Ο τούρκικος ζεϊμπέκικος και ο Μπαγιόκας

Μουσική Θεωρία
1

Γεια σας παιδιά,

Σχετικά με τη συζήτηση περί ζεϊμπέκικου, βρήκα πρόσφατα μια πληροφρορία για το, ας το πούμε, “τούρκικο” ζεϊμπέκικο, από ένα άλλο φόρουμ:

Ali Fuat Aydin forwarded information about an amazing book about Zeibekiko.
The book - a 3-volume set by Onur Akdogu, a musicologist at the Ege (Agean)
University of Izmir is entitled Zeybekler. “A Story of Rebellion - ZEYBEKS -
History, Music and Dances”. This sounds like treasure.!

Book 1 covers: The etymology of the word “zeybek”; The political history and
social lifes of the “zeybeks”; Hundreds of photographs.

Book 2 has: 527 zeybek melodies (with their scores); Collection and source
details; Critical editions

Book 3 contains: Statistics; The analysis and forms of zeybek dances

By the way, Ali Fuat confirms that he will present a paper at Hydra this
year on his fieldwork researching the zeibekiko in Turkey. I am hoping that
our regular sound engineer Nikos Dionysopoulos will make a small
contribution on his fieldwork in Greece.

Το μήνυμα είναι από τον Ed Emery, και αφορά εν μέρει το πολυσυζητημένο (τουλάχιστο εδώ!)conference στην Ύδρα. Ένας από τους προσκεκλημένους νομίζω ότι είναι μέλος του φόρουμ, ο Μπαγιόκας, ή μήπως πρόκειται για συνωνυμία;

A new contributor from Thessaloniki, GRIGORIS BAYIOKAS will
discuss his work on the rebetiko scene in 1930s-40s seen through magistrate
court records.

Εύα

2

Ουδεμία σχέσις!

3

Εύα, μη χάνεσαι, το ζεϊμπέκικο (9/8) είναι ΕΛΛΗΝΙΚΟ πέραν πάσης αμφιβολίας. Αυτό που οι Τούρκοι λένε “ζεϊμπέκ” είναι ένα καθαρό τεσσάρι (τσιφτετέλι) αργό, που χτυπιέται όπως τα τ πρώτα μέρη του ζεϊμπέκικου. Από την άλλη, κατά σύμπτωση, είδαμε την περασμένη βδομάδα στην τηλεόραση τη συνέντευξη του Τσαρούχη που μας είπε η Μάρθα. Λέει λοιπόν ο Τσαρούχης, πως είδε στο καράβι ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ (και όχι στη Σύρα), μία παρέα από Ζεϊμπέκους, που ήσαν περιφρονημένοι από τους Τούρκους, γιατί τους θεωρούσαν ΕΛΛΗΝΕΣ. Μάλιστα, αυτό το είπε (τότε) και ο Δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης. Δεν έχω τη διάθεση ν’ αμφισβητήσω ένα γραφτό πριν το διαβάσω, αλλά τίποτα απ’ όσα μας γράφεις δε μιλάει γιά “τούρκικο ζεϊμπέκικο” ή γιά “Τούρκους ζεϊμπέκους”, και μου ξυπνάει την περιέργεια το τι θα πει ο Διονυσόπουλος, που αναφέρεται ως… sound engineer!!! Από την άλλη δεν υπάρχουν “τραγούδια των ζεϊμπέκων”, αλλά τ’ αντάρτικα τραγούδια των Τούρκων λέγονται Ασίκ (των ληστών και ατίθασσων), και τα ερωτικά - θρησκευτικά τραγούδια της ευρύτερης περιοχής, είναι τα Σούφι. Μπορείς ακόμα να προσθέσεις τις μυητικές ψαλμωδίες των Μεβλεβί ντερβίσηδων, αλλά αυτά διαφέρουν από τόπο σε τόπο.

4

giati i tourki kai i ellines exoun diaforetikes apopsis gia to zeimpekiko kai tous zeimpekides…?

https://web.archive.org/web/20060831015552/http://www.danceturks.com/zeybek.html

5

Αλέξη, είναι ξεκάθαρο. Οι Τούρκοι αναφέρονται σ’ αυτό που κάποτε λεγόταν Οθωμανική Αυτοκρατορία, και σήμερα λέγεται Τουρκία. Βλέπεις, μας λένε πως ο Ηρόδοτος γεννήθηκε στο “Μπουντρούμ”. Κανένας όμως σοβαρός Τούρκος δεν ισχυρίζεται πως ο Ηρόδοτος είναι… Τούρκος, ή πως η Αγιά Σοφιά είναι Τούρκικη, ή ο ναός της Εφέσου, ή το ρεμπέτικο τραγούδι, ή ο ζεϊμπέκικος χορός. Το ενδιαφέρον των Τούρκων γιά γιά το ρεμπέτικο τραγούδι, ξεκίνησε με την ταινία μου, και συγκεκριμένα από τη σκηνή όπου ο Σούλης Μανισαλής τραγουδάει σε Πειραιώτικο μαγαζί, τον Τσακιντζή στα Τούρκικα. Ειδικά αυτό το τραγούδι, έχει στίχους Τούρκικους, αλλά είναι βασισμένο σε μιάν ερωτική μελωδία (Γαζάλ) των Σούφι του 14ου αιώνα. Γιά να καταλάβεις τη σύγχιση, την πρώτη εποχή, θεωρούσαν ως “ρεμπέτικα” τα τραγούδια του Ξαρχάκου. Αλλά, επαναλαμβάνω, ΚΑΝΕΝΑΣ ΣΟΒΑΡΟΣ ΤΟΥΡΚΟΣ ΔΕΝ ΙΣΧΥΡΙΣΤΗΚΕ ΠΟΤΕ ΠΩΣ ΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ ή ΤΟ ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟ ΕΙΝΑΙ “ΤΟΥΡΚΙΚΑ”.

6

Τώρα που διάβασα το κείμενο προσεκτικά, εντόπισα μιά σειρά λάθη, που όμως δεν γίνονται από πρόθεση, αλλά από τη σύγχιση που σπέρνουν στους Τούρκους κάποιοι όψιμοι “φιλέλληνες”, όπως ο ανεκδιήγητος Πεκάνεν που γνωρίσαμε παλιά σ’ αυτό το φόρουμ, και άλλοι νεώτεροι.

  1. Δεν υπάρχει “αρχαία Τουρκική γλώσσα”. Αν εννοεί τη γλώσσα των Τουρκομάνων, αυτή είναι περίπου Μογγολική, και δεν περιέχει τη λέξει “σαχμπέκ”.
  2. Η λέξη ΣΑΧΜΠ ή ΣΕΧΜΠ, είναι αραβική, και σημαίνει “φίλος”. Σάχμπακ, ή Σαχμπέκ, ή Σεχμπέκ κ.λ. (ανάλογα με τη διάλεκτο) σημαίνει “ο φίλος σου”, και χρησιμοποιείται όντως σε μιά στενή παρέα, σα να λέμε “φίλε μου”, που σημαίνει τον δεσμό της μπέσας.
  3. Όταν οι Τούρκοι μιλάνε γιά “Ιόνιαν μιούζικ”, εννούν τις απαλές νησιώτικες και μελωδικές μουσικές των νησιών του Αιγαίου και των παραλίων της Μικράς Ασίας.
  4. Όπως είπα και πριν, το λεόμενο “τούρκικο ζεϊμπέκικο”, είναι τεσσάρι, αργό τσιφτετέλι, και γι αυτό χορεύεται ΚΑΙ από γυναίκες. Μπορείς να φανταστείς του άγριους ζεϊμπέκους με το μαχαίρι στο στόμα, να χορεύουν… με γυναίκες;
  5. Όλα αυτά, παραλείπουν να μας πουν ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΗΤΑΝ ΤΑ ΤΑΓΜΑΤΑ ΤΩΝ ΖΕΪΜΠΕΚΩΝ ή ΖΕΪΜΠΕΚΙΔΩΝ, και αφήνει να νοηθεί πως ήσαν κάποιοι περιπλανόμενοι Τούρκοι… Στην πραγματικότητα, η Ζεϊμπέκηδες ήσαν γενίτσαροι (διά της βίας εξισλαμισμένοι Έλληνες) που τους χρησιμοποιούσε ο Σουλτάνος στους πολέμους, ύστερα έγιναν μισθοφόροι, και τέλος κατέληξαν περιπλανόμενοι τυχοδιώκτες. Όλα αυτά είναι απολύτως τεκμηριωμένα ιστορικά, και όπως είπα, ΚΑΝΕΝΑΣ ΣΟΒΑΡΟΣ ΤΟΥΡΚΟΣ (και υπάρχουν πολλοί τέτοιοι) ΔΕΝ ΤΑ ΔΙΑΨΕΥΔΕΙ.
7

Τώρα θυμήθηκα πως η “Αλεξανδριανή φελλάχα” του Παπαϊωάννου, στον δίσκο με τη Ρόζα, αναφέρεται ως “Τούρκικο Ζεϊμπέκικο”. και είναι, φυσικά, αργό τσιφτετέλι.

8

Το θεμα αυτο ειναι μεγαλο και πολυ ενδιαφερον και
λογω της “δημοφιλίας” του ζεϊμπεκικου
θα δουμε σιγα σιγα τους Τουρκους ή δεν ξερω κι εγω
ποιους αλλους να το οικειοποιουνται …
Δεν ειμαι ακαδημαϊκος ουτε γλωσσολογος αλλα στη λεξη “Ζεϊμπέκικος” που υπαρχει
-τουλαχιστον- απο τις αρχες της δεκαετιας του '30 σε ετικετες δισκων αλλα
αναφερεται και σε βιβλια, εφημεριδες, διαφημισεις, διηγηματα κλπ
η ριζα ζ-ε-ι ειναι σταθερη και αμεταβλητη.
Δεν απανταται ποτε ο ορος “ζεμπεκικος” συνεπως εχει να κανει μαλλον με την προελευση εκ του “Ζευς” οπως λεει αν δεν κανω λαθος ο Μαρκος Δραγουμης παρα με το Σαχμπ που μπορει να εγινε Ζαχμπ-Ζαμπ-Ζεμπ …
Απ’την αλλη ο Κ.Φερρης με την πληροφορια οτι οι
Τουρκοι εχουν ονοματισει σαν ζεϊμπεκικο καποιον αλλο χορο και ρυθμο (σε 4/4) ερχεται να μου λυσει την απορια που μου δημιουργηθηκε διαβαζωντας στο
“Λαικο Τραγουδι” προδημοσιευση του βιβλιου του Θ.Κοροβινη για το ¨Ζειμπεκικο" οπου λιγο εως πολυ τεκμηριωνει την “Τουρκικη” προελευση του ζειμπεκικου αναφέρωντας μαλιστα τα πολλα ειδη του ζειμπεκικου που υπαρχουν σε ολη την Τουρκια ακομα και σημερα.
Προφανως προκειται για αλλο χορο και ρυθμο και
ταυτοποιηση μονο του ονοματος.
Κατα τα αλλα απο τα στοιχεια που υπαρχουν ξερουμε
οτι ο ζειμπεκικος
ειναι Φρυγικος χορος. Αν υποθεσουμε οτι οι Φρυγες στην πορεια των χρονων
ενσωματωθηκαν ή αλλαξοπιστησαν μπορουμε να συμπερανουμε οτι ολα αυτα τα ειδη εξελιχθηκαν πανω σε υπαρχουσες παναρχαιες φορμες και αναλογα με το ποιος λαος τα ενεταξε στην παραδοση του εχουμε τους χορους που υπαρχουν σημερα.
Εννοωντας βεβαια οτι η γνησια εκφορα του ζ. ειναι η Ελληνικη παρ’ολες
τις παραφθορες που επεφερε η αστικη οικειοποιηση του, που και αυτη δεν ειναι ντε φακτο κατακριτεα …

9

…euxaristo gia tis plirofories…

mipos kserei kaneis, an iparxoun atoma pou kseroun na xoreuoun to authentiko zeimpekio?
dld. opos to xoreuan i zeimpekides…

akousa pos o markos xoreue fovero zeimpekiko…

alexis

10

Γύρισα από τη Λέσβο και εκεί έμαθα από έναν γέρο (μουσικός) ότι παλαιότερα ο ζειμπέκικος ονομάστηκε “πεγκι” που είναι η τουρκικη λέξη για αυτό το χορό. “ζειμπέκικος” είναι καινούργια λέξη και ελληνική. Και είπε ότι παλαιότερα δεν ήταν το συνηθισμένο να χορεύεται ατομικά, αλλά αυτά είναι γνωστά νομίζω.
Επίσης βρήκα εκεί μια ωραία περιγράφη των αποκριών στο Αιβαλί, τότε τους άρεσε να ντύνονται σαν “τους δωδεκα θεούς”, και έτσι χόρευε ο Ζευς τον κιόρογλού και η Αφροδήτη ζειμπέκικο κτλ. Λέει ο συγγραφέας ότι ήρθαν και οι ζειμπέκηδες με το κόκκινο ζωνάρι τους για να γιορτάζουν μαζί τους (αλλά αργότερα 1922 ήταν μαζί με τους Τούρκους εναντίον τους Έλληνες).

Και ο Μάρκος Βαμβακάρης περιγράφει στην αυτοβιογραφία του ότι μάθαιναν στη Σύρα το ζειμπέκικο από τους ζειμπέκηδες, για μήνες έκαναν πρόβες επίσης για τις απόκριες.

Κάποιος μου έγραψε ότι η συζήτηση για την αρχή του χορού (ελληνική ή τουρκική) δημιουργεί εχθρότητα. Ελπίζω ότι δεν έχει δίκιο, γιατί για μένα το θέμα είναι πολύ ενδιαφέρον, το βλέπω από “έξω” και έμαθα πολλές πληροφορίες που δείχνουν τις δυο πλευρές δηλαδή τις δυο δυνατότηες. Πολύ θα ήθελα να τα μάθω τα κείμενα του Τσαρούχη (αυτός είδε τους ζειμπέκηδες στο καράβι ότι πήγε στη Κ.) Επίσης ο Θεόφιλος ζωγράφησε τους ζειμπέκηδες, ήταν πολύ εντυπωσιασμένοι οι καλλητέχνες οπως είναι φανερό.

11

Επιτέλους βρήκα μια ιστοσελίδα για συζήτηση του θέματος. Σητώ σχόλιες παρακαλώ!

Επίσης για αυτό που βρήκα επήσης (το έγραψε ένας Έλληνας):
το 9/8 πρόκειται για προθυμία για τους Έλληνες, αυτό έγινε το συνηθησμένο μετά από χρόνια που το κάνουν. Αυτό τώρα έχει δικό του “ιστορικο βάρος” (κανονικά έπρεπε να είναι 9/4).

12

η ιστοσελίδα είναι

www.omogenia.com/wwwboard/messages/839.html

13

Γι’ αυτούς που ενδιαφέρονται για τις νότες “το χορό” από το Carmina Burana βρήκα επίσης υλικό.

https://web.archive.org/web/20050316183129/http://www.renesenn.de/alp-zwi6.htm

Πρόκειται για μια έντεχνη παραλλαγή ενός παραδοσιακού βαυαρικού χορού (από την πατρίδα μου). Είναι πολύ φημισμένος αυτός ο χορός, γιατί αλλάζονται οι χρόνοι συνέχεια. Τα 2/4, 3/4 ktl… μπορείς να βάλεις σε αμέτρητες παραλλαγές και επανάληψεις.

14

Μάρθα, μη χάνεσαι.
Η περίπλοκη παραλλαγή ανάμεσα στα 2/4 και τα 3/4, δεν υπάρχει σε καμμία λαϊκή (παραδοσιακή) μουσική του κόσμου, και φυσικά, ούτε στη Βαυαρία (φαντάζομαι πως σου είναι εύκολο να το διαπιστώσεις, αν ακούσεις το πρωτότυπο μεσαιωνικό τραγούδι της “Κάρμινα Μπουράνα”, που άλλωστε δεν είναι καν Βαυαρέζικο! Ο Όρφ, έκανε κι εκείνος ένα εφετζίδικο περίπλοκο εφετζίδικο σχήμα που κάνουν πολλοί “έντεχνοι” μουσικοί. Στην Ελλάδα, έχω ήδη υπ’ όψιν μου 3 τέτοια κομμάτια:

  1. “Ένας νιός λεβέντης” (από την ταινία “Ένας Ντελικανής”) του Μανώλη Σκουλούδη, σε διασκευή Νίκου Σκαλκώτα.
  2. “Δεν ήταν νησί” του Μάνου Χατζηδάκι σε στίχους Νίκου Γκάτσου.
  3. “Τα λόγια και τα χρόνια” του Γιάννη Μαρκόπουλου, που σημειωτέον είχε κάνει την ενορχήστρωση στο (1) το 1962!!!
    Το μέτρημα αυτών των τραγουδιών, γίνεται με βάση τις συλλαβές των στίχων, και τους τονισμούς των λέξεων.
    ΚΑΜΜΙΑ ΑΠΟΛΥΤΩΣ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟ.
    Επίσης, μη σε μπερδεύουν τα 9/8 ή 9/4. Το ζεϊμπέκικο είναι ΑΡΓΟ, και γι αυτό μετριέται σε όγδοα.
    Τέλος, το αν ο ζεϊμπέκικος ρυθμός και χορός είναι… Τούρκικος ή όχι, ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΚΑΝΕΝΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ, γιατί έχει λυθεί από πολλά χρόνια, ακόμα και από τους Τούρκους σοβαρούς μουσικολόγους και μουσικούς. Όσοι ψάχνονται ακόμα, είναι απλώς ηλίθιοι.
    Όπως κι αυτοί που πιστεύουν πως το Εκκλησιαστικό Όργανο των Καθολικών, είναι… Ελληνικό. Κι ας είναι οι Έλληνες που το κατασκεύασαν πρώτοι! Από τη στιγμή που το χαρίσαν στον Πάπα, σημαίνει πως δεν το γούσταραν καθόλου…
15

Αν σ’ ενδιαφέρουν οι “σύνθετοι” ρυθμοί, μπορείς ν’ ακούσεις το ISHMAEL του Νοτιοαφρικανού Αμπνούλλα Ιμπαρχίμ (Dollar ήταν το ψευδώνυμό του στη Brand Jazz) που δίνει την εντύπωση πως είναι μία συνεχής εναλλαγή ανάμεσα στα 7/8 και 9/8. Στην πραγματικότητα, είναι 4/4, και μετριέται με τα λεγόμενα “συνκοπάτα”. Το πιό ενδιαφέρον είναι πως η μελωδία και οι στίχοι, βασίζονται στη μυητική μουσική των Σούφι, που λέγεται Ζικρ (Ανάμνηση). Μιά παραλλαγή του Ζικρ, είναι και το Ζαρ (ZAHR) που χρησιμοποιεί ο μάγος και γητευτής της γειτονιάς, στην Αίγυπτο και σε άλλες αραβικές χώρες. Αρχίζει με το “Μπισμ ιλλάχ ελ ραχμάν ελ ραχίμ” (Στο όνομα του Θεού, του μεγαλοδύναμου, του φιλέσπλαχνου) και κορυφώνεται με το “άσταχου φιλ αλλα άρντι” που σημαίνει “ρίξε την ευλογία σου στη γη μου” (ή “στο χώμα μου”).

17

Τρήτη προσπάθια

The Zwiefacher is a category of dances with changing rhythm. There are some hundreds of patterns and some/most?/all? of the different patterns have a text to easily remember the pattern.

Γιατί μου λες ότι δεν υπάρχει αυτός ο χορός μας. Δεν είπα ότι είναι σαν το ζειμπέκικο γιατί ο τονισμός είναι πολύ διαφορετικος. Πρόκειται για ένα μίγμα μεταξύ βάλς και πόλκα που άρεσε τους ανθρώπους πάρα πολύ (“ή παράξενη έκφραση του λαού αυτού” όπως είπε κάποιος). Κώστα, ο Carl Orff ανακάλυψε τα κείμενα 1934 και τα μελοποίησε. Βέβαια γνώρισε το παραδοσιακό χορό, γιατί είναι από το Μόναχο, και έγραψε εντεχνα. Έτσι το γράφει και το λέξικο.

18

Σχετικά με το ζειμπέκικο θα ήθελα να πω ότι είχα ενδιαφέρον για τους ζειμπέκηδες, μόνο για να το μάθω. Δεν σημαίνει ότι δεν καταλαβαίνω τη μεγάλη σημασία και ωραιότητα έχει η ελληνική μορφή του χορού αυτού. Δεν έχω καθόλου την εντύπωση ότι το θέμα είναι καθαρό, το αντίθετη είναι. Όλοί λένε κάτι διαφορετικο. Είπα να μαζέψω όλες τις εξηγήσεις που βρήκα μέχρι τι στιγμή…

19

Δεν ξέρω ποιό λεξικό έχεις βρει, αλλά αν ανοίξεις το σοβαρότερο μουσικό λεξικό του κόσμου, θα δεις πως ο Καρλ Όρφ στηρίχτηκε στις πρωτόγονες παρτιτούρες του 15ου αιώνα, που είχαν καταγράψει τα μεσαιωνικά “Carmina Burana” (Τραγούδια της Υπαίθρου - και της ʼνοιξης), όπου μόλις μετά βίας έμπαινε μία υποψία της Αναγεννησιακής πολυφωνίας. Είναι δε όλα από την περιοχή της Τοσκάνης (Φλωρεντία κ.λ.), όπου και το 1600 ακριβώς, γεννήθηκε η μορφή της Όπερας. Το περί Βαυαρίας μου κάνει μεγάλη κατάπληξη, δεν το είδα γραμμένο πουθενά.
Από την άλλη, ο Όρφ έκανε σοβαρότατες και έντεχνες παρεμβάσεις στο πρωτότυπα Κάρμινα, τόσο στη ρυθμική, όσο και στην ενορχήστρωση, αλλά κυρίως ως προς το ύφος. Αν ακούσεις τα πρωτότυπα Κάρμινα (υπάρχουν στο εμπόριο) θα δεις πως είναι ανάλαφρα τραγούδια, με ελάχιστα όργανα και ακόμα λιγότερες φωνές.

Τώρα, σ’ ό,τι αφορά τα “παραδοσιακά” (αν είναι παραδοσιακά) zwiefacher και όλα τ’ ανάλογα όπου υπάρχουν, έχουν εναλλαγή ρυθμών ανάμεσα στο 2 και το 3, αλλά με κυκλικό και επαναλαμβανόμενο τρόπο. Εγώ μίλησα γιά έντεχνα μουσικά κομμάτια, όπου οι εναλλαγές δεν είναι ούτε κυκλικές, ούτε επαναλαμβανόμενες. Όπως π.χ. τα λεγόμενα “ασίκικα” του Μίκη Θεοδωράκη, που νομίζεις πως είναι ζεϊμπέκικα, αλλά ούτε ζεϊμπέκικα είναι, ούτε… ασίκ!
Τέλος, σ’ ό,τι αφορά τη ρυθμική, αυτή πηγάζει από την μετρική της ποίησης, που ορίζεται από δισύλλαβους και τρισύλλαβους, με τονισμούς οξύτονους, παροξύτονους και προ-παροξύτονους (ίαμβοι και τροχαίοι, ανάπαιστοι, δάκτυλοι και αμφίβραχεις). Υπάρχουν πολλές παραλλαγές, όπως π.χ. στον δεκαπεντασύλλαβο τον Ελληνικό, βλέπεις από τη μιά
“Ο γερο Δήμος πέθανε, ο γερο Δήμος πάει”, σε αποκλειστικούς δισύλλαβους τονισμούς, αλλά και κάποιες παραλείψεις του τονισμού (Ο ΓΕΡΟΔήΜΟΣ).
Κι από την άλλη,
“Μέριασε βράχε να διαβώ…” όπου η πρώτη λέξη είναι προ-παροξύτονη, χρησιμοποιεί δηλαδή τροχαίο.
Από την άλλη, στον Γαλλικό δωδεκασύλλαβο (η “εθνική” μετρική της Γαλλίας) βλέπομε

(α) Et pour un coup d’ essai ce fut un coup de maitre… (με δισύλλαβους τροχαίους) και σ’ άλλες περιπτώσεις:
(β) ^^- ^^- ^- ^- ^-
δηλαδή στο πρώτο εξασύλλαβο δύο τρισύλλαβους ανάπαιστους, και στο δεύτερο τρεις δισύλλαβους τροχαίους.
Αν τώρα φτάσεις και στον Όμηρο με τα μακρά, τα βραχέα και τους μετακινούμενους τονισμούς, τότε ίσως καταλάβεις… το ζεϊμπέκικο.

20

Το γενικό λέξικο λέει ότι ο Orff σύνθεσε ένα χορό σαν zwiefacher, και πρέπει να είναι το κομμάτι
“ο χορός”. Το όνομα του χορού σημαίνει “διπλός” γιατί πρόκειται για δυο χοροί σε ένα κομμάτι (η άλλη χώροι τον λένε “βαυαρικός”. Αυτός ο χορός είναι ενωμένος στενά προπάντον με την παραδοσιακή μουσική της Βαυαρίας και της Αυστρίας.

Το θέμα ποίηση, μετρική και ρυθμός είναι εξαιρετικο δύσκολα για μένα. Μήως είναι δυνατόν να μου εξηγήσεις το εξής>

Τα λόγια πολλών δημότικων και ρεμπέτικων τραγουδιών έχουν 15 συλλαβές. Αν μπορώ να καταλαβω το ζειμπκεκικο με γνώσεις της μετρικής, λοιπόν που είναι η διαφορά με τους παμπολλούς παραδοσιακούς ελληνικούς χορούς. Και εκεί τα λόγια έχουν 15/συλλαβες?
Βοήθεια!!! Έχω ένα μεγάλο κόμπο στο μυαλό μου. Ευχαριστώ πάρα πολύ.

21

Αν κάτι “περίπλοκο” σου είναι δύσκολο να το καταλάβεις, δεν είναι ανάγκη να ισοπεδώνεις τα πάντα. Λοιπόν, Μάρθα, μη χάνεις τον καιρό σου να κάνεις αποσπασματική έρευνα πάνω σε κάτι που σου το έμαθαν ως “ρεμπέτικο”, τη στιγμή που δεν έχεις γνώση της ευρύτερης Ελληνικής κουλτούρας. Μ’ αυτό που θα σου πω παρακάτω, θα καταλάβεις τι εννοώ.

Δεκαπεντασύλλαβος, λέγεται ο στίχος που έχει 15 συλλαβές. Όμως, ο 15σύλλαβος, μπορεί να έχει 5 διαφορετικές μετρικές:

  1. Τάτατα τάτατα τάτατα τάτατα τάτατα (15)
  2. Τατάτα τατάτα τατάτα τατάτα τατάτα (15)
  3. Τατατά τατατά τατατά τατατά τατατά (15)
  4. Τάτα τάτα τάτα τάτα τάτα τάτα τάτα τά (15)
  5. Τατά τατά τατάτατα τατά τατά τατάτα. (15)

Αυτό το τελευταίο, λέγεται και “εθνικός Ελληνικός δεκαπεντασύλλαβος”, και τον βρίσκεις στο 90% της Ακριτικής ποίησης, το 90 % της παραδοσιακής δημοτικής ποίησης (και μιλάμε γιά τραγούδια), το 90 % της αστικής λαϊκής ποίησης (συμπεριλαμβανομένου και του ρεμπέτικου, το 60 % της Ελληνικής Όπερας, το 50 % του εάφρού τραγουδιού, το 30% του λεγόμενου “έντεχνου”. Μόνο η Ελληνική οπερέτα των αρχών του 20ού αιώνα απέφυγε τον 15σύλλαβο, γιατί βασίστηκε στην Βιενέζικη οπερέτα. Οπότε, σε σχέση μ’ αυτό που ρωτάς, το ζεϊμπέκικο δεν έχει κανένα λόγο να διαφέρει από την υπόλοιπη παραδοσιακή ποίηση (και τραγούδι).
Κι όμως! Ακόμα και στο “έντεχνο” (από το 1932 και πέρα) ζεϊμπέκικο ο δεκαπεντασύλλαβος καταλαμβάνει ένα σημαντικό ποσοστό, υπάρχουν και πάμπολλα ζεϊμπέκικα (απτάλικα κυρίως) που ακολουθούν άλλη μετρική. Ακόμα και το “απτάλικο” του μινόρε κατά το πρότυπο του Χαλκιά, που είναι ίσως το σπουδαιότερο απτάλικο που έχει γραφτεί, η μετρική του είναι η εξής:

Χτες το βράδυ στου Καρίπη (8)
εφουμάραμε χασίσι. (8)

Του καημένου του Μποχώρη (8)
του τη σκάσαν στο βαπόρι (8)

Από κάτω απ’ το ραδίκι (8)
κάθονται δυό πιτσιρίκοι. (8)

Και ξαφνικά, πάνω ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΑΚΡΙΒΩΣ ΜΕΛΩΔΙΑ, ο Τούντας γράφει:
Μες στης ταβέρνας τα βλαμάκια βρε παιδιά (12 ^-)
ο καθένας έχει έναν πόνο στην καρδιά (13 -^)

Πράγμα που σημαίνει… άμα καταπιάνεσαι με τους Έλληνες… γάμησέ τα (με το μπαρδόν).