Πρόσφατα εντόπισα ένα βιβλίο του 1950, δύο σελίδες του οποίου αφορούν προεχόντως το ρεμπέτικο. Συγγραφέας ο Παναγιώτης Σιφναίος.
Ο Π. Σιφναίος (1904-1979), μεταξύ άλλων ιδιοτήτων (δημοσιογράφος, βουλευτής, υπουργός), αφού διατελέσει (1946-1947) Διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ), λίγο μετά αναλαμβάνει το Γραφείο Τύπου και Διαφωτίσεως των Ενόπλων Δυνάμεων. Δεν γνωρίζουμε το χρονικό διάστημα που παρέμεινε εκεί, ωστόσο το 1949/1950 (το βιβλίο φέρει διπλή χρονολογία…) κυκλοφορεί το βιβλίο του Στοιχεία Προπαγάνδας που εκδόθηκε από το Γενικόν Επιτελείον Στρατού-Διεύθυνσις Τύπου. Πρόκειται για μια σειρά ομιλιών.
Παρακάτω ακολουθεί το παράθεμα από το βιβλίο (από το οποίο μαθαίνουμε πράγματα που δεν ξέραμε μέχρι τώρα!) και σημειώνω ότι εκεί που αναφέρεται ο «συμμοριτικός ραδιοφωνικός σταθμός» πρόκειται για τον παράνομο ραδιοφωνικό σταθμό «Ελεύθερη Ελλάδα», που άρχισε να μεταδίδεται τον Ιούλιο 1947 ως σταθμός του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, στην αρχή από το Βελιγράδι και μετά τον Μάρτιο του 1948, από το Βουκουρέστι.
Σχετικά μ’ αυτό που λέει, ότι από τα αντίπαλα στρατόπεδα άκουγαν ο ένας τη μουσική του άλλου όταν ήταν από τον τόπο τους, να θυμίσω ότι είχαμε βρει σε κάποιο παλιό νήμα ένα τραγούδι αντάρτικο, προσαρμοσμένο σε δημοτικό σκοπό, κι ένα ταγματασφαλίτικο στον ίδιο ακριβώς σκοπό!
(Καλά, δεν είναι και μοναδικό το φαινόμενο. Και η Λιλή Μαρλέν…)
Μια και ο λόγος για ραδιοφωνικούς σταθμούς, την ίδια εποχή (1947) ιδρύεται ο πρωτοποριακός σταθμός του 781 Λόχου Μεταφορών, που όσο τον άφησαν να ζήσει (έως το 1950) αποτέλεσε τον αιρετικό «γεννήτορα» των στρατιωτικών σταθμών που ακολούθησαν. Το πρόγραμμά του είχε τεράστια ανταπόκριση όχι μόνο στους στρατευμένους αλλά και στο ευρύτερο κοινό. Ως προς δε το λαϊκό τραγούδι, εκεί που το ΕΙΡ δεν τολμούσε να παίξει ρεμπέτικα το έπραξε πρώτος ο σταθμός του 781 Λόχου Μεταφορών, με πρώτο τραγούδι τη «Συννεφιασμένη Κυριακή». Από το στούντιό του πέρασαν οι Τσιτσάνης, Παπαϊωάννου, Μητσάκης, Μ. Νίνου, Μάρκος κ.ά.
Εγώ θυμάμαι τον «Σταθμό Ενόπλων» όπως τον λέγαμε, της ΥΕΝΕΔ (υπηρεσία ενημερώσεως ενόπλων δυνάμεων), που και αυτός έβαζε ρεμπέτικα σε μια εποχή που το «Εθνικόν Πρόγραμμα» ή το «Δεύτερον Πρόγραμμα» του ΕΙΡ δεν. Τρίίί – το πρόγραμμα, δεν υπήρχε ακόμα.
Αυτό με τα μεγάφωνα είναι κλασικός ψυχολογικός πόλεμος. Στην αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη της Κορέας συμβαίνει μέχρι σήμερα.
Πάντως κι άλλος ειδικός προπαγάνδας της εποχής, ο Γεωργαλάς, κατέληξε χουντικός. Σε αντίθεση με άλλα συντηρητικά στοιχεία που κράτησαν πολύ πιο τίμια και αξιοπρεπή στάση π.χ. οι αξιωματικοί του Ναυτικού.
Ας δούμε κι ένα άλλο στιγμιότυπο της εποχής (Αύγουστος 1948) από το στρατόπεδο Μακρονήσου μέσα από μια εφημερίδα του (ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΙΣ, Εβδομαδιαία Εφημερίς του Α΄ Τάγματος Σκαπανέων, “Η μουσική στο τάγμα μας”):
«Όταν οι άνθρωποι βρίζονται, χάνουν κάθε λογική. Γιατί αλλοιώτικα δεν θα χρησιμοποιούσαν τη λέξη “μπουζούκι”, όταν θέλανε να χαρακτηρίσουν κάποιο που τους έθιξε. Σ’ αυτή την τρομερή μου σκέψη συνήγορος γλυκός, παθιάρης, πονεμένος, ραχατλής, το μπουζούκι μας. Του Γρηγόρη του Μπιθικώτση η αχώριστη παρέα. Προωρισμένο να απαλύνη της πονεμένης αγάπης τους στεναγμούς, που γεννιούνται και σβύνουν στους οντάδες των χαρεμιών. Εν τούτοις εδώ στο νησί μας είνε σε θέση τ’ όργανο αυτό στα χέρια του Μπιθικώτση να ερμηνεύη τις ιδιοτροπίες της μουσικής του μέλλοντος, που έρχεται από το Νέο Κόσμο. Ευκολοπροσγείωτο στις απαιτήσεις της τζαζ συμπληρώνει την αναιμική ορχήστρα μας με ευχάριστα αποτελέσματα»
Στις 22/3/1949 το βασιλικό ζεύγος επισκέπτεται τη Μακρόνησο.
Στην υποδοχή ακόμα και …τα μπουζούκια παίξαν τόσο καλά που της κίνησαν της Φρειδερίκης το ενδιαφέρον για το όργανο!
