Παρακολούθησα χθες βράδυ στο Ηρώδειο την συναυλία του Ψαραντώνη. Το θέατρο ήταν κατάμεστο ,και το γεγονός αυτό με χαροποίησε ιδιαίτερα, βέβαια πολύς κόσμος έμπαινε μέχρι τις δέκα παρά, αλλά τι να πεις τώρα, τα΄χουμε πει πολλές φορές. Μου άρεσε πολύ η μουσική ,τα τραγούδια, και οι πολύ καλοί οργανοπαίχτες. Με εντυπωσίασε η κόρη του Νίκη, φωνή ιδιαίτερη ,παραδοσιακή ,σωστή .Καθώς και ο γιός του ο πολύ σπουδαίος μουσικός , παίζει λαούτο, αλλά και από τους κορυφαίους πιστεύω τραγουδιστές της κρητικής παράδοσης Γιώργης. Ο Ψαραντώνης με πολύ φανατικό κοινό, πάρα πολύ νέοι ,γεμάτος ενέργεια, οίστρο και μεράκι ,απογείωσε ,ειδικά προς το τέλος το θέατρο. Ήθελα όμως να σταθώ στον τρόπο με τον οποίο ο Ψαραντώνης τραγουδά ,αυτά τα τεράστια ,τόσο από μουσικής , όσο και στιχουργικής πλευράς τραγούδια. Και το λέω αυτό γιατί πιστεύω πως οι στίχοι τους σβήνονται ,και τέλος χάνονται, ειδικά προς το τέλος τους εξ΄αιτίας του τρόπου ερμηνείας .Και αν θέλετε μπορώ και να το γενικεύσω ,σαν θέμα .Μπορούμε δηλαδή, εκτός από το να συντηρήσουμε τη παραδοσιακή μας κληρονομιά, κάτι για το οποίο έχουμε πιστεύω καθήκον, να επεμβαίνουμε, και μάλιστα τόσο δραστικά σε βαθμό που να αλλοιώνει εν πολλοίς το έργο αυτό καθ΄εαυτό? Και αυτό το ερώτημα μου αφορά και στα δικά του τραγούδια ,γιατί και αυτά πατούν επάνω σε παραδοσιακές εντελώς μελωδίες. Και αν ναι μέχρι ποίου βαθμού? Εξηγούμε ,ο Ψαραντώνης και η ερμηνεία του είναι η αφορμή ,το εχω συναντήσει αρκετά συχνά.
Πιστεύω ότι υπάρχει απάντηση σε αυτό το ερώτημα
Καταρχήν η παράδοση είναι κάτι που εξελίσεται, δε μένει στάσιμη. Αν έμενε στάσιμη, ούτε λύρα θα είχε έρθει στη Κρήτη, ούτε και μπουζούκι θα είχε καθιερωθεί. Πως εξελίσεται; Τρεις παράγοντες κατά τη γνώμη μου.
Οι δημιουργοί, οι ερμηνευτές και η αποδοχή του κοινού
Στην περίπτωση του Ψαραντώνη γίνεται το εξής: Προσθέτει ένα καινούργιο στοιχείο όπως λες.
Αν το κοινό το αγαπήσει, αν οι ερμηνευτές το ακολουθήσουν, αν καθιερωθεί και είναι τόσο δυνατό ωστε να σβήσει τις προηγούμενες ερμηνείες σε κάποια τραγούδια τότε κανένα πρόβλημα, η παράδοση έχει εξελιχθεί και συνεχίζουμε.
Αν είναι ένα απομονωμένο φαινόμενο θα σβήσει μαζί με τον Ψαραντώνη και η παράδοση θα συνεχίσει ως έχει.
Για μένα το μοναδικό κριτήριο σε μια ερμηνεία είναι η αποδοχή του κόσμου (προσοχή όχι των κατευθυνόμενων μήντια). Και απ’ ότι περιγράφεις, το θέατρο ήταν γεμάτο. Η διάρκεια της αποδοχής αυτής, παγιώνει και καθιερώνει την ερμηνεία.
Αντί επιλόγου: Εκανε ο Ψαραντώνης μια ερμηνεία της Πλημμύρας του Μάρκου. Δεν ήταν καλή κατά τη γνώμη μου. Ομως το “ποτέ μου να μη πιω κρασί” το λατρεύω και μπορώ να το ακούω με πολύ μεγάλη ευχαρίστηση. Αν αυτή τη γνώμη τη συμμερίζονται και πολλοί άλλοι, το ένα δε θα κάτσει, το άλλο μπορεί να το μιμηθούν και άλλοι ερμηνευτές και να μείνει.
Και στην συνεντευξη του Φουσταλιερακη , αυτο το παραπονο αναφερεται απο τον ιδιο ,
οσον αφορα την ερμηνεια των τραγουδιων του απο τους νεους και την παραποιηση αυτων …
Λεει μαλιστα , πως εαν του εζητητο απο αυτους να τους δειξει τον τροπο παιξιματος και
ερμηνειας , ευχαριστως θα το εκανε …
Ισως καποιοι δινουν ενα προσωπικο τους χρωμα , ταιριαστο κατα την γνωμη τους , για να
ξεφυγουν απο την πεπατημενη και να βαλουν την δικη τους σφραγιδα …
Αυτο ομως ειναι δικοπο μαχαιρι , διοτι ειτε θ’ αρεσει (σπανιο φαινομενο) , ειτε θα αλλοιωσει
το ηχητικο αποτελεσμα (συνηθες φαινομενο) …
Ολα τα τραγουδια εχουμε μαθει να τ’ ακουμε οπως δοθηκαν στην αρχικη τους μορφη …
Και παραποιημενα εστω και ελαφρως να τ`ακουσουμε , το αυτι μας θα τρεχει στα “πρωτα” !
O Ψαραντώνης έχει ένα ιδιαίτερο τρόπο ερμηνείας που τον χαρακτηρίζει( μεταβαλλόμενο μέτρο-μπάσες συχνότητες-βραχνή χροιά).
Προσωπικά μου αρέσει πολύ η χροιά και η προσέγγιση αλλά πάντα οι ακραίοι στην προσέγγιση ερμηνευτές είτε γοητεύουν το κόσμο είτε τον απομακρύνουν.Υπάρχουν κι αλλα παραδειγματα καλλιτεχνών με ιδιαίτερη ερμηνεία όπως π.χ ο Μπακιρτζής.
Τωρα για το θεμα συνέχειας είναι ιδιαίτερα τα πράγματα διότι ετσι όπως τραγουδάει ο Ψαραντώνης με τον ιδιο τρόπο μιλάει(ειχαμε πιει κατι ρακές μαζί στο Ηρακλειο κάποτε)δεν αλλοιώνει την φωνή του επίτηδες.Ειναι δύσκολο να υπάρξουν συνεχιστές της τεχνικής του μιας και για να τραγουδήσεις όπως ο Ψαραντώνης η ο Μπακιρτζής πρέπει να προσποιηθείς πράγμα που δεν είμαι υπέρ.
Το θέμα είναι ενδιαφέρον και δεν αφορά μόνο την παραδοσιακή μουσική αλλα όλα τα είδη.
Πρόσφατα κατα την διάρκεια μαθήματος μουσικής, πάνω σε ένα κομμάτι bach (το οποίο γράφτηκε για λίγο διαφορετικά όργανα απο αυτά που χρησιμοποιούμε σήμερα) κόλλησα σε αυτό ακριβώς το ζήτημα: Ποιές θα πρέπει να είναι οι προτεραιότητες του ερμηνευτή; Να μιμηθεί τους παλαιότερους ήχους ή να προσαρμοστεί στην σύγχρονη πραγματικότητα και να δημιουργήσει κάτι προσωπικό;
Ο καθηγητής λοιπον είπε το εξής:Πρέπει να αποφασίσουμε αν είμαστε ερμηνευτές η συντηρητές μουσείου!
Και νομίζω έχει δίκιο: Το να προσπαθούμε να αναπαράγουμε παλαιότερο ύφος δεν είναι γνήσια μορφή τέχνης γιατί οι παλαιότεροι δεν είχαν αυτό στο μυαλό τους όταν παίζαν και τραγουδούσαν. Υπάρχουν πάντα οι ηχογραφήσεις και τα αρχεία, μπορούμε πάντα να ανατρέξουμε σε πηγές, και θα πρέπει να το κάνουμε αλλα αν η …προφορά…της τέχνης μας σήμερα είναι λίγο διαφορετική απο την παλαιά αυτό μόνο θετικό μπορεί να είναι γιατι συμαίνει οτι είναι ακόμα ζωντανή και σε εξέλιξη.
ο ‘‘καλλιτεχνης’’ θα βγαλει θελει δε θελει απο μεσα του αυτο που εχει.δεν θα ασχοληθει με το πως και με ποιο τροπο θα ΄΄πρεπει΄΄να κερδισει κοινο.
η διαφορετικοτητα του ψαραντωνη δεν ειναι αποτελεσμα καποιας προθεσης του να διαφερει!απλά δεν μπορει να εκφραστει αλλιως!αυτη του η διαφορετικοτητα…ή σε κερδιζει ή οχι.αν σε κερδισει,σε κερδιζει ΄΄απολυτα΄΄.
Αν δεν σε κερδίσει; Και απο την στιγμή που είναι ιδιαίτερη η φωνή του και δεν υπάρχει άλλη, πως μπορείς να πες οτι εξελίσεται αφού θα σταματήσει να υπάρχει και δεν θα κάνει ενα βήμα μπρός; Προσωπικά δεν μου αρέσει καθόλου. Με χαλαει. Τον θεωρώ αρκετά μακριά απο αυτό που παρέλαβε.Και εχω κάνει προσπάθειες να τον ακούσω σε άλμπουμ, απο Ερωτόκριτο μέχρι και το “παραπονιούμαι μιας ψυχής”.
…οταν σε κερδισει ενας μουσικος…σε κερδιζει χωρις προσπαθεια.ειναι ΄΄εκει΄΄και τον αναζητας ΄΄εσυ΄΄.οσον αφορα την ιδιαιτεροτητα του στη φωνη,αυτο απο μονο του ειναι εξελιξη!πριν απο εκεινον δεν υπηρχανε τετοιου ειδους ερμηνειες!άρα υπαρχει κατι καινουργιο στο χωρο.αν βεβαια αναφερεσαι στο οτι η δικη του φωνη δεν μπορει να εξελιχθει…δεν βρισκω το λογο να αλλαξει αυτο που βγαζει ο ψαραντωνης,να γινει κατι αλλο?να προχωρησει σ εκατι περα απο αυτο?γιατι?αν θελουμε αλλου ειδους ερμηνειες μπορουμε να στραφουμε σ εάλλο καλλιτεχνη.δε χρειαζεται νικο να προσπαθησεις να καταλλαβεις γιατι καποιοι άλλοι τον εχουμε πολυ ψηλα!ενω εσενα δεν σου αρεσει.εγω τουλ/στον δε μπορω να στο εξηγησω…μπορεις να το δεις μονο στο προσωπο μου οταν τον ακουω.καλημερα σ εολους
Kοίτα σύμπτωση … Στη συναυλία συζητήσαμε με την κοπέλα δίπλα μου τα θέμα της ερμηνείας του Ψαραντώνη. Της άρεσει η κρητική μουσική, πηγαίνει κάθε χρόνο στην Κρήτη και σε γλέντια, αλλά οι συγκινησιακές εξάρσεις του Ψαραντώνη της προκαλλούν νευρικό γέλιο.
Και με μένα το ίδιο συνεβαινε μέχρις ένος σημείου. Μέχρι μιας ζωντανής του εμφάνισης όπου αντιλήθφηκα πως ο Ψαραντώσης αντιλαμβάνεται το πνεύμα και το “κεντρικό συναίσθημα” που γεννά τόσο η μουσική, όσο και οι στίχοι του εκάστοτε τραγουδιου. Το αντιλαμβάνεται ο ίδιος, και ντύνει το κομμάτι ερμηνεύοντας αυτήν την αίσθηση.
Προσωπικά τον βρίσκω λυρικό και μαγευτικό. Προσπαθεί να χτίσει όλον τον κόσμο του τραγουδιού μέσα από την ερμηνεία του.
ερχομαι να κανω κι εγω το μικρο Διαβολακι της υποθεσης…
Προσωπικα ειμαι απο εκεινους που δεν εχω την ιδια αποψη…οταν ακουσα το αγριμια κι αγριμακια μου να το λεει,να μην καταλαβαινω τι λεει,μα πανω απο ολα να βρυχαται αντι να τραγουδαει κατα την προσωπικη μου αποψη κατι με αναγκασε να φυγω και να μην μπορω να παρακολουθησω αλλο…ναι,για τον γιο του Γιωργο Ξυλουρη δεν εχω να πω τιποτα αρνητικο…καταπληκτικος μουσικος,ταπεινος και κατα την γνωμη μου καλλιτεχνης στο ειδος του,αλλα για τον Πατερα Αντωνη δεν μπορω να πω εγω προσωπικα το ιδιο.Βεβαια αφου εχει κοινο σημαινει οτι ο κοσμος το αποδεχεται και το αγκαλιαζει.Και τωρα μια απορια:Πιστευεται οτι η καριερα του Αντωνη εχει να κανει με το ονομα του Συγχωρεμενου Ξυλουρη;Και αυτο τοα Ψαρο- τι ειναι για να καταλαβω;Εχω ακουσει οτι αυτο το ειχε ο αδερφος του…
Και για να ξεκαθαρισω κατι,ειναι προσωπικη μου αποψη,και για το παιξιμο της Λυρας ακουσα απο καποιους να τον παρουσιαζουν αυθεντια και μοναδικος κτλ…
εγω προσωπικα δεν εμεινα με το στομα ανοιχτο απο το παιξιμο του…εχω δει παιχτες απλουςαγνωστους να το λιωνουν το οργανο.
Τωρα ως προς την παρουσια του εναι λιγο εκκεντρικος,προσωπικο του στυλ,δεν το κρινω,αλλα ειληκρινα η ερμηνειΑ δεν μου εμεινε αδιαφορη αλλα με κουρασε εκνευριστικα.
Αλλα βεβαια καθε λουλουδι εχει το αρωμα του ετσι;Σεβομαι την ιδιαιτεροτητα του,απλα δεν με ταξιδεψε καθολου
Σπυρος
Το πρόθεμα του ονόματός του δεν είναι κάτι που είχε μόνο ο αδερφός του Νίκος. Όπως σε πολλά μέρη της Ελλάδας, και ειδικά δε στην Κρήτη, υπήρχαν και υπάρχουν τρόπον τινά οικογενειακά παρατσούκλια. Το συγκεκριμένο προέρχεται από τον παππού των Ξυλουραίων και έμεινε στην οικογένεια. Έτσι, ο Νίκος Ξυλούρης είναι ο Ψαρονίκος, ο Αντώνης είναι ο Ψαραντώνης, ο γιος του Αντώνη είναι ο Ψαρογιώργης, ο άλλος αδερφός του Νίκου και του Αντώνη είναι ο Ψαρογιάννης (λαουτιέρης) κ.ο.κ.
Κατ’ εμέ, η ερώτησή σου σχετικά με το αν η καριέρα του Αντώνη έχει να κάνει με το όνομα του Νίκου δεν είναι ορθά διατυπωμένη για δύο κυρίως λόγους. 1ον: ο Ψαραντώνης παραμένει σχετικά αγνοημένος από το ελληνικό κοινό παρά το ότι παίζει μουσική και δισκογραφεί για 50+ χρόνια, οπότε δεν μπορούμε να μιλάμε ακριβώς για καριέρα. Έχει μια μεγάλη πορεία στη μουσική μεν και έχει συνεργαστεί με πολλούς μουσικούς αλλά στο ευρύ κοινό της Ελλάδας είναι ακόμα άγνωστος. Στο εξωτερικό τα πάει καλύτερα και τυγχάνει ιδιαίτερης προσοχής σε πολλά φεστιβάλ από τη Μεγ. Βρετανία και τη Γερμανία μέχρι και την Αυστραλία. 2ον: ο ίδιος ο Αντώνης Ξυλούρης, ίσως διαισθανόμενος τη μοιραία σύγκριση που θα έκανε ο κόσμος στο άκουσμα του επωνύμου του, προτίμησε να δισκογραφεί ως Ψαραντώνης ακριβώς για να μην πατήσει άθελά του στις “πλάτες” του αδερφού του. Ακόμα και τώρα, πολύς κόσμος που ακούει τη μουσική του Ψαραντώνη δε γνωρίζει ότι πρόκειται για Ξυλούρη. Αυτό το 'χω διαπιστώσει τόσο από την καθημερινότητά μου όσο και από ένα δισκάδικο που δούλευα κάποτε (αρκετά τα περιστατικά με πελάτες που έπεφταν από τα σύννεφα όταν άκουγαν ότι ο Ψαραντώνης είναι αδερφός του Νίκου).
Σχετικά τώρα με τα γούστα του καθενός στη μουσική νομίζω ότι δε χρειάζεται να προσπαθεί να πείσει ο ένας τον άλλον ότι ο τάδε καλλιτέχνης είναι ή δεν είναι καλός μόνο και μόνο επειδή αρέσει σε μας. Όπως έλεγε κι ο Zappa, there’s no account for taste.
Ωστόσο, νομίζω ότι τον αδικείς λίγο τον Ψαραντώνη όταν αναφέρεσαι στο παίξιμο της λύρας. Ίσως έτυχε να μην τον δεις στα “καλά” του. Και παρόλο που είναι δεξιοτέχνης του οργάνου, δε στέκεται εκεί. Πάνω απ’ όλα τον ενδιαφέρει η μουσικότητα και όχι η τεχνική.
Επιτρέψτε μου …
Ο Ψαραντώνης είναι μέγιστος Κ-αλλιτέχνης (με Κ-εφαλαίο …).
Πραγματικά παραδοσιακός.
… Ο άνθρωπος δίνει ρεσιτάλ ερμηνείας … δεν τραγουδάει, ούτε δεξιοτεχνίζει στη λύρα … Ε-ρ-μ-η-ν-ε-ύ-ε-ι το τραγούδι λέξη-λέξη, συλλαβή-συλλαβή.
Δεν α(ρα)διάζει λόγια στη σειρά
και
ούτε βγάζει νότες γλυκερές, καλλωπιστικές κλπ.
Τι να πεις ; Πώς να περιγράψεις τον συγκλονισμό που σου μεταδίδει ?
Χαίρομαι που έγινε πραγματικότητα ένα παλιό του όνειρο. Θυμάμαι το '90 όταν τον είχα φέρει για 1η φορά στη Θεσσαλονίκη (στο ΑΠΘ) -τότε που ελάχιστοι τον γνώριζαν- μου παραπονιότανε ότι δεν του δίνανε το Ηρώδειο, αν και το είχε ζητήσει κλπ.
ΥΓ : Όπως όλοι οι πραγματικά μεγάλοι, φυσικό είναι να διχάζουν κοινό και ειδικούς.
Ο καθένας αντιλαμβάνεται την τέχνη διαφορετικά.Όσο για την γνώμη μου,δεν μ’αρέσει ο Ψαραντώνης.Συμφωνώ απόλυτα με τον Σπύρο.Προτιμώ μουσική με πάρα πολύ μελωδία.
…υπαρχει μια “ατυπη” παρεα μουσικων της Κρητης που κρατανε με νυχια και με δοντια αυτο που εγω αποκαλω παραδοσιακη Κρητικη μουσικη. Που παραμενουν στα γνωστα φυσικα οργανα(οπως η λυρα,το λαγουτο,το μαντολινο) και που ξαναεμφανιζουν ξεχασμενα παραδοσιακα Κρητικα οργανα οπως το χαμπιόλι ή θαμπιόλι,την ασκομαντουρα ή ασκομπαντούρα,το μπουλγαρι,την βιολολυρα,το τουμπακι κ.α. Μουσικοι που συνθετουν και πειραματιζονται με αρκετους νεωτερισμους που ομως δεν αλλοιωνουν τον ηχο της Κρητικης μουσικης… Που σεβονται τις μελωδιες,τα μοτιβα,το ειδος γραφης και λογου των ανθρωπων που αποκαλουνται “πρωτομαστορες της Κρητικης μουσικης” οπως ο Σκορδαλος,ο Ροδινος,Ο Φουσταλιερης,ο Λαγος,ο Μπαξεβανης και πολλοι αλλοι… Μουσικοι λοιπον σαν τον Ψαραντωνη,τον γιο του Ψαρογιωργη,τον Λαμπη Ξυλουρη,τον Ιακωβο Πατερακη,τον Παρι Περυσινακη,τον Ζαχαρη Σπυριδακη,τον Στελιο Πετρακη,τον μεγιστο πραγματικο Κρητικο Ross Daly (με αληθινο σεβασμο,αγαπη και παθος για την Κρητη και οχι σαν καποιους αλλους τοπικους κρητικο-ποπ “αστερες” που αναθεμα κι αν γνωριζουν τις ριζες τους),ανθρωποι που τιμουν και την παραδοση και την μουσικη γενικα,συνεχιστες των Μουντακηδων,των Ξυλουρηδων,των Σκουλαδων και πολλων αλλων που τα τελευταια χρονια βλεπουν να μεταλασσεται η Κρητικη μουσικη και να αφομοιωνει στοιχεια “πιστας και λαικο-ποπ υποκουλτουρας”… Προσωπικα νιωθω οτι με κουραζει η φωνη του Ψαραντωνη… Το παιξιμο της βροντολυρας του ομως με εκστασιαζει… με απογειωνει… με διαπερνα… Μακαρι να συνεχισουν να υπαρχουν ανθρωποι και μουσικοι σαν τον Ψαραντωνη και ας μην ειναι αρεστοι σε ολους μας… Τους εχει αναγκη ο τοπος…
Amen -AMHN
To Ψαρο είναι γιατί οι πρόγονοι τους έτρωγαν τους Τούρκους σαν τα ψάρια.
Κι εγώ που νόμιζα ότι βγήκε από τα ψαρά μαλλιά τους!!!
Το όνομα του παππού Ξυλούρη ήταν Ψαράκης ,αλλά και στην περίοδο της Τουρκοκρατίας ,λένε πως ανέπτυξε μεγάλη δράση εναντίων των των Τούρκων. Έτρωγε τους Τούρκους σαν τα ψάρια ,λέει η τοπική παράδοση .
… λαικιστικο-εθνικιστικές κορώνες … (μήπως?)
Μπορεί, ισως,Ανωγειανοί μου το ειπαν πάντως.