Ακορντεόν - ιστορία

Δεν προλαβαίνω να μεταφράσω…
αν ξέρεις γαλλικά ρίξε μια ματιά, ή ψάξε στα αγγλικά

Κοντοσταύρε σε αυτό που ρωτάς είναι πολύ θολό το τοπίο. Γενικά το ακκορντεόν μετράει περίπου ενάμισυ αιώνα, και για πριν το 1829 όπου στην Αυστρία και στην Αγγλία κατατίθεντε δύο διπλώματα ευρεσιτεχνίας (ακορντεόν και symphonium αντίστοιχα [symphonium = τύπος κοντσερτίνας και κοντσερτίνα = όργανο της οικογενείας του ακορντεόν]) δεν υπάρχουν καθαρές, τεκμηριωμένες απόψεις για το τι εξελίξεις υπήρχαν από το κινέζικο όργανο sheng, το οποίο θεωρείται ο αρχαιότερος πρόγονος των πνευστών με ελεύθερες γλωττίδες (εδώ μέσα ανήκει και το ακορντεόν). Το sheng ήρθε στην Ευρώπη το 1777 και έκτοτε εξελίχθηκε στο ακορντεόν (αυτή τουλάχιστον είναι η πιο διαδεδομένη θεωρία).

Υπάρχουν επίσης θεωρίες που παρουσιάζουν ως πρόγονο του ακορντεόν το orgue portatit ή το archicembalo.

Αν θέλεις κάτι άλλο, συγκεκριμένο όμως, εδώ είμαστε.

(Οι πλεροφορίες προέρχονται από το βιβλίο του Σπύρου Μελισσανίδη «Η Ακουστική του ακορντεόν»)

Ενα αλλο ειδος ειναι η Αρμονικα η Φυσα (αλλα και μισοφωνια), που αλλο ηχο βγαζει στο ανοιγμα της φυσουνας και αλλο στο κλεισιμο. Στο οργανικο κομματι “Γκιουζελ Χασαπ” ακουγεται ο χαιρετισμος “γεια σου Παπατζη με την αρμονικα σου” ενω καπου αλλου “γεια σου Τριμη με τη φυσα σου”. Οι μουσικοι Α.Παπατζης η Αμιραλης και Τριμης υπηρξαν δεξιοτεχνες της Αρμονικας και εκαναν
ηχογραφησεις στην Πολη.
Στην Ελλαδα ο Γιωργος Κουλαξιζης (αδελφος του ακορντεονιστα Λαζαρου), επαιζε αρμονικα, αλλα
ο αδελφος του Αχιλλεας, την πουλησε σε καποιον συλλεκτη εναντι αμυδρου ποσου.
Ο ηχος της αρμονικας ειναι πιο οξυς, πιο τσιριχτος ισως θα μπορουσαμε να πουμε, εναντι του ηχου
του ακορντεον.

Το πρώτο ακκορντεόν κατασκευάστηκε το 1822 από τον Φρίντριχ Μπούσμαν στο Βερολίνο, ωστόσο το 1829 ο Αυστριακός Ντέμιαν απέκτησε το προνόμιο της ευρεσιτεχνίας στη Βιέννη.10 χρόνια αργότερα τελειοποιήθηκε από το Γάλλο Μπιφέ. Το ακκορνεόν δεν είναι καθαρά ρεμπέτικο όργανο. Κάποιοι τύποι του μάλιστα είναι ανέφικτο να συνοδέψουν ρεμπέτικα τραγούδια. Ουσιαστικά δημιουργήθηκε για να συνοδεύει τανγκό και βαλς. Κάποια βέβαια ακκορντεόν που παράγουν βαθείς ήχους αποτελούν αρκετά καλή συνοδεία στα ρεμπέτικα τραγούδια.

Παντως ello, ευχαριστωντας σε πρωτα , θελω να επισημανω οτι σημερα , τα περισσοτερα νεα
παιδια το απεχθανονται σαν οργανο. Εγω το λατρευω και ειδικα απο πλανοδιους μουσικους!
Θεωρω πως απο μονο του ειναι ικανο να σε “ανεβασει”, να σε διασκεδασει ,να σε κανει να νοιωσεις “ερωτικα”, να σε “μελαγχολησει” αν το θελεις ακομη, να σε γεμισει με “συναισθηματα”…
Επειδη χρονια τωρα ακουγονται οι μπουζουκομπαγλαμαδες, δεν σημαινει οτι “αποτασσουμε”
το ακορντεον…
Ο ακορντεονιστας Κουλαξιζης, δεν παυει να προσφερει με το ακορντεον του στο λαικο τραγουδι.
Αυτα με τους βαθεις ηχους, πιθανον να εννοεις την μισοφωνια η αρμονικα που χρησιμοποιηθηκε
κατα κορον στα Σμυρνεικα. Υπαρχει πιο πανω σχετικη αναφορα…:246:

Kαλησπέρα pelagia.Και εγώ σ’ευχαριστώ για την απάντηση σου. Θα’θελα απλά να πω, επειδή ίσως δεν έδωσα αρκετά ευκρινώς τη δική μου θέση σχετικά με το ακκορντεόν και την προσφορά του, ότι είμαι ακκορντεονίστρια.Τώρα παίζω “οικιακά”, αλλά παλιότερα έπαιζα σε ορχήστρα.Έχω παίξει διάφορα είδη μουσικής (όπως κλασική Μπαχ,Μπετόβεν,Μότσαρτ και τα σχετικά,αλλά και μοντέρνα ξένη και ελληνική).Η μουσική όμως που με έχει κερδίσει είναι η ελληνική λαική και λατρεύω τα ρεμπέτικα τραγούδια, ακριβώς επειδή πιστεύω ότι με το ακκορντεόν εξωτερικεύω όλα τα συναισθήματά μου.Μου έχει κρατήσει συντροφιά άπειρες φορές σε λύπες,σε στενοχώριες,σε περιόδους μεγάλης μοναξιάς.Όταν ξεκινούσα να παίζω είχα την καρδιά γεμάτη και όταν μετά από ώρες το άφηνα ήταν σα να μου είχε φύγει ένα βάρος,ναχα ακολουθήσει μια πορεία που οδηγούσε στη “λύτρωση” και είχα γαληνέψει. Αλλά και όταν είχα χαρές ήταν ο καλύτερος φίλος που με συντρόφευε.
'Οσον αφορά τώρα τους βαθείς ήχους που είπα εννοώ τ’ακκορντεόν με τη μεγάλη σειρά των ήχων.Εγώ αυτή τη στιγμή έχω ένα Honer με μόνο 3 ήχους, που δε με βοηθάει και πολύ στην “αργόσυρτη, βαθιά θλίψη” του ρεμπέτικου τραγουδιού.:246:

Ello συγχαρητηρια για τις γνωσεις σου και οποτε μπορεσεις, να το αντικαταστησεις με αρτιοτερο
οργανο, γιατι τοσες σπουδες μη πανε στο βροντο!
ΘΥΜΩΝΩ, για την θεση των πολλων αλλα τι να πουμε ρευματα των καιρων. Και ολοι εχουν
ελευθερα τις προτιμησεις τους και τις επιλογες τους.
Θα ημουν ευτυχης εαν μπορουσα να σε απολαυσω, γιατι οτι αισθανομαι το εγραψα ανοιχτα…
Προς το παρον σου στελνω απο Σαλονικη, τον απεριοριστο θαυμασμο μου κι ας μη σε ξερω!!!

Παρακαλώ οποιονδήποτε γνωρίζει κάτι σχετικό με το ακορντεόν και με την αρμόνικα να το πει !!! Ειναι πολύ σημαντικό για μένα !!!

Vera καλη σου μερα

μου κανει εντυπωση, πως ενω βρηκες την καταλληλη σελιδα, για να αποτανθεις,
δεν διαβασες τα ποστ του babis, του Γιαννη Βαμβακα, της ello , εστω και κατι δικες
μου πληροφοριες, προτου πληκτρογραφησεις το ποστ σου …
ΑΛΛΑ, αν θελεις ακομη περισσοτερα στοιχεια, δωσε την λεξη << ακορντεον >> για
ψαξιμο και ο,τι σου βγαλει το περιλαμβανεις στις γνωσεις σου !!!

φιλικα Πελαγια

…μουσικων οργανων συνεχεια …

Η Vera μου `δωσε το εναυσμα, που με τριβελιζει απο μερες …

αραγε τι γνωριζουμε για την << φυσαρμονικα >> και τι ρολο εχει παιξει στις μουσικες
του κοσμου ???
σε ενα ταβερνακι, ακουω εναν αναπηρο να παιζει με δυο διαφορετικες φυσαρμονικες,
η μια στερεωμενη καταλληλα στον λαιμο του, μεγαλου μεγεθους ,ενω την αλλη την βγαζει απο την τσεπη του και ειναι η κλασσικη μικρη, που γνωριζουμε ολοι …

αν δεν τον βλεπετε φιλοι μου, θα νομισετε οτι ακουτε ακορντεον …
για να δουμε λοιπον, τι στοιχεια θα μαζεψουμε, σας ευχαριστω …

Pelagia πίστεψε με πως έχω οτιδήποτε υπάρχει στο net και αφορά το ακορντεόν γιατί ετοιμάζω πτυχιακή πάνω σ’ αυτό το θέμα. Αλλά δεν βρίσκω τίποτε για την αρμόνικα πουθενά και γιαυτό ρώτησα εδώ. Αλλωστε το forum γιαυτο το σκοπο δεν δημιουργήθηκε η κανω λάθος?

Vera, αυτή είναι πολύ γενική ερώτηση.
Ποιος θα κάτσει να γράψει ΟΤΙ ΞΕΡΕΙ για το ακορντεόν και την αρμόνικα;
Εσύ τι θα έγραφες αν ήθελες να απαντήσεις σε κάποια Vera;

Επειδή λοιπόν κινδυνεύεις να μην σου απαντήσει κανείς, και επειδή λες ότι είναι πολύ σημαντικό για σένα, ρώτα κάτι πιο συγκεκριμένο.

(έχε υπόψη ότι το forum δεν έχει και πολλούς ακορντεονίστες)

Συγνώμη που δεν ήμουν ακριβής στην ερώτηση μου αλλα τουλαχιστον δεν είμαι εριστική. Ευχαριστώ πολύ για τη βοήθεια .

Vera, καλώς όρισες στην παρέα μας. Δεν νομίζω να ήταν κανένας εριστικός και ειλικρινά δεν καταλαβαίνω πως έκανες αυτή τη διαπίστωση. Ο Kostas™ απλά σου ζήτησε να είσαι πιο συγκεκριμένη με αυτό που ζητάς, μήπως και μπορέσει να σε βοηθήσει κάποιος σχετικός με το αντικείμενο. Είμαι λάτρης του ακορντεόν και χαίρομαι για νέα μέλη στο φόρουμ που ασχολούνται με αυτό. Μην το χαλάμε λοιπόν.

ΡΕ Μινορε , το ακορντεον ειναι κομματι της καρδιας μου , αλλα πολυ πιο πανω, σε
παλαιοτερα ποστ, συγκεντρωσα ο,τι στοιχεια μπορεσα για την Αρμονικα, που επισης
λατρευω… Ειλικρινα, αλλα δεν βρηκα … και ετσι παρεπεμψα την Vera σε αυτα …
Τωρα, γιατι χαρακτηριστηκα εμμεσα εριστικη, προσωπικα ακομη το ψαχνω, αλλα και παλι της ζητω συγνωμη …
Εδω ειμαστε ολοι << γνωστοι - αγνωστοι >> , ποσο δε μαλλον επαιοντες σε " ειδικες "
γνωσεις, οσο αφορα καποια μουσικα οργανα …
Για μια πτυχιακη λοιπον σοβαρη διατριβη, ισως θα επρεπε να αποτανθει και σε πηγες
εγκυκλοπαιδικες , η αλλες πιο << ειδικες >> θα ελεγα …

Συμφωνώ απόλυτα και με τη Pelagia και με τον Ρε μινορε λατρεύω κι εγώ το ακορντεόν και γιαύτό πιστεύω οτι δεν θα έπρεπε να το έχουν τόσο παραμελημένο και να βρίσκεις παντού μόνο στοιχεία για συγκεκριμένα μουσικά όργανα λες και τα υπόλοιπα δεν υπήρξαν ποτέ. Έχω ΄ψάξει παντού απλά πάντα σε κάποια συγκεκριμένα θέματα όπως η προέλευση του και ειδικότερα στο θέμα της Αρμόνικα υπάρξει ένα μαύρο κενό. Σκότπια στοιχεία από εδώ κι από εκεί που συνήθως η έκταση τους δεν είναι παραπάνω από 1 σειρά ! Απλά ονόματα κάτω από φωτογραφίες χωρίς καμμια αναφορά κτλ.

Χαίρετε!

Για το ακορντεόν υπάρχουν πολλές σελίδες στο διαδίκτυο οι οποίες μιλούν για την ιστορία του και την αρχή λειτουργίας του. Αν έχεις κάποια συγκεκριμένη ερώτηση Βέρα μπορείς να απευθυνθείς εκτός από την ello και σε εμένα, και εγώ κάνω κάποια διπλωματική πάνω στο ακορντεόν.

Για την αρμόνικα αντιθέτως δεν υπάρχει τίποτα, ούτε στο διαδίκτυο, ούτε και σε βιβλίο, τουλάχιστον απ’ όσο γνωρίζω εγώ. Και μιας και είναι ένα όργανο το οποίο έχει εξαφανιστεί, αυτό δυσκολεύει πολύ τα πράματα. Κάποτε πήρα τηλέφωνο τον εγγονό του Αντώνη του Αμιράλη (Παπατζή) για να τον ρωτήσω εάν έχει ακόμη την αρμόνικα αυτού του μεγάλου ακορντεονίστα μπας και μάθουμε οργανολογικά τι εστί αρμόνικα, αλλά δυστυχώς δεν την έχει (και δεν θυμάμαι και που μου είπε ότι κατέληξε το όργανο). Οπότε αν κάποιος έχει πληροφορίες για την αρμόνικα, θα κάνει τους λίγους ακορντεονίστες αυτού του φόρουμ πολύ χαρούμενους.

Ανεξακρίβωτη πληροφορία: Ένας χαρωπός γίγαντας του ακορντεόν μου είχε πει ότι η αρμόνικα είναι ετερότονο όργανο, δηλαδή με το πάτημα ενός κουμπιού παράγει διαφορετικό τονικό ύψος ανάλογα με την φορά της φυσούνας. Είναι η μόνη πληροφορία που έχω, και όπως είπα είναι ανεξακρίβωτη.

Επειδή τα τελευταία 10 - 12 χρόνια με απασχολεί πολύ το θέμα του ακορντεόν στις λαϊκές μουσικές παραδόσεις θα ήθελα να εκφράσω μερικές σκέψεις – παρατηρήσεις και να ακούσω και τη γνώμη σας γι’ αυτές.

  • Το ακορντεόν και όλα τα συναφή μουσικά όργανα (πέρα από το μπαγιάν ίσως, αλλά με επιφυλάξεις) είναι πρωτίστως λαϊκά μουσικά όργανα και αυτό είναι εμφανές γιατί οι συνθέσεις λόγιας (δυτικής) μουσικής που γράφονται ειδικά γι’ αυτό είναι σπάνιες, ή αποτελούν μεταγραφές έργων για άλλα όργανα ή για ορχήστρα και οι εκτελεστές που δίνουν ρεσιτάλ σε αίθουσες συναυλιών με αυτό το ρεπερτόριο στην Ελλάδα τουλάχιστον σπανίζουν.
  • Προσαρμόστηκαν στις περισσότερες λαϊκές μουσικές του κόσμου (αντικαθιστώντας πολλές φορές άλλα όργανα), υιοθετώντας τις τεχνικές παιξίματος και το ύφος της κάθε παράδοσης , το “χρώμα” δηλαδή της κάθε λαϊκής μουσικής κουλτούρας.
  • Εμφανίστηκαν στις ελληνικές μουσικές παραδόσεις ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα (ίσως και νωρίτερα) όπως μαρτυρά η δισκογραφία και προσαρμόστηκαν στις παραδόσεις αυτές, υποστηριζόμενα από βαρβάτους μουσικούς, εξαιρετικούς οργανοπαίχτες.
  • Οι οργανοπαίχτες (αρμόνικας και ακορντεόν) του έδωσαν μια θαυμάσια τεχνική που λίγοι σήμερα γνωρίζουν και αντιλαμβάνονται γιατί αφ’ ενός οι προικισμένοι δάσκαλοι σπανίζουν και αφ’ εταίρου τα αυτιά μας είναι γεμάτα μπετόν (μιλάω για τη δική μου εμπειρία ως πρώην μαθήτρια αλλά και ως οργανοπαίχτρια στην προσπάθεια να κατανοήσω “πώς τα παίζει όλα αυτά ο Παπατζης βρε παιδάκι μου;;;”)
  • Το έχω ξαναγράψει νομίζω στο φόρουμ, αλλά θα το ξαναγράψω: Βρίσκω ότι δεν υπάρχουν μουσικά όργανα αμιγώς ρεμπέτικα και άλλα που δεν ανήκουν στο είδος, ή ανήκουν λίγο κτλ κτλ. Συνθέτες όπως ο Χατζηχρήστος, ή ο Τσιτσάνης, που προτίμησαν το ακορντεόν σε μεγάλο ποσοστό ηχογραφήσεων, ήξεραν τι έκαναν και με ποιους μουσικούς συνεργάζονταν. Όταν έβαζαν λοιπόν το ακορντεόν να απαντάει στις εισαγωγές, δεν το έκαναν για να χορέψει ο κόσμος ταγκό και βαλς, ήταν συνειδητή επιλογή. Αλλιώς δεν θα το υιοθετούσαν με τόσο ζήλο.
  • Σημασία δεν έχει τόσο αν ένα όργανο “ανήκει - ταιριάζει” ή όχι σε ένα μουσικό ιδίωμα, όσο αν ο μουσικός που το εκτελεί, έχει καταλάβει ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που δίνουν σε μια μουσική το τοπικό της “χρώμα”, το ιδίωμα. Αν ο μουσικός δεν κατανοεί αυτά τα χαρακτηριστικά που έχει πχ. η ρεμπέτικη μουσική (το χρώμα ξαναλέω), λυπάμαι πολύ αλλά και μπουζούκι να παίζει, ρεμπέτικα πάντως δεν παίζει.
  • Στο δια ταύτα: Το ακορντεόν στο ελληνικό λαϊκό μουσικό ρεπερτόριο παίζεται με ένα πολύ ιδιαίτερο τρόπο και από περιοχή σε περιοχή αλλάζει και προσαρμόζεται στα τοπικά ιδιώματα. Τα λόγια είναι φτωχά για να περιγράψουν την ποικιλία και τις διαφορές στην τεχνική, που έχουν να κάνουν με το πώς χρησιμοποιείς τα στολίδια και ποια χρησιμοποιείς, πόση διάρκεια δίνεις στις νότες που παίζεις, τι άρθρωση χρησιμοποιείς, τι φρασάρισμα κάνεις, πώς χρησιμοποιείς τα μπάσα, πώς ρυθμίζεις τις αναπνοές, τι ρετζίστρα προτιμάς και για ποιο λόγο προτιμάς αυτά και όχι τα άλλα και άλλα τέτοια ερωτήματα που ο κάθε μουσικός οφείλει να κάνει στον εαυτό του πριν παίξει καν την πρώτη νότα.
  • Κάθε φορά λοιπόν που ακούω τον ακορντεονίστα του Χατζηχρίστου ή τον Παπατζή να παίζει, κάνω στον εαυτό μου όλες τις παραπάνω ερωτήσεις και όποιες άλλες προκύπτουν, διότι για μένα, το να μελετάς ένα αντικείμενο έχει σημασία, μόνο αν τη γνώση που κερδίσεις τη χρησιμοποιήσεις για τη δική σου μουσική καλλιέργεια και προσφέρει αποτέλεσμα στον τρόπο που ακούς και παίζεις τη μουσική που μελετάς. Αλλιώς θα μπει στο συρτάρι και θα κλειδωθεί για πάντα.
  • Και αφού μου πήρε δέκα χρόνια να βρω απαντήσεις στα ερωτήματά μου, έχω να προτείνω τα εξής:
    την παρέα με καλούς λαϊκούς μουσικούς (που είναι οι καλύτεροι δάσκαλοι),
    ενεργητική και όχι παθητική ακρόαση και
    πολύ παίξιμο τέτοιας μουσικής
    για να καταλάβει κανείς πολλά περισσότερα από αυτά που θα διαβάσει στο οποιοδήποτε βιβλίο που έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει. Επίσης, συστήνω άμεση αφαίρεση του μπετόν από τα αφτιά μας που τόσο πολύ (εσκεμμένα ίσως) μας τα έχει γεμίσει ο σύγχρονος τρόπος ζωής.

Άλλη σχετική συζήτηση:

www.facebook.com/greekarmonika

…για περισσότερες πληροφοριές υπομονή και αναμονή!