Ο ζεϊμπέκικος, το μπουζούκι, ο τζουράς και ο μπαγλαμάς στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά

Επικαιρότητα Ανακοινώσεις
, , ,
1

«Ο ζεϊμπέκικος, το μπουζούκι, ο τζουράς και ο μπαγλαμάς εντάσσονται στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά»

Οι σχετικές δηλώσεις προθέσεων υποβολής είχαν αναρτηθεί το 2020:
https://ayla.culture.gr/anartisi-dilwsewn-prothesis-ypovolis-2020/

  1. Ζεϊμπέκικος

Ταυτότητα Φορέα:
Ελληνικό κέντρο ζεϊμπέκικου
(e-mail: thkolobos@gmail.com, thkolobos@yahoo.gr)

Σύνταξη Δελτίου & Στοιχεία Επικοινωνίας:
Όνομα: Κοροβίνης Θωμάς
Ιδιότητα: ερευνητής και συγγραφέας , συνθέτης, στιχουργός, ερμηνευτής
e-mail: korovinisevda@gmail.com

Όνομα: Δραγούμης Μάρκος
Ιδιότητα: υπεύθυνος του μουσικού λαογραφικού αρχείου του κέντρου Μικρασιάτικων σπουδών
e-mail: info@kems.org.gr

Όνομα: Κουνάδης Παναγιώτης
Ιδιότητα: μελετητής του Ρεμπέτικου, συγγραφέας

Όνομα: Κολοβός Θωμάς
Ιδιότητα: Εκπρόσωπος του Ελληνικού Κέντρου Ζεϊμπέκικου
e-mail: thkolobos@yahoo.gr, thkolobos@gmail.com

Όνομα: Σταθακόπουλος Δημήτρης
Ιδιότητα: Δρ Κοινωνιολογίας Ιστορίας Οθωμανικής περιόδου Παντείου, πτυχιούχος Βυζαντινής μουσικής
e-mail: dstath10@yahoo.gr

Όνομα: Σίδερης Θωμάς
Ιδιότητα: υποψήφιος Διδάκτωρ Ανθρωπογεωγραφίας και μέλος της Διεθνούς Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών, δημοσιογράφος, συγγραφέας
e-mail: sideris.tom@gmail.com

Όνομα: Λεκάκης Γιώργος
Ιδιότητα: Κοινωνιολόγος, λαογράφος, συγγραφέας ( Αρχείον πολιτισμού).
E-mail: glel@otenet.gr

Σύντομη Περιγραφή:
Ο Ζεϊμπέκικος στην πλήρη ανάπτυξή του με την μελωδική, ορχηστρική και χορευτική εκδοχή του, έχει διαμορφωθεί στον κατ’ εξοχήν εκφραστικό χορό των Ελλήνων. Πρωτογενώς πήρε μορφή στην περιοχή της Θράκης εώς την εποχή που απέκτησε κλασική φόρμα ως αποτέλεσμα πολιτιστικής επιμειξίας μεταναστών Θρακών με εντόπιους Ελληνογενείς Φρύγες στην περιοχή Αϊδινίου-Σμύρνης. Διαδόθηκε και καλλιεργήθηκε στο κυρίως Ελλαδικό χώρο μέσω των προσφύγων και σημάδεψε όλες τις περιόδους του Ρεμπέτικου τραγουδιού με τις αθάνατες συνθέσεις κορυφαίων Ελλήνων συνθετών.

  1. Τρίχορδο και τετράχορδο μπουζούκι –τζουράς- μπαγλαμάς

Ταυτότητα Φορέα:
Φορείς του στοιχείου είναι όλοι όσοι παίζουν κάποιο, ή και όλα, από τα τέσσερα αυτά μουσικά όργανα επαγγγελματικά ή μη, όσοι αναγνωρίζουν στον ήχο τους και στους μουσικούς τους δρόμους στοιχεία της πολιτισμικής τους ταυτότητας, καθώς και όσοι τα κατασκευάζουν είτε επαγγελματικά είτε ερασιτεχνικά. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στην οργανοποιία, αν και υπάρχει Σωματείο Οργανοποιών παραδοσιακών μουσικών οργάνων, με έμφαση στο μπουζούκι, δεν είναι ενεργό.

Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος
Διεύθυνση: Σαπφούς 10, Αθήνα, 10553
210 3213694, 2103215246
https://pmu.gr

Σύνταξη Δελτίου & Στοιχεία Επικοινωνίας:
– Θανάσης Πολυκανδριώτης, Moυσικοσυνθέτης λαϊκής μουσικής με όργανο το Μπουζούκι. Καθηγητής Μπουζουκιού και λαϊκής αρμονίας στο Ωδείο Αθηνών και πρώην Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και στο ΤΕΙ παραδοσιακής μουσικής Ηπείρου στην Άρτα
Ε-mail: info@polykandriotis.gr
Website: http://www.polykandriotis.gr/el/home/biography/html

– Νίκος Φρονιμόπουλος, Οργανοποιός καλλιτεχνικής παραδοσιακής οργανοποιίας. Έχει συμβάλει στην αποκατάσταση των περισσότερων σωζώμενων παραδοσιακών οργάνων της Ελλάδας, όπως του Ταμπουρά του Φώτου Τζαβέλλα, του Ταμπουρά του στρατηγού Γιάννη Μακρυγιάννη (κατασκευής Λεωνίδα Γαΐλα, περίπου το 1834-), του Μπουζουκιού του Κ. Γκέλη, αρχών του 20αι. και πάμπολλων άλλων. Κατασκευαστής νέων Μπουζουκιών με παραδοσιακές τεχνικές.
E-mail: fronik@otenet.gr
Iστοσελίδα: https://fronik.wordpress.com

– Δημήτριος Σταθακόπουλος, Δρ Κοινωνιολογίας της ιστορίας με ειδικότητα στη συμβολή των Ρωμιών στην Οθωμανική Μουσική (Πάντειο Πανεπιστήμιο)- Μαϊστωρ Βυζαντικής Μουσικής, Μουσικός (Μπουζούκι), Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω.
Ε-mail: dstath10@yahoo.com

– Παναγιώτης Κουνάδης, Eρευνητής του ελληνικού τραγουδιού, Ιδρυτής του Αρχείου Κουνάδη
E-mail: kounadisarchive@gmail.com

– Λεονάρδος Κουνάδης, Mουσικός, Πρόεδρος του Αρχείου Κουνάδη
Ε-mail: leonkounadis@hotmail.com

Σύντομη Περιγραφή:
Το τρίχορδο και το τετράχορδο μπουζούκι, ο μπαγλαμάς και ο τζουράς, είναι νυκτά έγχορδα μουσικά όργανα, που τα τελευταία 130 χρόνια έχουν συνδεθεί άρρηκτα με την ελληνική μουσική, λαϊκή και λόγια. Αποτελώντας εξέλιξη της αρχαιοελληνικής πανδούρας μέσα από ένα συναρπαστικό ταξίδι των παραδοσιακών τεχνικών οργανοποιίας δια μέσου των αιώνων, τα μουσικά αυτά όργανα εκφράζουν τις χαρές και τις λύπες του σύγχρονου ανθρώπου.

2 «Μου αρέσει»
2

Θα έχουμε έντονες (και δίκαιες!) αντιδράσεις από την Τουρκία, με τη διατύπωση αυτή. Θα περιμένω με μεγάλο ενδιαφέρον την τύχη της πρότασης.

3

Αφού έγινε η εγγραφή, δεν κρίθηκε η τύχη της πρότασης;

4

Η σελίδα στην οποία παραπέμπει ο σύνδεσμος, τιτλοφορείται «Ανάρτηση δηλώσεων πρόθεσης υποβολής έτους 2020» και πράγματι, παρατίθεται μία μεγάλη σειρά τέτοιων προθέσεων. Το τί τελικά συνέβη μέχρι σήμερα, σχετικά με τις προθέσεις, δεν προκύπτει απ’ τη σελίδα.

5

Ε, αυτό που συνέβη σήμερα είναι η είδηση που έβαλα πάνω πάνω από το Lifo

6

Αυτό με τη θρακική καταγωγή δεν το ήξερα. Είναι γραμμένο σε κάποια πηγή την οποία όχι απλώς δεν είχα υπόψη μου, αλλά δεν την είχε υπόψη του και κανείς στο φόρουμ ώστε να μας την κοινοποιήσει, ούτε σε όσους ανάλογους διαδικτυακούς χώρους ή δημοσιεύματα έτυχε ποτέ να δω;

Δεν το λέω με διάθεση αμφισβήτησης. Φυσικά και υπάρχουν πηγές για τον ζεϊμπέκικο που αγνοώ, αφού δεν το 'χω ψάξει. Εκφράζω όμως την απορία και την έκπληξή μου.

Μα είναι διατύπωση αυτή; Δηλαδή απ’ όσα παραδοαιακά όργανα της Ελλάδας σώζονται (π.χ. την παραδοσιακή φλογέρα που έφτιαξε ο Μήτσος χτες το βράδυ), τα περισσότερα έχουν αποκατασταθεί με συμβολή του Φρονιμόπουλου;

7

Γιατί άυλη κληρονομιά τα μουσικά όργανα ? Η μουαική, ναί. Τα τρίχορδα όμως ?

1 «Μου αρέσει»
8

Τα εισαγωγικά όμως, με μπέρδεψαν: Δηλαδή σήμερα η Ουνέσκο έχει αναγνωρίσει ζεϊμπέκικο, τζουρά και μπαγλαμά;

9

Η πληροφορία αυτή καταγράφεται ως πιθανότητα και εξετάζεται λεπτομερέστατα στην εγκυρότατη πηγή Οι Ζεϊμπέκοι της Μικράς Ασίας του Θωμά Κοροβίνη, Εκδόσεις Άγρα 2005, στο κεφάλαιο «Καταγωγή – προέλευση των Ζεϊμπέκων. Παρατίθεται πληθώρα σχετικών πληροφοριών (πρόχειρα 15 ονοματισμένες ελληνικές πηγές με πιο γνωστό τον Ηρόδοτο και 18 τουρκικές). Δεν κάθισα σήμερα να ξαναδιαβάσω τις 26 σελίδες του κεφαλαίου, αλλά η εντύπωση που είχα αποκομίσει όταν το πρωτοδιάβασα πριν 15 -16 χρόνια είναι ότι καμμία, μα καμμία πηγή δεν παραθέτει αδιάσειστα στοιχεία για ό,τι υποστηρίζει. Υποθέσεις των συγγραφέων είναι όλες.

10

Δυστυχώς δεν μπορώ να συνδράμω περαιτέρω: όποιος όμως πατήσει το link του Lifo πληροφορείται για τις σχετικές δηλώσεις της Μενδώνη όσον αφορά την εγγραφή ζεϊμπέκικου, μπουζουκιού κλπ στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά μας.

2 «Μου αρέσει»
11

Ορισμός της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Ήδη από το 2002 και παράλληλα με τις διεθνείς ζυμώσεις για την κατάρτιση της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, η ελληνική πολιτεία υιοθέτησε τον όρο «άυλα πολιτιστικά αγαθά», για να θεσπίσει τη διαφύλαξη της πολιτισμικής κληρονομιάς που μέχρι τότε περιγραφόταν ως «παραδοσιακός και σύγχρονος λαϊκός πολιτισμός». Έτσι, στον Νόμο 3028/2002 “Περί Προστασίας των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς” (ΦΕΚ 153/Α’/28.6.2002) ως άυλα πολιτιστικά αγαθά νοούνται εκφράσεις, δραστηριότητες, γνώσεις και πληροφορίες, όπως μύθοι, έθιμα, προφορικές παραδόσεις, χοροί, δρώμενα, μουσική, τραγούδια, δεξιότητες ή τεχνικές που αποτελούν μαρτυρίες του παραδοσιακού, λαϊκού και λόγιου πολιτισμού.

Η Σύμβαση προχωρά ένα βήμα παραπέρα, αποδίδοντας, μεταξύ άλλων, πρωταρχική σημασία στις κοινότητες φορέων της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς. Έτσι, ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά, σύμφωνα με τη Σύμβαση της UNESCO για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (2003), ορίζονται «οι πρακτικές, αναπαραστάσεις, εκφράσεις, γνώσεις και τεχνικές – καθώς και τα εργαλεία, αντικείμενα, χειροτεχνήματα και οι πολιτιστικοί χώροι που συνδέονται με αυτές και τις οποίες οι κοινότητες, οι ομάδες και, κατά περίπτωση, τα άτομα αναγνωρίζουν ότι αποτελεί μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς τους» (άρθρο 2. παρ. 1).

Με τη Σύμβαση για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς ο νέος όρος παγιώνεται, ενώ ορίζονται τα βασικά πεδία στα οποία μπορούν να κατηγοριοποιηθεί η Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά.

Τα πεδία αυτά είναι:
α) οι προφορικές παραδόσεις και εκφράσεις, συμπεριλαμβανομένης της γλώσσας ως φορέα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς (παραμύθια, μύθοι και διηγήσεις, αφηγηματικά τραγούδια).
β) οι τέχνες του θεάματος, ή ορθότερα οι επιτελεστικές τέχνες (χορός, μουσική, λαϊκό θέατρο)
γ) οι κοινωνικές πρακτικές, οι τελετουργίες και οι εορταστικές εκδηλώσεις (λαϊκά δρώμενα, έθιμα ευετηρίας, έθιμα στον κύκλο του χρόνου, σημαντικοί σταθμοί στη ζωή του ανθρώπου)
δ) οι γνώσεις και πρακτικές που αφορούν τη φύση και το σύμπαν (παραδοσιακές καλλιέργειες, εθνοβοτανική γνώση, λαϊκές αντιλήψεις για τη μετεωρολογία κ.ά.)
ε) η τεχνογνωσία που συνδέεται με την παραδοσιακή χειροτεχνία (υφαντική, αγγειοπλαστική, ξυλοναυπηγική κ.ά.)

https://ayla.culture.gr/orismos-apk/

2 «Μου αρέσει»
12

Οσο πάντως και να θέλει η Unesco … όσο και αν βαπτίζει το ψάρι κρέας για να χωράει στην υποπερίπτωση του αρθρου Α , τόμος Βου , παράγραφος Γου , το κομμάτι ξύλου που με τη μεσολάβηση του οργανοποιού παράγει και εξυψώνει τον Αυλο ήχο μέσα από την εξέλιξή του είναι Υλική Κληρονομιά (και μάλιστα μπορεί να κληροδοτηθεί και μέσω συμβολαιογράφου ως υλικό Αγαθό) και μόνο ως τέτοια μπορεί να κατανοηθεί.

13

Εντάξει, ο Ηρόδοτος λέει πολλά και διάφορα, αν η Ουνέσκο δέχεται να κατοχυρωθεί το Α και το Β γιατί το είπε ο Ηρόδοτος, κλάφ’τα :slight_smile: .

Να τον κατοχυρώσει η Ελλάδα το Ζεϊμπέκικο, τον ελληνικό ζεϊμπέκικο, που είναι σε μεγάλο βαθμό και προϊόν επώνυμης δημιουργίας οπότε δεν τίθεται θέμα. Αλλά άμα το πάμε στους Φρύγες και τους αρχαίους Θράκες αυτοί σε ποιό σύγχρονο κράτος ανήκουν; Μην πάμε σε λογικές Γκρουέφσκι :slight_smile:

14

Σωστά όλα αυτά, αλλά άμα δε βάζεις τόνους στον άυλο θα μπερδέψουμε τα μπουζούκια με τα πνευστά!

1200×630 230 KB

…Τέλος πάντων. Υποθέτω ότι εννοούν το όργανο μέσα από τη χρήση του, η οποία είναι βέβαια άυλη. Το υλικό όργανο από μόνο του, ακουμπισμένο σ’ ένα ράφι και βουβό, δεν είναι ακριβώς ζωντανό στοιχείο πολιτιστικής κληρονομιάς.

15

Ό,τι και να ‘ναι, έχει ΚΑΙ υλικό ενδιαφέρον για τους ενδιαφερόμενους. Πέρυσι, το Φεβρουάριο, το Υπ. Πολιτισμού προκήρυξε πρόγραμμα «Ενίσχυσης δράσεων για την ανάδειξη της άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς». Μπορεί να υπάρχει πάλι φέτος κάτι αντίστοιχο.

16

Πάντως η κύρωση της Σύμβασης αποτελεί νόμο του ελληνικού κράτους ( Ν. 3521/2006 -Κύρωση της Σύμβασης για την προστασία της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς), οπότε με αυτό το δεδομένο πορευόμαστε.

Εδώ έχω υπογραμμίσει αυτό που νομίζω ενδιαφέρει όσον αφορά το πού «κολλάνε» τα μπουζούκια:
«Άρθρο 2
Ορισμός για τους σκοπούς της παρούσας Σύμβασης,

  1. Εννοούμε «άυλη πολιτιστική κληρονομιά» τις πρακτικές, αναπαραστάσεις, εκφράσεις, γνώσεις και τεχνικές − καθώς και τα εργαλεία, αντικείμενα, χειροτεχνήματα και τους πολιτιστικούς χώρους που συνδέονται με αυτές − και τις οποίες οι κοινότητες, οι ομάδες και, περιπτώσεως δοθείσης, τα άτομα αναγνωρίζουν ότι αποτελούν μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς τους. Αυτή η άυλη πολιτιστική κληρονομιά, που μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, αναδημιουργείται συνεχώς από τις κοινότητες και τις ομάδες σε συνάρτηση με το περιβάλλον τους, την αλληλεπίδραση τους με τη φύση και την ιστορία τους, και τους παρέχει μία αίσθηση ταυτότητας και συνέχειας, συμβάλλοντας έτσι στην προώθηση του σεβασμού της πολιτιστικής πολυμορφίας και της ανθρώπινης δημιουργικότητας»

Το συγκεκριμένο χωρίο της διάταξης («καθώς και τα εργαλεία, αντικείμενα, χειροτεχνήματα») έχει ως εξής στο γαλλικό πρωτότυπο: «ainsi que les instruments, objets, artefacts». Κατ’ εμέ, λοιπόν, τα τρίχορδά μας (μπουζούκι-τζουράς-μπαγλαμάς) μια χαρά μπορούν να περιληφθούν σε ό,τι συνδηλώνουν οι λέξεις instruments (και μουσικά όργανα λοιπόν) και artefacts (τέχνεργα).

17

Σωστά. Κι ένα οικοδόμημα είναι υλικό, άυλη όμως είναι μια παραδοσιακή τεχνική για το χτίσιμό του ή μια αρχιτεκτονική αντίληψη κλπ. Μου 'ρχονται στον νου οι αναβαθμοί των περιοχών χωρίς κάμπους, που κάνουν τις πλαγιές καλλιεργήσιμες και που αποτελούν ολόκληρο κόσμο: πώς φτιάχνονται, γιατί φτιάχνονται, πώς επιδρούν στο φυσικό περιβάλλον, πώς στην τοπική οικονομία…

18

Εδώ εξαιρετική σχετική πραγμάτευση της Α. Οικονόμου («Πολιτιστική κληρονομιά, υλική και άυλη: δύο όψεις του ίδιου νομίσματος; Το παράδειγμα της αγροδιατροφικής παράδοσης», ΕΘΝΟΛΟΓΙΑ 7 [2017-2018])

19

Ακριβώς. Άλλο Ηρόδοτος και άλλο Θουκυδίδης. Πάντως πράγματι, και αυτοί που υποστήριξαν την κληρονομιά του ζεϊμπέκικου στην Ουνέσκο, το αρχαίον κλέος επικαλέστηκαν μιλώντας για Φρύγες, Θράκες και Έλληνες, αλλά και για αδιάκοπη παρουσία του χορού από αρχαία εποχή μέχρι σήμερα, που είναι κάτι αναπόδεικτο.

20

Αν προσπαθούσα να πείσω την Ουνέσκο, αντί να το πάω στους Φρύγες και λοιπά θα έβαζα την απάντηση του Μουαμμέρ Κετέντζογλου σε κείνη την παλιά συνέντευξη

Ξέρουμε ότι σας αρέσουν τα ζεϊμπέκικα…
Το ζεϊμπέκικο είναι ένα είδος μουσικής που το αγκαλιάζω με μεγάλη ευχαρίστηση. Τόσο τα ζεϊμπέκικα του ρεμπέτικου όσο και τα παραδοσιακά zeybek της Τουρκίας. Στην Ελλάδα υπάρχουν ζεϊμπέκικα με ρυθμική αγωγή και ύφος που δεν υπάρχουν στην Τουρκία. Για παράδειγμα, όταν προσπαθώ να τα παίξω έχω δυσκολίες να εξηγήσω στους μουσικούς μου πώς πρέπει να τα εκτελέσουν. Είμαι ένας θαυμαστής των Ελλήνων συνθετών που συνέθεσαν καταπληκτικά ζεϊμπέκικα. Αυτό το ζεϊμπέκικο δεν το έχουμε εδώ στην Τουρκία.

2 «Μου αρέσει»