτ. Δεν ξέρω τι ακριβώς είναι αυτό που χορεύουμε. Στη Σίφνο το λένε φοξ αγκλαί ή 2-1 (από τον αριθμό των βημάτων μπρος-πίσω)] είτε όπως το εκλαμβάνει ο Κουτσουνάς, ο οποίος διαπιστώνω έχει τρελό σουξέ.
Για την περίπτωση που θέλεις να το αναζητήσεις:
Δεν ήταν ο Τζαβέλας. Ο Τζαβέλας -που δεν ξέρω αν το τραγουδούσε στα προγράμματά του- είχε φτιάξει τη μπουάτ “λημέρι”, οπου και έπαιζε.
Εγώ το άκουσα στη μπουάτ “ταμπούρι”, όπου επαιζε το ομώνυμο συκρότημα με ρεπερτόριο από αντάρτικα κυρίως τραγούδια.
Τώρα απ’ ό,τι θυμάμαι, πρέπει να κυκλοφορούσαν κασέτες με ηχογραφήσεις του “ταμπουριού”. Το ερώτημα είναι ποιος μπορεί να τις έχει φυλάξει από τότε και να τις έχει διαθέσιμες.
Θέλω να πω κάτι σχετικά με αυτό το τραγούδι, επειδή είμαι από Σίφνο, και κάθε φορά που το ακούω, θυμάμαι μια ιστορία που μου είχε διηγηθεί ο συχωρεμένος ο παππούς μου… Ο παππούς μου είχε γεννηθεί στις αρχές του 1900 (νομίζω 1907) και μέχρι που συγχωρέθηκε σε ηλικία περίπου 97 ετών,
ʽτα είχε 400ʼ που λένε…. Λοιπόν όταν ήταν παιδί του Δημοτικού, είχε ζήσει το εξής: Είχε πέσει ακρίδα στο νησί. Με βάση τις περιγραφές του οι ακρίδες ήταν σα σύννεφο, και έτρωγαν όλες τις σοδιές… τα πάντα…. Οι ντόπιοι είχαν κάνει πολλές ανεπιτυχείς προσπάθειες να την αντιμετωπίσουν, (με φάρμακα, με φωτιά κλπ) αλλά τίποτα. Ένα μεγάλο θαύμα της Παναγιάς Χρυσοπηγης (πολιούχος του νησιού) βοήθησε, όπου μετά από περιφορά της στο νησί, την άλλη μέρα όλη η ακρίδα είχε πέσει στη θάλασσα. Υπάρχουν και άλλες πηγές ότι είναι αληθές αυτή η ιστορία, αλλά δεν είναι επί του παρόντος.
Το τραγούδι πιθανόν να είναι παλαιότερο από τον πάππου μου αφού αναφέρει τη λέξη ʽΒαυαρόςʼ. ( Όμως τέτοιο φαινόμενο (δηλαδή για μια περίοδο ένας τόπος να γεμίζει με ακρίδα σε υπερβολικό βαθμό) έχει παρατηρηθεί και άλλες φορές σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. (ακόμα και στη σύγχρονη εποχή έχω δει στην tv) Αναρωτιέμαι μήπως οι στοίχοι έχουν εμπνευστεί από ένα τέτοιο φαινόμενο και παρομοιαζει τον κατακττητη σαν ακριδα που έχει πέσει στο νησί και τρωει τα πάντα……
Ευχαριστώ που με ακούσατε….
Το ιδιο ακριβως μου ειχε αφηγηθει το 1986 ο Λευτερης Λουκαταρης Σιφνιος λαουτιερης μαζι με τον Μουγαδη που επαιζε βιολι σε μια απο τις επισκεψεις μου στο μαγαζι του Λουκαταρη στον Αρτεμωνα της Σιφνου .
Το τραγουδι μου λεγε , ειναι παλιο , αλλα το περιστατικο αυτο το εκανε να τραγουδιεται στο νησι απο τους γονεις μας , ετσι το μαθαμε και εμεις …
Μπα, οι στίχοι (ύφος και θεματολογία) παραπέμπουν απευθείας στα χρόνια του Όθωνα, όπως λέει η Ελένη στο #11, και δεν νομίζω ότι έχουν Σιφνιό δημιουργό. Υπάρχουν και κυκλοφορούν πολλές στροφές ακόμη (εκτός από τις παραπάνω που έχουν παρατεθεί από τον ΑΓΗ και μένα) και καμιά αναφορά δεν υπάρχει σε θρησκευτικό γεγονός και μάλιστα αρκετά μεταγενέστερο. Παντού υπάρχει αντίδραση προς τους Βαυαρούς και γενικώς επαναστατική διάθεση. Ενδεικτικά:
Έως πότε σκληρά δυναστεία
εις μισέλλην κωφός Βαυαρός
θα κοστίζει την φίλην πατρίδα
φτάνει πλέον ιδού ο καιρός
Να σειστούν τα βουνά σου κι κάμποι
να βλαστήσει η δούλη σου γη,
κι απʼ τʼ ανέφελα γύρω σου όρη
άλλος ήλιος στην πλάση να βγει
Παρεμπιπτόντως, η στροφή «Τα πουλιά που πετούν…», έχει μεν μέτρο και ομοιοκαταληξία ίδια με αυτά των υπόλοιπων στροφών της «Ακρίδας», αλλά νοηματικά είναι άσχετη. Μάλιστα, παραλλαγή της υπάρχει σε τραγούδι από την Πεντάπολη Σερρώνμε τελείως άλλη θεματολογία. Δεν ξέρω τη μουσική της εκδοχής αυτής αλλά, όπως έχει σημειωθεί πολλές φορές στο φόρουμ, στην παράδοσή μας στίχοι και μουσική ταξιδεύουν από τόπο σε τόπο σε χαλαρή σχέση μεταξύ τους.
Σπύρο δεν ξέρω πώς ακριβώς σου τα είπανε ο Μουγάδης με το Λευτέρη αλλά μπορεί να κάνανε λογικές υποθέσεις σχετικά με τη διάδοση και δημοφιλία του σκοπού.
Το ερώτημα παραμένει πότε και ποιος σκάρωσε τη μουσική που ξέρουμε (και χορεύουμε) στη Σίφνο.
Παραμένει επίσης το ερώτημα σχετικά με τη σχέση της σιφνέικης ακρίδας με τους αριστερούς αντάρτες.
Η «Ακρίδα» είναι το πιο επίκαιρο ελληνικό δημοτικό τραγούδι. (Εντάξει δεν είναι ακριβώς δημοτικό αλλά.) Είναι απορίας άξιον πώς κανείς τα τελευταία 1-2 χρόνια δεν το ανέσυρε, και παραμένει γνωστό μόνο σε 2-3 νησιά και σε ελάχιστους κύκλους έξω από αυτά. Θα μπορούσε να έχει γίνει σύμβολο, έως και πολιτικό θούριο (όπως ήταν εξαρχής άλλωστε).
Το είπανε προχτές οι Κόμηδες, πατέρας και κόρη, στη συναυλία που ανέφερα κι εδώ (#35), αλλά ούτε ο παρουσιαστής ούτε, πιθανώς, οι ίδιοι, έκαναν τη σκέψη ότι είναι κάτι παραπάνω από απλώς ένα δείγμα σιφναίικης παράδοσης. Καθ΄όλη τη διάρκεια της συναυλίας ακούσαμε χίλια δυο για την αρχαιόθεν συνέχεια των μεσογειακών παραδόσεων, για τους υπερεθνικούς μουσικούς δεσμούς μεταξύ λαών, για τον “βασιλικό” χαρακτήρα του 6σημου σιφναίικου μπάλου, γενικά ο λόγος του κ. Τσεκούρα ήταν ένα περιβόλι (χωρίς ειρωνία: διαφωνώ με κάμποσα απ’ όσα είπε, αλλά με είχε μαγέψει ως ρήτορας), αλλά η Ακρίδα του ξέφυγε.
Έχω κι εγώ περιέργεια να ακούσω τη μελωδία στην αρχική της μορφή, πριν εκσιφναϊστεί.
Χωρίς να ξέρω τι ακριβώς εννοούσε εδώ, πολλές φορές αναρωτιέμαι πού πάνε και τους βρίσκουνε τέτοιους χαρακτηρισμούς. Έχω δει και άλλα παρόμοια βαρύγδουπα.
Το 1880 εκδόθηκε από τον Α. Ν. Σιγάλα συλλογή με 400 τραγούδια τα οποία έχουν τονισθεί στο βυζαντινό σύστημα. Έτσι, εκτός από συλλογή στίχων, έχουμε και καταγραφή μελωδίας. Στη σελίδα 97 του τόμου αυτού περιέχεται και το «Έως πότε η ξένη ακρίδα» με στίχους ίδιους ουσιαστικά που έχουμε στη Σίφνο και στη Σίκινο στο σκοπό της «Ακρίδας». Έχω την περιέργεια να μάθω αν η μελωδία της καταγραφής Σιγάλα ταιριάζει με τη μελωδία της «Ακρίδας» (τουλάχιστον στο τραγουδιστικό μέρος) όπως την ξέρουμε στα νησιά αυτά (και ας μην είναι σε συρτό). Σε πολύ πρόχειρη συζήτηση που είχα με άνθρωπο που ξέρει να “διαβάζει” βυζαντινή μουσική και αγνοεί τη νησιώτικη εκδοχή αποκόμισα την εντύπωση ότι μάλλον δεν ταιριάζει. Άλλος πάλι, ο οποίος είναι Σιφνιός και γνώστης του σιφνέικου γλεντιού (άρα ίσως με κάποια προδιάθεση), βρίσκει ομοιότητες. Είμαι σίγουρος ότι στο φόρουμ υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να δώσουν έγκυρη γνώμη.
Η συλλογή Σιγάλα μπορεί να βρεθεί στον ιστότοπο της Ανέμης.
koutroufi καλησπερα .
Κατεβασα την εκδοση του Ν. Σιγαλα και διαβασα την καταγραφη που εχει κανει στην Ακριδα και συγκρινοντας την με την εκτελεση που εχω απο τον Α. Μουγαδη στο βιολι και τον Λ. Λουκαταρη στο λαουτο εχω να πω τα εξης ο ηχος και ο ρυθμος της μελωδιας ειναι ιδιος μ αυτον που παιζει η προαναφερθεισα ζυγια .
Οσον αφορα την ομοιοτητα της μελωδιας απο την καταγραφη που εχει κανει ο Ν. Σιγαλας με την μελωδια που τραγουδαει η ζυγια εχει μικροδιαφορες που δεν αλλοιωνουν ομως το κομματι και μερικες απ αυτες τις διαφορες ειναι οι εξης (γραφω τις συλλαβες και ακριβως διπλα απο καθε συλλαβη την νοτα μεσα σε παρενθεση )
ε ( ΜΙ) ως (ΦΑ) πο (ΣΟΛ) τε (ΛΑ) η (ΛΑ) ξε (ΣΟΛ) νη (ΛΑ) α (ΛΑ) κρι (ΣΟΛ) ι (ΦΑ) δα (ΜΙ) ε (ΜΙ) ως(ΦΑ) πο (ΣΟΛ) τε (ΛΑ) κου (ΣΙ) φος (ΝΤΟ) (μεχρις εδω ειναι ακριβως ιδια η μελωδια η διαφορα ειναι στην επομενη συλλαβη ) βα ( ΡΕ ) βα (ΡΕ) ρος (μι) λεει το κειμενο ενω η ζυγια τραγουδαει βα ( ΦΑ) βα (ΦΑ) ρος ( ΜΙ ).
Τετοιου επιπεδου ειναι διαφορες , σαν να αποδοθηκε το ιδιο κομματι απο δυο διφορετικες ζυγιες με ελαχιστες διαφορες .
Γραφω επισης το ιδιο και με τα ονοματα στην Βυζαντινη γιατι οι πιο πανω νοτες ειναι στην δυτικη και εχουν διαφορα με τον ηχο του κομματιου .
Μπράβο σου Γιάννη, που σκέφτηκες να ψάξεις στο Σιγάλα! Τοσα χρόνια στη βιβλιοθήκη μου, δεν το είχα σκεφτεί!
Μπράβο και στον Σπύρο Γκούμα, για τη σύγκριση που κάνει. Εντυπωσιακό, όχι μόνο ότι κρατήθηκε (ουσιαστικά) η μελωδία από το 1875 (και ίσως, πολύ νωρίτερα) που κατεγράφη, αλλά και ότι τραγούδια με μία γλώσσα, ας την πούμε “κάπως περίεργη”, περνάνε στο λαό και τραγουδιούνται σε γλέντια, πανηγύρια κλπ.
Πάντως, η συλλογή του Σιγάλα δεν περιέχει αυτό που λέμε ακριβώς λαϊκά τραγούδια. Μάλλον, είναι “έντεχνες” δημιουργίες συγκεκριμένων κατηρτισμένων συνθετών-στιχουργών. Ελάχιστα μου θυμίζουν κάτι (π.χ. η “Βοσκοπούλα”). Δυστυχώς, δεν δίνει περισσότερες πληροφορίες.
Σπύρο, ευχαριστώ. Υποθέτω, όχι μόνο εγώ αλλά και τα δυο νησιά.
Αμ, και η Βοσκοπούλα, εντεχνότατη είναι, η δε μουσική της Ιταλική, απ’ ό τι νομίζω…
άλλο, αν την τραγουδούν διάφορες “χωριατοπούλες” με ωραίες στολές, από Φλώρινα μέχρι Κρήτη, κρατώντας όμως όλες από ένα χαρτάκι με τους στίχους γραμμένους, να μην κάνουν λάθος
Να κι άλλη μια μια φορά η ακρίδα, από εκπομπή της ΕΤ3 αυτή τη φορά.
Τώρα σε σχέση με το ερώτημα πώς έγινε κι αποτέλεσε αυτό το τραγούδι μέρος της σιφναίικης παράδοσης, χωρίς βέβαια να ισχυρίζομαι ότι βρήκα την απάντηση, ίσως αξίζει αν θυμηθούμε ότι το νησί έχει μια έμμεση σχέση με την πολιτική ιστορία της περιόδου της βαβαροκρατίας, σχέση οφειλόμενη στα ψάθινα καπέλα που φτιάχνονταν εκεί, τα “σκιάδια” (τι ωραία λέξη!), τα οποία το 1859 αποτέλεσαν αφορμή για την εξέγερση της νεολαίας, που από το σκιάδια έμεινε γνωστή με το όνομα “τα σκιαδικά”.
Έριξα μια ματιά στο λινκ. Δεν μπορώ να φανταστώ τη σχέση με το θέμα μας -ίσως γιατί την όλη ιστορία των Σκιαδικών την αγνοούσα πλήρως-, αλλά δεν μπόρεσα να μη χαμογελάσω βλέποντας πώς γίνονταν οι κοινωνικές συγκρούσεις το 1859: επεισόδια στα Εξάρχεια με την αστυνομία, παραβιάσεις πανεπιστημιακού ασύλου…
Ειλικρινά η μοναδική σχέση ότι τα σκιάδια ήταν ψαθάκια σιφνέικα. Και ότι το τραγούδι είναι της εποχής των σκιαδικών (δεν εννοώ ντε και καλά ταυτόχρονο). Ένα ίχνος για ερασιτέχνες ντετέκτιβς δηλαδή.
Εγώ πάλι αναρωτιέμαι πώς μια μελωδία πριν το 1875 (πιθανόν να είναι σύγχρονη, ή και παλαιότερη από τα σκιαδικά αλλά δεν έχω γνώση) διατηρήθηκε και καθιερώθηκε στα σιφναίικα βιολιά μερικές δεκαετίες αργότερα (οι πρώτοι γνωστοί Σιφνιοί βιολατζήδες, όπως και στη Νάξο, εμφανίζονται από το 1890 και μετά). Ποιος ήταν ο ενδιάμεσος μουσικός φορέας; Τσαμπούνα; Λύρα; Δεν υπάρχει ΟΥΔΕΜΙΑ πληροφορία για την ύπαρξη τέτοιων οργάνων στη Σίφνο.
Πρακτική ερώτηση: Μπορεί η τσαμπούνα να αναπτύξει όλη τη μελωδία της ΑΚΡΙΔΑΣ όπως ακούγεται με το βιολί;
ΥΓ. Φέτος, στην Αθήνα, την ΑΚΡΙΔΑ μπορείτε να την ακούσετε κάθε Δευτέρα στο 25αράκι στο Χολαργό από τον Κίκιλη.
Ούτε η τσαμπούνα ούτε η λύρα μπορεί. Αλλά έτσι κι αλλιώς δεν κάνουν αυτή τη δουλειά τα όργανα (φορείς μνήμης), παρά μόνο για το ξεχωριστό δικό τους ρεπερτόριο, το οργανικό. Για το τραγουδιστό, ο φορέας μνήμης είναι οι φωνές των ανθρώπων. Μερικές δεκαετίες δεν είναι τρομερό διάστημα για να θυμάσαι ένα τραγούδι.
Ομολογώ δεν το είχα σκεφτεί για την ανθρώπινη φωνή. Καλή εξήγηση.
Έχω ακούσει για σουραύλια (έπαιζε ο κτηνοτρόφος προπάππος μου) για ατομική, κυρίως, διασκέδαση. Αλλά για λύρες (ή τσαμπούνες) δεν έχω υπόψη μου καμιά γραπτή ή προφορική αξιόπιστη μαρτυρία. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχαν (Lack of evidence is not evidence for absence).
Σχετικά με τις λύρες πάντως υπάρχει ένα στοιχείο που μπορεί κάτι να σημαίνει. Ακόμη και σήμερα, στη Σίφνο γίνεται λόγος για τη “λυριά” (κατά το πενιά) ενός βιολιστή και όχι τόσο για “δοξαριά”. Κατάλοιπο από την εποχή των λυρών; Δεν ξέρω.
Όμως τέτοιο φαινόμενο (δηλαδή για μια περίοδο ένας τόπος να γεμίζει με ακρίδα σε υπερβολικό βαθμό) έχει παρατηρηθεί και άλλες φορές σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. (ακόμα και στη σύγχρονη εποχή έχω δει στην tv) Αναρωτιέμαι μήπως οι στοίχοι έχουν εμπνευστεί από ένα τέτοιο φαινόμενο και παρομοιαζει τον κατακττητη σαν ακριδα που έχει πέσει στο νησί και τρωει τα πάντα……