Σωστά. Δεν ξέρω να έχει δημοσιεύσει ο Διονυσόπουλος την συγκεκριμένη συνέντευξη. Το κείμενο στο οποίο παρέπεμψα είναι το κείμενο στο οποίο ο Διονυσόπουλος αναφέρει για την συνέντευξη.
Υποθέτω πως αν ο Καράς δεν είχε μπει στη μέση, ο Ναύτης δε θα είχε κανένα πρόβλημα και θα συνέχιζε να παίζει αγαπημένα με τους φίλους του τους λυράρηδες. Όμως δεν ήρθαν έτσι τα πράγματα.
Το αν θα τους εξισώσουμε ή όχι δεν μπορώ να φανταστώ ποιον ενδιαφέρει. Θα μπορούσα να υποστηρίξω ότι ο Ναύτης είναι υπεύθυνος για τη γνώμη που διατύπωσε, γραπτά και ενυπόγραφα, έστω κι αν προκλήθηκε από τις ακρότητες του Σ.Καρά, αλλά τι μας κόφτει αυτό;
Όχι απλώς γίνεται, έγινε ήδη.
Ο Ναύτης δεν είχε τίποτε εναντίον της λύρας, αρχικά. Όταν του πάτησε ο άλλος τον κάλο, αντέδρασε, και επειδή όπως είδαμε το πλήγμα κατά των βιολατόρων ήταν πολύ βαρύ, η αντίδρασή του ξέφυγε λίγο αλλά μπορεί να θεωρηθεί δικαιολογημένη.
Με το «δικαιολογημένη» δεν έχω καμία αντίρρηση. Απλώς θεωρώ ότι δεν έχει καμία σημασία να βρούμε ελαφρυντικά ή επιβαρυντικά στοιχεία. Δε δικάζουμε κανέναν. Άλλο είναι το θέμα.
Συνέβη μια σύγκρουση δύο ισχυρών προσωπικοτήτων. Από τη μια έχουμε την Κρήτη, που όλη μαζί έχει μια πλούσια μουσική παράδοση για την οποία είναι ιδιαίτερα περήφανη. Μέσα στην Κρήτη, τα Χανιά έχουν περίοπτη θέση: πατρίδα του συρτού με τις εκατοντάδες σκοπούς, του πεντοζάλη που έχει καθιερωθεί ως ένας από τους εθνικούς χορούς (με πυρρίχειους συνειρμούς και δε συμμαζεύεται), των ριζίτικων, κλπ. -γενικά οι Χανιώτες θεωρούν τα μέρη τους ως την κατεξοχήν μουσικομάνα της Κρήτης. Μέσα στα Χανιά ξεχωρίζει η Κίσσαμος, και μέσα στην Κίσσαμο ο Ναύτης.
Από την άλλη έχουμ έναν ξένο που διεκδικεί ένα κύρος βασισμένο σε τελείως άλλα πράγματα: δεν παίζει βιολί, δεν είναι παραδοσιακός μουσικός που να έχει γλεντήσει έστω και έναν άνθρωπο στη ζωή του, δεν έχει καν πατήσει στην Κρήτη. Είναι «γραμματιζούμενος», κάτι που συχνά από τους λαϊκούς ανθρώπους θεωρείται μειωτικό (ότι παριστάνει τον ξερόλα). Από την οπτική των ενεργών πρακτικών μουσικών αυτός ο άνθρωπος είναι ένα μηδενικό, εντελώς άκυρος σε ό,τι κι αν πει. Φυσικά από την οπτική των γραμματιζούμενων (και πάντως του ίδιου) είναι ένας ερευνητής που, έχοντας μελετήσει πολλές διαφορετικές εκφάνσεις της ελληνικής μουσικής, έχει κερδίσει σε εύρος ό,τι του λείπει σε βάθος.
Αυτός ο ξένος έρχεται όχι απλώς να εκθρονίσει τον Ναύτη και να κάνει κουμάντο στα πράγματα, αλλά να ακυρώσει την αξία όλης της παράδοσης που ο Ναύτης είναι ο κορυφαίος εκπρόσωπός της: το βιολί, που κάνει τα Χανιά καλύτερα από την υπόλοιπη Κρήτη και την Κίσσαμο καλύτερη από τα υπόλοιπα Χανιά και τον Ναύτη καλύτερο από τους άλλους Κισσαμίτες, δεν το δέχεται καν σαν δόκιμο όργανο.
Φυσικά και είναι λογικό ότι ο Ναύτης άστραψε και βρόντηξε, και ότι έφτασε και σε υπερβολές όπως τελικά να εκφραστεί κατά της λύρας. Δεν ήταν ο ίδιος που είχε πρόβλημα με τις λύρες, ήταν ο Καράς που του τις έθεσε ως αντίπαλο σε μία κόντρα που προηγουμένως δεν υπήρχε.
Όπως ακριβώς ο Καράς, έτσι και ο Ναύτης δεν έκανε τίποτε που να μην έχει την εξήγησή του. Κρατώντας μια συναισθηματική απόσταση και από τον ένα και από τον άλλο, οι αιτίες και τα αποτελέσματα διακρίνονται τόσο καθαρά όσο σ’ ένα φυσικό φαινόμενο.
Συνεχίζουμε. Ο Ναύτης έχει βρεθεί, χωρίς να το επιλέξει, σε μια κόντρα με τη λύρα. Από κει και πέρα πώς τη διαχειρίστηκε;
Ιδού πως: Όταν ο Καράς λέει (που δεν ξέρω κι αν το είπε ποτέ δυνατά, απλώς έχουμε λόγους να συμπεράνουμε ότι έτσι σκεφτόταν) «το βιολί είναι ένα επονείδιστο κατάλοιπο της ενετικής κατάκτησης, ξένο σώμα που εκφυλίζει την καθαρή ελληνική μουσική», ο Ναύτης απαντά ακριβώς στην ίδια βάση «ίσα ίσα, η λύρα είναι το επονείδιστο κατάλοιπο της τουρκικής κατάκτησης». Στην ουσία το ίδιο πράγμα λέγανε κι οι δύο: έξω οι ξένοι να ξεβρωμίσει ο τόπος! Απλώς διαφωνούσαν στο ποιος είναι ο ξένος. (Και μια ακόμα διαφορά, ότι ο Καράς το έλεγε εξ αρχής ενώ ο Ναύτης μόνο όταν προκλήθηκε, ενώ από μόνος του δεν είχε καμία τέτοια τάση).
Δύο τεράστιες προσωπικότητες, η καθεμιά αιχμή του δόρατος ενός ολόκληρου κόσμου. Δύο τεράστιοι εγωισμοί. (Θα πει κανείς ότι μόνο ο Καράς επέδειξε εγωισμό, αλλά θα αντιτείνω ότι απλώς ο Καράς είχε πιο δυνατά όπλα). Δύο διαφορετικές προσεγγίσεις, η θεωρητική και η πρακτική. Και κοινό πεδίο μάχης (δε θα μπορούσε να μην είναι κοινό) το εθνικιστικό.
Εγώ αυτό που βλέπω είναι μια μεγαλειώδης σύγκρουση. Από δω ο πανελληνιστής που η θεωρητική του ματιά βλέπει την κάθε τοπική παράδοση ως ψηφίδα ενός παζλ που πρέπει να βγει σωστό, πάση θυσία, που βλέπει δηλαδή μια αυτοκρατορία με τα Θέματά της. Από κει ο υπερήφανος φύλαρχος των ανυπότακτων. Αν μείνουμε στο «καλός ο ένας - κακός ο άλλος» χάνουμε όλη την ουσία.
Και γιατί ειδικά στην Κρήτη;
Ε μα γιατί στην Κρήτη; Γιατί ανέκαθεν τέτοιου είδους ιστορίες μόνο στην Κρήτη γίνονταν. Πού αλλού θα μπορούσαν να γίνουν; Άντε να γίνονταν στη Μάνη. Από όλα τα μέρη που να έχουν μακραίωνη παράδοση σε τέτοιες συγκρούσεις τοπικής - κεντρικής εξουσίας, μόνο η Κρήτη είχε τόσο πλούσια μουσική παράδοση ώστε να υπάρχει διακύβευμα.
«Καλά όλα αυτά, αλλά δεν πείθομαι ότι δεν υπήρχε και κάτι άλλο από πίσω, που δε θα το μάθουμε ποτέ γιατί όσοι το ήξεραν έχουν πεθάνει ή δε θα μιλήσουν».
Ντάξει, δε λέω… Ας πιστεύει ο καθένας ό,τι του αρέσει. Αλλά επί του παρόντος δεν υπάρχει έδαφος για περισσότερη συζήτηση απ’ όσην έχει ήδη γίνει γι’ αυτές τις υπόνοιες. Όποιος νομίζει ότι υπάρχει, ας μιλήσει, αλλά όχι για να ξαναπεί τα ίδια και τα ίδια.
Όχι μόνο δεν είναι δυνατόν, αλλά το θεωρώ σχεδόν απίθανο και αδύνατο να συμβεί, ειδικά από το στενό περιβάλλον.
Ανέκαθεν και διαχρονικά το αλισβερίσι με την εξουσία των ανθρώπων που προωθούνται σε σημαντικές θέσεις - κλειδιά είναι δεδομένο, τα δε ανταλλάγματα δεν είναι μόνο οικονομικά, είναι και εξυπηρέτηση και άλλων συμφερόντων, προώθηση σε θέσεις ισχύος “δικών τους” προσώπων και άλλα.
Νομίζω πως δεν μπορεί να αμφισβητηθεί κάτι τέτοιο.
Μα δεν μιλάμε για βεντέτα και ούτε γνωρίζω άλλο μέρος που να ίσχυσε τέτοια απαγόρευση και βία κατά μιας επαγγελματικής ομάδας και να πέρασε στο ντούκου όλο αυτό!
Από αυτή την αρχαία και πολύπαθη συζήτηση, που ανακινήθηκε αυτόματα, εντοπίζω ένα σημείο που αυτη τη στιγμή μού κάνει πολύ περισσότερο κλικ απ’ ό,τι όταν γράφτηκε:
Πρόκειται για πρωτοβουλία του Κώστα Μουντάκη. Ο Μουντάκης, με αρκετή αντίδραση από μουσικό και άμουσο κόσμο της Κρήτης, και χωρίς κανένα προηγούμενο σε κανένα άλλο τοπικό παραδοσιακό όργανο στην Ελλάδα, υπήρξε ο πρώτος που δίδαξε τη λύρα συστηματικά, με μέθοδο (νότες, ασκήσεις…), και μάλιστα μέσα σε ωδείο. Φαίνεται ότι λίγο πολύ όλη η γνώση και η πρακτική της λύρας σήμερα έχει τις ρίζες της σ’ εκείνα τα μαθήματα που έκανε για 6-7 χρόνια ο Μουντάκης (δηλαδή όλοι οι λυράρηδες είναι μαθητές του Μουντάκη, ή μαθητών του, ή μαθητές δασκάλων που επηρεάστηκαν από τον Μουντάκη, ενώ μέχρι τότε υπήρχε μόνο η άτυπη προφορική μετάδοση, το «κλέψιμο»).
Αυτό τον καιρό βρίσκομαι καθ’ οδόν μιας έρευνας με αυτό ακριβώς το θέμα. Από αλλού ξεκίνησε, αλλά συμπτωματικά χτύπησε τη φλέβα των μαθημάτων του Μουντάκη. Έχω μιλήσει με μαθητές του, με μαθητές μαθητών του, με δασκάλους λύρας σε διάφορα επίπεδα (ιδιαίτερα, Μουσικά Σχολεία, ΑΕΙ), και βλέπω σιγά σιγά να φανερώνεται μπροστά μου μια συναρπαστική ιστορία, αν και ακόμα μου λείπουν πολλά επεισόδιά της.
1 «Μου αρέσει»
Για να δούμε, πάρα πολύ ενδιαφέρουσα αυτή η έρευνα, Περικλή, και σίγουρα υπάρχει πολύ ψωμί. Αλλά, με γεγονότα δεκαετίας 1980 κρίνεται το αν θα επιβιώσει η κρητική λύρα ή όχι; Εμένα θα μ’ ενδιέφερε περισσότερο να δώ πώς είχαν τα πράγματα στο θέμα βιολί vs. λύρα, κυρίως κατά τον 20όν αιώνα. Οι ενέργειες του Καρά «εναντίον» του βιολιού είναι υπόθεση μέσων του αιώνα.
1 «Μου αρέσει»
<<Πως μια ακατανόητη απόφαση έθεσε υπό διωγμό το βιολί στη μουσική παράδοση της Κρήτης, άλλαξε τον ρου της ιστορίας και έβαλε “ταφόπλακα” στα πολιτιστικά ήθη ολόκληρων περιοχών>>
Πώς πάει η έρευνα Περικλή;
Ώρα είναι να μας πεις ότι η διδαχή της λύρας από τα μέσα του '80 έχει τις ρίζες της στην απαγόρευση του βιολιού το '55. 
Για να είμαι ειλικρινής, δεν πάει.
Όπως έγραψα, είχα ξεκινήσει για κάτι άλλο (το οποίο προοριζόταν για εισήγηση σ’ ένα συνέδριο), ένα συγκεκριμένο μουσικό ζήτημα που είναι κοινό στις πιο παλαιινές εκδοχές της μουσικής πολλών νησιών, και μεταξύ αυτών και της Κρήτης. Ήθελα να δω πώς το βλέπει, ανάμεσα σε πολλούς άλλους, ένας λυράρης που είναι και δάσκαλος, κι επειδή έχω γνωριμία μ’ έναν που ήταν μαθητής του Μουντάκη τού πήρα μια συνέντευξη. Καθώς όμως η συζήτηση για την ίδια τη διδασκαλία του Μουντάκη, ξεστρατίζοντας από το αρχικό μου ζήτημα, είχε πολύ ψωμί, επεκταθήκαμε και σ’ αυτήν. Μου κέντριζε όλο και πιο πολύ το ενδιαφέρον, οπότε τον ρώτησα ποιους άλλους ξέρει που να είχαν τον ίδιο δάσκαλο, και πήρα 2-3 συνεντεύξεις ακόμη. Αλλά αυτό δεν προοριζόταν ούτε για συνέδριο ούτε για τίποτε άλλο που να έχει προθεσμίες κλπ., που σε κινητοποιούν, κι έτσι τελικά έμεινα μόνο με την πρώτη ύλη, ανεπεξέργαστη.
Στο συρτάρι για μετά τη σύνταξη… 
2 «Μου αρέσει»