Global Notation, Μπορεί η γραφή να αποδώσει τα πάντα;

Μουσική Θεωρία
1

Επειδή αφήσαμε το θέμα στην μέση και τυχαίνει να είναι απο τα πεδία για τα οποία μου αρέσει να φλυαρώ,
πριν λίγο καιρό συζητήσαμε, με αφορμή το βιβλιο της Δ. Ψαθά, αν υπάρχει μουσική γραφή που να μπορεί να αποδόσει τρόπο ερμηνείας, εκφραστικές λεπτομέριες, κούρδισμα κλπ.
Προφανώς αυτό θα ήταν πολύ δύσκολο και όσων αφορά την πρακτική χρήση γραφής απο ερμηνευτή, μάλλον περιττό εφόσων μιλάμε για υλικό που ανήκει σε μια γνώριμη παράδοση και ύφος. Για παράδειγμα, σε μια κλασική παρτιτούρα δεν θα γράψουμε την χρήση του βιμπράτο γιατί είναι δεδομένο πως ανήκει στο βασικο τεχνικό λεξιλόγιο του είδους και χρησιμοποιείται ελευθερα με κάποια συγκεκριμένη αισθητική που διδάσκεται κυρίως ακουστικά.
Η χρήση γραφής ως ερευνητικό εργαλείο (εθνομουσικολογίας, στην περίπτωση μας) όμως είναι ένα άλλο κεφάλαιο.
Δεν υπάρχει ενας κώδικας ο οποίος να είναι κατάλληλος να αποδώσει τις ιδιαιτερότητες κάθε παραδοσης.
Το πιο διαδεδομένο εργαλείο που έχουμε ειναι το πεντάγραμμο το οποίο, προσαρμοσμένο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και εκτός δυτικής μουσικης. Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι η Οθωμανικη γραφη Rauf Yekta.
Αυτό το ζήτημα ερευνά ο Dr Andrew Killick.
Μέρος του έργου του λοιπόν είναι η επινόηση και ανάπτυξη μουσικού κώδικα ο οποίος θα μπορούσε να προσαρμοστεί με οποιοδηποτε τρόπο και να αποδώσει με ακρίβεια ότι χρειάζεται ο κάθε ερευνητής.
Αν όντως λοιπόν ολοκληρωθεί και ευδοκιμήσει αυτή η προσπάθεια, θα μπορούσαμε να έχουμε ενα κοινό κώδικα που έχει δημιουργηθεί ακριβώς ως γραφή άγραφων στοιχείων και παραδόσεων.
Αναρωτιέμαι λοιπόν πόση απήχηση θα είχε η χρήση γραφής όχι απαραίτητα ως καλλιτεχνικό εργαλείο αλλα ως ερευνητικό.

7 «Μου αρέσει»
2

Φαίνεται ενδιαφέρον, κυρίως για ερευνητικούς σκοπούς. Αν κατάλαβα καλά διατηρεί τον κάθετο άξονα για τις συχνότητες και τον οριζόντιο για τον χρόνο αλλά με πιο ευέλικτο τρόπο, έτσι ώστε να μπορούν να αποδοθούν οι ιδιαιτερότητες της κάθε μουσικής παράδοσης. Θα ήθελα κάποια πιο συγκεκριμένα παραδείγματα, ιδανικά σε κάποια μουσική που μας είναι οικεία, ώστε να μπορούμε να συγκρίνουμε άμεσα τα δύο συστήματα καταγραφής.

Υγ: Αλέξανδρε συγχαρητήρια για την προαγωγή σου! Ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση.

3 «Μου αρέσει»
3

Σκέφτομαι έναν παραλληλισμό με τη γλώσσα:

Υπάρχουν αλφάβητα που μπορούν να αποδώσουν με απόλυτη ακρίβεια όλους τους φθόγγους της δικής τους γλώσσας. Πρέπει όμως να ξέρεις κάποιες ειδικές συμβάσεις που ισχύουν εκάστοτε, π.χ. στα ελληνικά άλλο «κ» προφέρουμε στο «κακός» κι άλλο στη δεύτερη συλλαβή τού «κακοί», αλλά αν ξέρεις τη γλώσσα τότε δεν έχεις ανάγκη για διαφορετικό σύμβολο, το ένα κάππα καλύπτει και τις δύο περιπτώσεις χωρίς αμφισημίες.

Κανένα αλφάβητο δεν έχει ασχοληθεί να αποδώσει φθόγγους που είναι ξένοι στη γλώσσα του, πλην ίσως περιορισμένων εξαιρέσεων.

Υπάρχει το λεγόμενο «Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο», που είναι ικανό να αποδώσει όλους τους φθόγγους όλων των γνωστών γλωσσών. Όπως καταλαβαίνει κανείς, είναι τρομερά δύσκολο. Γι’ αυτό και χρησιμοποιείται σε ειδικούς επιστημονικούς σκοπούς, όταν η ανάγκη για μέγιστη ακρίβεια μπορεί να ισοφαρίσει τη μεγάλη δυσκολία. Πουθενά δε χρησιμοποιείται για απλή γλωσσική επικοινωνία.

Πέρα από τους φθόγγους, οι γλώσσες έχουν και τον επιτονισμό τους, το ανεβοκατέβασμα της φωνής. Μόλις χτες έτυχε να παρατηρήσω στο αεροδρόμιο μια Γαλλίδα που έλεγε στην παρέα της «μα πού πάτε;», μ’ έναν τόνο που στα γαλλικά εκφράζει απορία. Αν το έλεγε στα ελληνικά με τον ίδιο τόνο θα ήταν αγανάκτηση, έως και αγένεια.

Νομίζω λοιπόν ότι για ειδικούς επιστημονικούς σκοπούς έχουν επινοηθεί και για τον επιτονισμό σύμβολα, αλλά δεν ξέρω πόσο μεγάλη προσέγγιση πετυχαίνουν. Στα πραγματικά συστήματα γραφής περιοριζόμαστε στα σημεία στίξης και, στον ηλεκτρονικό λόγο, προσθέτουμε και τις φατσούλες λόγω ακριβώς της αβεβαιότητάς μας αν ο άλλος θα πιάσει τον τόνο που εννοούμε.

Το ζήτημα ποιο είναι: εντός μιας δεδομένης γλώσσας είναι δυνατόν να επιτευχθεί οικονομία στα σύμβολα. Τη γραφή τη χρησιμοποιούν άνθρωποι που ήδη ξέρουν τη γλώσσα, και ο σκοπός τους είναι να μεταδώσουν μηνύματα. Αν όμως κάποιος δε γνωρίζει τη γλώσσα και δεν ενδιαφέρεται για μετάδοση μηνυμάτων αλλά για πλήρη αποτύπωση του ήχου, σαν να είχε μια ηχογράφηση, θα χρειαστεί για κάθε στιγμή ήχου ένα κάρο ταυτόχρονα σύμβολα, τέτοια ώστε και σε οποιαδήποτε άλλη γλώσσα να απέδιδαν ακριβώς τον ίδιο ήχο.

Το ίδιο και με τις μουσικές λοιπόν. Ένας μουσικός που θέλει να μάθει ένα κομμάτι από την παρτιτούρα, σε μουσικό ιδίωμα που γνωρίζει, δεν έχει ανάγκη από πολλά: ύψος, διάρκεια, ένταση κλπ. (που και σ’ αυτά χωράει νερό). Ας πούμε, ένας ψάλτης της βυζαντινής βλέπει «ανάβαση μιας τρίτης» και ξέρει πώς ακούγεται η τρίτη στη συγκεκριμένη μουσική, δε χρειάζεται να του δώσεις τα σεντς.

Αν όμως για κάποιον ειδικό σκοπό χρειαζόμαστε την απόλυτη ακρίβεια και στα σεντς, και στα νανοσεκόντ, και σε κάθε γενικώς στοιχείο του ήχου για κάθε στιγμή, ανεξάρτητα αν πρόκειται για γνωστή μας μουσική γλώσσα ή όχι, εκεί σίγουρα δεν μπορεί να υπάρξει οικονομία. Όσο για ακρίβεια, δεν ξέρω πόσο εξαντλητική μπορεί να είναι αλλά τέλος πάντων υπάρχουν και οι ηχογραφήσεις!

2 «Μου αρέσει»