Ρεμπέτικη φρασεολογία και άγνωστες λέξεις

Καλό!!!

Σότο (σώτο) λέγεται και το σώσμα κρασί. Άρα μάλλον όπως λές Άρη ο χαμένος, ο τελειωμένος.

ΥΓ: Ο φίλος μας -πετυχημένος διαιτολόγος- ΑΚΑ Σώτος, δουλεύει πυρετωδώς. Νομίζω πως πρέπει να μπαίνει στην περίοδο της κορυφώσης της δουλειάς του, μιάς και πρέπει οι Ελληνάρες να χάσουν καμιά 20αριά κιλά και να κατεβάσουν τις μετρήσεις τριγλυκεριδίωνε, χοληστερινώνε (καλών-κακών και δε συμμαζεύεται) , ουρικών οξέωνε, κου λου που, κατά μερικές δεκάδες (εκατοντάδες ενίοτε).:107:

Σωτος είναι ο κερδισμένος
τερτσος ειναι ο χαμένος

“τέρτσος απο το terzo”, απο οτι αντιλαμβάνομαι είναι ιταλική λέξη και εχει να κάνει με το τέσσερα. Απο χαρτιά ιδέα δεν έχω, ουτε απο ιταλικα σκαμπάζω, αλλα ρίξτε μια ματιά εδώ.
Οσοι παίζουν χαρτιά μάλλον θα καταλάβουν.

http://www.nlg.gr/digitalnewspapers/ns/main.html

…αιματηρά συμπλοκή έλαβε χώραν περι το μεσονύκτιον ενταυθα. Εις το καφενείον εχαρτόπαιζον…εξ αυτών ο Μανούλας τα έκοβε. Φαίνεται δε οτι έκαμε, όπως λέγουν, σκαλέτα, ως αντελήφθησαν οι στρατιώται, οι οποίοι έχασαν μιάμισην δραχμήν. Οι στρατιώται εζήτησαν τα χρήματά των κατόπιν, αλλ’ ο σκαπανευς ηρνήθη… φύλλο “Σκριπ” 27-12-1905 σελ. 4

…Επειδή κατα τον τελευταίον κανονισμόν, δεν είχαν το δικαίωμα να κρατούν τα χαρτιά, η καυμένες (οι γυναίκες) υπέφεραν, διοτι τα χρήματά των καθε στιγμήν επαστρεύοντο με την σκαλέτταν του μπαγκαδόρου, εαν έχαναν, δεν επληρώνοντο δε, όταν εκέρδιζαν, διοτι είχαν “βάλει εκεί όπου δεν επήγαινε πλέον”…φύλλο “Σκριπ” 9-7-1902, σελ 4.

…–Τέρτσο τίρο. Ντάμα κερδίζει, δέκα χάνει, φάντης κερδίζει, δύο χάνει.
–Τέρτσο τίρο δύο. Το δύο δεν μπορεί.
–Τι έχει, πονοκέφαλο? (γέλωτες).
–Τέσσαρα κερδίζει, επτά χάνει.
Κραυγή κούτσαβου χάσαντος εις το επτά!
–Αλιτήριο!
–Το εννέα χάνει, ο βαλές κερδίζει.
Αλλος κούτσαβος του εννέα:
–Ανυπόφορη ειμαρμένη!..
…η χυδαία Κερα Τράπουλα…είναι κυρία τώρα του καλού κόσμου…ωμίλει μόνον ολίγα ιταλικά, “τέρτσο τέρρο” “σότα-λα πρίμα”…
φύλλο “Εμπρος” 15-12-1905, σελ 1.

…Ητο απίστευτος η ατυχία του. Μετα το δεύτερον, τρίτον χαρτί έβγαινε πάντοτε τέρτσος…το χέρι του κόπτου ανήρχετο και κατήρχετο βραδέως, ρυθμικώς, εκνευριστικώς, και ο πόντος εφάνη μετ’ ολίγον τέρτσος. --Εχασες, είπε μονοσυλλάβως ο παγκαδόδος. Το τέσσαρα παρούλησε…φύλλο “Εμπρος” 3-6-1911, σελ 2.

ΥΓ. Πάντως η ψηφιοποιημένη αλλα και ελευθερης πρόσβασης μορφή του αρχείου εφημερίδων της Εθνικής Βιβλιοθήκης είναι θησαυρός.

…πόσο δίκιο έχει ο Αρης που αναρωτιέται πως είναι δυνατον άλλοτε να χρησιμοποιείται η λέξη “κουτσαβάκης” περιπαικτικά και άλλοτε με περηφάνια.!!! …και πόσο μέσα έχεις πέσει στη σημειολογία της!!!

Η ιστορία μιας λέξης…

…το 1862 υπήρχεν εις τον Πειραιά βαρκάρης τις ονομαζόμενος Δημήτριος Κουτσαβάκης. Ο νέος ούτος ανεδείχθη παλληκαράς υπαξιωματικός και ο τρόμος όλων των άλλων παλληκαράδων, οίτινες τοτε ωνομάζοντο αντάμηδες και νταήδες.
Δια τανδραγαθήματα ταύτα έγινε περιβόητος και το όνομά του απηθανατίσθη ως ειρωνική προσωνυμία των ψευτοπαλληκαράδων. (το άρθρο πράγματι ονομάζει έτσι τους ψευτοπαλληκαράδες των Αθηνών και οχι του Πειραιά.) Και λέγουν “κάνεις τον Κουτσαβάκη”, όπως άλλοτε έλλεγον “κάνεις τον Γκιολέκα”, ο οποιος Γκιολέκας ήτο περίφημος Αλβανός λησταντάρτης.
…Αλλ’ η ανάμνησίς του έρχεται εγκαίρως τώρα οτε μελετάται η σύνταξις ιστορικού λεξικού. Ερχεται εγκαίρως δια να προλάβη ετυμολογίας φανταστικάς (κουτσός αβάς λ. χ.) αδικούσας και την ιστορίαν και την μνήμην ενός ήρωος…!!!

φύλλο “Εμπρός” 12-11-1908, σελ. 1.

Αψογη η Κυριακή!
Την ιστορία την ήξερε κι ο πατέρας μου, αλλά εγώ αμέλησα να τον ρωτήσω. Μου είπε μάλιστα ότι οι “πιθανολογήσεις” των λεξικογράφων δεν έχουν καμιά βάση για την ετυμολόγηση της λέξης όπως χρησιμοποιείται. Αντίθετα ετυμολογούν τη ρίζα του επίθετου του Δημήτριου Κουτσαβάκη (πιθανότατα κάποιος από τους προγόνους ήταν κουτσός).

Το είχε ήδη αναφέρει ο Ηλίας Πετρόπουλος!

Την ιστορία για το Δημήτριο Κουτσαβάκη;
Κουβεντιάζαμε το θέμα και δεν το πήραμε χαμπάρι;
Ε… αντί να κάνω την “αυτοκριτική” μου για την άγνοιά μου, θα προτιμήσω -όπως συνηθίζεται στις μέρες μας- να πω την κακία μου:
Με τόσες #@%$^&*$ που έχω διαβάσει στο βιβλίο του Πετρόπουλου, πού να πάει ο νους μου ότι μπορεί να περιέχει και χρήσιμο κείμενο!
:085:

Περιμένω με ανυπομονησία και προσμονή τη στιγμή εικείνη που θα βρεθεί ο πρώτος λεξικογράφος που θα τολμήσει, χωρίς να ντραπεί, να σημειώσει για την ετυμολογία κάποιας λέξης τον σαφέστατο προσδιορισμό: ΑΓΝΩΣΤΗ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ. Και μετά θα συνεχίσει σημειώνοντας τις τυχόν απόπειρες άλλων, τις παρετυμολογίες που βρήκε κλπ. Επιτέλους ας παραδεχτούμε πως η ετυμολόγηση κάποιων λέξεων μας ξέφυγε, τον καιρό που ακόμα υπήρχαν προσβάσιμα τα στοιχεία, και τώρα μόνο υποθέσεις μπορούν να γίνουν και στις περισσότερες περιπτώσεις απολύτως τίποτα. Είναι χίλιες φορές καλύτερη η ειλικρίνεια, έστω και αν δεν δίνει λύση, από την παραπληροφόρηση, εσκεμμένη ή μή.

:019::019::019:

Σε ένα σημείο συμφωνώ αρκετά με τον Νίκο Πολίτη…
Μέχρι και στα τόσο συγκλονιστικά άρθρα τού παλιού τύπου (που τον τελευταίο χρόνο έχω βαλθεί να ξεκοκκαλίζω και να αποδελτιώνω, και με αφορφή αυτά κάνω το “ντύσιμο” των μουσικών εκπομπών που άρχισα πρόσφατα στον 105,5) πρέπει να είμαστε λίγο επιφυλακτικοί…

Το συγκεκριμένο απόσπασμα, που παράθεσε η Κυριακή, για τους Κουτσαβάκηδες είναι μόνο ένα χρονογράφημα, μέσα σε ένα μεγάλο διάλογο και παραφιλολογία που απασχολούσε (και) εκείνη την εποχή.
Το θέμα είχε ανοίξει αρκετά παλιότερα. Από το 1878 περίπου… Και οι αρθρογράφοι όλοι είχαν τις δικές τους εκδοχές.
Ο όρος κουτσαβάκης, αν αποδελτιώσει κάποιος τον όγκο των πληροφοριών του Τύπου, θα προσέξει πως έχει έννοια γραφική ή υποτιμητική κυρίως. Και είναι πάμπολλες οι αναφορές.
Σε κάποια χρονογραφήματα, με αρκετά λογοτεχνικό υπόβαθρο, οι αναφορές είναι πιο ήπιες και συμπαθείς. Ίσως, για την διαφοροποίηση του υπογράφοντος στον διάλογο. Ίσως, στην ένταξή του στο ανερχόμενο δημοτικιστικό-λαϊκό ρεύμα… (Γιατί παρατηρεί κανείς, πως η φιλικά προσκείμενη άποψη σε όλα τα “λαϊκά” θέματα, ξεκινάει και υποστηρίζεται από την σπουδαία γενιά των λογοτεχνών του '80).

Πάντως, η άποψη περί Δημητρίου Κουτσαβάκη δεν ξέρω αν ευσταθεί, μιας και με το όνομα Κουτσαβάκης στην αποδελτίωση (και) του αστυνομικού ρεπορτάζ, συναντάμε πάμπολλα ονόματα -και παλιότερα. Σαν τον Γεώργιο Κουτσαβάκη, άλλον βαρκάρη (και αυτόν) που μπλέχτηκε καταλάθως σε μια δολοφονία.

Το αναλυτικότατο, και πολύ ψαγμένο, άρθρο περί κουτσαβακισμού που σας συνιστώ να διαβάσετε : ΣΚΡΙΠ - Ο ΚΟΥΤΣΑΒΑΚΙΣΜΟΣ (10-1-1898)

Γιαυτό που σημείωσε η Κυριακή, πως είναι θησαυρός η ηλεκτρονική πρόσβαση του τύπου -και όχι μόνο- επαυξάνω !
Ξέρετε τι διαφορά έχει να είσαι κλεισμένος στις βιβλιοθήκες με τις ώρες και τις μέρες και να διαβάζεις (χωρίς τσιγάρο και καφέ) απ’ το να είσαι με τις πυτζάμες σου και το τσίπουρό σου και να χάνεσαι, να φεύγεις, μέσα στις τόσες πληροφορίες, ενώ στην κουζίνα έχεις ψητό στο φούρνο ;

ΥΓ:
Κυριακή μπράβοοοοοοο ! Κατάλαβα τώρα γιατί έχεις “εξαφανιστεί”… Ξενυχτάς μαγεμένη διαβάζοντας! Μόνο πρόσεξε τα ματάκια σου… Έχω αρχίσει να μην καλοβλέπω πια…
:slight_smile:

Μπράβο Κυριακή και Ιωάννα για τις πληροφορίες σχετικά με τις ηλεκτρονικές εφημερίδες. Έκανα μια προσπάθια και Βρήκα το άρθρο! Δυστυχώς η γραφή είναι πάρα πολύ μικρή. Μήπως ξέρετε με πιο τρόπο είναι δυνατόν να εκτυπώσω το άρθρο σε μεγαλύτερο μεγεθό? Ευχαριστώ πάρα πολύ, Martha

Τα άρθρα Μάρθα τα βλέπει ο υπολογιστής ως εικόνες. Οπότε μπορείς να κάνεις copy-paste όλο το φύλλο ή κάποιο μέρος τους σε κάποιον κειμενογράφο. Απο εκεί, μπορείς και να τις χειριστείς εύκολα.

Κάποτε Ιωάννα μου για τη σχολή, έπρεπε να περάσω σχεδόν ένα μήνα μέσα στην Εθν. Βιβλ. ψάχνοντας και διαβάζοντας. Συγκλονιστικές εμπειρίες!!! Τώρα που ανακάλυψα ενα μέρος των εφημερίδων στο διαδύκτιο, έχω πέσει με τις ώρες στο διάβασμα…μόνο που μου λείπει η μυρωδιά του παλιού βιβλίου να πω την αλήθεια…εεε!!! βίτσια είναι αυτά!

Για το άρθρο που δίνεις…σπεύδω ταχέως.

ΥΓ. :089: ( <—εγώ είμαι, τα φόρεσα κιόλας! :slight_smile: )

Θέλω τη βοήθειά σας.

Κιόρογλου τι σημαίνει;
Είναι ονομα τουρκικό, υπάρχει και τραγουδι σχετικό.

Χρειάζομαι στοιχεία…

Κιόρογλου είναι το όνομα του Καππαδόκη ήρωα της μεγαλύτερης τουρκικής εποποιΐας «Κιόρογλου Ντεστανή» και σημαίνει «ο γιος του τυφλού».

Σ΄ένα δεύτερο επίπεδο «ο γιος του άπιστου», του κιαφίρ, του γκιαούρη, δηλαδή του άπιστου χριστιανού που παντρεύτηκε μια μουσουλμάνα.

(Κάτι ανάλογο με το Διγενή Ακρίτα, Καππαδόκη ήρωα της δικής μας εποποιΐας, γιο ενός μουσουλμάνου που παντρεύτηκε μια χριστιανή).

Ο Κιόρογλου ήταν ένας λαϊκός ληστής, ένας επαναστάτης που σε όλη του τη ζωή πάλεψε ενάντια στους Οθωμανούς τοπάρχες και στο Σουλτάνο και στις αυθαιρεσίες τους.
Το ίδιο όμως και ο Διγενής Ακρίτας: σύμμαχος με όσους στήριξαν τη φιλολαϊκή πολιτική των Ισαύρων, υπέρ της απελευθέρωσης των δουλοπάροικων, υπέρ του αντι-φεουδαρχικού συστήματος του Βυζαντίου κλπ.

Και οι δυο τους φέρουν με περηφάνια τα προσωνύμια της διπλής θρησκευτικής καταγωγής τους…

Φαίνεται μάλλον πως και οι δυο τους είναι ένας και ο αυτός ήρωας και πως ο Κιόρογλου είναι μετεξέλιξη του Διγενή.

Να προσθέσω ότι το τραγούδι του Κιόρογλου χορεύεται κιόλας, στην Τουρκία έχει “δημιουργηθεί” και χορός με αυτό το όνομα.

Στη Λεσβο επισης υπαρχει ενας εκπληκτικος σκοπος με το ονομα Γκιορογλου, με τον οποιο χορευουν κυριολεκτικα τα αλογα σε πανηγυρια,γιαυτο λεγεται και χορος των αλογων.Επισης υπαρχει τραγουδι του Παντελιδη με τιτλο “το σαλβαρι του Γκιορογλου”.

Ειρήνη, δες και εδώ

Ένα παλαιότερο post για το τραγούδι “Το σαλβάρι του Kιόρογλου”

“Γιουλμπαχαρ”, Τσιτσάνης.

“…Για Ραμπι το Για Χαμπι
Για Ραμπι το Γιαχαβαχα λουλούδι μου Γκιουλμπαχαρ
Γιαβας γιαβας…
Αραπ χαβα…”

Δεν βγαζω κανενα νόημα!
Ή μηπως δεν υπαρχει καποιο νοημα σ΄αυτες τις φρασεις; :082:

«…Κύριος κι ο θεός των Μουσουλμάνων (ο Γιαραμπής)
Κύριος κι ο θεός των Ιουδαίων (ο Ιεχωβάς)
σιγά – σιγά
με αραβικό σκοπό…»

Είναι το ρεφρέν από τη «Γκιούλμπαχαρ» του Τσιτσάνη.
Ίσως του ήταν γνωστό του Τσιτσάνη από τους μουσουλμανικούς τεκέδες της Θεσσαλονίκης, όπου έπαιζε μπουζούκι το ΄37 - ΄38, μαζί με το Βαμβακάρη και τον Παπαϊωάννου.

Πρόκειται για μια συνειδητή προσπάθεια να ανακατεύονται λέξεις από διάφορες γλώσσες στα τραγούδια, για να φανεί πως ούτε οι θρησκείες ούτε οι άλλες διακρίσεις μεταξύ των ανθρώπων υφίστανται ουσιαστικά και ότι η δύναμη της μουσικής, του ρυθμού και του στίχου γεφυρώνει τα πάντα.

Μια προσπάθεια που ξεκίνησε στη Θεσσαλονίκη το 17ο αιώνα από τον ισραηλινό ραββίνο και ποιητή Σαμπατάι Σεβί, συνεχίστηκε από τον επίσης ισραηλινό μουσικό Ισραήλ Σεμ Τοβ, για να κορυφωθεί αργότερα από τον εβραιομουσουλμάνο ρεμπέτη Αβραάμ Εφέντη, ο οποίος τραγούδησε σε όλη την Ανατολή ανακατεύοντας στα τραγούδια του πολλές ξένες γλώσσες.

Και στον 20ο αιώνα τραγουδοποιοί σκαρφίζονταν τραγούδια σ΄αυτό το πνεύμα, γι΄αυτό σε πολλά τραγούδια της Ανατολής παρατηρείται αυτή η μείξη γλωσσών.

Στο «Δυο μάγκες μες τη φυλακή» του Τζοβενου αν δεν κάνω λάθος
Στο τελευταίο στίχο λέει…

…Μη μιλάς και κάνε μόκο, θα σου ξηγηθώ μπαγιόκο…

Η λέξη “μπαγιόκο” είναι η απορία μου