Πότε πρωτοεμφανίζεται η λέξη "Ρεμπέτικο";

Θέσεις & αντιθέσεις
5

Περί το 1930 ο Σαμιουέλ Μπο-Μποβί κατέγραψε στη Νίσυρο (της Ιταλίας, τότε!) ένα τραγούδι με τον στίχο «άντε να ρεμπελέψουμε, ρεμπέτες να γενούμε / να μας 'γαπούν μελαχρινές, να τις περιφρονούμε», από το στόμα ενός λυράρη, μερακλή αλά παραλυμένου από την κατάχρηση γλεντιών. Ρώτησε τι σημαίνει ρεμπέτες, και η μάνα ή η γυναίκα του λυράρη του απάντησε «ε, δεν τα βλέπεις;», γνέφοντας προς τον λυράρη.

Από μνήμης το μεταφέρω. Μπορώ (όχι άμεσα, σε λίγο καιρό από την Αθήνα) να βρω και να παραθέσω το ακριβές χωρίο με παραπομπή, αν υπάρχει ενδιαφέρον.

2 «Μου αρέσει»
6

Βρε Περικλή, δεν είναι μόνο η Ρεμπέτα του Χαμουδόπουλου, αποδεδειγμένα 19ου αιώνα, είναι και τα ρεμπέτικα που μυρίζουν μαχαλά τση Σμύρνης , και τα δύο από Σμύρνη και φυσικά πρό του 1922 και σίγουρα και άλλα παρόμοια. Ως πασίγνωστον, ο πολιτιστικός «Φάρος» των νησιών κοντά στη Μικρασία ήταν η Σμύρνη, όχι βέβαια η Αθήνα. Εύκολα, λοιπόν, θα έλεγα, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η λέξη Ρεμπέτης και τα παράγωγά της γρήγορα μεταλαμπαδεύτηκαν απ’ τη Σμύρνη στα νησιά, οπότε η παρουσία της λέξης το 1930 στα Δωδεκάνησα μάλλον αναμένεται, δεν εκπλήσσει.

2 «Μου αρέσει»
7

Δεν εκπλήσσει, βοηθάει όμως ίσως να συμπληρώσουμε την εικόνα μας για την τότε σημασία της λέξης.

10

ετσι μπραβο. τώρα μάλιστα.
μετάφρασέ το και στα “ξένα” και να σταματήσουν να αποκαλούν το Λαϊκό = Ρεμπέτικο.
ακους εκεί ο Μάρκος Ρεμπέτης?
εκτως αν θελουν να προσδιορίζουμε ετσι τα προπολεμικά Λαϊκά.

1 «Μου αρέσει»
11

αυτα πεσ’ τα στους ‘‘ρεμπετες’’ κυριε σπυρο, που παιζουν μονο οτι κανει χρατσ-χρουτσ και αμα παιξεις κατι αλλο σε λενε και σκυλλα… :slightly_smiling_face: ειμαστε η χωρα του οτι δηλωσεις. αμα πεις ειμαι ειδικος και αυτο ειναι αυτο, τελος. καταχωριθει… πατεντα… πιστοποιηση… :upside_down_face:

12

Το άρθρο είχε αναρτηθεί στην ΚΛΙΚΑ το 2008 και στο Φόρουμ τον Δεκέμβριο 2021.
Μήπως να σβηνόταν και να ανακατευθυνόμασταν εκεί;

13

Γιατί ρε παιδιά, τόσο κακό είναι; Κι εμένα οι λαϊκές μουσικές που μ’ αρέσουν συμβαίνει να γράφτηκαν την εποχή που οι δίσκοι κάνουν χρατς-χρουτς. Δεν είναι το ίδιο το χρατς-χρτουτς που με φτιάχνει - άμα πετύχω κάπου αντιγραφή από καθαρή κόπια είναι η καλύτερή μου. Αλλά όταν τέλειωσε η εποχή του χρατς-χρουτς, τέλειωσε και η συγκεκριμένη αισθητική που ταιριάζει με τη δική μου.

Και τα λέω «ρεμπέτικα» για να συνεννοούμαι με τους άλλους ανθρώπους, πράγμα που συνήθως πετυχαίνει.

Πολύ αργότερα ανακάλυψα ότι την ίδια εποχή γράφονταν και άλλες μουσικές (π.χ. μπλουζ) που επίσης μου ταιριάζουν καλύτερα απ’ ό,τι οι μεταγενέστερες συνέχειές τους.

2 «Μου αρέσει»
14

Τουλάχιστον τα ηλεκτρικά μπλουζ του '60 έχουν απείρως καλύτερη αισθητική από τα εξηλεκτρισμένα λαϊκά του '60…

15

Μωρέ μια χαρά είναι, αλλά τα γούστα είναι γούστα!

16

Απορια που εχω ειναι.
Υπαρχει καπου καταγεγραμενη η λέξη ρεμπετικο τραγουδι? απο το 1900 εως το 1960 ας πουμε?
Ολο και καπου θα πρεπει αν εχει γραφτει η λεξη "Κοντα μας ο Ταδε καλιτεχνης με ρεμπετικα και λαικα τραγουδια " για να δω επιτελους αν οι παλιοι ρεμπετες ονομαζαν ρεμπετικα η λαικα τα τραγουδια τους.
Ι Γενιτσαρης παντως λεει οτι κανεις δεν το ελεγε ρεμπετικο ολοι Λαικο Τραγουδι το ελεγαν.
Αν καποιος εχει καποια εφημεριδα η κατι αλλο ας το ανεβασει να το δουμε.

Ευχαριστω

17

Και ο μαρκος με τον παπαιωαννου λαικο το λεν στα βιβλια τους

18

Την πρώτη αναφορά σε ρεμπέτικα (υπονοούνται τραγούδια) έχω εντοπίσει σε κείμενο του Σ. Προκοπίου. Παραθέτει σκηνές από λαϊκό γλέντι Καθαρής Δευτέρας στη Σμύρνη, όπου εμφανίζεται και σχετική ρίμα. Το συγκεκριμένο απόσπασμα:
…Οι αμανέδες αντηχούν, τραγούδια και καντάδες,
που τραγουδούν ούλοι μαζί με τσι τραγουδιστάδες.
Δε λείπουν τα ρεμπέτικα, πόχομε τόσο πλούτο
και που μυρίζουν μαχαλά τση Σμύρνης σαν ετούτο:
«Δεν σου τό ΄πα μια, μες στην Αρμενιά,
δεν σου τό ΄πα δυο, μες στο μπαρμπεριό,
δεν σου τό ΄πα τρεις, να μην παντρευτείς!»

Το κείμενο γράφτηκε το 1941 αλλά αναφέρεται στην εποχή πρό Μικρασιατικής Καταστροφής, άρα πριν το 1922. Δεν μιλάει βέβαια συγκεκριμένα για καλλιτέχνες του ρεμπέτικου που εμφανίζονται σε μαγαζιά ή ηχογραφούν σε δισκογραφικές εταιρίες αλλά υπάρχει άλλη αναφορά, μεταγενέστερη κάπως. Στην πασίγνωστη αφίσα της πασίγνωστης Τετράδας της ξακουστής του Πειραιώς (να μην την ανεβάζω τώρα, όλοι την ξέρουμε) γράφεται, κάτω απ’ τη φωτογραφία των Μάρκου, Ανέστου, Μπάτη και Στράτου:

«Η λαϊκή ρεμπέτικη ορχήστρα που θα παίζη κάθε βράδυ στο ρομαντικόν Μπαρ Ο Μάρκος».
(τα έντονα, δικά μου)

Μία λέξη της οποίας παράγωγο είναι η λέξη Ρεμπέτικα, είναι Η Ρεμπέτα. Εμφανίζεται σε κείμενο τυπωμένο στη Σμύρνη το 1871 (Οι μυστηριώδεις νυκτοκλέπται) κάποιου Μηνά Χαμουδόπουλου. Με τη λέξη αυτή υπονοείται σύνολο μικροσυμμοριών από φουκαράδες παράνομους, μικροκλέφτες κλπ. της Σμύρνης της εποχής. Η εμφάνιση αυτή είναι από τις πρώτες για τις λέξεις Ρεμπέτης, Ρεμπέτα και δεν συνδέεται με μουσική.

Γενικότερα μιλώντας όμως, πρέπει να επισημάνουμε ότι πρώτον: Είναι πραγματικά ελάχιστες, σε προγενέστερες πηγές, οι εμφανίσεις της λέξης Ρεμπέτης και των παραγώγων της, όταν τις συνδέουμε με το είδος μουσικής που ονομάζουμε «Ρεμπέτικο τραγούδι» και, δεύτερον: Θα «αλιευθούν» πολλές περιπτώσεις όπου άνθρωποι σχετιζόμενοι με το ρεμπέτικο τραγούδι, σε συνεντεύξεις και σε άλλα κείμενα / τεκμήρια, προσπαθούν να αποφύγουν τη λέξη ρεμπέτικο προτιμώντας τη λέξη λαϊκό.

Εν πάσει περιπτώσει όμως, φίλε Icinema, αν πριν ποστάρεις διάβαζες και το κείμενο που παρατίθεται στο #1, κάποιες καταγραφές από 1900 και μετά θα τις έβρισκες…

2 «Μου αρέσει»
19

Η πρώτη εμφάνιση του όρου «ρεμπέτικο» σε έντυπο απαντά στα 1912. Έτσι επιγράφεται στιχούργημα δημοσιευμένο στον ΚΟΠΑΝΟ της Σμύρνης.

2 «Μου αρέσει»
20

Μάρκος: “Αυτά τα τραγούδια μου που έβγαλα, τα πρώτα μου, ήτανε όλα ένα κι ένα. Και προπαντός τα βαριά τα ρεμπέτικα που είχα” (σελ. 250)

Παπαϊωάννου: “άμα πεθάνουμε εμείς, δεν πρόκειται να ξαναγραφτεί αληθινό ρεμπέτικο, λαϊκό τραγούδι” (σελ. 73)

21

Στο κείμενο, ο Μάρκος διευκρινίζει αμέσως παρακάτω:
«Αυτά που λέγανε χασικλήδικα».

Άντε τώρα να ξέρουμε εμείς, τί ακριβώς είχε στο μυαλό του ο Μάρκος όταν έλεγε «ρεμπέτικο» ή «λαϊκό». Και η Καλαμαρά (αν η «ρήση» αυτή ήταν από τις συζητήσεις που εκείνη κατέγραψε και παρέδωσε στην Κάιλ) ή η Κάιλ η ίδια, δεν σκέφτηκαν να τον ρωτήσουν για διευκρίνηση όπου όμως, αν απάνταγε, μάλλον θα προέκυπτε ότι και ο ίδιος δεν ήξερε καλά καλά και θα τα μπουρδούκλωνε παραπάνω…

H πλήρης φράση είναι «Γι αυτό λέω ότι, άμα … ». όμως το «Γιατί» πάνω στο οποίο ο Π. λέει «Γι αυτό!» δεν βρίσκεται πουθενά, σ’ ολόκληρο το υποκεφάλαιο (το θέμα είναι το κέντρο «Το δάσος» του Αντώνη Βλάχου.

Και εν πάσει περιπτώσει, όταν κάποιος μιλάει για «ρεμπέτικο, λαϊκό τραγούδι» δεν μπορούμε να τον εντάξουμε στην μία ή την άλλη πλευρά.

Συμπέρασμα: Και τα δύο παραδείγματα πρέπει να μείνουν εκτός “λίστας”.

22

Εννοείται ότι πρέπει να βγουν πάραυτα εκτός λίστας
Καμμία σχέση με ρεμπέτικο…θα τους ξέφυγε φαίνεται :upside_down_face:

1 «Μου αρέσει»
23

Επειδη τα εχω διαβασει 10αδες φορες τοσα χρονια, αυτα που αναφερεις ειναι οι εξαιρεσεις των εξαιρεσεων. Και μαλιστα ο μαρκος αναφερει και τον ορο με την πραγματικη του σημασια. Γενικα σε ολο βιβλιο και οι δυο ως λαικο το αναφερουν. Για βρες κι αυτα τα αποσπασματα… ο τσιτσανης κανει καποια αναφορα στο ρεμπετικο και στο λαικο δινοντας καποιο παραδειγμα με τον μαρκο παλι, αλλα κι αυτος για λαικο αναφερονταν για τα δικα και των αλλωνων της εποχης του. Βεβαια η αστικη και καθως πρεπει κοινωνια τους ελεγε απο τοτε ρεμπετες και ρεμπετικα και χασικληδες φυσικα. Οποτε δεν τους ηταν ξενος ο ορος αργοτερα με τους “ρεμπετολογους” οχι οτι συμφωνουσαν, αλλα το εκαναν γαγραρα αφου ειδαν οτι εχει μεροκαματο ακομα. Ο γενιτσαρης εκανε δευτερη καριερα με την ταμπελα αυτη. Ο μπινης τα εξηγει καλητερα στο δικο του βιβλιο.

24

Θα έλεγα ότι παίζει ρόλο και η εποχή που γράφτηκαν τα βιβλία, καθώς και το αν εμπλέκονται άνθρωποι (όπως οι Φοιτητές του Μάρκου) που μιλούσαν για ρεμπέτικο. Ακόμα κι αν οι ίδιοι οι μουσικοί, στον καιρό τους, δεν ήξεραν καν αυτή τη λέξη, που λέει ο λόγος, όσο να 'ναι επηρεάζονται. Του Παπαϊωάννου, που το διάβασα πριν πολλά χρόνια και δεν το έχω πρόχειρο, υπό τι όρους γράφτηκε;

1 «Μου αρέσει»
25

Σημασια εχει ομως ποτε το εγραψε αυτο ο παπαιωάνου.
αν το εγραψε πχ το 1970 τοτε δεν εχει νοημα γιατι ηδη ειχαν αρχισει να τα διαχωριζουν τα λαικα σε ρεμπετικα.Το ιδιο ισχυει και για τον Μάρκο.

26

Το ψιλοείπα λίγο πιο πάνω, το ξαναλέω: όλοι τους προσπαθούσαν να απεμπλακούν από στερεότυπα που είχε δημιουργήσει η «κοινωνία των αστών» για τους «ρεμπέτες», στερεότυπα που δεν τους κολάκευαν, ενώ ο «λαϊκός» άνθρωπος ήταν σε άνοδο, ως στόχος για έναν καλλιτέχνη – υπηρέτη του μουσικού αυτού είδους. Η τάση αυτή νομίζω ότι λίγο – πολύ διατηρήθηκε μέχρι να πεθάνει και ο τελευταίος τους.

1 «Μου αρέσει»