Υπάρχει κανείς που μπορεί να με διαφωτίσει ποιά είναι η διαφορά μεταξύ μπάλου και συρτού;
Όσον αφορά στο χορευτικό μέρος, κάπου αλίευσα την πληροφορία πως ο μπάλος έχει ιδιαίτερο τελετουργικό που αναπαριστά το ερωτικό παιχνίδι.
Αν και αυτού του είδους οι πληροφορίες καθόλου δεν με αφήνουν αδιάφορο,
παρ’ όλα αυτά η ερώτηση μου αφορά στο μουσικό μέρος.
(Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/ην Kakofonix 18 Μάιος, 2006)
Με πολύ λίγα λόγια, Κακοφώνιξ, ο συρτός είναι κυκλικός χορός που χορεύεται από πολλούς μαζί, πιασμένους από τα χέρια κατά τα γνωστά. Ο Μπάλος χορεύεται από ένα ζευγάρι, όχι απαραίτητα άντρας και γυναίκα, με πολλά στοιχεία αυτοσχεδιασμού στα βήματα και τις φιγούρες. Όταν όμως χορεύουν άντρας και γυναίκα, πολλοί βλέπουν ερωτικό παιχνίδι με τον άντρα να προσπαθεί να πλησιάσει τη γυναίκα και εκείνη να του ξεφεύγει, όπως και στο ζευγάρωμα των περιστεριών.
Στο μουσικό μέρος, ο ρυθμός δεν έχει καμμία διαφορά (για συρτό μιλάμε, τεσσάρι, όχι καλαματιανό επτάσημο)και γενικά οι διαφορές είναι πολύ μικρές. Ο μπάλος όμως έχει και το χαρακτηριστικό του “γύρισμα”, ένα αμανεδάκι που τραγουδιέται εκτός ρυθμού συνήθως προς το τέλος, και συνοδεύεται μέ κάποια χαρακτηριστικά μελωδικά μοτίβα που μόνο στο μπάλο απαντώνται.
Η μικρή διαφορά στο μέτρο ανάμεσα σε δίσημο νησιώτικο συρτό και Μπάλο είναι η εξής:
Στον Μπάλο το πρώτο χτύπημα ογδόου(μπούμ) και το το δεύτερο χτύπημα ογδόου(τεκ) είναι παρεστιγμένα, αυξημένα δηλαδή κατά το ήμισυ σε σχέση με τη χρονική τους διάρκεια, βοηθώντας και συνοδεύοντας το βαθύ και αργό σουστάρισμα του χορού. Προσθέτοντας και το τρίτο κανονικό χτύπημα ογδόου (τεκ) έχουμε άθροισμα 1 1/2 + 1 1/2 + 1 =4/4
Το ίδιο άθροισμα έχουμε και στον νησιώτικο συρτό μόνο που εδώ βγαίνει από την πρόσθεση:
1/8(ντουμ)+ 1/16(τεκ) + 1/8(τεκ) + 1/16(τεκ) + 1/8(τεκ)=4/4
Έχω την εντύπωση πάντως πως ο Μπάλος ανήκει στους Ζευγαρωτούς, ερωτικούς χορούς όπου το ζευγάρι, αποκλειστικά μικτό, εκτελεί ομοιόμορφες κινήσεις ή/και αυτοσχεδιάζει και όχι σαν τους αντικρυστούς (Κύπρου, Μ. Ασίας, Μακεδονίας) όπου το ζευγάρι μπορεί να είναι είτε αντρικό (άντρας με άντρα) είτε γυναικείο (γυναίκα με γυναίκα) είτε μικτό (άντρας με γυναίκα).
Έχω ακούσει αρκετά τραγούδια που τιτλοφορούνται “μπάλοι” να συμπεριλαμβάνουν αμανέ, όχι πάντα εκτός ρυθμού. Αυτά προφανώς δεν μπορούν να χορευτούν ως συρτοί. ʼραγε υπάρχουν πολλοί μπάλοι που χορεύονται άνετα σαν συρτοί; (Το αναποδο μου φαίνεται αυτονόητο πως ισχύει).
Για να πω την αλήθεια, δεν καταλαβαίνω τι εννοείς εσύ κι ο Νίκος λέγοντας εκτός ρυθμού.
Ο φωνητικός αυτοσχεδιασμός ή ο αυτοσχεδιασμός του οργάνου που παίζει τη μελωδία, ακόμα και του χορευτή που κάνει τις φιγούρες στα δημοτικά τραγούδια και έρχεται συνήθως σαν κάθαρση πριν την έξοδο (τέλος του τραγουδιού) δεν είναι εκτός ρυθμού. Απλά, η μελωδικές φόρμες ενός τραγουδιού πατάνε, τονίζουν και ολοκληρώνονται με συγκεκριμένο τρόπο επάνω σε συγκεκριμένο αριθμό μέτρων (π.χ 4 Χ 4/4 ή 4 Χ 7/8, 3 Χ 7/8 κ.λ.π) ενώ ο αυτοσχεδιασμός τονίζει ελεύθερα και κατά βούληση πάνω σε απεριόριστο αριθμό μέτρων αλλά του ίδιου πάντα ρυθμού. Έτσι τουλάχιστον εξηγώ εγώ αυτά που ακούω.
Επειδή η μουσική λέγεται και είναι παραδοσιακή και επομένως επαναλαμβάνεται, τα όμορφα ταξίμια ή κάποια μέρη τους που ξεχώρισαν λόγω ποιότητας, γίνονται κι αυτά σταθερές μελωδικές φόρμες για μουσικούς/τραγουδιστές ή σταθερές φιγούρες για χορευτές που επαναλαμβάνονται.
Όσο αφορά τους Μπάλους,τα νησιώτικα συρτά, φυσικά χορεύονται στη πράξη (όχι στα χορευτικά)και οι μεν έτσι και οι δε αλλιώς, εξαρτάται πάντα από τη ποιότητα των μουσικών/χορευτών και τις απαιτήσεις της στιγμής.
Όταν η Κονιτοπούλου Λεγάκη τραγουδάει Ωωωωω, δεν ημπορώ να κλαίγω πιά, μαράθηκε η καρδιά μου, η μέν ορχήστρα κρατάει το ρυθμό να μη χαθεί, χωρίς όμως και να συνοδεύει μελωδικά με το σολιστικό όργανο, η δε τραγουδίστρια δεν μπορεί και δεν θέλει να ενταχθεί στο ρυθμό που παίζει από πίσω, μόνο την αρχή της κάθε μουσικής φράσης προσέχει να πέσει πάνω στη μπότα (ντουμ). Φυσικά, το κάποτε αυτοσχέδιο μελωδικό κομμάτι έχει σήμερα φορμαριστεί και τραγουδιέται πάντα έτσι. Αν μετά έρθει πάλι χορευτικό κομμάτι, π.χ. τα μάτια βάζεις κάτω, και τη μαντηλωσιά, την εδική σου γνώμη δεν την αλλάζεις πιά, εκεί η μελωδία εντάσσεται πλήρως στο ρυθμό. Τα ίδια ουσιαστικά λέω με τον Παραδοξολόγο. Ναί, η φόρμα των μέτρων πρέπει να κρατηθεί και στο “αμανεδάκι”, δεν είναι καθαρός αμανές το κομμάτι. Αλλά αυτά δύσκολα εξηγούνται με ξερό κείμενο.
Μπορεί να υπάρξει μπάλος χωρίς αμανεδάκι;
Βεβαιότατα, αλλά κάτι θα λείπει. Δεν είναι πάντως υποχρεωτικό. Σε σύγχρονα νησιώτικα πανηγύρια όπου οι μουσικοί συχνά έχουν περισσότερα ακούσματα από Πάριο και Κονιτόπουλους παρά από ηλικιωμένους συντοπίτες τους, συχνά δεν “παρατίθεται” αμανεδάκι. Άσε που οι χορευτές συχνά χορεύουν τσιφτετέλι αντί για μπάλο αλλά αυτά είναι άλλες, πολύ θλιβερές, ιστορίες.
Οι περισσότεροι χοροί της Ελλάδας είναι θα λέγαμαι συρτοί στα 3 όπως λέμε εμείς οι χορευτές.Είναι τριαράκια(3 βήματα).Από ζωναράδικο και μπάλο ως καρσιλαμαδες και ζειμπέκικα.
Δεν θα το λέγαμε γιατί είναι λάθος έκφραση.
Συμφωνώ με το Δημήτρη. Χορούς “στα τρία” έχουμε κυρίως στην Ήπειρο αλλά και σε ολόκληρη τη Δυτική Ελλάδα και τη Θεσσαλία. Ο ρυθμός τους είναι εξάσημος και χορεύονται “βαρύτερα” από τον κλασικό συρτό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μελωδίας “Μωρή κοντούλα Λεϊμονιά”.
Συμφωνώ ως προς τον ρυθμό.Εννούσα όμως μονο τα βήματα.Όχι το ύφος του χορού και των χορευτών.
Στα βήματα, όντως, κυριαρχεί το τρία. Ως υποδιαίρεση των βημάτων, δηλαδή.
Ο συρτός και ο μπάλλος στη Νάξο (απ’ όπου και κατάγομαι) θεωρούνται ως μία αδιάσπαστη ενότητα, άσχετα με το τί βλέπουμε τα τελευταία χρόνια σε χορευτικά κ.λπ. Στα γλέντια και στα πανηγύρια, και οπου γενικά ο χορός αποτελούσε σημαντικό δρώμενο, ο συρτός λειτουργεί ως προετοιμασία των χορευτών για να χορέψουν το μπάλλο, ο οποίος και αποτελείται από πολλές πάρτες και μπορεί να έχει ποικίλες κλιμακώσεις: αργή->γρήγορη ρυθμική αγωγή ή και αργή->γρήγορη->αργή ρυθμική αγωγή, πάντα σε συνάρτηση με τις επιθυμίες των χορευτών (π.χ. οι μουσικοί μπορούν να ξεκινούν με την κλασική σμυρνέικη μελωδία, να ακολουθεί το “Νεράιδα είσαι μάτια μου”, η “μαστίχα” και να κλιμακώνεται σε “τσιριγώτικο”, σε “τζαμπούνα” ή “σούστα” -τα αναφέρω εντελώς αποσπασματικά και ενδεικτικά).
Ο μπάλλος σίγουρα παρουσιάζει κάποια χαρακτηριστικά, δεν είναι απαραίτητο όμως να είναι “ερωτικός” χορός. Π.χ. όταν ο πατέρας χορεύει την κόρη του ή μια καλεσμένη χορεύει τη νύφη ή δυο άντρες χορεύουν μπάλλο, σίγουρα δεν υπάρχει ερωτικό στοιχείο, παρόλο που υπάρχει μία μορφή κυνηγιού. Αναμφισβήτητα βέβαια, ο μπάλλος ήταν -παλαιότερα- από τους χορούς κατά τη διάρκεια του ο οποίου ο νέος μπορούσε να προσεγγίσει την κοπέλα για την οποία ενδιαφερόταν.
Σωστά τα λές φίλε, σαν Ξεφτέρι που είσαι! Όπως όμως είχα σημειώσει και παραπάνω (ο «Νίκος, επισκέπτης» εγώ είμαι) ο μπάλλος έχει πάντα ερωτικό χαρακτήρα κατά βάσιν, ακόμα και αν χορεύεται από στενούς συγγενείς ή ομόφυλους, όπου το ερωτικό στοιχείο «καταπιέζεται» βεβαίως από τις κοινωνικές συμβάσεις. Γι αυτό και δίστιχα όπως «μάτια σαν και τα δικά σου δεν υπάρχουν στο ντουνιά» ή «γλυκά γλυκά με βλέπεις και μου χαμογελάς, με τα φερσίματά σου δείχνεις πως μʼ αγαπάς» δεν εντάσσονται σε συρτούς αλλά μόνο σε μπάλλους.
Λέγοντας «κλασική σμυρναίικη μελωδία» υπονοείς το (και πάλι ερωτικό) «καλέ, δεν με λυπάσαι, δεν με σπλαχνίζεσαι»;
ανετα δυο φιλοι ή συγγενεις μπορουν να χορεψουν και απολαυσουν '‘καλε δε με λυπασαι…δε με σπλαχνιζεσαι…’'όπως και τα υπολοιπα που ανεφερε ο νικος.
πολλες φορες χορευουμε χορους που οι στιχοι δεν μας εκφραζουν τη συγκεκριμενη στιγμή ,ουτε δηλωνουν απαραιτητα πως αισθανομαστε οπως λεει το τραγουδι για τον καβαλιερο-νταμα.χορευουμε ακολουθώντας το ρυθμο…και τραγουδωντας τα… γιατι οχι?
Όντως έτσι συνέβαινε.
Και για την ακρίβεια οι μανάδες ήταν αυτές που κανόνιζαν “με τα μάτια” με ποιον θα χορέψει
η θυγατέρα τους. Η πρώτη βέβαια που ήταν σε ηλικία γάμου…μετά θα έπαιρναν σειρά
και οι επόμενες. Ήταν σε ένα σημαντικό βαθμό προκανονισμένα αυτά.
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 14:55 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 14:38 —
Έτσι σημβαίνει σήμερα.
Παλιά δεν γινόταν έτσι όμως.
Απόδειξη είναι η γνωστή “παραγγελιά”.
Οι άνθρωποι περίμεναν ή πλήρωναν αδρά πολλές φορές για να παίξουν το τραγούδι “τους” για να σηκωθούν να χορέψουν, γιατί αυτό μιλούσε για τα βιώματα τους και έτσι ταυτίζονταν με τον στίχο. Έκει έγκειται και όλη η δύναμη που ασκεί σε αυτούς που ακούν και συμμετέχουν.
Γι’ αυτό και ο χορός υπό αυτές τις συνθήκες - κάποτε - λειτουργούσε ως μέσο κάθαρσης.
Ακολουθούσαν ένα τυπικό, είχε καθαρά τελετουργικό χαρακτήρα το χορευτικό δρώμενο.
Σήμερα έχουν απλουστευτεί πολλά πράγματα.
Χορεύουν όλοι με όλους, όλα τα τραγούδια,
από την αρχή ενός γλεντιού μέχρι το τέλος του.
Το έχω κάνει και εγώ.
Πιανόμουν στον κύκλο και χόρευα μέχρι…να σχολάσει το γλέντι.
Δεν σημαίνει και κάτι όμως αν το κάνεις έτσι.
καλα τα λες Αννα , αλλα , εαν χορεψουμε αυτο που πραγματι “θελουμε” και ειδικα οταν ειμαστε
και λιγακι φτιαγμενοι , τοτε θα μεγαλουργησουμε η στην χειροτερη των περιπτωσεων , θα το
γουστάρουμε τρελά … ( μου ετυχε ) …:230:
οταν εισαι σε ενα γλεντι ,σε ενα πανηγυρι,εισαι εκει για να γλεντησεις,να χορεψεις να ευχαριστηθεις.
στα '‘κοινωνικα γλεντια’'οπου παιρνει μερος πληθος κοσμου,και δεν υφιστανται πια τα νουμερα στα τραπεζια και οι παραγγελιες(εκει οπου περιμενες ωρες!στη καρεκλα ,μεχρι να τελειωσουνε τα χαρτια της προηγουμενης παρεας(χρηματα που δινανε στους οργανοπαιχτες)…γιατι δεν μπορουσες να χορεψεις μαζι τους.
σηκωνεσαι και χορευεις οταν επιθυμεις ,μπαινεις σε κυκλους οπου ισως να μη ξερεις και κανενα…γλεντας!
ειναι πολύ ωραιο συναισθημα να χορευεις και να επικοινωνεις μεσω του χορου με ανθρωπους που δεν γνωριζεις…να γλεντας μαζι τους επειδή μοιραζεσαι αυτη την αγαπη και το μερακι για το χορο.
…και στις μερες μας ο χορος ειναι μεσο καθαρσης.
(ολοι μας εχουμε τις αδυναμιες μας ειτε σε χορους ειτε σε συγκεκριμενα τραγουδια.αυτο δε σημαινει πως δεν '‘δινομαστε’'ολόψυχα και στα υπολοιπα που δεν ανηκουν εκει.ή !πως δεν πρεπει να τα χορευουμε επειδή δεν μας εκφραζουν στο στιχο100%.τη δεδομενη στιγμη)
Κάθε τόπος έχει τις δικές του συνήθειες και παραδόσεις. Για παράδειγμα στην ΄Ανδρο υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες για το συρτό-μπάλλο:
http://www.rembetiko.gr/forums/video.php?do=viewdetails&videoid=614
Οι κανόνες αυτοί, όπως γράφτηκε παραπάνω, σιγά-σιγά ξεθωριάζουν (γιατί βέβαια αλλάζει ο κόσμος).
Θα περιγράψω λίγο το συρτό-μπάλλο στη Σίφνο.
Ο βασικός χορός είναι ο συρτός. Τα μέλη του χορού είναι πέντε (ν=5 και όχι v=άπειρο, όπως συμβαίνει σήμερα ιδιαίτερα σε κέντρα διασκέδασης και σε ανοιχτούς χώρους). Ένα από αυτά στέκει στη μέση, ακίνητο, λέγεται «κάβος», και ορίζει κατά κάποιον τρόπο την «πίστα». Οι υπόλοποι χορεύουν γύρω από τον κάβο. Ο χορός εστιάζεται στο πρώτο μέλος. Αυτό παραγγέλλει στα όργανα το σκοπό που θέλει. Το πρώτο μέλος μπορεί να είναι άντρας ή γυναίκα και «χορεύει» (κατά κάποιον τρόπο τιμά) το δεύτερο μέλος που είναι συνήθως γυναίκα. Όπως γράφτηκε προηγούμενα μπορεί να πρόκειται για ερωτικό ζεύγος αλλά μπορεί να είναι ο πατέρας που χορεύει την κόρη του, ο πεθερός τη νύφη, η μάνα την κόρη κλπ. Τα άλλα δύο μέλη του χορού απλά συμπληρώνουν την ομάδα και δρουν υποστηρικτικά. Π.χ. καθορίζουν τον ελάχιστο χώρο ώστε ο πρώτος χορευτής να έχει την άνεση να κάνει τις φιγούρες του. Στην εξέλιξη του χορού είναι δυνατόν το πρώτο και το δεύτερο μέλος να αποσπαστούν από τους υπόλοιπους και να το γυρίσουν σε κάποιο είδους μπάλλο (λέμε τότε ότι χορεύουν «ξαπολυτό»).
Ενώ υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί συρτοί οι μπάλοι στη Σίφνο είναι σχετικά λιγότεροι. Πέρα από τους γνωστούς («μάτια σαν και τα δικά σου» κλπ) και διάφορους ναξιώτικους υπάρχει και τοπικός μπάλλος με συγκεκριμένες φιγούρες:
http://www.rembetiko.gr/forums/video.php?do=viewdetails&videoid=679
από το 1:30 και μετά.