Χαρίλαος Πιπεράκης (Κρητικός): Δωδεκανησιακοί σκοποί

Θέσεις & αντιθέσεις
1

Συνέχιση της συζήτησης από το Αστικολαϊκά παραλειπόμενα:

Αυτό τον σκοπό, Της μαύρης κόττας το αυγό, νόμιζα ότι τον θυμόμουν από τη σχετικά πρόσφατη έκδοση «Μίλειε μου Κρήτη απ’ τα παλιά». Τελικά έκανα λάθος (έχει Της μαύρης όρνιθας τ’ αυγό, όχι κότας, με τον Κουφιανό).

Αντ’ αυτού βρήκα στο ΥΤ το παρακάτω:

«Της μαύρης κότας το αυγό (Τηλιακός χορός)».

Όμως το βίντεο έχει λάθος τίτλο. Στους στίχους δεν αναφέρεται καμία κότα και κανένα αβγό, και ο σκοπός δεν είναι τηλιακός, είναι χαρκήτικος (από τη Χάλκη των 12νήσων), και ως προς τη μελωδία λέγεται «Της Αυγής». Περίεργη διασκευή μεν, αλλά απολύτως αναγνωρίσιμο πάντως.

Από τον ίδιο ανεβάστορα βρήκα επίσης αυτό:

Εδώ ο τίτλος είναι αυτός που ταίριαζε στο προηγούμενο: «Το τραγούδι της αυγής (Χαλκίτικο)», αλλά το ηχογράφημα είναι άλλο, μάλιστα δεν είναι καν τραγούδι, είναι οργανικό. Και πάλι όμως δεν είναι το ντηλιακό Της μαύρης Κότας το αβγό, που δεν ξέρω ποιο είναι και δεν το έχω ακούσει ποτέ -με αυτόν τουλάχιστον τον τίτλο-, ούτε από τον Χαρίλαο αλλά ούτε κι από Ντηλιακούς ή από κανέναν άλλο.

Άρα προφανώς έχουμε έναν ανεβάστορα που διαθέτει σπάνια και περίεργα τραγούδια αλλά που έχει τάση να μπερδεύει τους τίτλους. Καταπώς φαίνεται, προέρχονται από κάποια σύγχρονη ή τέλος πάντων νεότερη συλλογή, που δεν την έχω υπόψη μου (μπορεί τα λάθη να έχουν γίνει εκεί).

Τελικά δεν εντόπισα ποιο είναι το σωστό «Της μαύρης κόττας το αυγό». Όσο για τον οργανικό σκοπό με το λάθος όνομα «Της Αυγής», μου είναι γνωστός αλλά δεν μπορώ να θυμηθώ τι είναι.

Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν υπάρχει στο Σίλαμπς.

1 «Μου αρέσει»
2

Στην Κύπρο μέχρι το πρόσφατο παρελθόν ο κόσμος έλεγε όρνιθα, όχι κότα, υποθέτω κάτι αντιστοιχο ισχύει και στα Δωδεκάνησα. Στη φάση που μπαίνει σιγά σιγά στο λεξιλόγιο η καινούρια λέξη είναι λογικό να βγουν παραλλαγές τίτλων/στίχων που να τη χρησιμοποιούν. Είσαι σίγουρος ότι δεν είναι το ίδιο τραγούδι/μελωδία;

3

Είναι αυτό που ο Περιστέρης το ηχογράφησε ως “Νησιώτικος συρτός” και είναι γνωστότερο ως Θερμιώτικος (με λόγια). Στη Σίφνο (χωρίς λόγια) λέγεται “Κότερος”.

4

Στην ηχογράφηση του Περιστέρη ποιος παίζει βιολί?

5

«Ο τελευταίος δίσκος μάλιστα περιέχει ένα τραγούδι με τίτλο «Της Μαύρης όρνιθας τ’ αυγό» (DG – 2078, CG – 926) που είχε ηχογραφήσει ο Χαρίλαος στην Αμερική το 1926 – 1927 με λίγο παραλλαγμένο τίτλο «Της μαύρης κότας το αυγό» (βλ. στον πίνακα των ηχογραφήσεων τον αριθμό 12), όμως δεν υπάρχει όπως αναφέραμε ηχητικό υλικό ή άλλη πληροφορία που να αποδεικνύει ότι η παραπάνω ηχογράφηση έχει το Χαρίλαο ως εκτελεστή. Για τους συγκεκριμένους δίσκους, βλ.: Μανιάτης Διονύσης, Η εκ περάτων δισκογραφία γραμμοφώνου, Αθήνα 2006, σ. 80»

6

Μα τελικά του Χαρίλαου δε βρήκα να το ακούσω πουθενά! Άρα, δεν ξέρω αν είναι το ίδιο.

Α μπράβο!

Σύμφωνα με τη διαφήμιση, τα δύο 12ησιακά είναι στον ίδιο δίσκο. Εφόσον το χαρκήτικο της Αυγής βγήκε στο σιντί που βλέπουμε το εξώφυλλό του στο βίντεο, πιθανόν να έχουν βγάλει και το τραγούδι της άλλης πλευράς, αλλά γύρευε με ποιον τίτλο. Επειδή και χτες νύσταζα και σήμερα βιάζομαι, δεν έψαξα ούτε τη συλλογή να δω τι άλλο περιλαμβάνει, ούτε το ΥΤ να δω μήπως ο ίδιος ανεβάστορας έχει βγάλει και το ντηλιακό.

Όμως η διαφήμιση λέει αριθμό δίσκου 830, όχι DG - 2078 ή CG - 926.

(Το πδφ του Αποθετηρίου για κάποιο λόγο δεν μπορώ να το ανοίξω…)

7

Λοιπόν, ο δίσκος υπάρχει εδώ, όπου μπορούμε (σήμερα που σας γράφω - για το μέλλον δεν ξέρω) να ακούσουμε δείγματα από όλα τα 24 κομμάτια.

Ο τίτλος «Της μαύρης κότας το αβγό - Τηλιακός χορός» έχει περαστεί κατά λάθος στο χαλκήτικο Τραγούδι της Αυγής. Ο τίτλος «Τραγούδι της Αυγής - Χαλκίτικο» έχει περαστεί στο οργανικό Θερμιώτικο συρτό. Άλλα λάθη δεν εντόπισα. Κανένα ηχογράφημα δεν είναι Της Μαύρης κότας το αβγό, και κανένας τίτλος δε φαίνεται να αντιστοιχεί στο Θερμιώτικο, το οποίο επομένως δεν ξέρουμε με ποιον τίτλο κυκλοφόρησε.

Τέλος πάντων, τα λάθη γίνονται. Το θέμα είναι ότι με δύο 12νησιακούς σκοπούς, και μάλιστα εντελώς τοπικούς, και με έναν κυκλαδίτικο (που λογικά στην άλλη πλευρά θα είχε πάλι κάτι ταιριαστό, π.χ. άλλο συρτό ή κανέναν μπάλο), μαθαίνουμε περαιτέρω πτυχές της μουσικής προσωπικότητας του Χαρίλαου.

Μέχρι στιγμής τον ξέραμε για τα κρητικά και τα ρεμπέτικα. Σταθερά χαρακτηριστικά της μουσικής του είναι οι διασκευασμένες εκτελέσεις (κάποτε ίσως κατ’ ανάγκην αφού οι συνοδοί του δεν ήταν Κρητικοί), και μια διάχυτη ευθυμία και σατιρική διάθεση. Ειδικότερα στα ρεμπέτικα διακρίνουμε επιπλέον και μια σχεδόν προδισκογραφική αντίληψη του μουρμούρικου, που αποτελεί πολύτιμο ντοκουμέντο.

Τώρα μαθαίνουμε ότι έπαιζε κι άλλα πράγματα, τοπικές παραδόσεις πέραν της κρητικής.

Τα τραγούδια, ολόκληρα, υπάρχουν και σ’ αυτή τη λίστα του ΥΤ, όπου όμως κάποια είναι ανεβασμένα δύο φορές (με τον ίδιο ή με διαφορετικό τίτλο), κάποια φαίνεται να είναι από άλλους σύγχρονους δίσκους, και με τούτα και με κείνα τα 24 γίνονται 48. Και πάλι δεν εντόπισα ούτε το τηλιακό, ούτε τον τίτλο του κυκλαδίτικου, ούτε το κομμάτι της άλλης πλευράς από το κυκλαδίτικο.

Μου κάνει εντύπωση ότι ο δίσκος φαίνεται να είναι παγκοσμίως άγνωστος. Δεν υπάρχει στο discogs, τα κομμάτια δεν υπάρχουν στο Σίλαμπς, γενικά λίγα ίχνη του εντοπίζονται στο διαδίκτυο.

4 «Μου αρέσει»
8

ο δίσκος “The Legendary Master of the Traditional Cretan Lyre in USA” βγήκε στην αγορά το 2019 γι΄ αυτό και δεν είναι ακόμη γνωστός. Δεν ξέρω αν είναι CD ή είναι απλά ψηφιακή συλλογή.
Πρόκειται για ψηφιοποιήσεις από 78ρια και πολύ συχνά γίνονται λάθη στις πλευρές των δίσκων

9

Εδώ (άλλη γνωστή ψηφιακή πλατφόρμα) μπορείς να ακούσεις ολόκληρο το δίσκο.

10

Το εξωφυλλο του δισκου υπαρχει εδω…ο χαριλαος πιπερακης το πρωτοηχογραφησε στην αμερικη στην εταιρεια Pharos ενω στην συνεχεια το ξαναηχογραφησε ο Κουφιανος περιπου το 1934 με τιτλο Της μαυρης ορνιθας τ αυγο!

1 «Μου αρέσει»
11

Αυτό που έγραψε ο Κουφιανός είναι αυτό:

Είναι όμως δεδομένο ότι πρόκειται για το ίδιο κομμάτι; Ή απλώς το υποθέτουμε λόγω παρόμοιου τίτλου; Δε μοιάζει πολύ τυπικά δωδεκανησιακό (ούτε και κρητικό βέβαια, κι όμως το πιθανότερο είναι πως κάτι από τα δύο είναι κι ας μην του φαίνεται).

Τον Χαρίλαο τον είδαμε να παίζει κι άλλα παραδοσιακά από νησιά πέραν της Κρήτης. Ο Κουφιανός είχε κι αυτός παρόμοιο πεδίο;

12

image
image1280×720 106 KB

Κόψε ντύσιμο: Κουστουμιά, γραβάτα, γιλέκο, μανικετόκουμπα, καλοσιδερωμένη τσάκιση, κάλτσα, παπούτσι, χώρια η μπριγιαντίνη! Μοντέλο να ΄ταν, δεν θα μπορούσαν να του βρουν καλύτερα ρούχα να φορέσει για τη φωτογράφηση.

1 «Μου αρέσει»
13

Και πάτημα στη λύρα δεύτερη ποζισιόν, αλά πολίτα! Στην (τρέχουσα) κρητική λύρα, και σε όλες γενικώς τις λαϊκές -νησιώτικες, θρακιώτικες κλπ.-, οτιδήποτε πέρα από την πρώτη θέση, εκεί όπου πρωτοπιάνεις το όργανο για να μη σου πέσει, είναι σπάνιο και εξεζητημένο, για να μην πω ακατόρθωτο για πολλούς λυράρηδες που κατά τα άλλα μπορεί να είναι επαρκέστατοι και άνω.

14

Καλησπέρα σε όλους.

Έχω λόγους να πιστεύω ότι η σύγχρονη παραδοσιακή μουσική της Κρήτης και Δωδεκανήσου, οφείλεται κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό στον Χαρίλαο Πιπεράκη.

Και με αυτό, εννοώ ένα πολύ πολύ μεγάλο ποσοστό. Συλλέγω σιγά σιγά κάποια παραδείγματα, τα οποία είναι πολλά, σιγά σιγά όμως γίνονται παρα, πάρα πολλά. Σε σημείο, ολόκληρη η παράδοση κάποιων να είναι οι δίσκοι του Πιπεράκη…

Συμπληρώνω,

Άκουσα και τα δύο , το Χαλκητικο και το Τηλιακό.
Είναι πράγματι ο σκοπός της Αυγής, και το γυρίζει στην Βλάχα. Που τα άκουσε; Πιθανότατα από τους πρώτους μετανάστες στην Αμερική, λογικά στο Tarpon springs.

Το Τηλιακό, δεν είναι ο Θερμιώτικος… Είναι Ατζιδιές, και έχει ένα γύρισμα με κορώνες, το οποίο μου θυμίζει έντονα κάτι, αλλά δε θυμάμαι τώρα, πρέπει να το ψάξω. Φαίνεται να είναι μίξη κάποιων συρτών.

Της μαύρης κότας το αυγό, σαν στίχος δε μου θυμίζει κάτι. Μόλις μπορέσω θα τα ακούσω με περισσότερη προσοχή.

Πάντως ο Πιπεράκης, α-πι-στευ-τος για την εποχή του. Λύρα-βιολί έναν αιώνα πριν.

1 «Μου αρέσει»
15

Όχι το Τηλιακό. Το φερόμενο ως τηλιακό έχει περαστεί στον δίσκο-συλλογή με λάθος τίτλο, και φυσικά από κει και στο ΥΤ.

Έχει γίνει ένα μπέρδεμα. Η αντιστοιχία έχει μέχρι στιγμής ως εξής:

Τίτλος στη συλλογή «Της Αυγής, Χαλκίτικο» = Ατζιδιές ή Θερμιώτικο
Τίτλος στη συλλογή «Της μαύρης κότας, Τηλιακό» = το χαλκίτικο
Χωρίς τίτλο στη συλλογή = το τηλιακό, γιατί δεν περιλαμβάνεται στη συλλογή

Και αντιστρόφως:

Πραγματικό Χαλκίτικο = έχει περαστεί ως «Της μαύρης κότας, τηλιακό»
Πραγματικό Τηλιακό = δεν υπάρχει στη συλλογή, κι έτσι δεν το έχουμε ακούσει
Πραγματικό οργανικό (Ατζιδιές ή Θερμιώτικο) = έχει περαστεί ως Της Αυγής, Χαλκίτικο, κι έτσι δεν ξέρουμε με ποιον τίτλο είχε κυκλοφορήσει στο 78άρι.

Παράλληλα, υπάρχει και «Της μαύρης όρνιθας τ’ αυγό», που το έχει ηχογραφήσει ο Κουφιανός και κυκλοφορεί με τον σωστό του τίτλο. Δεν ξέρουμε αν έχει κάποια σχέση με το χαμένο προς το παρόν τηλιακό του Χαρίλαου, πάντως ούτε σημαίνεται ως τηλιακό ή 12νησιακό (ή οτιδήποτε), ούτε θυμίζει τηλιακό ή 12νησιακό. Η μόνη υπόνοια ότι θα μπορούσε να είναι το ίδιο, πέρα από τον τίτλο, είναι πως δε μοιάζει ούτε για κρητικό.

16

Στο “της μαύρης ορνιθας τ’αυγο,” βάλε τσάκισμα ένα “Μελαχροινό μου” και βρήκες το σκοπό :wink:

1 «Μου αρέσει»
17

Χαχα! Σωστός! Δεν πήγε ο νους μου…

1 «Μου αρέσει»
18

Στο βίντεο αυτό είναι ο Ατζιδιές όπως εμφανίζεται σε διάφορα σημεία του Αιγαίου. Ο σκοπός αυτός είναι άλλος από αυτόν του Πιπεράκη [ο οποίος ταιριάζει με τον Θερμιώτικο (ή τον Νησιώτικο του Περιστέρη)]. Στο βίντεο ο Ατζιδιές (όπως παίζεται στην Νάξο και αλλού) φαίνεται ότι υπάρχει και στην Νίσυρο. Αναρωτιέμαι αν ο Θερμιώτικος παίζεται πράγματι, σε κάποιο από τα δωδεκάνησα με άλλη, όμως, ονομασία και ο Πιπεράκης (νομίζει ότι) παίζει δωδεκανησιακό σκοπό χωρίς να ξέρει ότι είναι ο Θερμιώτικος.

19

Να λάβουμε υπόψη μας ότι προσδιορισμοί όπως τηλιακό, χαλκίτικο στις ετικέτες εξυπηρετούν και εμπορικές σκοπιμότητες: θα δει ο Αμερικανοχαρκήτης του 1930 «χαλκίτικο» και θα σπεύσει να το αγοράσει, καθώς δεν είχε και πολλές ευκαιρίες ν’ ακούσει τη μουσική του τόπου του από γραμμόφωνο.

Νομίζω ότι όλοι αυτοί οι προσδιορισμοί (ακόμη και «ζεϊμπέκικο», «τσάμικο» κλπ.) γι’ αυτό μπαίναν, κι όχι για λόγους ταξινομικής λογικής ή οτιδήποτε άλλο θα συναντούσαμε σε μια σύγχρονη έκδοση.

20

Αυτό τι λεει? Βοηθάει?