Κι άλλο παράθεμα με “σαμπαή” σε άρθρο για τη φιλομουσία των Αθηναίων τον Ιούλιο του 1922:
"Το λαϊκόν κλαρίνο, το οποίον έως χθες ακόμη διετήρει την σοβαρότητα των σαμπαή και των εμβατηρίων, υπέκυψε εις τας αξιώσεις της εποχής, περιπλέκεται εις τας μελωδίας της Εύθυμης Χήρας"
Ρε τι γίνεται…Πόση “σοβαρότητα” πια αποδιδόταν στα σαμπαή;
Αγαπητοι φιλοι, καλημερα. Επιτρεψτε μου μια παρεμβαση στην πολυ ενδιαφερουσα συζητηση: Να ενα Σαμπαχ που θα μπορουσε ισως να ξεκαθαρισει το τοπιο στην (μουσικη) πραξη, περα απο τις, πολυ ενδιαφερουσες κατα τ αλλα, θεωρητικες προσεγγισεις. Να το θεσω αλλιως: Υπαρχει το ερωτημα τι ακριβως ειναι το Σαμπαχ; Ωραια. Ιδου η απαντηση: Αυτο ειναι το Σαμπαχ. Το Σαμπαχ τουλαχιστον ως στοιχειο του μουσικου ειδους που ονομαζουμε ρεμπετικο, με την επεξεργασια φυσικα που υπεστη απο τους δημιουργους του ειδους.
Εγώ θα το έθετα κάπως διαφορετικά: Πόση σοβαρότητα μπορούμε να αποδώσουμε στον (ανώνυμο, φαντάζομαι) συντάκτη του σχετικού άρθρου, με άλλα λόγια (τα ξαναείπαμε και λίγο πιο πάνω) πόση συνείδηση είχε του τί είναι σαμπαή άραγε;
Αγαπητέ φίλε Γιώργο Παπαντώνη, το τί είναι Σαμπά το ξέρουμε. Είτε μας το εισάγει (ωραία, αλλά και με κάποια πολυλογία…) ο Κερομύτης, είτε όποιος άλλος, το σαμπά είναι σαμπά. Πώς, τώρα, το συγκεκριμένο σαμπά ή το όποιο άλλο από όποιον άλλον, θα μπορούσε “να ξεκαθαρίσει το τοπίο στη μουσική πράξη”; Τί ακριβώς ψάχνεις ή εννοείς;
Εννοω, οτι προηγειται η μουσικη πρακτικη, που σ ενα πλαισιο διαμορφωνει ενα φραεολογιο σε τραγουδια-ταξιμια-σολο, και επεται η διαμορφωση μιας μουσικης θεωριας που εξηγει το μουσικο φαινομενο: Δρομος ή Μακαμ ή Μακαμι ειναι ενα συνολο απο φρασεις σ ενα συγκεκριμενο ιστορικο πλαισιο. Αρα, αν θελουμε να κατανοησουμε το Σαμπαχ (αληθεια, ποιο Σαμπαχ; Το Οθωμανικο Λογιο;-αν υπαρχει κατι τετοιο- το Οθωμανικο λαϊκο; το Σαμπαχ στο ρεμπετικο; το Σαμπαχ στο δημοτικο; στο λαικο;-για ποιο ακριβως φρασεολογιο μιλαμε;) καλυτερα ειναι να μπουμε στο νοημα του φρασεολογιου. Το γραφω διοτι βλεπω μπολικες θεωρητικες προσεγγισεις. Εδω ο Κερομυτης απαντα σ ενα σαφες ερωτημα: Τι ειναι το Σαμπαχ στο ρεμπετικο. Επισης, να μου επιτρεψεις να διαφωνησω στα περι φλυαριας.
Ο τραγουδιστής τού μαγαζιού ετραβούσε έναν α μ α ν έ
σ α μ π α ή :
Α μ ά ν ! Μελαχροινό μου πρόσωπο
σαν βάλης κοκκινάδι
και πεθαμένοι μάτια μου
σηκώνεις α π ’ τον Άδη!
(Σύλβιος, «Σμυρνέικες ηθογραφίες –…και επί γης ειρήνη…», περιοδ. ΑΘΗΝΑΙ 3, ΔΕΚ. 1934)
Όχι Γιώργο, δεν είναι αυτό το ερώτημα. Όποιος ξέρει είτε δρόμους είτε μακάμια, ξέρει και το σαμπάχ, ή αλλιώς ρωτάει «ποιος δρόμος / ποιο μακάμι είναι το σαμπάχ;». Αν πάλι κάποιος που δεν ξέρει δρόμους ούτε μακάμια ρωτήσει «τι σημαίνει σαμπάχ;», η μόνη απάντηση είναι «είναι ένας δρόμος, πρέπει να πιάσεις το θέμα των δρόμων από την αρχή και σε λίγο καιρό τα ξαναλέμε» (ή για τα μακάμια αντίστοιχα, με τη διαφορά «σε πολύ καιρό τα ξαναλέμε»!) 
Εδώ όμως συζητείται η απορία που μας προέκυψε όταν βρέθηκε η λέξη που αποδίδεται ως σαμπαΐ ή σαβαΐ κλπ., η οποία δείχνει να αναφέρεται όχι μόνο στο τροπικό φαινόμενο (δρόμο / μακάμ) αλλά σε κάποια κατηγορία κομματιών. Δες τη συζήτηση από την αρχή.
Νομίζω ότι ειδικά εδώ δικαιούμεστε να καταλάβουμε ότι εννοεί απλώς το μακάμι. Έναν αμανέ σαμπάχ.
Να με συγχωρεις πολυ, αλλα αυτο που λες συζητηθηκε στην αρχη της κουβεντας. Σταδιακα η συζητηση μετατοπιστηκε στο τι ειναι το Σαμπαχ-εξ ου και οι αναφορες στη βυζαντινη μουσικη. Αν το τι ειναι μουσικα και εθνομουσικολογικα το Σαμπαχ ειναι αυτονοητο, προς τι οι θεωρητικες αναφορες στη δομη του; Προσωπικα εμεινα με την εντυπωση οτι το συζηταμε και το ψαχνουμε το θεμα.
Νομίζω πως όχι. Σ’ ένα παλιό θεωρητικό βιβλίο εμφανίστηκε ο όρος σαβαή, μαζί με ένα διάγραμμα κλίμακας, και προσπαθούσαμε να βρούμε, μέσω διάφορων τροπικών θεωριών, αν μπορεί να εκληφθεί ως σαμπάχ. Πάντα στο πλαίσιο της αναζήτησης «τι σημαίνει σαβαή», όχι «τι είναι το σαμπάχ».
Εσυ ο ιδιος που λες αυτο, λες πιο πανω οτι “το Σαμπαχ παιζεται την αυγη”. Αν αυτο το πραγμα δεν ειναι προσεγγιση πανω στο τι ειναι και πως λειτουργει το Μακαμ τι ειναι; Αφου σε απασχολει απλως το ονομα γιατι δε μενεις σ αυτο; Εδω γινεται συζητηση για μορια, για τετραχορδα, για κλιμακες για χροες, για τροπους και μακαμ-και συ μου λες το προβλημα μας ειναι απλως ενα ονομα. Θα μας τρελανεις, ρε φιλε;
Οι πηγές θα μας τρελάνουν, που αναφέρονται συνεχώς στο σαμπαή χωρίς να εξηγούν αν είναι μακάμι, φόρμα , η κάτι άλλο. Αυτό συζητούμε εδώ. Και η μια άκρη από την οποία βρήκαμε να πιαστούμε είναι η πιθανή σχέση του σαμπαή με το σαμπάχ, το οποίο ξέρουμε πάνω κάτω τι είναι.
Ωραία, εξήγησέ μου τι θα πρέπει να ισχυριστώ ότι συζητάμε για να τελειώσει η φασαρία και να μπορέσουμε να προχωρήσουμε.
(Όχι, δεν είπα ότι το σαμπάχ παίζεται την αυγή. Η συζήτηση αφορά αυτό που θα είχες διαβάσει αν ήσουν πιο προσεκτικός.)
Α, ειμαι απροσεχτος! Αρχισαμε και τους χαρακτηρισμους τωρα! Και συ δεν ειπες τιποτα περι αυγης. Αυτο εδω τοτε ποιος το γραψε; Βγηκε ή οχι απ το πληκτρολογιο σου;
“…Αυτό σημαίνει σκοπός της αυγής. Πρακτικά οι σκοποί της αυγής σ’ εμάς είναι άλλο α πό αυτό που περιγράφεται (σ’ εμάς στέλνουν τους τελευταίους ξενύχτηδες για ύπνο), αλλά πάντως σαμπά(χ) σημαίνει αυγή, και παίζεται την αυγή.”
Και λεω: Αφου το ζητημα ειναι τι ειναι το Σαμπαη και αν το Σαμπαη ειναι το Σαμπαχ ή κατι που σχετιζεται μ αυτο, και αφου κρινεται οτι για να βγαλουμε ακρη πρεπει να αναφερθουμε στο Σαμπαχ και η αναζητηση αυτη επιβαλλει να εντρυφησουμε με ορους μουσικους-μουσικολογικους στο πως ακριβως εχει το Σαμπαχ, κανω και γω την απλη και ξεκαθαρη προταση μου: Μην ψαχνετε την ακρη στις θεωρητικες προσεγγισεις επειδη ερχονται εκ των υστερων για να περιγραψουν με λογια κι αριθμους ενα ηχητικο τοπιο (βλ φρασεολογιο) γιατι δεν προκειται να φτασετε σε σπουδαια συμπερασματα απ αυτο: Ακουστε πως παιζεται αυτος ο δρομος-και μαλιστα απ τους ρεμπετες, αφου βρισκομαστε στο ρεμπετικο φορουμ!
«Αυτό σημαίνει σκοπός της αυγής.» Ποιο αυτό; Αυτό από το αγγλόφωνο παράθεμα: ένας σκοπός του ζουρνά για τον οποίον δε γνωρίζουμε αν είναι σε δρόμο σαμπάχ / μακάμ σαμπά. Καθώς λοιπόν έχω ακουστά (χωρίς ομολογουμένως να ξέρω τούρκικα) ότι λεξιλογικώς sabah είναι η αυγή, σχολιάζω ότι αν ένας τέτοιος σκοπός λέγεται σαμπά χαβασί, μάλλον η ονομασία θα σημαίνει «σκοπός της αυγής» [και όχι, ή και όχι κατ’ ανάγκην, «σκοπός σε σαμπάχ»]. Η φράση «και παίζται την αυγή» αναφέρεται στον άγνωστό μας σκοπό του ζουρνά, όχι στο τροπικό φαινόμενο σαμπά(χ).
Γιώργο, σου ζητώ συγγνώμη για τον απότομο τρόπο που σε πήρα από τα μούτρα,.
Δεν μπορείς όμως να έρχεσαι σε μία συζήτηση που έχει ήδη καμιά πενηνταριά μηνύματα προσπαθώντας να πείσεις τους συμμετέχοντες για το ποιο είναι το θέμα της συζήτησής τους! Ξέρουμε πάνω σε τι έχουμε απορίες και πάνω σε τι αναζητούμε, βρίσκουμε και σχολιάζουμε απαντήσεις. Εύλογο μεν είναι ότι κάποια στιγμή θα αναφερθούν παρεμπιπτόντως και θεωρητικά ζητήματα περί σαμπάχ, συχνά συμβαίνει και πλήρες ξεστράτισμα της συζήτησης σε μια αναζήτηση διαφορετική από την αρχική, αλλά πάντως κανείς εδώ δεν αναρωτήθηκε «τι είναι ο δρόμος / μακάμ σαμπάχ» και δεν έχει κανένα νόημα να επιμείνουμε ότι αυτό συζητείται.
Εθεσα εγω ποτε ζητημα για το θεμα της συζητησης;!!! Ειπα εγω ποτε οτι το θεμα ειναι ετουτο ή ειναι το αλλο;;;
Εγω προτεινα αλλαγη τακτικης σε οτι αφορα την προσεγγιση: Συγκεριμενα, προτεινα να αφησουμε τη θεωρητικη αναζητηση και να πιασουμε το φρασεολογιο.
Σε ρεμπέτικο φόρουμ βρισκόμαστε, ναι, όμως συζητάμε και για άλλες μουσικές συχνά. Το σαμπά σε ρεμπέτικου ύφους ηχογραφήσεις χάνει, λόγω συγκερασμού, τις ιδιαιτερότητες που έχει όταν χρησιμοποιείται με τροπική προσέγγιση και το χαρακτηρίζουν ιδιαίτερα.
Το φρασεολόγιο τίνος πράγματος; Η συζήτηση αφορά το μουσικό είδος (αν είναι μουσικό είδος - δεν έχει καταστεί σαφές ακόμη) σαμπαΐ. Ούτε δρόμους, ούτε μακάμια, ούτε άλλο είδος μουσικών τρόπων.
Η απορία ξεκίνησε από αποσπάσματα όπως:
Ανάμεσα σ’ όλα αυτά τα παραθέματα, που τα περισσότεραδεν είναι και πολύ διαφωτιστικά, υπήρχε και ένα -του Κοσμά εκ Μαδύτων- όπου η επίμαχη λέξη σημαίνει ξεκάθαρα τροπικό φαινόμενο, όχι όμως το σαμπάχ όπως το ξέρουμε.
Αυτό ήγειρε περισσότερη συζήτηση από όλα τα υπόλοιπα μαζί, μπορεί και πάνω από 50% των μηνυμάτων. Γιατί όμως; Γιατί από δρόμους, ήχους και μακάμια είμαστε αρκετοι που έχουμε αρκετή ιδέα ώστε, αν μη τι άλλο, να μπορούμε να εκφράσουμε συγκεκριμένες απορίες - ενίοτε και να προτείνουμε απαντήσεις. Ενώ αντίθετα όλα τα υπόλοιπα παραθέματα δεν είμαστε σε θέση να τα σχολιάσουμε και πολύ: απλούστατα, δεν ξέρουμε για τι πράγμα μιλάμε!
Οπότε, τελικά συζητούνται τα εξής δύο ερωτήματα:
Αφενός, το τροπικό φαινόμενο «Σαμπαή» του Κοσμά εκ Μαδύτων, που δεν είναι το σαμπάχ που ξέρουμε, τι είναι; Αφετέρου, τα σαμπαή / σεμπαή κλπ. όλων των υπόλοιπων παραθεμάτων, που δε φαίνεται να είναι τροπικά φαινόμενα αλλά ενδεχομένως είδη συνθέσεων, τι ακριβώς είναι;
Το φρασεολόγιο δε βοηθάει σε τίποτε από αυτά. Θα βοηθούσε αν ψάχναμε να κατανοήσουμε καλύτερα το σαμπάχ , το γνωστό (έστω στα βασικά του) σε όλους μας σαμπάχ. Εδώ, αντίθετα, δεν υπάρχει καν φρασεολόγιο, αφού δεν ξέρουμε για ποιο πράγμα μιλάμε, και αυτό ακριβώς είναι το κεντρικό μας ερώτημα!
Συζητατε τη σχεση αναμεσα στο Σαμπαχ και στο Σαμπαή ή Σαβαϊ, και συγκεκριμενα αν προκειται για τον ιδιο δρομο ή διαφερουν. Και πολυ σωστα εξεταζετε τι ειναι το ενα και τι ειναι το αλλο ωστε να δειτε αν διαφερουν, συνδεονται ή ταυτιζονται. Και εξηγω: Κατα την ταπεινη μου γνωμη μπορεις να εχεις αντιληψη ενος δρομου, οχι αν καταλαβεις θεωρητικα τι ειναι, αλλα αν ακουσεις το χαρακτηριστικο του ηχοχρωμα οπως αυτο διαμορφωνεται 1ον απο το εκαστοτε (βλ τοπος-χρονος-ιστορικη συγκυρια) φρασεολογιο και 2ον απο το υφος και το ηθος του ιστορικου πλαισιου απο το οποιο προερχεται το φρασεολογιο αυτο- εξ ου και η παραπομπη μου στον Κερομυτη. Αυτο περιπου εχει ισχυριστει και ο Ρος Ντειλι, λεγοντας “ξερεις εναν δρομο απο τη θεωρητικη του περιγραφη οσο ξερεις εναν ανθρωπο που σου εχουν περιγραψει, χωρις να τον εχεις συναντησει ποτε.” Επομενως: Αν θελεις να καταλαβεις τι σχεση υπαρχει αναμεσα στο “Σαβαϊ” και το Σαμπαχ, ακου το φρασεολογιο στο υφος/ηθος με τα οποια αποδιδονται και συγκρινε τα. Αν δεν το κανεις αυτο κανενα θεωρητικο μοντελο δεν προκειται να σε διαφωτισει, και το τι λεει ο Κοσμας ο εκ Μαδυτων αλλα κι οποιοσδηποτε αλλος, δεν εχει καμια απολυτως σημασια, επειδη εισαι καταδικασμενος να κινεισαι, οχι στην ουσια της μουσικης, αλλα σ εναν ευρυτερο χωρο εθνομουσικολογικης λαογραφιας του πως το ειπε ο ενας και πως το διατυπωσε ο αλλος… Εδω εχουν ειπωθει ενα σωρο ιστοριες- απο το τι ωρα παιζεται το Σαμπαχ μεχρι πως εξηγει το ενα πραμα και πως εξηγει το αλλο, το καθε θεωρητικο μοντελο!
Αν παλι ο δρομος “Σαβαϊ” δεν εχει διαθεσιμο φρασεολογιο, αυτο σημαινει οτι δεν υπαρχει και χανεται το χρονο σας.
Αυτό ακριβώς λέω. Δεν έχει διαθέσιμο φρασεολόγιο, γιατί ο μεν Κοσμάς δε δίνει παραδείγματα, όλες δε οι υπόλοιπες πηγές δεν αφήνουν να εννοηθεί ότι πρόκειται για δρόμο αλλά για κάτι άλλο.
Όχι ο δρόμος Σαμπάχ. Τι ώρα παίζονται τα «Σαμπάχ χαβασί», οι «σκοποί της αυγής». Δεν έχουμε ένδειξη ότι είναι σε δρόμο σαμπάχ. Εδώ παίζει η πολυσημία της λέξης σαμπάχ (α - αυγή, β - όνομα μουσικού τρόπου). Είναι σαν τη λέξη Πειραιώτικο, που σημαίνει και «από τον Πειραιά» αλλά και έναν δρόμο. Σου λέει ο άλλος «σκοπός πειραιώτικος» και μπορεί να σημαίνει και τα δύο, αν όμως η πληροφορία είναι ότι ξερωγώ ο πειραιώτικος σκοπός ήταν δημοφιλής στα πέριξ του λιμανιού, τότε το πιθανότερο (όχι όμως και βέβαιο) είναι πως θα σημαίνει «ο σκοπός από τον Πειραιά» κι όχι «ο σκοπός σε δρόμο πειραιώτικο».